14.

Władza sądownicza- sądownictwo powszechne i szczególne

Rozdział VIII
SĄDY I TRYBUNAŁY

Art. 173.

Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz.

Art. 174.

Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.

SĄDY

Art. 175.

1. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy

powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.
2. Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny.

Sądy wydają wyroki w imieniu RP, tak więc żaden organ nie ma kompetencji do
sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Konstytucja wprowadza możliwość ustanowienia
sądu wyjątkowego lub trybu doraźnego (tylko na czas wojny).

Wymiar sprawiedliwości sprawują w Polsce:

*Sąd Najwyższy
*sądy powszechne (apelacyjny, okręgowy, rejonowy)
*sądy administracyjne (wojewódzki sąd administracyjny, Naczelny Sąd Administracyjny)
*sądy wojskowe

Art. 179.

Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady

Sądownictwa, na czas nieoznaczony.

Ich orzekanie nadzoruje Sąd Najwyższy. Natomiast Minister Sprawiedliwości sprawuje

zewnętrzny nadzór nad działalnością administracyjną sądów. Powołuje on także prezesów
sądów.

Zasady i zakres działania sądów powszechnych reguluje ustawa Prawo o ustroju sądów
powszechnych.

Sądy tworzy i znosi Minister Sprawiedliwości po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady

Sądownictwa.
1
Sądy powszechne.
Strukturę sądów powszechnych tworzą:
– sądy rejonowe
- sądy okręgowe
- sądy apelacyjne
Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub kilku gmin.
Sądy w swej strukturze dzielą się na wydziały.
Sąd rejonowy:
 cywilny – do spraw z zakresu prawa cywilnego
 karny – do spraw z zakresu prawa karnego
 rodzinny i nieletnich (sąd rodzinny) – do spraw z zakresu prawa rodzinnego i
opiekuńczego, dotyczących demoralizacji i czynów karalnych nieletnich, leczenia
osób uzależnionych od alkoholu oraz środków odurzających i psychotropowych
 pracy – (sąd pracy) do spraw z zakresu prawa pracy
 ksiąg wieczystych – do prowadzenia ksiąg wieczystych

Sądy rejonowe rozpatrują w pierwszej instancji większość spraw należących do

kompetencji sądów powszechnych.

Sąd okręgowy:

Sąd okręgowy tworzy się dla obszaru działania przynajmniej dwóch sądów rejonowych.
 cywilny – do rozpoznawania w pierwszej instancji spraw cywilnych i rodzinnych oraz
w drugiej instancji
 karny – do spraw z zakresu prawa karnego w pierwszej i drugiej instancji, do spraw
zgodności z prawdą oświadczeń lustracyjnych w pierwszej instancji
 penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych
 pracy – do spraw z zakresu prawa pracy oraz wydział ubezpieczeń społecznych
 gospodarczy (sąd gospodarczy) do spraw gospodarczych

Sądy okręgowe rozpatrują odwołania od orzeczeń wydawanych przez sady rejonowe (sąd
drugiej instancji). Orzekają również w pierwszej instancji w sprawach, którymi nie zajmują
się sądy rejonowe np. w sprawach najcięższych przestępstw, rozwodów, separacji, sprawy o
ubezwłasnowolnienie.

Sąd apelacyjny (w Polsce jest ich 11) obejmuje obszar dwóch sądów okręgowych. Dzieli się
na wydziały: cywilny, karny i pracy i ubezpieczeń społecznych.
Sądy apelacyjne rozpatrują odwołania od orzeczeń wydanych w pierwszej instancji przez sądy
okręgowe.

2
Zadanie domowe. Odpowiedz na pytania.

Sądy szczególne.

 Scharakteryzuj sądy wojskowe

 Scharakteryzuj sądy administracyjne

 Przedstaw rolę, organizację i kompetencje Sądu Najwyższego.

 Przedstaw obowiązujące w polskim sądownictwie środki odwoławcze.