DOI 10.15199/13.2021.1.
INFORMACYJNE TECHNOLOGIE
KWANTOWE
Information quantum technologies
R
ozwijane obecnie technologie kwantowe obejmu-
ją, między innymi, takie obszary, z przymiotnikiem
kwantowy, jak: komputing obejmujący procesory
i komputery, ale także algorytmy i programowanie,
w tym kryptografię, czujniki i urządzenia pomiarowe w tym
obrazowanie, zegary, telekomunikację oraz systemy złożo-
ne. Atrybutami technologii kwantowych realizowanych sprzę-
towo jest praktyczne operowanie na stanach kwantowych
i cechach elementów i układów niemożliwych do realizacji
w fizyce klasycznej. Technologie kwantowe testują lub już
praktycznie wykorzystują, te pozyskiwane nowe umiejętności
operowania na stanach kwantowych, do budowy systemów
technicznych. Nie chodzi wyłącznie o praktyczne wykorzysta-
nie dualizmu falowo-cząsteczkowego, ale przede wszystkim
o kwantowo-mechaniczne efekty superpozycji i nielokalne
splątania. Immanentną cechą wyłącznie mikroświata kwan-
towego jest nielokalność. Pod terminem technologie kwantowe
rozumiemy tutaj takie które wychodzą poza te wykorzysty-
wane w przyrządach półprzewodnikowych, tranzystorach,
układach scalonych, laserach itp. Rozumiemy natomiast
STRESZCZENIE
Informacja kwantowa, której jednostką elementarną jest kubit, jest
zawarta w skwantowanym, dyskretnym stanie układu kwantowe-
go. Od informacji klasycznej odróżnia ją charakter probabilistyczny
oraz możliwość zakodowania w nielokalnych związkach pomię-
dzy układami kwantowymi. Kwantowe związki nielokalne, będące
powszechną właściwością wszechświata, nazywamy stanami
splątanymi. Układ kwantowy jest obiektem podlegającym mecha-
nice kwantowej i jest ograniczony rozmiarowo do skali atomowej�
Kubit jest dowolną superpozycją dwóch stanów kwantowych
oznaczanych jako |0> i |1>. Odczytując wartość kubitu uzyskuje
się z pewnym prawdopodobieństwem wartość 0 lub 1. Nie można
przewidzieć która wartość zostanie odczytana. Stan układu kwan-
towego jest nietrwały, ograniczony przez czas dekoherencji. Czas
ten, zdeterminowany szumem i właściwościami układu odczytu,
ogranicza skalowalność technologii kwantowych. Kubitem są np.
elektron i jego dwuwartościowy spin, foton i jego dwuwartościowy
stan polaryzacji, jon z odpowiednio wybranymi dwoma pozioma-
mi energetycznymi, ale też molekuły posiadające spin, oscylatory
kwantowe czy kwazicząstki. Rejestr kwantowy jest uporządkowa-
nym układem kubitów. Z kubitów i ich układów buduje się logiczne
bramki kwantowe. Z kubitów, bramek kwantowych i układów kontro-
lno-sterujących buduje się systemy kwantowe: komputery, zegary,
czujniki, systemy pomiarowe, urządzenia, grawimetry, akcelerome-
try i wiele innych� Do kontroli kubitów potrzeba jest zaawansowana
fotonika, ultrastabilne przestrajalne lasery jednoczęstotliwościowe
oraz zaawansowana, najlepiej standaryzowana elektronika�
SŁOWA KLUCZOWE: informacja kwantowa, informatyka kwantowa,
dwupoziomowy układ kwantowy, kubit, bramka kwantowa, rejestr
kwantowy, stan kwantowy, komputer kwantowy, czujnik kwantowy
4 ELEKTRONIKA 1/2021
Prof. dr hab. inż. Ryszard Romaniuk
Instytut Systemów Elektronicznych, Politechnika Warszawska
te które wykorzystują czyste lub mieszane stany kwanto-
we, superpozycję dwóch lub więcej stanów kwantowych
i zjawiska nielokalne stanów kwantowych. Zjawisk takich nie
tłumaczy teoria zmiennych ukrytych i realizm lokalny. Nielo-
kalność kwantowa, podobnie jak nieokreśloność kwantowa
kanonicznie sprzężonych par wielkości nie komutujących (po-
łożenie-pęd, czas-energia), jest właściwością wszechświata
niezależną od naszego opisu natury. Pary nie komutujące
wykorzystywane są do tworzenia stanów nieklasycznych pól
np. ściśniętego światła.
Gdybyśmy posiadali zegar o dokładności np. przynajmniej
106 lub znacznie więcej razy dokładniejszy i stabilniejszy od
tych które posiadamy obecnie, i umieli go ustawiać i prak-
tycznie wykorzystywać? Obecne zegary bazujące na pułap-
ABSTRACT
Quantum information, the unit of which is a qubit, is contained
in a quantized, discrete state of a quantum system� What distin-
guishes it from classical information is its probabilistic nature
and the possibility of coding it in non-local relationships between
quantum systems� Quantum nonlocal relationships, a common
feature of the universe, are called entangled states� A quantum
system is an object subject to quantum mechanics and is limited
in size to the atomic scale� A qubit is an arbitrary superposition of
two quantum states marked as |0> and |1>� When you read the va-
lue of a qubit, you get a value of 0 or 1 with some probability� You
cannot predict which value will be read� The state of the quantum
system is unstable, limited by the time of decoherence� This time,
determined by noise and properties of the readout system, limits
the scalability of quantum technologies� The qubit is an electron
and its bivalent spin, a photon and its bivalent polarization state,
an ion with two suitably selected energy levels, but also molecu-
les with spin, quantum oscillators or quasiparticles� A quantum
register is an ordered system of qubits� Logical quantum gates
are built from qubits and their systems� Quantum systems are
built from qubits, quantum gates and measurement and con-
trol systems: computers, clocks, sensors, measuring systems,
devices, gravimeters, accelerometers, and many others� To con-
trol qubits, you need advanced photonics, ultra-stable tuneable
single-frequency lasers, and advanced, preferably standardized
electronics�
KEYWORDS: quantum information, quantum information
technology, two-level quantum system, qubit, quantum gate,
quantum register, quantum state, quantum computer, quantum
sensor,
kowanym pojedynczym jonie posiadają niedokładność poniżej
10-18, a na grzebieniu optycznym poniżej 10-19 (poniżej 0,1 s
na wiek wszechświata) jednak tylko w ciągu kilku godzin [1].
Gdybyśmy posiadali laser o nieosiągalnej dzisiaj dokładności
generacji, przestrajania i czystości spektralnej monochroma-
tycznej wiązki światła, np. rzędu 10-6 Hz i znacznie większej,
oraz wielkiej stabilności czasowej mierzonej choćby latami,
a jeszcze lepiej mileniami? Gdybyśmy umieli poskromić
szum środowiskowy i kwantowy tak aby znacznie wydłużyć
stan koherencji kwantowej układu początkowo choćby do
godzin, a następnie do lat i więcej? Pozytywne odpowiedzi
na te pytania marzenia, oznaczałyby zbliżenie się w działa-
niach technicznych do skali Plancka, a więc nieporównanie
dokładniejsze możliwości pomiarowe np. odległości i czasu,
a w konsekwencji innych wielkości. Dalsze konsekwencje
mogą być niezwykle szerokie jak możliwość bardzo szyb-
kiego działania metodami kwantowymi na wielkich zbiorach
danych, tworzenie nowych dziedzin nauki i techniki – geo-
dezji kwantowej, kwantowej orientacji i pozycjonowania
w przestrzeni w wielkich obszarach także kosmicznych (obok
zegarów pulsarowych), ale także w obszarach bez dostępu do
komunikacji radiowej np. pod wodą w głębi oceanów, stosując
praktyczne rozwiązania kompaktowych kwantowych akcele-
rometrów, absolutnych grawimetrów, zegarów kwantowych.
Lasery są kluczowymi narzędziami realizacji systemów
kwantowych [2]. Stabilność i jakość systemów laserowych
ciągle wzrasta. Umożliwia to rozwój nowej generacji syste-
mów kwantowych, także jednorodnych technologicznie, bo-
wiem (prawie) wyłącznie fotonicznych. Kwantowe technologie
fotoniczne mogą być realizowane kilkoma metodami. Po-
trzebne są lasery dużej mocy, wielkiej stabilności i czystości
spektralnej do realizacji dokładnie przestrajanych interakcji
pomiędzy atomami i wiązką światła. Fotoniczne tworzenie
i kontrola kubitu z pojedynczego atomu polega na odpowied-
nim dostrojeniu częstotliwości fali świetlnej do wybranego
rezonansu pomiędzy dwoma wewnętrznymi poziomami
energetycznymi pojedynczego atomu. Sprzężenie pomię-
dzy falą świetlną i atomem jest koherentne. Stan kwantowy
atomu zmienia się z dobrze zdefiniowaną zależnością fazową
określoną przez wiązkę laserową (częstotliwość, moc, czas
trwania impulsu). Tworzony jest dowolny stan superpozycji
dwóch poziomów i kontrolowane jest prawdopodobieństwo
znajdowania się atomu w stanie wzbudzonym. Taka metoda
jest wykorzystywana również do tworzenia stanów spląta-
nych wielu systemów dwupoziomowych. Umiejętność kontroli
sprzężenia koherentnego jest obecnie podstawowym kryte-
rium ograniczającym rozwój technologii kwantowych. Wydaj-
ność i skalowalność komputerów kwantowych, dokładność
czujników kwantowych, oraz stabilność zegarów kwantowych
zależy od jakości wiązki laserowej. Obecnie dostępne precy-
zyjne systemy laserowe pozwalają na prowadzenie dopiero
podstawowych fotonicznych eksperymentów kwantowych.
Budowa kwantowych systemów zaawansowanych wymaga
dalszej poprawy jakości wiązki laserowej i metod jej precyzyj-
nej kontroli. Sterowanie wieloma kubitami np. jonowymi czy
neutralnymi atomowymi wymaga dużej mocy niskoszumnej
wiązki lasera. Wiązka musi być rozprowadzona precyzyjnie
w optycznym układzie zintegrowanym zawierającym modu-
latory.
REALIZACJA KUBITU
W obszarze komputingu kwantowego [3] kubitem nazywa-
my przedstawiony powyżej na przykładzie atomu kwantowy
system dwupoziomowy. Podano przykład atomu, ponieważ
to w zasadzie od ultrazimnych atomów zaczęto z sukcesa-
mi praktyczne eksperymenty wykorzystania zjawisk kwan-
towych. Może to być jednak każdy kwantowy układ dwu-
stanowy. Na przykład elektron, w którym do utworzenia
kubitu wykorzystywane są jego wybrane liczby kwantowe
w atomie lub spin molekuły, atomu, foton. Superpozycja
dwóch stanów spinowych elektronu jest kubitem. Inaczej
mówiąc, kubit, bit kwantowy jest elementarną jednostką in-
formacji kwantowej, czyli jako układ kwantowomechaniczny,
kwantowo probablilistyczny, może znajdować się w dowol-
nej liniowej superpozycji dwóch stanów kwantowych. Jest
układem opisanym w dwuwymiarowej przestrzeni Hilberta
(przestrzeń unitarna, zupełna). Praktycznie jest koherentną
superpozycją obu stanów 0 i 1 co oznaczamy symbolicznie
jako |0>, |1>.
Do tworzenia kubitu można wykorzystać szereg zjawisk
kwantowych jak:
• hydrodynamika kwantowa i stan nadciekłości: skwanto-
wane nanowiry;
• systemy kwantowe ograniczone rozmiarowo, kwazicząstki
kwantowe, plazmony, polarytony, kropki kwantowe;
• inżynieria molekularna: molekuły spinowe;
• inżynieria materiałowa: nano i subnano struktury z me-
tamateriałów;
• nadprzewodnictwo: kubit ładunkowy zbudowany z nad-
przewodzącej wyspy sprzężonej złączem Josephsona
z rezerwuarem nadprzewodzącym; kubit wykorzystują-
cy skwantowanie strumienia magnetycznego, tzw. flux
kubit; kubit wykorzystujący złącze Josephsona SIS, tzw.
kubit fazowy;
• pojedynczy atom, grupa atomów (jonów): kubit utworzony
z pułapkowanego jonu i wybranych dwóch wewnętrznych
poziomów kwantowych; splątanie dwóch lub grupy ato-
mów kubitów;
• spintronika, magnetoelektronika, elektronika mezoskopo-
wa, kwantowy efekt Halla, i pojedynczy elektron o spinie
1/2, kubit tworzony poprzez sprzężenie stanów spinowych
elektronu;
• pojedynczy foton i jego polaryzacja: kubit tworzony po-
przez sprzężenie dwóch stanów polaryzacji fotonu, stany
nieklasyczne światła.
Kandydatami badanymi do celów budowy kubitowej fo-
tonicznej koherentnej pamięci kwantowej na ciele stałym są
np. jony ziem rzadkich. Posiadają one niewypełnione powło-
ki 4f. Wewnątrz subtelnych poziomów 4f posiadają wąskie
przejścia z powodu ekranowania od elektronów na orbitalach
5s i 5p. Technologicznie testowe struktury takich pamięci
wykonuje się np. na cienkich warstwach Y2O3:Er na Si(111),
kompatybilnych pasmowo z długofalowym pasmem teleko-
munikacji światłowodowej (1530-1565 nm). Problemy techno-
logiczne związane z tą i podobnymi metodami na jonach RE
to: synteza epitaksjalna warstw monokrystalicznych, jakość
kryształów, wymiary warstw, warstwy buforujące, dopasowa-
nie sieci krystalicznych warstw, dobór nieingerującego ma-
teriału gospodarza, zawężenie linii
spektralnej przejścia kwantowego,
zwiększenie długości czasu trwania MOLEKUŁY
stanu wzbudzonego itp. OBDARZONE
Molekuły obdarzone spinem są SPINEM SĄ
obiecującymi kandydatami do budo- OBIECUJĄCYMI
wy kubitów. Uporządkowane układy
wielu kubitów liniowe i macierzowe
KANDYDATAMI
można w takim przypadku syntety- DO BUDOWY
zować chemicznie. W chemicznej KUBITÓW.
ELEKTRONIKA 1/2021 5
 molekularnej matrycy planarnej można poszukiwać możliwości
optycznego ustawiania spinów w stanie podstawowym przy
pomocy skanowania elementu wiązką laserową. W pewnym
sensie metoda jest analogiczna do wcześniej wykorzystywa-
nych defektów krystalicznych do budowy kubitu i układów
kubitów. Testy są prowadzone na szeregu materiałów np.
syntetyzowanych układach molekuł organometalicznych za-
wierających Cr i inne metale przejściowe. Molekuły tych związ-
ków posiadają spin w energetycznym stanie podstawowym,
który można inicjalizować i odczytywać wiązką laserową, oraz
koherentnie dostrajać mikrofalami [4].
Domieszki Cr, Mo, V w SiC są testowane do budowy
kubitów spinowych emitujących pojedyncze fotony, lub
działających potencjalnie jako wzmacniaki w koherentnych
systemach telekomunikacji światłowodowej [5]. Testy tech-
nologiczna w obszarze inżynierii materiałowej polegają na
wydłużeniu pamięci spinowej, regularnym rozkładzie i wy-
pełnianiu wakancji, emisji w obszarze telekomunikacyjnym,
łączeniu właściwości spinowych i optycznych, konwersji czę-
stotliwości, kwantowych wnęk optycznych itp. Na przykład
wakancja w SiC, w zależności od jej rodzaju
(polityp 4H lub 6H) wypełniona emitującym
metalicznym jonem przejściowym V4+ pokry-
wa całe telekomunikacyjne pasmo krótkofa- ZE ZŁĄCZY
lowe 1278-1388 nm. Badane są też emitery JOSEPHSONA
kwantowe dla pasma długofalowego. MOŻNA BUDOWAĆ
Kwantowe źródła fotoniczne powinny UKŁADY LOGICZNE
charakteryzować się znaczną efektywnością
ANALOGICZNE
energetyczną, dużą częstotliwością genera-
cji fotonu, jasnością i czystością spektralną, W PEWNYM SENSIE
niską wymaganą mocą pompy optycznej. DO ELEKTRONICZNYCH.
Takie źródła są niezbędne dla systemów in-
formatyki kwantowej. Mikro-ringowe rezona-
tory fotoniczne o średnicy ok.100 µm, wykonywane na chipie
z cienką, o grubości kilkaset nm, periodycznie orientowaną
co kilka µm warstwą LiNbO3 na podłożu SiO2 są źródłem
splątanych par fotonów [6]. Do generacji wykorzystywany
jest silny efekt nieliniowy spontanicznej parametrycznej do-
wn-kowersji. Mikrorezonator jest wykonywany połączonymi
technikami litografii wiązką elektronową i trawienia jonowego.
W rekordowym wykonaniu generował 3M par fotonów na s na
1 µW mocy pompy optycznej. Źródło kwantowe charakteryzu-
je się niskim poziomem szumów i jest szeroko przestrajalne.
Źródło podlega badaniom w kierunku integracji na jednym
chipie z modulatorem EO, i konwertorem częstotliwości, co
prowadzi do budowy funkcjonalnego fotonicznego urządzenia
kwantowego. Optymalizacja sprawności urządzenia polega
na dalszym zwiększeniu dobroci rezonatora metodami tech-
nologicznymi tak, aby każdy wejściowy foton generował parę
fotonów splecionych.
Stan zaawansowania wymienionych technologii tworze-
nia kubitów i ich kontroli jest bardzo różny. Qubity atomowe
wymagają zastosowania precyzyjnych pułapek jonowych.
Atom można zatrzymać i unieruchomić. Ze złączy Joseph-
sona można budować układy logiczne analogiczne w pew-
nym sensie do elektronicznych. Fotonu nie da się (prawie)
zatrzymać. Z punktu widzenia femto i attoskali kwantowej,
atom jest inercyjny, elektron znacznie mniej a foton w ogó-
le. To ma wpływ na skalowalność funkcjonalnych systemów
kwantowych. Dzisiaj trudno sobie wyobrazić system oblicze-
niowy bazujący np. na 109 lub więcej kubitach w pułapkach
jonowych. Strumień 10 i znacznie więcej fotnów kubitów
9
jest realizowalny przy pomocy źródeł jednofotonowych.
Trudność realizacji działającego systemu obliczeniowego
w obu przypadkach leży gdzie indziej. Realizacja długiego
6 ELEKTRONIKA 1/2021
kilobitowego słowa fotonowego jedynie rozpoczyna proces
obliczeń. Trzeba zarówno na słowo jonowe jak i fotonowe
nałożyć dane i następnie wykonać zadanie obliczeniowe.
W obu przypadkach będzie to robione technicznie zupełnie
inaczej. Kubity atomowe/jonowe są kontrolowane przy pomo-
cy wiązki laserowej. Kwantowe bramki logiczne są realizowa-
ne przy pomocy dostrojonych koherentnie do jonu impulsów
laserowych. Algorytm kwantowy na kubitach jonowych jest
wykonywany w sekwencji takich bramek laserowych z których
każda działa na jeden lub więcej kubitów.
Jakość działania bramki kwantowej jest mierzona praw-
dopodobieństwem osiągnięcia docelowego stanu kwantowe-
go. Jakość bramki jonowej jest ograniczona obecnie przez
laserowo - elektroniczny system kontroli jonu, czyli przez
parametry impulsów laserowych, a w tym stabilność fazowa,
oraz niskie szumy. Szumy i jitter fazowy prowadzą do błędów
bramki. Powyżej pewnej liczby błędów bramki ewolucja stanu
kwantowego jest niekontrolowalna i zadanie obliczeniowe
staje się niewykonalne.
Formalnie, w każdym przypadku realizacji fizycznej –
atomowej, elektronowej czy fotonowej,
układ wielu kubitów, nazwany poprzed-
nio słowem, czy dla pewnej analogii
z informatyką klasyczną kubajtem, przy-
jęło się nazywać rejestrem kwantowym.
Cały rejestr kwantowy może być w stanie
dowolnej superpozycji wielu ciągów zero
– jedynkowych. Liniowy wzrost długości
rejestru skutkuje wykładniczym wzrostem
przestrzeni stanów rejestru. Wykonanie
operacji na rejestrze oznacza jednoczesne
działanie na całej przestrzeni jego stanów.
Wykonanie szeregu operacji powinno pro-
wadzić do rozwiązania założonego zadania. Odczyt wyniku
odbywa się przy pomocy probabilistycznych algorytmów
kwantowych wykorzystujących ewolucję układu kwantowe-
go w czasie. Wykorzystanie rozkładów prawdopodobieństwa
podczas odczytu wyniku jest warunkiem koniecznym, ze
względu na wewnętrznie wbudowaną probabilistyczną naturę
kubitu.
Kubity jonowe (pojedynczy pułapkowany jon) są realizo-
wane obecnie dwoma metodami – optyczną i nadsubtelną.
W kubicie jonowym optycznym układ dwupoziomowy wybie-
rany jest tak aby górny poziom energetyczny posiadał jak naj-
dłuższy czas życia, obecnie ok. 1 s, skutkującym przejściem
o szerokości linii ok. 1 Hz. Czas życia stanu wzbudzonego
określa górną granicę czasu koherencji układu atom – wiąz-
ka laserowa. Układ musi pozostawać w stanie koherencji
w czasie wykonywania wszystkich operacji na długim reje-
strze kwantowym. Potem oczywiście traci koherencję. Chodzi
o maksymalizację praktycznie dostępnego czasu koheren-
cji dla kubitu, bramki kwantowej i rejestru. Potrzebny jest
ultrastabilny, jednoczęstotliwościowy, przestrajalny laser
o szerokości widmowej 1 Hz, lub jeszcze mniejszej. O szero-
kości widma decyduje wnęka rezonansowa o bardzo wysokiej
dobroci, niskim dryfcie i immunizowana na wibracje i inne
wpływy środowiskowe. Źródło o wymaganych parametrach
wykonano stosując laser Ti:S sabilizowany wnęką odniesie-
nia w precyzyjnym układzie sprzężenia zwrotnego. Źródło
o długości fali 729 nm i szerokości spektralnej 1 Hz współ-
pracowało z pułapką jonową 40Ca+ tworząc łącznie bardzo
wysokiej jakości bramki kwantowe jedno kubitowe i splątujące
dwukubitowe. Posiadanie wysokiej jakości bramek kwanto-
wych to dobry, lecz niewystarczający początek. Dla celów ob-
liczeniowych konieczny jest jak najdłuższy rejestr kwantowy.
Rejestr budowany na kubitach jonowych wykorzystuje siły ku-
lombowskie pomiędzy sąsiednimi pułapkowanymi jonami do
pośredniczenia w splątaniu bramek kwantowych. Kubity na
neutralnych atomach są rozpatrywane ze względu na łatwiej-
sze skalowanie ich liczby przy pomocy pułapkowania wiązką
laserową. Z powodu braku oddziaływania kulombowskiego
w układzie kubitów atomowych wykorzystuje się mechanizm
blokady Rydberga, który wykorzystuje, do pośredniczenia
splątania bramek, dipolowe siły dalekiego zasięgu silnie
wzbudzonych stanów atomowych. Pułapkowanie i generacja
silnie wzbudzonych stanów atomowych wymaga zastoso-
wania wielu wiązek laserowych o różnych częstotliwościach
ultrawysokiej jakości analogicznej do wymagań dla pułapek
jonowych [2].
Jonowe kubity nadsubtelne są kodowane w subtelnych
podpoziomach stanu podstawowego atomu alkalicznego.
Różnica częstotliwości optycznych obu stanów leży w za-
kresie mikrofalowym, wynosi typowo kilka GHz, i pozwala
na koherentne sprzężenie poprzez stymulowane przejścia
Ramana. Dwie bliskie sobie częstotliwości optyczne są ge-
nerowane typowymi metodami fotonicznymi, stosując mo-
dulator EO, lub poprzez sprzężenie fazowe dwóch laserów
UV ze stabilizacją offsetu. Jakość sterowania koherentnego
w przypadku stymulowanych przejść Ramana nie jest okre-
ślona przez szerokość widmową każdej z częstotliwości, ale
przez względną fazę pomiędzy nimi. Wysoka jakość (high
fidelity, mówimy też o czystości) działania bramki kwanto-
wej wymaga silnego sprzężenia pomiędzy atomem i wiązką
laserową, a więc znacznego natężenia wiązki. Stosowane
są pułapki jonowe np. dla 43Ca+ wykorzystujące dwa ultra-
stabilne lasery firmy M2 Ti:S z podwajaniem częstotliwości
sprzężone fazowo o mocy 3 W, promieniujące falę 397 nm
z offsetem 3,2 GHz, i szumem fazowym na poziomie 0,7 mrad
w zakresie częstotliwości 10 kHz-1 MHz [m2lasers.com].
KOMPUTER KWANTOWY
Google rozwija projekt komputera kwantowego Sycamore
na układach nadprzewodzących z bramkami w postaci złą-
czy Josephsona. IONQ rozwija kwantowy komputer jonowy.
IONQ z Misrosoftem opracował kwantowy ekosystem chmu-
rowy Azure Quantum a z Amazonem wykorzystuje system
Amazon Bracket. Honeywell swój jonowy komputer kwantowy
także udostępnia przez Azure Quantum. Współzawodnictwo
jest zacięte. Pokazywane są różnie obliczane współczynni-
ki Quantum Supremacy lub Advantage wobec maszyn kla-
sycznych. Zespół akademicki z USTC/Chiny zaprezentował
całkowicie optyczny komputer kwantowy Jiuzhang [7]. Na
razie komputer jest przeznaczony do rozwiązywania tylko
zagadnień jednego typu – próbkowania bozonu. Nie jest
programowalny w ogólnym sensie. Jednak jest to pierwszy
krok w kierunku być może nieuchronnej fotonizacji w przy-
szłości komputingu kwantowego. Procesor tego komputera
fotonicznego składa się ze złożonej, liniowej wielowęzłowej
sieci światłowodowej pobudzonej światłem nieklasycznym.
Impulsy laserowe o częstotliwości 250 kHz są rozdzielane
na 13 ścieżek i przechodzą przez 25 nieliniowych kryształów
KTP w celu produkcji 25 stanów światła ściśniętego, konwer-
towanego następnie na 50 nierozróżnialnych stanów metodą
kodowania. Światło przechodzi przez sieć 300 rozdzieleń
wiązki i 75 zwierciadeł, tworzącą 100 węzłowy 3D interfero-
metr dla systemu splątanego. Układ 100 detektorów pojedyn-
czo-fotonowych próbkuje sygnał wyjściowy interferometru,
generując impuls dla każdego detekowanego wydarzenia.
Detektory mierzą przypadkowe liczby fotonów oraz stany
splątanych wyjść sieci. Wymiar stanu splątanego wzrasta
eksponencjalnie z liczbą fotonów i zastosowanych stanów
światła nieklasycznego co szybko uniemożliwia zapis wiel-
kiej ilości danych w postaci kwantowych prawdopodobieństw
amplitud.
Fizyczna realizacja komputera kwantowego [8] wyma-
ga: istnienia skalowalnego systemu fizycznego z dobrze
określonymi kubitami; możliwości inicjalizacji stanu kubitów
do prostego początkowego stanu odniesienia, np.|000…> ;
wystarczająco długiego czasu koherencji znacznie dłuż-
szego od czasu działania bramki; uniwersalnego zestawu
bramek kwantowych; specyficznej dla rodzaju kubitu moż-
liwości pomiaru jego stanu. Dodatkowo dla celów kwan-
towej komunikacji, np. pomiędzy komputerami, konieczne
jest rozróżnienie pomiędzy stacjonarnymi kubitami (jonowe,
atomowe, molekularne) od ruchomych (fotony) oraz umiejęt-
ność sprawnego przenoszenia informacji kwantowej pomię-
dzy nimi, i transmisji tej informacji kwantowej przy pomocy
fotonu.
GOOGLE ROZWIJA PROJEKT KOMPUTERA
KWANTOWEGO SYCAMORE NA UKŁADACH
NADPRZEWODZĄCYCH Z BRAMKAMI
W POSTACI ZŁĄCZY JOSEPHSONA.
CZUJNIKI KWANTOWE
Pomiary kwantowe i czujniki kwantowe są metodami i urzą-
dzeniami wykorzystującymi stany układu kwantowego takie
jak splątanie, w tym stan NOON, interferencja, światło nie-
klasyczne, pojedyncze fotony, stany ściśnięte wielkości nie-
komutujących, kondensacja BE, nadprzewodnictwo. Stany
kwantowe i ich ewolucja pod wpływem pól i oddziaływań ze-
wnętrznych dają możliwość wykonywania niezwykle precyzyj-
nych pomiarów różnych wielkości fizycznych i chemicznych,
często o wiele rzędów wielkości dokładniej niż metodami
klasycznymi. Kubity jonowe oddziałują z polem elektrycz-
nym. Kubity spinowe oddziałują z polem magnetycznym.
Układy kwantowe o ciągłej ewolucji pewnych parametrów
stanu mogą tworzyć czujniki analogowe. Testowanych jest
wiele układów kwantowych które mogą być wykorzystane do
budowy czujników słabych pól magnetycznych, elektrycznych
i EM, zaburzeń grawitacji, pozycji i lokalizacji itp. Buduje się
konstrukcje unikające, omijające w pewnym sensie, zasa-
dę nieoznaczoności Heisenberga. Czujniki fotoniczne wy-
korzystują szereg technik jak; bezpośrednie oddziaływanie
fotonu z przetwornikiem wielkości mierzonej, oddziaływanie
subtelne z innym kubitem, tworzenie środowiska pomiaro-
wego poprzez oświetlenie mierzonego obszaru wybranym
stanem kwantowym światła, mikrofal, solitony. Czujniki cał-
kowicie lub prawie całkowicie fotoniczne (bozonowe) mają
inne charakterystyki od czujników na ciele stałym (jonowe,
nadprzewodzące). W odniesieniu do tych ostatnich formułu-
je się kryteria czujnikowe: układ jest kubitem, układ można
ustawić w wymaganym stanie kwantowym i poddać oddzia-
ływaniu wielkości mierzonej, na układ można oddziaływać
koherentnie, układ reaguje na wielkość mierzoną.
Pomiar jest procesem oddziaływania przyrządu pomia-
rowego z badanym obiektem zachodzący w czasie i prze-
strzeni którego wynikiem jest uzyskanie informacji o właści-
ELEKTRONIKA 1/2021 7
 wościach obiektu. Stan kwantowy jest informacją o układzie
kwantowym pozwalającą przewidzieć prawdopodobieństwa
wyników wszystkich pomiarów jakie można na tym układzie
wykonać. Kwantowy stan mieszany jest nie w pełni okre-
ślonym stanem układu kwantowego będąc probabilistyczną
mieszanką stanów czystych. Stan mieszany może znajdować
się w niezależnych stanach czystych z określonymi prawdo-
podobieństwami. Fundamentalną cechą kwantowych stanów
mieszanych jest nierozróżnialność mieszanin. Stan mieszany
określamy, jeśli wynika z naszej niewiedzy o stanie układu
lub jeśli układ jest splątany z innym układem. Stan spląta-
ny jest określony przez wspólne właściwości splątanej pary
a nieznane są właściwości pojedynczego obiektu. Odmien-
nym procesem, którym mogą podlegać stany kwantowe
jest ich superpozycja interferencyjna. Mówimy wówczas
o stanie kwantowym superponowanym. W stanie takim
pewna wielkość mierzona nie ma dobrze określonej war-
tości. Mimo pełnej wiedzy o stanie kwantowym układu nie
można przewidzieć wyniku pomiaru. W czasie pomiaru w
reżimie kwantowym zachodzi silne oddziaływanie metody
pomiarowej (przyrządu, detektora) ze zjawiskiem. Mówimy,
że stan układu kwantowego jest ustalany w wyniku pomia-
ru, czyli staje się deterministyczny. Jakikolwiek inny pomiar
tego układu kwantowego musi zmienić jego stan i określa go
na nowo. Pomiar kwantowy poprzez detektor oddziałujący
z procesem powoduje przeskok kwantowy i wywołuje zmiany
makroskopowe.
Czujniki kwantowe i układy pomiarowe są obecnie bliżej
komercjalizacji niż uniwersalny komputer kwantowy. Jako
czujniki kwantowe wykorzystuje się zegary atomowe, nad-
przewodzące interferometry kwantowe, spektroskopy NMR,
czujniki plazmoniczne, czujniki AFM, a także układy kwan-
towe w stanach splątanych i ściśniętych, także spinowych
stanach ściśniętych, itp. Szczególne znaczenie w metrologii
kwantowej ma bozonowy stan NOON – stan splątany wielu
obiektów kwantowych (najczęściej fotonów). Wykorzystując
światło (lub falę EM z innego zakresu częstotliwości) niekla-
syczne można teoretycznie budować modele takich urzą-
dzeń jak lidar czy radar kwantowy, o znacznie większych
możliwościach teledetekcji. Odrębną sprawą jest praktyczna
realizacja takich urządzeń nad którymi pracuje wojsko. Zasto-
sowanie światła ściśniętego (o zmniejszonej nieokreśloności
kwantowej dla pewnego zakresu faz, przy czym dla innego
zakresu faz jest anty-ściśnięcie) w interferometrze zwiększa
jego czułość dla słabych sygnałów, poniżej poziomu czuło-
ści wszelkich metod klasycznych. Interferometr LIGO używa
światła ściśniętego do pomiarów fal grawitacyjnych, poniżej
standardowego limitu kwantowego.
Kwantowe interferometry atomowe wykorzystuje się do
budowy akcelerometrów i grawimetrów. Urządzenia są wy-
korzystywane w geodezji, górnictwie, do poszukiwań złóż,
niejednorodności lokalnej grawitacji, pływów mas Ziemi,
aktywności wulkanów, nawigacji bez GPS. Interferometr
atomowy łączy pomiary przyspieszenia i rotacji, stając się
absolutnym wzorcem odniesienia np. dokładnej historii
ruchu w inercyjnym systemie nawigacji. Interferometr ato-
mowy korzysta z magneto-optycznie pułapkowanej, schło-
dzonej do ok. 1 µK chmury atomowej. Interferometr działa
w układzie optyki atomowej analogicznym do Mach-Zehn-
dera, ale dzielnikami i sumatorami wiązki atomowych fal
de’Broglie i linijką pomiarową pozycji atomów są dwie im-
pulsowe, przeciwnie propagowane wiązki laserowe. Optyka
atomowa wykorzystuje stymulowane przejścia Ramana. Ten
sam mechanizm jest wykorzystywany do budowy kubitów
jonowych nadsubtelnych. Cykl pomiarowy polega na cyklicz-
8 ELEKTRONIKA 1/2021
nym włączaniu pułapki. Podczas wyłączenia atomy opadają
swobodnie i podlegają interakcji z trzema impulsami lasero-
wymi z pary pionowo przeciwsobnie rozchodzących się wią-
zek laserowych. Para wiązek przeciwsobnych stanowi linijkę
pomiarową pozycji atomów podczas ich swobodnego spad-
ku. Precyzja pomiaru pozycji jest ograniczona względnym
szumem fazowym dwóch zastosowanych częstotliwości.
W interferometrze atomowym musi być zastosowany sys-
tem laserowy o jak najmniejszym szumie fazowym. Oprócz
linijki laserowej, atomy są chłodzone laserowo wieloma czę-
stotliwościami optycznymi, wyjściowy stan kwantowy jest
ustawiany laserowo na początku pomiaru, stan atomów jest
odczytywany na końcu interferometrycznej sekwencji po-
miarowej. W interferometrach atomowych stosuje się 87Rb,
długość fali 870 nm i częstotliwość różnicową ok. 1GHz.
Sekwencja pomiarowa trwa ok. 100 ms. Wymagania na
system laserowy są następujące: przełączanie częstotliwo-
ści znacznie krótsze od sekwencji pomiarowej, duża moc
optyczna dla szerokiej wiązki linijki, szerokość wiązki znacz-
na tak aby spadające atomy widziały w przybliżeniu płaskie
JAKO CZUJNIKI KWANTOWE
WYKORZYSTUJE SIĘ ZEGARY ATOMOWE,
NADPRZEWODZĄCE INTERFEROMETRY
KWANTOWE, SPEKTROSKOPY NMR,
CZUJNIKI PLAZMONICZNE, CZUJNIKI AFM,
A TAKŻE UKŁADY KWANTOWE W STANACH
SPLĄTANYCH I ŚCIŚNIĘTYCH, TAKŻE
SPINOWYCH STANACH ŚCIŚNIĘTYCH.
fronty falowe, kompaktowa konstrukcja systemu laserowego
dla przenośnego rozwiązania urządzenia np. grawimetru
absolutnego czy inercyjnego lokalizatora kwantowego.
W konstrukcji praktycznych przyrządów stosuje się diody lase-
rowe, lasery światłowodowe podwajające częstotliwość oraz
lasery Ti:S.
ZEGARY ATOMOWE
Wysokostabilny oscylator laserowy generuje wiązkę o czę-
stotliwości bliskiej przejściu kwantowego układu dwupozio-
mowego. Układ kwantowy jest wybierany tak, aby był jak
najmniej czuły na oddziaływania zewnętrzne jak pola ma-
gnetyczne i promieniowanie ciała czarnego. Układ sprzę-
żenia zwrotnego z przesuwnikiem częstotliwości zapewnia
utrzymanie ciągłego rezonansu z przejściem kwantowym.
Częstotliwość taktowania oscylatora jest odniesiona do przej-
ścia kwantowego, które służy jako bezwzględny wzorzec
częstotliwości. Pierwsze zegary atomowe wykorzystywały
nadsubtelne przejścia w wiązce atomów Ce zachodzące
w zakresie mikrofal. Obecnie rozwijane zegary fotoniczne
wykorzystują lasery jednoczęstotliwościowe o bardzo wąskiej
szerokości spektralnej w celu odczytu stanu kwantowego bar-
dzo wąskich atomowych przejść kwantowych ultrazimnych
atomów oraz w celu zapewnienia ultrastabilnego sygnału
zegarowego. Wykorzystywane są pojedyncze pułapkowane
jony lub uporządkowane w matryce grupy atomów neutral-
nych. Potencjał poprawy dokładności zegarów fotonicznych
wobec mikrofalowych wynosi kilka rzędów wielkości. Ponie-
waż nie jest możliwe bezpośrednie zliczenie oscylacji lasera
wzorcowego, grzebienie częstotliwości z samodniesieniem
konwertują częstotliwość taktowania z dziedziny optycznej
na częstotliwość radiową, gdzie można ją zmierzyć elektro-
nicznie.
Pułapkowanie atomu odniesienia w zegarze jonowym
odbywa się przy pomocy pola elektrycznego. Pułapkowanie
atomów w zegarze z atomami neutralnymi odbywa się przy
pomocy pola optycznego matrycowego. Maksymalizacja
stosunku sygnału do szumu w każdym cyklu pomiarowym
i poprawa stabilności zegara wymaga zastosowania ultra-
stabilnego lasera dużej mocy do wytworzenia matrycowej
pułapki optycznej dla wielu atomów. Interrogacja rezonan-
sową długością fali wielu pułapkowanych optycznie atomów
poprawia dokładność zegara poprzez zerowanie przesunię-
cia energii kwantowego systemu dwupoziomowego wsku-
tek zjawiska Starka. Wysoka stabilność mocy lasera jest
wymagana, ponieważ fluktuacje mocy powodują drgania
uwięzionych optycznie atomów i w konsekwencji ich ogrze-
wanie. Drgania uwięzionych atomów degradują stabilność
częstotliwości zegara kwantowego. Idealny laser tworzący
matrycową pułapkę optyczną w kwantowym zegarze fotonicz-
nym dostarcza ultrastabilnie dużą moc, posiada ultraniskie
szumy i generuje stabilnie optymalną długość fali pułapko-
wania matrycy atomów. Do budowy takich pułapek stosu-
je się lasery Ti:Szafir, w których można osiągnąć obecnie
w warunkach laboratoryjnych niestabilność cząstkową rzędu
10-17 zaledwie po 1 s uśredniania [2]. Jednak w przypadku
kwantowych fotonicznych zegarów atomowych chodzi także
o zapewnienie ich przenośności, tak aby mogły być stosowa-
ne w polowych urządzeniach pomiarowych np. w geodezji
i nawigacji.
W każdym przypadku fotoniczno-atomowych technologii
kwantowych obejmujących komputing, czujniki, zegary i po-
miary, kluczem są nie tylko pułapki atomowe, ale głównie wy-
jątkowe źródła laserowe o ekstremalnych charakterystykach:
generacja dużej mocy, przestrajalność, czystość spektralna.
Zadaniem tych źródeł są subtelne, przestrajane interakcje
pomiędzy atomami i światłem laserowym. W przypadku
zastąpienia stacjonarnych kubitów atomowych ruchomymi
fotonowymi, wchodzimy w następną generację technologii
kwantowych, jednorodnie fotonicznych, o jeszcze innych
horyzontach aplikacyjnych.
OBRAZOWANIE KWANTOWE
Limit dyfrakcyjny stanowi ograniczenie rozdzielczości kla-
sycznej mikroskopii optycznej do ok. połowy długości fali
światła widzialnego. Mikroskopia krioelektronowa obrazu-
je do skali nm ale rzadko nadaje się do zastosowań bio-
logicznych. Najpopularniejszym narzędziem w biologii jest
mikroskop konfokalny. Wykorzystywane są różne techniki
optycznej mikroskopii superrozdzielczej, omijające jedno
lub więcej z założeń limitu dyfrakcyjnego, takie jak STORM,
PALM, STED, SIM, SOFI, LSFM, LCSM, MIAM, CLSM. Tech-
niki optyczne superrozdzielcze łączy się np. z PET, SPECT
i CT. W kwantowym podejściu optycznego obrazowania su-
perrozdzielczego ograniczenie dyfrakcyjne jest traktowane
jako problem kwantowo-optyczny. Obrazowanie kwantowe
jest częścią optyki kwantowej, gdzie wykorzystuje się np.
nielokalne korelacje kwantowe do obrazowania obiektów.
Marzeniem astronomów jest budowa pełnowymiarowego
kosmicznego teleskopu kwantowego działającego poza
limitem dyfrakcyjnym. Przykładami są np. obrazowanie ghost
imaging, litografia kwantowa, obrazowanie poniżej szumu
śrutowego oraz zastosowanie czujników kwantowych jako
detektorów obrazu. Mikroskop kwantowy jest najprościej
budowany, jeśli oświetlenie w mikroskopie klasycznym jest
zastosowane w postaci specyficznego stanu kwantowego
światła, np. światła nieklasycznego, splątanych par fotonów,
fotonów klonowanych. Mierzy się wówczas korelacje fotonów
po ich interakcji z próbką. Kwantowa mikroskopia skaningo-
wa Q-ISM wykorzystuje metodę anty-parowania fotonów do
wzrostu kontrastu badanego obrazu próbki. Anty-parowanie
oznacza brak jednoczesnych fotonów w świetle emitowanym
przez fluorofor rozmieszczony w próbce (molekuły barwnika,
nanokryształy półprzewodnikowe, defekty sieci krystalicznej,
jony i atomy aktywne optycznie). Badane i wykorzystywane
są różne techniki obrazowania kwantowego np. z zastosowa-
niem fotonów nie detekowanych [9], koincydencji par fotonów
splątanych i niesplątanych w klasycznym i kwantowym kanale
obrazowania. Celem jest wzrost rozdzielczości, jakości, kon-
trastu, dopasowanie długości fali do obiektu i jego różnych
szczegółów i następnie konwersja do wyświetlenia wyniku
obrazowania.
W KAŻDYM PRZYPADKU FOTONICZNO-
ATOMOWYCH TECHNOLOGII KWANTOWYCH
OBEJMUJĄCYCH KOMPUTING, CZUJNIKI,
ZEGARY I POMIARY, KLUCZEM SĄ
NIE TYLKO PUŁAPKI ATOMOWE,
ALE GŁÓWNIE WYJĄTKOWE ŹRÓDŁA
LASEROWE O EKSTREMALNYCH
CHARAKTERYSTYKACH: GENERACJA DUŻEJ
MOCY, PRZESTRAJALNOŚĆ, CZYSTOŚĆ
SPEKTRALNA.
TELEKOMUNIKACJA KWANTOWA
Budowa systemów telekomunikacji kwantowej będzie kon-
sekwencją rozwoju badań w obszarze informatyki kwan-
towej, opanowania działania na informacji kwantowej i ku-
bitach, procesorach i komputerach kwantowych, pamię-
ciach kwantowych, teleportacji i klonowania kwantowe-
go, kwantowej korekcji błędów, kryptografii kwantowej,
kwantowych kanałów telekomunikacyjnych, przenoszenia
informacji pomiędzy kubitami stacjonarnymi i ruchomy-
mi, itp. W teleportacji kwantowej nadawca przesyła stan
kwantowy splątanego kubitu do odbiorcy. Proces telepor-
tacji jest telekomunikacyjnym kanałem kwantowym. Tele-
portacja zachodzi poprzez połączony pomiar wysłanego
kubitu i splątanego. W wyniku pomiaru dostaje się infor-
mację klasyczną, która musi być przesłana do odbiorcy
w celu dokonania procesu teleportacji. Informacja klasyczna
może być przesłana po zaniku kanału kwantowego. Naj-
prostszą implementacją kanału kwantowego jest światłowód
transmitujący pojedyncze fotony. Informacja kwantowa jest
kodowana na czasie przelotu fotonu lub na jego stanie po-
laryzacji. Proces jest stosowany w kryptografii kwantowej.
Kanał kwantowy transmituje nie tylko podstawowe stany
kubitu |0>, |1>, ale także ich superpozycje. Koherencja
stanów kwantowych jest zachowana podczas transmisji
w kanale. Informacja kwantowa nie może być przesłana ka-
nałem klasycznym. Transmitowany kubit musi być w stanie
splątanym.
ELEKTRONIKA 1/2021 9
 KRAJOWE KUBITY
W kraju rozwija się programistyczne techniki kwantowe w kil-
ku ośrodkach akademickich. Prowadzone są także aktywne,
szlachetne i potrzebne działania społecznościowe [quaif.org.pl],
również we współpracy ze środowiskami międzynarodowy-
mi takimi jak Inicjatywa QWorld. Budowa w kraju zarówno
profesjonalnego jak i społecznościowego kwantowego śro-
dowiska programistycznego i użytkowników jest konieczna.
Kluczem do rozwoju technik kwantowych wydaje się budo-
wa w kraju nawet skromnej, ale dostępnej na miejscu, har-
dwareowej infrastruktury testowej. Grupa badawcza na te-
renie WEiTI Politechniki Warszawskiej, pod kierownictwem
dr G. Kasprowicza [10], od kilku lat współpracuje z kilkoma
ośrodkami międzynarodowymi (np. U. Oxford, NIST) [11] nad
systemem kontrolno-pomiarowym SINARA [12], pracującym
z systemem operacyjnym ARTIQ [13]. Opracowano kilkadzie-
siąt rodzajów standaryzowanych modułów elektronicznych,
głównie microTCA [14]. W Artiq zrealizowano kompletne środo-
wisko pracy począwszy od driverów modułów aż po możliwość
opisu bramek kwantowych. Opracowane moduły sprzętowe
zostały skomercjalizowane, a nowe jej podlegają i są obec-
nie używane w kilkudziesięciu eksperymentach kwantowych
na całym świecie. W pełni skalowalny sprzęt z Politechniki
Warszawskiej jest używany w jednym z kluczowych ekspery-
mentów badawczych dotyczących wierności bramek kwan-
towych [15]. Dalszy rozwój musi uwzględniać opracowanie
i zastosowanie skalowalnych układów ASIC i PIC. Grupa na
PW planuje uruchomienie bazowego komputera kwantowe-
go na pułapce ze 100 jonami we współpracy, między innymi,
z zespołem startupu z Oxfordu [16]. Planowany kompaktowy
system zajmuje 6 szaf typu rack, niewielki stół optyczny ze
stabilizacją, układ chłodzenia, niewielkie zapotrzebowanie
na moc rzędu 10 kW. Na stole optycznym zamontowane jest
zestaw laserów o stabilizowanej długości fali i intensywności
wiązek, oraz pułapka jonowa i sprzęgacze światłowodowe. 

LITERATURA:
[1] T. Fortier and E. Baumann (2019). 20 years of developments in
optical frequency comb technology and applications. Commun
Phys, Vol. 2, Issue 153, pp. 1-15.
[2] J. Tom, et al (Dec. 2020), Exploring the role of high-purity laser
light in quantum technology, Photonics Spectra.
[3] T. Ladd et al. (2010). Quantum computers. Nature, Vol. 464,
Issue 45, pp. 45-53.
[4] X. S.L. Bayliss et al. (2020), Optically addressable molecular
spins for quantum information processing, arXiv 2004.07998.
[5] X. G. Wolfowicz, et al (2020), Vanadium spin qubits as telecom
quantum emitters in silicon carbide, arXiv 1908.09817.
[6] Z. Ma, et al. (Dec.2020), Ultrabright quantum photon sources
on chip, PRL 125, 263602.
[7] H-S. Zhong, et al. (2020), Quantum computational advantage
using photons, Science 370(6523), 1460-1463.
[8] D.P. DiVincezno (2000), The physical implementation of quan-
tum computation, arxiv:quant-ph/02077.
[9] G.B. Lemos, et al. (Jan.2014), Quantum imaging using unde-
tected photons, Nature.
[10]

[11]
http://scienceinpoland.pap.pl/en/news/news%2C33740%2C-
two-polish-scientists-eu-quantumtechnologies-advisory-board.html
https://github.com/sinara-hw/meta/wiki/Team
CZYTAJ
[12]
[13]
https://sinara-hw.github.io/
https://m-labs.hk/experiment-control/artiq/
www.elektronika.orf.pl
[14] https://github.com/sinara-hw/meta/wiki/Status
[15] C.J. Ballance, et al (2016), High-fidelity quantum logic gates www.elektronika.orf.pl/en/
using trapped-ion hyperfine qubits, PRL 117, 060504.
[16] G. Kasprowicz, K. Poźniak, Z. Wawrzyniak, Komputery i symula-
tory kwantowe QC, Notatka wewnętrzna PW, Warszawa IX 2020.

10 ELEKTRONIKA 1/2021