Historia klasa 6 dział

„Upadek Rzeczypospolitej w XVIII wieku”

ZAD.1

### Przyczyny zewnętrzne

1. **Ekspansja sąsiadów**: Rosja, Prusy i Austria szukały sposobów na poszerzenie swoich

terytoriów i wpływów kosztem Polski.

2. **Rywalizacja mocarstw**: Te trzy kraje rywalizowały o dominację w Europie Środkowo-

Wschodniej, a Rzeczpospolita była dla nich strategicznym celem.

3. **Interwencje zewnętrzne**: Sąsiednie kraje ingerowały w wewnętrzne sprawy Polski, podsycając

konflikty i wspierając prorosyjskie lub proprusko-austriackie frakcje.

4. **Brak silnych sojuszników**: Polska nie miała solidnych sojuszy, które mogłyby powstrzymać
agresję ze strony mocarstw ościennych.

### Przyczyny wewnętrzne:

1. **Słaba władza centralna**: Monarchia elekcyjna i ograniczone kompetencje króla prowadziły do

niestabilności politycznej.

2. **Liberum veto**: Ten mechanizm umożliwiał każdemu posłowi sejmowemu zablokowanie

decyzji, co prowadziło do paraliżu legislacyjnego.

3. **Brak reform**: Próby modernizacji państwa napotykały na opór szlachty, która broniła swoich
przywilejów.

4. **Rozwarstwienie społeczne**: Dominacja szlachty i system pańszczyźniany ograniczały społeczne

poparcie dla reform.

ZAD.2

###Rozbiory polski###

Pierwszy rozbiór Polski (1772):

- **Prusy**: Zabrały Pomorze Gdańskie (bez Gdańska), Warmię i tereny nadnoteckie.

- **Austria**: Przejęła Galicję (część Małopolski i Ruś Czerwoną).

- **Rosja**: Zabrała wschodnie tereny Rzeczypospolitej, w tym część Inflant, Białoruś i wschodnią
część Ukrainy.

### Drugi rozbiór Polski (1793):

- **Prusy**: Przejęły Wielkopolskę, Kujawy, części Mazowsza, miasta Gdańsk i Toruń.

- **Rosja**: Zabrała tereny na wschód od Pierwszego Rozbioru, w tym Mińszczyznę i większą część
Ukrainy.

### Trzeci rozbiór Polski (1795):

- **Prusy**: Zabrały ziemie centralne, w tym Warszawę i resztę Mazowsza.

- **Austria**: Przejęła Kraków i resztę Małopolski.

- **Rosja**: Zabrała Litwę, resztę Białorusi i Ukrainy.

ZAD.3

Sejm Wielki, zwany też Sejmem Czteroletnim (1788-1792), był kluczowym momentem w historii
Polski, podczas którego podjęto próby reform mających na celu uratowanie Rzeczypospolitej Obojga
Narodów przed rozpadem. Oto najważniejsze reformy, które zostały wprowadzone na Sejmie
Wielkim:

### Konstytucja 3 Maja (1791):

- Była to pierwsza w Europie i druga na świecie (po amerykańskiej) nowoczesna konstytucja.

- **Wzmocnienie władzy centralnej**: Zwiększono kompetencje króla, a monarchia stała się

dziedziczna, co miało zapewnić większą stabilność rządów.

- **Zniesienie liberum veto**: Sejm mógł teraz podejmować decyzje większością głosów, co
eliminowało możliwość paraliżu legislacyjnego.

- **Rozszerzenie praw obywatelskich**: Ograniczono przywileje szlachty, dając prawa mieszczanom i

zwiększając ochronę chłopów.

- **Trójpodział władzy**: Wprowadzono podział na władzę ustawodawczą, wykonawczą i

sądowniczą, co było nowatorskie dla tamtych czasów.

### Ustawa o miastach (1791):

- **Prawa dla mieszczan**: Mieszczanom przyznano prawo do nabywania ziemi i możliwość

uzyskiwania nobilitacji, a także reprezentację w Sejmie.

- **Obywatelstwo i sądy**: Mieszczanie otrzymali prawo do obywatelstwa i dostęp do sądów, co

wzmacniało ich pozycję w społeczeństwie.

### Komisja Wojskowa:

- **Reforma armii**: Zwiększono liczebność armii i wprowadzono zmiany w organizacji wojska, aby
wzmocnić obronność kraju.

### Inne reformy:

- **Podatki i administracja**: Wprowadzono zmiany w systemie podatkowym i administracyjnym,
aby poprawić funkcjonowanie państwa.

ZAD.4

Oczywiście, oto wyjaśnienia tych pojęć w skrócie:

### Anarchia

Stan chaosu lub braku porządku, w którym nie ma skutecznej władzy czy kontroli. W kontekście
politycznym, odnosi się do sytuacji, gdzie władza centralna jest osłabiona, a porządek społeczny
zagrożony.

### Ambasador

Oficjalny przedstawiciel państwa lub organizacji międzynarodowej w innym państwie lub przy
organizacji międzynarodowej. Jest odpowiedzialny za reprezentowanie interesów swojego kraju oraz
prowadzenie dyplomacji.

### Naczelnik

Przywódca lub osoba pełniąca rolę kierowniczą w określonym obszarze. W historii Polski, najbardziej
znanym naczelnikiem był Tadeusz Kościuszko, który kierował insurekcją kościuszkowską w 1794 roku.

### Emigracja

Proces opuszczania własnego kraju w celu osiedlenia się w innym, zwykle z powodów politycznych,
ekonomicznych lub społecznych. W historii Polski, emigracja była ważnym zjawiskiem, zwłaszcza po
rozbiorach i powstaniach.

### Kosynierzy

Oddziały chłopów z uzbrojeniem w postaci kos, przystosowanych do walki. Byli charakterystycznym

elementem sił powstańczych podczas insurekcji kościuszkowskiej.

### Prawa kardynalne

Zbiór fundamentalnych praw Rzeczypospolitej Obojga Narodów, wprowadzony w 1768 roku.

Gwarantowały one między innymi wolną elekcję, liberum veto i prawa szlachty, stanowiąc podstawę
ustroju państwa, ale jednocześnie wzmacniając jego słabości.

### Konstytucja 3 maja

Konstytucja uchwalona 3 maja 1791 roku przez Sejm Czteroletni. Była pierwszą konstytucją w Europie
i drugą na świecie. Wprowadziła znaczące reformy, takie jak zniesienie liberum veto, wzmocnienie
władzy centralnej oraz zwiększenie praw obywatelskich.

### Obiady czwartkowe

Spotkania intelektualne organizowane przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w zamku

królewskim w Warszawie. Miały miejsce w czwartki i skupiały artystów, pisarzy i intelektualistów,
promując rozwój kultury i nauki w Polsce.

### Szkoła Rycerska

Inaczej Korpus Kadetów, szkoła wojskowa założona w 1765 roku przez króla Stanisława Augusta
Poniatowskiego. Miała na celu edukację i szkolenie młodzieży szlacheckiej w dziedzinie wojskowości
oraz innych naukach, przygotowując ich do służby państwowej.

### Rejtan

Tadeusz Rejtan, polski szlachcic i poseł, znany z dramatycznego protestu przeciwko pierwszemu
rozbiorowi Polski w 1773 roku. Jego gest, gdy blokował wyjście z sali sejmowej, stał się symbolem
patriotycznego oporu przeciwko rozbiorom.

ZAD.5

### Konfederacja barska:

- **Data**: 1768-1772

- **Cel**: Obrona suwerenności Rzeczypospolitej i katolicyzmu przeciwko ingerencji Rosji i polityce

króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

- **Kto należał**: Szlachta konserwatywna, która sprzeciwiała się wpływom rosyjskim i reformom
króla.

- **Jak się zakończyła**: Została stłumiona przez wojska rosyjskie i królewskie, co utorowało drogę
do pierwszego rozbioru Polski w 1772 roku.

### Konfederacja targowicka:

- **Data**: 1792

- **Cel**: Obalenie Konstytucji 3 maja i zachowanie tradycyjnych przywilejów szlacheckich. Była

inspirowana i wspierana przez Rosję.

- **Kto należał**: Konserwatywna szlachta i magnateria, w tym osoby takie jak Szczęsny Potocki i
Franciszek Ksawery Branicki.

- **Jak się zakończyła**: Sukcesem dla Rosji i targowiczan. Doprowadziła do interwencji rosyjskiej i
drugiego rozbioru Polski w 1793 roku.
ZAD.6

1.Józef Poniatowski (1763-1813) był polskim księciem, generałem i marszałkiem Francji. Oto krótkie
informacje o jego życiu i dokonaniach:

### Kariera Wojskowa:

- Był bratankiem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

- Początkowo służył w armii austriackiej, ale później przeszedł do polskiej armii, stając się jednym z
czołowych dowódców.

### Udział w Wojnach Napoleońskich:

- Jako głównodowodzący armii Księstwa Warszawskiego, Poniatowski walczył u boku Napoleona

podczas kampanii w Rosji w 1812 roku i kampanii niemieckiej w 1813 roku.

- Wyróżnił się odwagą i umiejętnościami dowódczymi, zdobywając szacunek zarówno polskich, jak i
francuskich żołnierzy.

### Śmierć i Dziedzictwo:

- Józef Poniatowski zginął podczas bitwy pod Lipskiem w 1813 roku, próbując przeprawić się przez
rzekę Elster, otaczany przez wrogie siły.

- W uznaniu jego zasług, Napoleon nadał mu tytuł marszałka Francji.

- Poniatowski stał się symbolem polskiej odwagi i poświęcenia, a jego imię jest często kojarzone z
walką o niepodległość Polski.

2. Jan Kiliński (1760-1819) był jednym z przywódców insurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku i ważną
postacią w historii polskiego ruchu niepodległościowego. Oto skrócona informacja o jego życiu i
dokonaniach:

- **Zawód**: Kiliński był szewcem i mistrzem cechowym, co sprawiło, że był popularny wśród
warszawskich rzemieślników.

- **Rola w insurekcji kościuszkowskiej**: W 1794 roku brał czynny udział w powstaniu przeciwko
Rosji i Prusom. Stał się jednym z przywódców powstania w Warszawie, prowadząc walki przeciwko
okupantom.

- **Przywództwo**: Jego wpływ na ludność Warszawy i rzemieślników był znaczący, co przyczyniło

się do powodzenia powstańczych działań w mieście.

- **Po insurekcji**: Po stłumieniu insurekcji kościuszkowskiej został aresztowany i wywieziony do

Rosji, ale później wrócił do Polski.

- **Dziedzictwo**: Jan Kiliński jest postacią symboliczną dla polskiego ruchu patriotycznego. Stał się
symbolem zaangażowania zwykłych ludzi w walkę o niepodległość.
Jego historia pokazuje, jak rzemieślnicy i obywatele Warszawy odgrywali kluczową rolę w polskich
zrywach niepodległościowych.

3. Tadeusz Kościuszko (1746-1817) to jedna z najważniejszych postaci w historii Polski i Stanów

Zjednoczonych. Oto skrócona informacja o jego życiu i dokonaniach:

- **Edukacja i wczesna kariera**: Kościuszko kształcił się w Szkole Rycerskiej w Warszawie i studiował
inżynierię wojskową we Francji. Wrócił do Polski, ale z powodu braku perspektyw zawodowych,
wyemigrował do Ameryki.

- **Udział w wojnie o niepodległość USA**: Kościuszko dołączył do armii amerykańskiej podczas

wojny o niepodległość. Zasłynął jako inżynier wojskowy, projektując fortyfikacje, takie jak te w West
Point, które stały się kluczowe dla amerykańskiego zwycięstwa.

- **Insurekcja Kościuszkowska**: Po powrocie do Polski, Kościuszko stał się przywódcą powstania

przeciwko Rosji i Prusom w 1794 roku. Insurekcja miała na celu obronę suwerenności Polski po II
rozbiorze. Pomimo początkowych sukcesów, powstanie zostało stłumione, a Kościuszko trafił do
rosyjskiej niewoli.

- **Późniejsze życie**: Po uwolnieniu, Kościuszko spędził resztę życia głównie we Francji i Szwajcarii.
Angażował się w sprawy polskie i promował idee wolności i równości.

- **Dziedzictwo**: Kościuszko jest symbolem walki o wolność i równość. W Polsce i USA jest
uznawany za bohatera narodowego. Jego imię noszą liczne ulice, place i instytucje w obu krajach.
Tadeusz Kościuszko (1746-1817) to jedna z najważniejszych postaci w historii Polski i Stanów
Zjednoczonych. Oto skrócona informacja o jego życiu i dokonaniach:

- **Edukacja i wczesna kariera**: Kościuszko kształcił się w Szkole Rycerskiej w Warszawie i studiował
inżynierię wojskową we Francji. Wrócił do Polski, ale z powodu braku perspektyw zawodowych,
wyemigrował do Ameryki.

- **Udział w wojnie o niepodległość USA**: Kościuszko dołączył do armii amerykańskiej podczas

wojny o niepodległość. Zasłynął jako inżynier wojskowy, projektując fortyfikacje, takie jak te w West
Point, które stały się kluczowe dla amerykańskiego zwycięstwa.

- **Insurekcja Kościuszkowska**: Po powrocie do Polski, Kościuszko stał się przywódcą powstania

przeciwko Rosji i Prusom w 1794 roku. Insurekcja miała na celu obronę suwerenności Polski po II
rozbiorze. Pomimo początkowych sukcesów, powstanie zostało stłumione, a Kościuszko trafił do
rosyjskiej niewoli.

- **Późniejsze życie**: Po uwolnieniu, Kościuszko spędził resztę życia głównie we Francji i Szwajcarii.
Angażował się w sprawy polskie i promował idee wolności i równości.

- **Dziedzictwo**: Kościuszko jest symbolem walki o wolność i równość. W Polsce i USA jest
uznawany za bohatera narodowego. Jego imię noszą liczne ulice, place i instytucje w obu krajach.