Tytuł, autor, bohaterowie
Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią – egzemplum
(obrazowane na przykładach)
Polikarp to człowiek uczony (na co wskazuje określenie
Mistrz), który jednak nie jest zbyt inteligentny i mądry.
Jak każdy boi się śmierci i naiwnie wierzy, że można jej
uniknąć. Dlatego pragnie ją ujrzeć i poznać jej istotę. Gdy
Śmierć pojawia się, przerażony Polikarp pada na ziemię.
W trakcie rozmowy z alegoryczną postacią Mistrz coraz
bardziej zaczyna się bać. Argumenty Śmierci o moralności
ludzkiego życia nie docierają do niego, ciągle ma
nadzieję, że jego własny indywidualny byt może zostać
uratowany i dlatego zadaje rozmówczyni pytanie czy da
się jej uniknąć
Polikarp mędrzec wieliki, mistrz wybranychciałby spotkać
śmierć w jej realnej postaci i prosi o to Boga. Jego
życzeniu staje się zadość i śmierć objawia się w
momencie, gdy zostaje sam w kościele. Mimo próśb i
pozornego przygotowania wzywającego, robi ona na
mędrcu takie wrażenie, że pada jak nieżywy.
Następuje zresztą dokładny opis wyglądu fizycznego
śmierci, który faktycznie nie może nie podziałać na
wyobraźnię: śmierć wygląda jak rozkładający się trup płci
niewieściej. Gdy Mistrz już otrząsa się z pierwszego
wrażenia, zapytuje złowrogą postać, czy nie dałoby się jej
przekupić jakimś dobrym kołaczem.
Śmierć wyśmiewa taką naiwność. Wymienia cały szereg
osób, które nie dadzą rady jej uciec i mówi, że wszyscy,
niezależnie od statusu społecznego, muszą jej ulec.
Jednak ci, którzy wiodą zbożny żywot na ziemi, nie muszą
się obawiać - czekają ich niebieskie radości.
O co chodzi w lekturze?
Mistrz Polikarp (uczony) chce poznać Śmierć
Bóg aranżuje spotkanie
Śmierć opowiada Polikarpowi, jak „pracuje”
Groza w obrazie Śmierci
Wygląd śmierci: chuda, blada, ma żółtą twarz, bez nosa
(odpadł),z oczu płyną krwawe łzy, brak warg,
zgrzyta zębami, trzyma w ręku kosę
Wydarzenia, przesłanie
W perspektywie wieczności nieważne są ziemskie
przywileje i zaszczyty, wszyscy umierający są sobie równi.
Śmierć poucza Mistrza, jak należy żyć, aby uniknąć
piekielnych mąk i dostąpić chwały niebieskiej. Jedynie
cnotliwe życie i wierne służenie Bogu zapewnia wieczne
szczęście. Człowiek, który nie zna godziny swojego zgonu,
powinien przez całe życie przygotowywać się do śmierci,
gdyż nie wiadomo, kiedy ona po niego przyjdzie.
W Rozmowie... nieustannie podkreśla autor potęgę
śmierci i niemożności ucieczki przed nią.
Danse macabre – motyw tańca śmierci, zazwyczaj
przedstawiany jako korowód kościotrupów idący po
kolejnych ludzi (tak jak w weselnej ciuchci) począwszy od
tych najbardziej znacznych, jak biskupi, papież czy
potężni dostojnicy śmierci, poprzez przedstawicieli
różnych rzemiosł, a skończywszy na nędzarzach, którzy
nigdy nie mają szansy w realnym życiu
zhierarchizowanego życia średniowiecza przy
dostojnikach się znaleźć. To dla nich właśnie motyw
dance macabre niósł swoiste pokrzepienie - zrównania w
obliczu sprawiedliwej śmierci, nieuchronnej dla każdego
niezależnie od stanu czy wykształcenia – śmierć jest
sprawiedliwa, bo przychodzi po każdego.
motyw Mistrza – człowieka przerastającego innych swoją
wiedzą i doświadczeniem. W konfrontacji ze Śmiercią
okazuje się on jednak zupełnie bezradny.
Komizm w obrazie Śmierci
Komizm w utworze łączy się z satyrą (żartobliwym
obnażeniem wad ówczesnego społeczeństwa). „Rozmowa
Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” wyśmiewa różne postawy
takie jak:
złe nalewanie piwa przez karczmarzy (oszustwo)
swawolne życie i uciekanie z klasztorów przez mnichów
przekupstwo sędziów i wydawanie wyroków korzystnych
dla ich bliskich
Groteska – zestawienie dwóch kategorii estetycznych
należących do innych porządków (w „Rozmowie Mistrza
Polikarpa ze Śmiercią”: komizmu i grozy
konteksty
Śmierć, gadatliwa i pyszna, chwali się swoimi
osiągnięciami, ale samochwalstwo przydaje jej
śmieszności i czyni mniej groźną. Obraz Śmierci ukazany
w Rozmowie...ma charakter groteskowy. Odrażający
wygląd i groza rozmówczyni Polikarpa łagodzone są przez
jej słabości i komizm postaci. W ten sposób Śmierć staje
się czytelnikowi bliższa, bardziej oswojona, nie budzi już
takiego strachu. Obnażając słabości, ale i nie tracąc nic ze
swojej potęgi, jest bardziej ludzka; jednocześnie wielka i
mała, przerażająca i zabawna.
-„Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” miała formę
jarmarczną (była skierowana do prostego ludu) – można
ją było wystawiać na festynach
-Utwór wzbudzał śmiech i strach (skrajne emocje)
-Rozrywka łączyła się z przestrogą dotyczącą życia
wiecznego
Śmierci więcej radości sprawiało zabijanie złych ludzi ale i
tak szła po każdego
KONTEKSTY
Dominacja Kościoła i religii w życiu społeczno-
kulturalnym średniowiecza wpłynęła na ukształtowanie
postawy człowieka, który doczesne życie traktował jako
„marność”, a śmierć jako bramę do wieczności. Ludzka
egzystencja na ziemi miała być jedynie etapem
przygotowującym do prawdziwego życia w niebie. Kultura
średniowiecza wypracowała szereg zasad określających
pobożne i cnotliwe życie na ziemi, zdominowane
świadomością nieuniknionej śmierci, która nie oznaczała
kresu wszystkiego, ale początek prawdziwego życia.
Ciągła myśl o śmierci ( memento mori - pamiętaj o
śmierci) oraz konieczność właściwego przygotowania się
do życia wiecznego (praeparatio ad mortem -
przygotowanie do śmierci) wyznaczały egzystencję
człowieka średniowiecza.
- motyw vanitas („marności” z „Księgi Koheleta”) –
ŚMIERĆ JEST CZĘŚCIĄ ŻYCIA, NALEŻY ZAAKCEPTOWAĆ
PRZEMIJANIE, NALEŻY KORZYSTAĆ Z ŻYCIA.
- apokalipsa sw jana i boska komedia