Tkhts

THIẾT KẾ HỆ THỐNG SỐ - EE2130
TS. Trần Thị Anh Xuân

Khoa Tự động hóa
Trường Điện – Điện tử – HUST
Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

1
Tài liệu tham khảo
• Sách giáo trình:
– Lương Ngọc Hải, Nguyễn Trinh Đường, Lê Hải Sâm, Nguyễn
Quốc Cường, Trần Văn Tuấn, Điện tử số, Nhà xuất bản Giáo
dục, 2008
• Bài giảng
• Internet

2
Chương 1: Các kiến thức cơ sở
Hệ thống số
• Hệ thống số (Digital System)
– Là tổ hợp các thiết bị được thiết kế để xử lý các thông tin
logic hoặc các số lượng vật lý dưới dạng số
– VD: Máy tính, máy vi tính, các thiết bị hình ảnh/âm thanh số,
hệ thống điện thoại,…
• Hệ thống tương tự (Analog System)
– Là tổ hợp các thiết bị xử lý các số lượng vật lý ở dạng tương
tự
– VD: Hệ thống âm ly, ghi băng từ,…

3
Tín hiệu số
• Số nhị phân n bit  biểu diễn 2n thông tin

4
Ưu điểm của tín hiệu số

5
Hệ đếm
Decimal
Binary
Octave
Hexa-
Decimal

6
Hệ đếm

7
Hệ đếm: Các hệ đếm khác  thập phân

8
Hệ đếm: Hệ thập phân  Hệ đếm khác

9
Hệ đếm: Hệ Octave/Hexa  Hệ nhị phân

10
Hệ đếm: Hệ nhị phân  Hệ Octave/Hexa

11
Phép cộng hai số cùng hệ đếm cơ số
• Nguyên tắc: “Cộng có nhớ”
– Cộng lần lượt 2 số hạng cùng trọng số của hai toán hạng, kể
tử số hạng có trọng số nhỏ nhất trở lên
– Cộng có nhớ (C) mang sang với cặp số hạng có trọng số cao
hơn liền kề
A = an-1an-2…a1a0
+
B = bn-1bn-2…b1b0
• Cộng hai số hạng có cùng trọng số ak, bk: sk = ak + bk + ck-1

– Nếu sk >= r thì sk = (ak + bk + ck-1) – r ; và số nhớ ck = 1
– Nếu sk < r thì sk = ak + bk + ck-1; và số nhớ ck = 0

12
Phép cộng hai số cùng hệ đếm cơ số
• Nguyên tắc: Cộng có nhớ
• VD: Cộng 2 số nhị phân 1 bit
A B A+B C
0 0 0 0
0 1 1 0
1 0 1 0
1 1 0 1

13
Phép trừ hai số cùng hệ đếm cơ số
• Nguyên tắc: “trừ, có vay”
– Trừ lần lượt hai số hạng cùng trọn số của hai toán hạng, kể
tử số hạng có trọng số nhỏ nhất dần trở lên
- A = an-1an-2…a1a0
B = bn-1bn-2…b1b0
• Khi trừ hai số hạng ak, bk:

– Nếu ak < (bk + ck-1) thì dk = (ak + r) – (bk + ck-1); và ck = 1
– Nếu ak >= (bk + ck-1) thì dk = ak – (bk + ck-1); và ck = 0

14
Phép trừ hai số cùng hệ đếm cơ số
• Nguyên tắc: Trừ có vay
• VD: Trừ 2 số nhị phân 1 bit
A B A-B C
0 0 0 0
0 1 1 1
1 0 1 0
1 1 0 0

15
Phép nhân hai số nhị phân không dấu

16
Phép chia hai số nhị phân không dấu

17
Số nhị phân có dấu
• Một số khái niệm:

18
• Một số khái niệm:

19

20

21
• Phép cộng:
– Thực hiện phép cộng như cộng hai số nhị phân thông
thường, kể cả bit dấu
• Phép trừ:
– A – B = A + bù 2(B)

22
• Tràn số (Overflow):
– Kết quả phép tính nằm ngoài giá trị hiển thị của số nhị phân
có dấu tương ứng
– Với các phép toán mà các số có dấu biểu diễn theo mã bù 2
 có thể kiểm tra SIGN để phát hiện Overflow
• (+) + (+)  (-)
• (-) + (-)  (+)

23
Mã hóa
• Mã: là một quy tắc đặt ra để biểu diễn thông tin
• Mã hóa: khi một số, một từ, một ký hiệu được biểu diễn bởi
một nhóm các ký hiệu đặc biệt  gọi chúng được mã hóa
– Nhóm ký hiệu đặc biệt đó được gọi là mã
• Trong kỹ thuật số, mã nhị phân: là dạng mã thông dụng
– Mỗi từ mã: một dãy liên tiếp các số hạng 0/1 (bit)
– Một mã nhị phân n bit: có thể biểu diễn 2n thông tin
• Giải mã: ngược lại của quá trình mã hóa

24
Mã hóa – Mã ASCII
• ASCII (American Standard Code for Information Interchange)
• Là một mã nhị phân 7 bit:
– Là mã thông dụng để xử lý trong văn bản
– Gồm 128 mã số: 128 ký tự-số
• Phân biệt chữ hoa và chữ thường
• Dùng làm chuẩn giữa:
– Bàn phím và máy tính
– Máy tính và màn hình
– Máy tính và máy in

25
Mã hóa – Mã ASCII
• Bảng mã ASCII tiêu chuẩn

26
Mã hóa – Mã BCD (Binary-Coded-Decimal)
• Thực chất là một hệ đếm thập phân:
– Các giá trị 0-9 của mỗi digit trong số thập phân được mã hóa
bằng số nhị phân 4 bit: tương ứng từ 0000 ÷ 1001
– Phân biệt mã BCD với số nhị phân: bằng cách thêm chữ BCD
ở cuối dãy nhị phân

27
Mã hóa – Mã BCD (Binary-Coded-Decimal)
• Chuyển đổi giữa số BCD và số thập phân: dễ dàng
– Chuyển từ số thập phân  mã BCD: mỗi digit của số thập
phân chuyển thành nhóm số nhị phân 4 bit của mã BCD
– Chuyển từ mã BCD  số thập phân:
• Bắt đầu từ dấu “.” (phân biệt phần nguyên và phần lẻ của số
BCD)  đi ngược về hai phía  nhóm từng nhóm 4 bit
• Mỗi nhóm sẽ chỉ giá trị một digit của số thập phân
• Ví dụ 1: 194110 = 0001 1001 0100 0001BCD

28
Mã hóa – Mã BCD
• Có 2 dạng số BCD:
– Tùy thuộc vào cách lưu giữ mỗi số BCD trong các phần tử
nhớ (thanh ghi, ô nhớ)
– Số BCD dạng nén (packed BCD form):
• Hai chữ số liền kề của số BCD được lưu giữ trong phần tử nhớ
có độ dài 1 byte
– Số BCD dạng không nén (unpacked BCD form):
• Mỗi chữ số BCD được lưu giữ trong 1 byte nhớ
– Ví dụ 1: 3610 = (00110110)BCD nén

3610 = (00000011 00000110)BCD không nén

29
Mã hóa – Mã BCD
• Cộng số BCD:
– Thực hiện phép cộng của hai số nhị phân  Cộng từng số
hạng của số BCD (bắt đầu từ phía LSB):
• Kết quả cần hiệu chỉnh nếu xuất hiện 1 trong 2 trường hợp:
– Khi kết quả của phép cộng là một số không phải là số BCD
– Khi kết quả của phép cộng là một số BCD nhưng lại xuất
hiện số nhớ bằng 1
 Phải hiệu chỉnh kết quả bằng cách cộng kết quả với 6
(0110) ở từng vị trí đó  Thực hiện phép cộng của hai số nhị
phân

30
Mạch logic (mạch số)
• Gồm những linh kiện:
– chủ yếu là các khóa đóng/mở, ghép nối với nhau  thực hiện
những quan hệ logic cho trước
• Dưới dạng mạch tích hợp IC (Intergrated Circuit)
• Mức logic (mạch logic điện):

– Dải điện áp mang thông tin về hai giá trị của biến logic
– Có 2 mức logic:
• Mức cao: UHmin ≤ mức cao H ≤ UHmax
• Mức thấp: ULmin ≤ mức thấp L ≤ Ulmax
– Mạch logic dương:
• Mức thấp L đặc trưng cho giá trị 0 logic (L  0)
• Mức cao H đặc trưng cho giá trị 1 logic (H  1)
– Trần
Mạch logic
Thị Anh Xuânâm: (L– 
– SEEE 1; H 
HUST 0)
xuan.tranthianh@hust.edu.vn
31
• Biến logic: là 1 đại lượng có thể biểu diễn bằng 1 ký hiệu
nào đó
– về mặt giá trị chỉ lấy giá trị 0 hoặc 1; đặc trưng cho hai trạng
thái đối kháng của một hiện tượng
• Hàm logic: là biểu diễn của nhóm các biến logic, liên hệ với nhau
thông qua các phép toán logic
– về mặt giá trị: chỉ lấy 2 giá trị 0 hoặc 1
• Bài toán logic:
– Dữ liệu vào và các đáp ứng của bài toán (dữ liệu ra) đều chỉ
có thể ở một trong hai trạng thái đối kháng nhau: đúng/sai,
nóng/lạnh,…

32
• 3 phép tính logic cơ bản:
– Phép tính hội: phép VÀ – “AND”
– Phép tuyển: phép HOẶC – “OR”
– Phép phủ định: phép ĐẢO – “NOT”

33
• 3 cổng (phần tử) logic cơ bản (hàm logic cơ bản):
– Cổng (phần tử) VÀ “AND”:
• Chức năng: thực hiện phép toán logic hội
• Đầu ra chỉ có mức logic 1 khi tất cả đầu vào có mức logic 1
– Ví dụ: Cổng VÀ 2 đầu vào:
• Ký hiệu:
• Biểu thức đại số: Q(A,B) = A.B

• Bảng chân lý: A B Q
0 0 0
0 1 0
1 0 0
Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST

1 1
1
34
• IC 7408: 4 cổng AND

35
• 3 cổng (phần tử) logic cơ bản (hàm logic cơ bản):
– Cổng (phần tử) HOẶC “OR”:
• Chức năng: thực hiện phép toán logic tuyển
• Đầu ra chỉ có mức logic 0 khi tất cả đầu vào có mức logic 0
– Ví dụ: Cổng OR 2 đầu vào:
• Ký hiệu:
• Biểu thức đại số: Q(A,B) = A+B

• Bảng chân lý: A B Q
0 0 0
0 1 1
1 0 1

1 1
1
36
A Q
0 1
1 0

37
A B Q
0 0 1
0 1 1
1 0 1

1 1
0
38
A B Q
0 0 1
0 1 0
1 0 0

1 1
0
39
A B Q
0 0 0
0 1 1
1 0 1

1 1
0
40
A B Q
0 0 1
0 1 0
1 0 0

1 1
1
41
• Các hàm logic phức tạp hơn được thiết lập từ các hàm logic
cơ bản và các hàm logic mở rộng
• Đại số Boole dùng để diễn tả mạch logic theo đại số:
– Là công cụ toán học để phân tích, thiết kế mạch logic
– Do George Boole sáng lập vào thế kỷ 19
– Các hằng, biến,và hàm chỉ nhận một trong hai giá trị: 0 hoặc 1
– Bản đồ Karnaugh giúp đơn giản biểu thức logic một cách hệ
thống

42
Đại số Boole: Tính chất của các phép toán logic cơ bản
• Tính giao hoán:
A.B = B.A
A+B=B+A
• Tính kết hợp:

A.B.C = A.(B.C) = (A.B).C
A + B + C = A + (B + C) = (A + B) + C
• Tính phân phối:

A.(B+C) = A.B+A.C
A + (B.C) = (A+B).(A+C)

43
• Tính giao hoán:
A.B = B.A
A+B=B+A
• Tính kết hợp:

A.B.C = A.(B.C) = (A.B).C
A + B + C = A + (B + C) = (A + B) + C
• Tính phân phối:

A.(B+C) = A.B+A.C
A + B.C = (A+B).(A+C)

44

45
• Nguyên tắc “đối ngẫu”: một đẳng thức logic sẽ vẫn còn
đúng khi ở hai vế, ta thay:
– Phép “+” bằng phép “.” và ngược lại
– Giá trị logic “0” bằng “1” và ngược lại
– Ví dụ:
A.(A + B) = A  A+(A.B) = A
A + 1 = 1  A.0 = 0
• Ứng dụng của các tính chất và định lý:
– Rút gọn biểu thức logic
– Chuyển dạng biểu thức logic:
• “tổng các tích” sang “tích các cổng”; và ngược lại

46
• Có 2 bài toán logic tổ hợp:
– Bài toán phân tích:
• Biết mạch logic  n/v: tìm các biểu thức logic mô tả quan hệ
giữa các biến vào và biến ra
– Bài toán tổng hợp/thiết kế:

• Biết yêu cầu ĐK của bài toán logic  n/v: phải xây dựng mạch
logic

47
Tổng hợp/thiết kế mạch logic tổ hợp từ các cổng cơ bản
• Gồm các bước:
– Bước 1: Tìm biểu thức logic dạng chuẩn toàn phần
– Bước 2: Tối giản hàm chuẩn toàn phần
– Bước 3: Xây dựng mạch logic

48
• Bước 1: Tìm biểu thức logic dạng chuẩn toàn phần
– Từ bảng chân lý  Tìm biểu thức, hoặc:
• Dạng “tuyển chuẩn toàn phần”
• Hoặc dạng “hội chuẩn toàn phần”

49

50

51
• Bước 2: Tối giản hàm chuẩn toàn phần
– Dựa theo các tính chất và định lý trong đại số Boole
– Hoặc phương pháp bảng Karnaugh
• Bước 3: Xây dựng mạch logic
– Dùng các cổng logic cơ bản hoặc mở rộng để xây dựng mạch
logic theo dạng logic biểu thức logic tối giản nhất

52
Bảng Karnaugh làm tối giản hóa hàm logic
• Phương pháp hàm Karnaugh cho quy tắc rút gọn hàm logic,
đảm bảo kết quả nhận được là tối giản
– Thuận tiện để tối giản các hàm logic từ 5 biến trở xuống
• Cách thành lập bảng Karnaugh:
– Để mô tả hàm n biến độc lập  bảng Karnaugh phải có 2n ô
– Đảm bảo quy tắc: gán tổ hợp giá trị các biến độc lập cho
từng ô, sao cho: cứ hai ô liền kề nhau thì chỉ có một biến là
khác nhau về giá trị
– Giá trị trong mỗi ô = giá trị hàm, tương ứng với tổ hợp giá trị
các biến độc lập gán cho ô đó

53
• Tối giản hóa hàm logic = bảng Karnaugh:
– Dạng Tổng các tích SOP (Sum of Products)
– Hoặc dạng Tích các tổng POS (Product of Sums)

54
• Biểu thức dạng tổng các tích SOP
– Thành lập vòng liên kết chứa 2k ô liền kề nhau và cùng có giá
trị 1 logic
• Một ô có thể tham gia nhiều vòng liên kết khác nhau
– Viết biểu thức logic cho mỗi vòng liên kết vừa thành lập = tích
của chỉ các biến độc lập có giá trị không thay đổi trong vòng
liên kết
• Các biến trong biểu thức là chính nó nếu giá trị của biến bằng 1;
hoặc dạng phủ định nếu biến bằng 0 logic
– Kết quả = tổng của các tích trên

55
• Biểu thức dạng tích các tổng POS
– Thành lập vòng liên kết chứa 2k ô liền kề nhau và cùng có giá
trị 0 logic
• Một ô có thể tham gia nhiều vòng liên kết khác nhau
– Viết biểu thức logic cho mỗi vòng liên kết vừa thành lập = tổng
của chỉ các biến độc lập có giá trị không thay đổi trong vòng
liên kết
• Các biến trong biểu thức là chính nó nếu giá trị của biến bằng 0;
hoặc dạng phủ định nếu biến bằng 1 logic
– Kết quả = tích của các tổng trên

56
57

Tkhts

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tkhts

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

THIẾT KẾ HỆ THỐNG SỐ - EE2130

TS. Trần Thị Anh Xuân

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

• Số nhị phân n bit  biểu diễn 2n thông tin

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

• Cộng hai số hạng có cùng trọng số ak, bk: sk = ak + bk + ck-1

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

• Khi trừ hai số hạng ak, bk:

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

• Ví dụ 1: 194110 = 0001 1001 0100 0001BCD

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

– Ví dụ 1: 3610 = (00110110)BCD nén

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

• Mức logic (mạch logic điện):

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

• Biểu thức đại số: Q(A,B) = A.B

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

• Biểu thức đại số: Q(A,B) = A+B

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

• Tính kết hợp:

• Tính phân phối:

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

• Tính kết hợp:

• Tính phân phối:

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

– Bài toán tổng hợp/thiết kế:

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn

Trần Thị Anh Xuân – SEEE – HUST xuan.tranthianh@hust.edu.vn