PODZIAŁ POLITYCZNY ŚWIATA

Państwo jest podstawową jednostką podziału politycznego świata. To

suwerenna, czyli samodzielna i niezależna od innych krajów, organizacja
terytorialna. Według kryteriów ONZ (organizacja narodów zjednoczonych)
istnieje 195 państw.
Na państwo składają się trzy elementy:
> terytorium wyznaczone przez granice,
> ludność zamieszkująca to terytorium,
> suwerenna władza, która utrzymuje relacje międzynarodowe (np.
Gospodarcze).
Na świecie występują również obszary o ograniczonej suwerenności. Ich
przykładem są terytoria zależne.
Państwa różnią się od siebie pod wieloma względami. Najłatwiejsze do
porównania są dysproporcje w wielkości terytorium.
Polska ma 312,7 tys. KM kwadratowych.
Jest obecnie 12 krajów które mają powierchnię większą niż 2 mln km
kwadratowych. Zajmują one łącznie ponad 80 mln km², czyli ponad połowę
wszystkich lądów. Z drugiej strony jest wiele mini państw, nazywanych także
państwami mikroskopijnymi.
Najczęściej uznaje się, że aby mogło istnieć państwo, muszą być spełnione trzy
kryteria:
> formalnie ogłoszona lub historycznie uzyskana niepodległość,
> uznanie międzynarodowe, czyli np. Przynależność do ONZ.
> sprawowanie realnej władzy przynajmniej na części terytorium.

WPŁYW KOLONIALIZMU I DEKOLONIZACJI NA WSPÓŁCZESNY

OBRAZ ŚWIATA
Pierwsze ważne zmiany na mapie politycznej świata dokonały się w okresie
wielkich odkryć geograficznych, a więc na przełomie XV i XVI w. Na nowo
odkrytych terenach Europejczycy zakładali osady, podporządkowywali sobie
miejscową ludność oraz eksploatowali zasoby naturalne. W ten sposób
powstały wielkie imperia kolonialne takich krajów, jak Hiszpania, Portugalia, GB
czy Francja. Ten układ zależności przetrwał niemal do połowy XX w.
Kolonializm – proces historyczny, który polegał na podboju i utrzymywaniu
przez kraje europejskie kontroli politycznej i gospodarczej nad słabej
rozwiniętymi obszarami Azji, Afryki i obu Ameryk.
Skutki kolonializmu:
> Ekonomiczne wyzyskiwanie
> Kulturowa dezintegracja
> Polityczne napięcia
> Nierówności społeczno-ekonomiczne.

Dekolonizacja była procesem, w wyniku którego dochodziło do rozpadu

kolonii, a kraje skolonizowane odzyskiwały niepodległość.
Przyczyny dekolonizacji:
Osłabienie gospodarcze i polityczne kolonialnych mocarstw europejskich.
Podważenie idei wyższości cywilizacyjnej Europejczyków.
Wzrost świadomości narodowej w społecznościach kolonialnych.
Przyjęcie w 1960 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ deklaracji.
Wzrost świadomości społecznej w krajach EU i Ameryki Północnej.
Zarówno kolonializm, jak i dekolonizacja mały wpływ na ludność, sytuację
społeczno-polityczną oraz gospodarkę.

INTEGRACJA I DEZINTEGRACJA NA ŚWIECIE

Na współczesny podział polityczny świata ogromny wpływ miały dekolonizacja
oraz obie wojny światowe. Nowe granice zostały ukształtowane po 1945 r.,
przede wszystkim w wyniku ustaleń Stanów Zjednoczonych, GB i ZSRR.
Podzielono EU na dwa bloki: wschodni i zachodni.
Procesy integracyjne polegają między innymi na łączeniu się państw albo na
nawiązywaniu współpracy politycznej, gospodarczej lub militarnej. Procesy
dezintegracyjne dotyczą głównie podziałów obszarów lub zaprzestania
współpracy gospodarczej.
W wyniku przemian politycznych po 1989 roku w EU nastąpił rozpad ZSRR,
czechosłowacji i jugosławii. Doszło również do zjednoczenia Niemiec.
ONZ do największa organizacja, która działa na rzecz współpracy
międzynarodowej. W kręgu jej zainteresowań leżą: zapewnienie spokoju i
bezpieczeństwa na świecie, poszanowanie praw człowieka, współpraca między
narodami oraz walka z ubóstwem.
Przykładem bardzo głębokiej integracji politycznej i gospodarczej jest UE.
TERYTORIUM
Głównymi źródłami konfliktów są czynniki:
> ekonomiczne: Dostęp między innymi do zasobów naturalnych, ale przede
wszystkim – do surowców mineralnych. Długotrwały kryzys gospodarczy
> polityczne: Zajęcie terytorium, rozpad imperium kolonialnego, dążenia
różnych organizacji do sprawowania władzy.
> społeczne: różnice religijne między społecznościami.
Konflikty zbrojne prowadzą m.in. do wyniszczenia społeczeństw, uchodźstwa,
rozpadu rodzin, głodu i chorób ludności, a także do zapaści gospodarki.
Najwięcej konfliktów trwa obecnie w Afryce, w Azji Południowo-Wschodniej
oraz na bliskim wschodzie.
Terroryzm to forma walki zbrojnej, w której określone cele sa osiągane poprzez
stosowanie przemocy i zastraszanie.
Media mają ogromny wpływ na społeczny odbiór konfliktów zbrojnych czy
aktów terroru.
Przykładem ataku terrorystycznego jest atak na WTC 11.9.2001.

PODSTAWOWE WSKAŹNIKI ROZWOJU KRAJÓW.

Różnice w rozwoju społeczno-gospodarczym państw świata mają wiele
uwarunkowań. Wśród nich istotne są czynniki:
> Przyrodnicze (ukształtowanie powierzchni)
> historyczne (dawna przynależność kolonialna)
> kulturowe (religia obowiązująca w danym regionie)
> polityczne, w tym rodzaj gospodarki (rynkowa - związana ze swobodą
prowadzenia działalności gospodarczej – lub centralnie sterowana przez organy
państwowe)
> ekonomiczne (m.in. Zasoby finansowe państwa)
Produkt krajowy brutto jest podstawowynm miernikiem ekonomicznym.
To wartość rynkowa wszystkich dóbr i usług wytworzonych w kraju w
określonym czasie.
O poziomie rozwoju gospodarczego w danym kraju informuje również
struktura wytwarzania PKB (według poszczególnych sektorów gospodarki
(sektor I – rolnictwo, sektor II - przemysł, sektor III - usługi.)
Wskaźnik rozwoju społecznego to jeden z tych wskaźników, które
odzwierciedlają różne dziedziny życia społecznego i gospodarczego danego
państwa.
W przypadku HDI elementami składowymi są:
Długość trwania życia mówiąca o kondycji zdrowotnej obywateli danego kraju
Edukacja informująca o zdolności państwa do wykształcenia obywateli oraz o
wadze, jaką przykłada ono do tego procesu.
Dochód narodowy w przeliczeniu na osobę obrazujący między innymi
zamożność obywateli.
Wielokryterialny wskaźnik ubóstwa jest wyliczany przez ONZ dla krajów o
najniższych wskaźnikach rozwoju elementów. Są to: zdrowie, edukacja oraz
standard życia.