Ang Mataas na Gamit at Tunguhin

ng Isip at Kilos-Loob

Modyul 2 sa Edukasyon sa Pagpapakatao

– Baitang 10
Unang Markahan

ADRIAN C. ASTUTO
Developer

Department of Education ∙ Zamboanga Administrative Region

I. Layunin: Sa modyul na ito, inaasahang maipamamalas mo ang simusunod na
kaalaman, kakayahan, at pag-unawa:
a. Natutukoy ang mga gamit at tunguhin ng isip at kilos-loob sa
angkop na sitwasyon
b. Nasusuri kung ginamit nang tama ang isip at kilos-loob ayon sa
tunguhin ng mga ito
c. Nakakagawa ng mga angkop na kilos upang maipakita ang
kakayahang mahanap ang katotohanang maglingkod at
magmahal

II. Paksang Aralin: Ang Mataas na Gamit at Tunguhin ng Isip at Kilos-Loob

Pagpapahalaga: Kahusayan, Disiplina
III. Kagamitan: Ballpen
IV. Pamamaraan
Paghahanda (Introdukyson at katwiran/rationale ng Paksang Aralin)

Ano ang ginagawa mo bilang isang tao upang mapanatili ang iyong
pagkakakilanlan? Ikaw ang obra maestra ng Diyos. Dahil nilikha ka sa larawan ng
Diyos. Nakakaapekto ba sa iyo ang terminong ito? Ang terminong ito ay isang
provokasyon at hamon sa mga tao sa pangkalahatan, kung maaari silang kumilos
bilang sila ay nilikha upang maging tao. Ang mga tao, higit sa sinuman, ay inaasahang
gaganap ng isang malaking papel sa mundo kung saan sila umiiral at kung saan sila
nakatira. Ang mahalaga ay kung ano ang ginagawa niya sa kanyang pagkatao bilang
isang tao upang tuluyang makamit ang kanyang pagkatao.

Madali lang daw maging tao pero mahirap maging tao, pero hindi ibig sabihin
na hindi pwede maging tao. Sa ika-7 baitang ng Edukasyon sa Pagpapakatao,
napagtanto ninyo na ang mga tao ay ang tanging buhay na nilalang sa mundo. Ano
ang pinagkaiba ng mga tao sa ibang mga nilalang upang ang mga tao, bilang mga
tao, ay magampanan ang layunin ng paglikha? Ang mga tao ay may kakaiba sa
kanilang pag-iisip, pagpapasya, at pagkilos.

Ang modyul na ito ay sumusubok sa iyong kakayahan bilang tao upang harapin
ang mga hamon ng pagiging tao. Sa unang lugar, paano natin aktwal na ginagamit
ang kakayahan na itinuturing na kapangyarihan? Sa patuloy mong pag-aaral ng
modyul na ito, matutuklasan mo ang mahahalagang perlas ng karunungan na
inihanda para lamang sa iyo. Inaasahang masasagot ang mga sumusunod na
mahahalagang tanong: Paano dapat gamitin ang isip at pag-uugali ng tao?
A. Aktibidad (Activity)

GAWAIN: PICTURE ANALYSIS

Panuto: Marami sa atin ang may mga alagang hayop sa bahay. Sinasabing
parang tao din sila na may isip, nasasaktan at natuturuan ang mga ito. Gamitin
ang mga sumusunod na tanong upang matukoy ang pagkakaiba ng dalawang
larawan.

Tanong Tao Hayop

1. Ano ang mayroon sa
bawat isa upang makita
ang babala?
2. Ano ang kakayahang
taglay ng bawat isa
upang maunawaan ang
sinasabi ng babala?
3. Ano ang kakayahang
taglay ng bawat isa
upang sundin ang
sinasabi ng babala?
4. Ano ang inaasahang
tugon ng bawat isa sa
babala?
5. Saan binatay ang
pagtugon ng bawat isa
sa babala? Ipaliwanag.
B. Pagsusuri (Analysis)
GAWAIN 2:
Panuto: Pag-aralan ang sitwasyon. Ipagpalagay mo na isa ka sa mga tauhan
sa sitwasyon.
Sinisiraan ka ng iyong kaibigan sa crush mo. Natuklasan mo na kaya niya
ginawa ito ay dahil crush din pala niya ang crush mo.

Mga tanong sa sitwasyon.

1. Ano ang mararamdaman mo sa pangyayaring ito?
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
2. Ano ang gagawin mo sa kaibigan mo? May kaugnayan ba ito sa iyong
nararamdaman o emosyon?
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
3. Ano ang magiging epekto niyo sa kaibigan mo?
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
4. Ano ang magiging epekto nito sayo?
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
5. Papalitan mo ba ang iyong piniling gagawin?
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________

C. Pagtatalakay at Paglalahat (Abstraction)

Ang Mataas na Gamit at Tunguhin ng Isip (Intellect) at Kilos-Loob (Will)

Isip

Ang isip ay ang kakayahang malaman at isipin ang tunay na kalikasan at

sangkap ng mga bagay. Ang isip ay may kapangyarihang manghusga,
mangatwiran, magsuri, alalahanin, at maunawaan ang kahulugan ng mga
bagay. Kaya naman ang isip ay binibigyan ng iba’t ibang katawagang gaya ng
katalinuhan o intellect, katwiran o reason, intelektwal na kamalayan o
intellectual consciousness at intelektwal na memorya o intellectual memory
base sa kung paano ito ginamit sa bawat pagkakataon.
• Gamit
Ang layunin ng isip ay umunawa. Sa pamamagitan ng katwiran, natututo
ang mga tao na makilala ang pagitan ng masama at mabuti, ang totoo at mali,
ang mahalaga at ang walang kahulugan. Kinikilala din ng mga tao ang kanilang
sariling mga kahinaan at kakulangan sa pamamagitan ng katwiran. Ang isip
ang naghahanap ng katotohanan sa pamamagitan ng patuloy na pananaliksik.
• Tunguhin
Ang tunguhin ng isip ay katotohanan. Para magawa iyon, kailangan
nating patuloy na matuto at gamitin ang ating mga pandama tulad ng nakikita,
pandinig, pang-amoy, pagtikim, at pagdama.

Kilos-Loob

Ang kilos-loob ay parang isang kapangyarihan na tumutulong sa atin na

gumawa ng mga desisyon at gawin ang gusto natin. Ito ay tulad ng isang
espesyal na bahagi ng ating utak na gusto ang magagandang bagay at hindi
gusto ang masasamang bagay. Ang ating isip ay nagbibigay sa atin ng
impormasyon upang matulungan tayong magpasya, at ang ating puso ay
tumutulong sa atin na piliin na gumawa ng mabubuting bagay.
• Gamit
Ang gamit ng kilos-loob ay upang kumilos o gumawa. Kapag ginamit ng
isang tao ang kanilang kakayahan upang gumawa ng mabubuting pagpili at
gawin ang tama, sila ay may pananagutan.
• Tunguhin
Ang tunguhin ng kilos-loob ay kabutihan. Dahil ang kilos-loob ay hindi
marunong kumilala ng masama kaya nauuwi ito sa tunguhing kabutihan. Kapag
 ang tao ay gumagawa ng mabubuting gawain, ito ay isang pagpapahayag
lamang ng responsableng pag-uugali.
Tandaan:
1. Ang isip at kilos-loob ay nagiging perpekto lamang kung ang isa ay
patuloy na nagsasanay at nagpapaunlad ng mga ito.
2. Kung ang isang tao ay maingat sa kanyang isip at kilos-loob, hindi niya
magagawang maipagkaila ang kanyang mga layunin na ipinagkaloob sa
kanya bilang isang indibiduwal.
3. Mabuti para sa mga tao na maging matalino, ngunit hindi ito ang batayan
ng pagiging mabuti. Gayunpaman, dapat itong gamitin para sa:
4. Pagpapaunlad ng Karakter
5. Paglilingkod sa Iba
6. Pagsali o Paglilingkod sa Isang Komunidad
7. Ang mga tao ay likas na kakaiba dahil sa kanilang kakayahang mag-isip
at kumilos ayon sa kanilang likas na pagkatao.

D. Paggamit (Application)

Sagutin ang mga Tanong!

1. Ano ang ibig sabihin na ang tao ay hindi tapos? Ipaliwanag.
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
2. Ano ang taglay ng tao upang makaya niyang buuin ang kaniyang pagkatao?
Ipaliwanag.
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
3. Batay sa iyong nabasa, ano ang kakayahan ng isip? ng kilos-loob?
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
4. Paano nagkakaugnay ang isip at kilos-loob sa katangian ng pagkatao ng
tao?
___________________________________________________________
___________________________________________________________
 ___________________________________________________________
___________________________________________________________

V. Pagbibigay-halaga (Evaluation)

Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat aytem. Isulat ang tamang
sagot sa inyong papel.

1. Ano ang ginagamit upang makapag-isip at mamili ng mga bagay ayon sa

pangangailangan ng sitwasyon?
a. Mata b. Isip c. Kilo-loob d. Katawan

2. Ito ay tumutukoy sa paggawa ng isang bagay ayon sa nais ng ating isipan.

a. Kamay b. Isip c. Kilo-loob d. Katawan

3. Bakit binigyan ng loob ng Diyos ang bawat tao?

a. Dahil ang mga birtud ang mahalagang sangkap ng kalooban
b. Dahil sa pagkakaroon ng kapangyarihan sa pansariling emosyon
c. Dahil ang gawaing pantao ay nagsisimula sa pagkakaroon ng kaalaman
d. Dahil dito nakasalalay ang tunay na halaga ng isang tao

4. Kung ikaw ay nasa gipit na kalagayan, nabuntis ka at iniwan ka ng lalaki.

Marapat lamang na;
a. Kasuhan ang gumawa sa iyo c. Panindigan ang iyong ginawa
b. Ipalaglag nalang ito d. Isumbong sa magulang

5. Kung ang kabutihan ay lantay sa kalooban ng bawat tao, papaano ninyo

mapapasok ang ibang tao sa inyong loob?

a. Pagtanggap sa kahalagahan ng bawat nilalang

 b. Pagdarasal para sa iba

c. Paghamak at pag-aapi sa kapwa

d. Pagpasok ng tao sa kanyang kapwa

6. Hindi ka pinautang ng iyong pinakamatalik na kaibigan para pambili sa

gagamitin mo sa iyong proyekto. Ano ang gagawin mo?
a. Magdaramdam ka sa kaibigan

b. Susumbatan ko ang aking kaibigan

c. Maghahanap ng ibang mauutangan

d. Hihingi ng pera sa ibang estudyante

7. Bakit may kakayahan ang taong kumilos ayon sa sariling kagustuhan at ayon
sa pagdidesisyon kung ano ang gagawin?
a. Dahil ang tao ay may malayang kilos-loob.

b. May kakayahan ang taong gamitin ang kaniyang konsensiya

c. May likas na batas moral na gumagabay sa kaniya

d.Sapagkat ang tao ay may kakayahang pag-isipan ang mga ito.

8. Sa anong parakanunung magbago at maaapektuhan ang pagpapasya ng tao?

a. Kaalaman/karunungan

b. Tahasang pamimilit
 c. Matinding hamon sa buhay

d. Paulit-ülit na karanasan

9. Kailan napapatingkad ng tao ang kanyang kabutihang loob?

a. Sa ordinaryong pagkakataon

b. Sa pakikipagkapwa

c. Sa magandang pag-uugali

d. Sa pagsasaalang-alang sa mga pamantayang moral

10. Kapag ang isang tao ay nagawa ang isang kasalanan, ano ang dapat gawin?

a. Kailangan magkaroon ng meditasyon

b. Damahin na ang Diyos ay nasa tabi mo

c. Humingi ng tawad at pagpapatawad

d. Pagtanggap sa nagkasala sa iyo

Sanggunian:

Edukasyon sa Pagpapakatao – Ikasampung Baitang, Modyul para sa mag-aaral, pahina

21-41

Disclaimer:

Materials in this module are protected by copyright. Its use has not been expressly
approved by the owner of the copyright. This module is made locally, for educational
purposes only, and is produced without profit. The author has no malicious intent to
infringe. Give proper recognition and acknowledgment to the original author or proprietor
of the content included in this instructional resource.