Zasada działania,

właściwości i parametry
światłowodów

Sergiusz Patela 2023

 Plan wykładu

1. Zalety (i wady) światłowodów

2. Klasyfikacja parametrów światłowodów
3. Tłumienność światłowodu szklanego w funkcji długości fali
4. Tłumienność i grubość charakterystyczna światłowodu. Optyka falowa i
optyka geometryczna jako różne metody analizy światłowodów
5. Prawo odbicia i prawo załamania, kąt graniczny i całkowite wewnętrzne
odbicie. Definicja układu współrzędnych
6. Klasyfikacja promieni na prowadzone, wyciekające i podłożowe
7. Apertura numeryczna (przykład zastosowania aparatu optyki
geometrycznej)

2
 10 zalet włókien światłowodowych

1. Ogromna pojemność informacyjna pojedynczego włókna

2. Małe straty = przesyłanie sygnałów na znaczne odległości
3. Całkowita niewrażliwość na zakłócenia i przesłuchy e-m
4. Mała waga
5. Małe wymiary
6. Bezpieczeństwo pracy (brak iskrzenia)
7. Utrudniony (prawie niemożliwy) podsłuch przesyłanych danych.
8. Względnie niski koszt (i ciągle spada)
9. Duża niezawodność (poprawnie zainstalowanych łączy światłowodowych)
10. Prostota obsługi.
3
 Wady światłowodów

• Koszt wymaganych elementów optoelektroniki

• Nie można przesłać zasilania (raczej)

• Wymagają droższego sprzętu instalacyjnego i lepiej

wyszkolonej obsługi

4
 Parametry światłowodów - klasyfikacja

Parametry włókien światłowodowych:

1. Optyczne
tłumienie, dyspersja, długość fali odcięcia, współczynniki załamania,
apertura numeryczna, właściwości modowe, stabilność temperaturowa
2. Geometryczne
wymiary poprzeczne, geometria
3. „Mechaniczne”
wytrzymałość na zerwanie, promień gięcia
4. Dodatkowe (dla włókien specjalnych)
rodzaj domieszki aktywnej, droga zdudnień
5
 Okna telekomunikacyjne
i generacje systemów światłowodowych
TŁUMIENNOŚĆ WŁÓKNA ZE SZKŁA KRZEMIONKOWEGO
W FUNKCJI DLUGOŚCI FALI ŚWIATŁA

[dB/km]

I okno, 850 nm
50

III okno, 1550 nm

II okno, 1320 nm
30

10
Tłumienność

5
3

0.5
0.3

0.1
0.6 0.8 1.0 1.2 1.4 1.6 1.8 [mm]
Długość fali
6
7
 Kartkówka

1. Zakładając, że współczynnik załamania szkła to 1,5 proszę obliczyć, w jakim

czasie impuls światła pokona światłowodem 1 km. Wynik podać w
mikrosekundach, nie wpisywać jednostek. Szybkość światła w próżni to ok.
3 x 10E8 m/s

2. W jakim czasie sygnał w światłowodzie szklanym pokona odległość

Wrocław – Warszawa (500 km w linii prostej). Wynik podać w
milisekundach, nie wpisywać jednostek

8
 Charakteryzacja światłowodów - jednostki

• Długość fali światła wyraża się w

mm = 10-6 m lub w nm = 10-9 m
• Odległości wyraża się w
[km] w telekomunikacji i w [m] w sieciach lokalnych
• Tłumienność światłowodu wyraża się w dB/km (znak
minus można pominąć lub wprowadzić alternatywną
definicję):

9
 Definicja tłumienności

PW Y
10 log
PW E
A [dB / km] =
L
• Tłumienność wyliczona z powyższego wzoru ma wartość ujemną.
• W opisie światłowodów znak minus pomija się.
• W standardach wprowadza się alternatywną definicję, zgodnie z
którą tłumienność jest dodatnia:
PWE
10 log
PWY
A [dB / km] =
L
10
 Podstawowe parametry światłowodów
szklanych - tłumienność

Tłumienność [dB/km]

włókna jednomodowe
1310nm ~0,4
1550nm ~0,2
włókna wielomodowe (gradientowe)
850nm ~2,5 (50/125) ~3,0 (62,5/125)
1300nm ~0,8 ~0,9

11
 Decybele

3 dB = 50%

20 dB = 1%

30 dB = 0,1%

40 dB = 0,01%

12
 Długość łącza telekomunikacyjnego

Maksymalna długość łącza telekomunikacyjnego jest określona przez wiele

czynników: jednym z nich jest tłumienie linii światłowodowej.

Przybliżona reguła mówi, że sygnał zarejestrujemy poprawnie, jeżeli do

odbiornika dotrze co najmniej 1% mocy = tłumienie linii 20 dB.

Jeżeli do transmisji światła wykorzystamy światłowód o tłumienności 0,2

dB/km to maksymalna długość linii wyniesie
20 dB / 0,2 dB/km = 100 km

W rzeczywistości, linie są nieco krótsze ze względu na konieczność zachowania

rezerwy mocy (drobne awarie, degradacja mocy lasera i czułości detektora).

13
 Prowadzenie światła w światłowodzie

• Opis w oparciu o prawa tak zwanej optyki

geometrycznej, która analizuje przyrządy optyczne
korzystając z pojęcia promienia światła.

• Ścisły opis opiera się na pojęciu fali świetlnej i

korzysta z równań Maxwella, równań falowych i
warunków brzegowych.

14
 Efektywna grubość światłowodu

2   2
V=
0
( n1 − n2 )
2 1/ 2

Gdzie:
n1, n2 - współczynniki załamania rdzenia i płaszcza
 - promień rdzenia
0 - długość fali światła

Prawa optyki geometrycznej obowiązują jeżeli V >> 1

15
 Liczba modów we włóknie światłowodowym

Liczba modów światłowodu zależy od współczynników załamania, wymiarów

struktury i długości fali prowadzonego światła.
V2
N
2
2   a Grubość
gdzie: V= n12 − n22
0 charakterystyczna

Przykład:
Liczba modów w typowym światłowodzie wielomodowym 50/125
Promień a = 25 mm
Apertura numeryczna NA = 0.20
Długość fali 1 mm

V = 2 * 3.14 * 25 * 0.20 /1 = 31.4

16
N = (31.4)2 /2 = 493
 Apertura numeryczna i wektor falowy

V = k0    NA

2 
k0 = NA = ( n − n
2
)
2 1/2
0 1 2

Gdzie:
k0- wektor falowy
 - promień rdzenia
NA – apertura numeryczna

17
 Prawo odbicia i prawo załamania.
Określenie układu współrzędnych
x x

npł npł
qt

nr nr
qc qc

qx qx z qx qx z

18
 Prawo Snelliusa i kąt graniczny

nr sin qr = npł sin qpł

kąt graniczny: nr sin qr = npł sin 90

x
ncl
qt
 n pł  nco
q gr = arcsin   qc
 nr  qx qx z

19
 Kąt graniczny

• Kąt graniczny, to kąt rozgraniczający występowania dwóch

zjawisk: załamania i całkowitego wewnętrznego odbicia.
• Przy wzroście kąta padania wiązki i przekroczeniu wartości
kąta równej kątowi granicznemu zanika zjawisko załamania i
pojawia się efekt całkowitego wewnętrznego odbicia.
• Wartość kąta granicznego można obliczyć ze wzoru Snelliusa,
podstawiając za kąt ugięcia 90° x
npł
qt
𝑛𝑝ł
𝜃𝑔𝑟 = arcsin nr
𝑛𝑟 qgr
qx qx z
20
 Kąt graniczny - przykłady

Materiały Wsp. zał. Kąt gran.

szkło-powietrze 1.5 -1.0 41.5

woda-powietrze 1.33 – 1.0 48.8
Δn 0.6% 1.51 -1.50 83.4

21
 Klasyfikacja promieni

Promienie prowadzone: 90  qx > qgr npł

qgr nr

qx qx

Promienie wyciekające: qgr  qx  0 npł

qgr nr

qx qx

npł
Promienie (mody) podłożowe: qgr2  qx  qgr1
tylko dla światłowodu asymetrycznego qgr1 nr
qgr2
qx qx
npod
23
 Willebrord Snellius

Willebrord Snel van Royen (1580-1626)

profesor matematyki na Uniwersytecie w
Leidzie, Holandia.
Odkrył prawo załamania w 1621 r.,
jednak nie opublikował swoich wyników.
Wyniki Snelliusa zostały opublikowane w
1703 r. przez Huygensa, w jego dziele
„Dioptrica”

24
 Apertura numeryczna światłowodu

qgr
qm
 nr

npł

NA = sin  = nr − n pł
2 2

25
 Jak wiązka światła wychodzi ze
światłowodu?
Całkowite wewnętrzne odbicie Załamanie i wyciekanie energii

Stożek
akceptacji

26
 Wprowadzanie światła do światłowodu

Całkowite wewnętrzne odbicie

Załamanie i wyciekanie energii

Stożek
akceptacji

Wiązka poza
stożkiem akceptacji

27
 Wyprowadzenie wzoru na aperturę
numeryczną (1)

nr sin (q gr ) = n pł sin (90) = n pł

qgr
qm z zależności na sumę kątów w trójkącie:
 nr
q m + q gr + 90 = 180
npł nr sin (q gr ) = nr sin (90 − q m ) = n pł

nr sin (90 − q m ) = n pł
z wzorów redukcyjnych:
nr cos(q m ) = n pł

28
 Wyprowadzenie wzoru na aperturę
numeryczną (2)
nr cos (q m ) = n pł
Podnosimy obie strony do kwadratu:

qc
qm n 2r cos 2 (q m ) = n 2pl
 nco
cos 2 (q m ) + sin 2 (q m ) = 1
ncl

nr 2 (1 − sin 2 q m ) = n pł 2

nr 2 − nr 2 sin 2 q m = n pł 2

29
 Wyprowadzenie wzoru na aperturę
numeryczną (3)
nr − nr sin 2 q m = n pł
2 2 2

qgr
Korzystamy z (prawa załamania)2 dla qm
granicy czoło rdzenia - powietrze:
 nr

nr sin 2 q m = 1sin 2 ( )
2
npł
po podstawieniu do pierwszego wzoru:
nr − sin 2  = n pł
2 2

NA = sin  = nr − n pł
2 2
Ostatecznie otrzymujemy:

30
 Wyprowadzenie wzoru na aperturę
numeryczną (4)

nzewnn
qgr
Jeżeli światłowód znajduje się w ośrodku o qm
współczynniku załamania nzewnn:
 nr

𝑛𝑟 2 sin2 𝜃𝑚 = 𝑛𝑧𝑒𝑤𝑛 sin2 𝛼

npł
po podstawieniu do pierwszego wzoru:
𝑛𝑟 2 − 𝑛𝑧𝑒𝑤𝑛 sin2 𝛼 = 𝑛𝑝ł 2

Ostatecznie otrzymujemy:
𝑁𝐴 = 𝑛𝑧𝑒𝑤𝑛 sin 𝛼 = 𝑛𝑟 2 − 𝑛𝑝ł 2

31
 Pytania

1. Zależność tłumienności światłowodów ze szkieł krzemionkowych

od długości fali światła. Narysować, opisać i scharakteryzować
wykres.
2. Co to jest efektywna grubość światłowodu? Podać wzór, opisać
jego składowe, wyjaśnić, gdzie pojęcie efektywnej grubości
znajduje zastosowanie.
3. Wyprowadzić wzór na aperturę numeryczną światłowodu –
narysować odpowiedni rysunek, podać definicję apertury
numerycznej, przedstawić podstawy fizyczne wyprowadzenia.
4. Prawo Snelliusa i kąt graniczny. Przedstawić odpowiednie rysunki i
wzory.
5. W oparciu o pojęcie kąta granicznego przeprowadzić klasyfikację
promieni prowadzonych w światłowodzie. Uzasadnić twierdzenie,
że różne promienie można nazwać modami.
32