Διαταραχές συμπεριφοράς στην άνοια

Μεταβολές στο σπίτι και μέτρα ασφαλείας

Ο φροντιστής θα πρέπει να έχει πάντα υπόψη του ότι η κάθε

μεταβολή που γίνεται στο σπίτι, αυξάνει τη σύγχυση του
ατόμου με άνοια. Το άτομο με άνοια έχει μάθει πού να βρίσκει
διάφορα πράγματα και ίσως αυξηθούν τα προβλήματα αν
μετακινηθούν πολλά πράγματα. Επομένως, οι μεταβολές που
θα γίνουν και μάλιστα έγκαιρα, θα πρέπει να κάνουν σεβαστές
τις συνήθειες του ατόμου σε απλά πράγματα.

Χερούλια στις σκάλες, στο μπάνιο ή το ντους, όπως και

χαλάκι για να μη γλιστράνε είναι κατά κανόνα απαραίτητα.
Πιθανώς να χρειαστεί να βγει το σκαλοπατάκι του ντους ή να
υψώσετε το στήριγμα στο μπαλκόνι. Επικίνδυνες σκάλες,
χαλιά που δεν είναι στερεωμένα στο πάτωμα, όχι σταθερά
έπιπλα, πάτωμα που γλιστράει (φρεσκογυαλισμέ-νο, για
παράδειγμα, δάπεδο μπάνιο), ακατάλληλο μέγεθος
παπουτσιών ή παντόφλων, αντικείμενα στο πάτωμα, μπορεί
να προκαλέσουν πτώση. Πρέπει όλα τα παραπάνω να
ρυθμιστούν έγκαιρα.

Η κουζίνα αποτελεί τόπο συχνών ατυχημάτων. Τα σκεύη

καθημερινής χρήσης πρέπει να είναι προσιτά και ακίνδυνα
(τα μυτερά μαχαίρια να μην είναι προσιτά).Τα ηλεκτρικά είδη,
καθώς και το γκάζι να είναι ασφαλείας. Οι όποιες τοπικές
θερμάστρες μπορεί να δημιουργήσουν σοβαρό κίνδυνο.

Επικοινωνία

Η επικοινωνία με το άτομο με άνοια δεν μπορεί να μπει σε

κανόνες. Εξαρτάται από το ίδιο το άτομο και τις δυνατότητες
του, καθώς και από το στάδιο της άνοιας. Εξαρτάται από το
ποιος είναι ο φροντιστής και τον αριθμό των φροντιστών ή
των συνήθως παρόντων στο σπίτι.

Οι τρόποι, επομένως, επικοινωνίας ποικίλλουν:

Μπορεί να διευκολύνει να κάνετε, μαζί κάποιες
δραστηριότητες (π.χ. περπάτημα, μια συστηματική επίσκεψη
σε συγγενικό σπίτι, μαγείρεμα ή να κάθεστε μαζί στο σαλόνι).

Μπορεί να διευκολύνει να στρέφετε τη συζήτηση σε κάποια

γεγονότα από το παρελθόν ή σε άτομα του παρελθόντος ή και
να βλέπετε μαζί παλιές φωτογραφίες.

Το να επικοινωνείτε με λόγια δε θα είναι πάντα εφικτό. Η

ασθένεια δυσκολεύει την λεκτική επικοινωνία και πρέπει να
μάθετε να καταλαβαίνετε καταστάσεις (δυσφορία, πείνα, δίψα,
ανάγκη τουαλέτας κ.λπ.) που εκφράζονται με άλλα μέσα
(συνεχές περπάτημα, εκνευρισμό κ.λπ.).

Σε κάθε απόπειρα σας να επικοινωνήσετε, θα πρέπει να

βεβαιώνεστε ότι η προσοχή του ατόμου με άνοια είναι
στραμμένη σε εσάς. Έτσι, προσπαθήστε να κάνετε τα
βλέμματα σας να συναντηθούν, να είστε κοντά για να βλέπει
τα χείλια σας, τις εκφράσεις σας και τις κινήσεις σας.

Φροντίστε να μην υπάρχουν ανταγωνιστές στην προσπάθεια

σας να επικοινωνήσετε (π.χ. τηλεόραση: κλείστε τη για λίγο ή
πηγαίνετε άλλο δωμάτιο). Να δείξετε με την ηρεμία σας ότι
έχετε χρόνο μπροστά σας, χωρίς να μετακινείστε. Αν
μετακινείστε, το άτομο με άνοια αφαιρείται και επικεντρώνεται
στις μετακινήσεις σας.

Απότομες και βιαστικές κινήσεις αναστατώνουν το άτομο με

άνοια και δυσκολεύουν την επικοινωνία. Μιλάτε ήρεμα, με
σύντομες, απλές και σαφείς προτάσεις. Δυνατή φωνή ή
απότομο ύφος μπορεί να εκληφθεί σαν κριτική ή μάλωμα.

Κάντε μία ερώτηση τη φορά. Δώστε πολύ χρόνο για την

απάντηση (π.χ. όχι «Πονάς ή ζεσταίνεσαι;», αλλά «Πονάς;» -
αναμονή απάντησης- «Ζεσταίνεσαι;». Μπορεί να χρειαστεί να
επαναλάβετε τις ερωτήσεις.

Το χιούμορ (ακόμα και όταν το κάνετε να γελάσει για κάποιο

λάθος του) είναι ιδιαίτερα βοηθητικό και για τα άτομα με άνοια.
Το να του κρατάτε το χέρι να είστε δίπλα του δείχνοντας ότι
τον θέλετε, διευκολύνει την επαφή.
Να απευθύνεστε στο άτομο με άνοια με ευγένεια, με το όνομα
του (κάτι που τραβάει την προσοχή του και βοηθάει στη
διατήρηση της ταυτότητας του), όχι σαν να μιλάτε σε παιδάκι,
ούτε αγενώς, επειδή θεωρείτε ότι δεν καταλαβαίνει. Η ευγένεια
διακρίνεται από την αγένεια ή την υποτίμηση, ακόμη και από
το άτομο με άνοια.

Ακούτε προσεκτικά και υπομονετικά την απάντηση. Βοηθήστε

να βρει τις λέξεις. Μαντέψτε τι θέλει να πει και προτείνετε το
ως απάντηση, αλλά περιμένετε την επιβεβαίωση. Βοηθείστε
με κινήσεις των χεριών και του σώματος. Διακριτικά, ώστε να
μη νιώσει μειωμένος.

Δραστηριότητες

Διατηρώντας για το άτομο με άνοια ορισμένες

δραστηριότητες, όσο αυτό είναι εφικτό, βελτιώνετε τη δική του
ποιότητα ζωής, αλλά και τη δική σας. Το άτομο με άνοια
διατηρεί την αυτοπεποίθηση του και την αυτοεκτίμησή του. Οι
δυνατότητες του μεταβάλλονται ανάλογα με το στάδιο της
άνοιας στο οποίο βρίσκεται και ανάλογα με τη διάθεση του.

Μπορείτε να τους προτείνετε ιδιαίτερα τις δραστηριότητες

στις οποίες συνήθιζε να επιδίδεται στο παρελθόν, χωρίς,
όμως, να επιμένετε, επειδή μπορεί να τις θεωρεί δύσκολες
πια γι’ αυτόν και να εκνευρίζεται.

Διατήρηση δεξιοτήτων

Όλες μας οι προσπάθειες για τα άτομα με άνοια κατατείνουν

στο να χρησιμοποιούν με τον καλύτερο τρόπο τις δεξιότητες
και τις ικανότητες που εξακολουθούν να έχουν σε κάθε φάση
της νόσου τους. Έτσι, το σωστό είναι:

Να μην κάνετε γι’ αυτούς πράγματα που μπορούν να κάνουν

μόνοι τους, αλλά να τους ενθαρρύνετε να τα κάνουν με
μοναδική συμμετοχή σας την όλως απαραίτητη βοήθεια σας,
που θα προσαρμόζεται σε κάθε στάδιο της νόσου (π.χ. μην
τους ντύνετε, αλλά, όσο μπορούν, βάζετε τα ρούχα στη σειρά,
για να ντύνονται μόνοι τους).

Να τους αφήνετε να διατηρούν ορισμένες δραστηριότητες

που συνήθιζαν και μπορούν ακόμα να έχουν.

Πλύσιμο

Για τους περισσότερους ενήλικες το πλύσιμο είναι μια

προσωπική και ιδιωτική διαδικασία.

Οι φροντιστές πρέπει να είναι διακριτικοί όταν βοηθούν και

όταν προσπαθούν να πείσουν ένα άτομο με άνοια να
διατηρείται καθαρό. Είναι σημαντικό να σέβεται ο φροντιστής
την αξιοπρέπεια του ατόμου με άνοια.

Στα πρώτα στάδια της άνοιας, το πρόβλημα δεν είναι μεγάλο.

Αρκεί να του το θυμίζετε και να του έχετε έτοιμα όλα όσα
χρειάζονται, για να διατηρήσει τις συνήθειες πλυσίματος που
είχε πριν.

Σε μεταγενέστερο στάδιο της ασθένειας, θα χρειαστεί και

βοήθεια από τον φροντιστή και πιθανόν από νοσηλεύτρια ή
και γιατρό. Ενισχύστε την ανεξαρτησία του θυμίζοντας του το
επόμενο βήμα στη διαδικασία του πλυσίματος π.χ. να πλύνει
ορισμένα μέρη του σώματος, να χρησιμοποιήσει σαπούνι ή
πετσέτα.

Να τα έχετε όλα έτοιμα, στην ίδια πάντα θέση, προτού

ξεκινήσει το μπάνιο του. Επίσης, φροντίστε να μην γλιστράει
το πάτωμα, να είναι ζεστός ο χώρος και η θερμοκρασία του
νερού να μην είναι ούτε πολύ κρύα ούτε πολύ ζεστή.

Να έχετε βγάλει το κλειδί από το εσωτερικό μέρος της πόρτας

του μπάνιου, διασφαλίζοντας έτσι το να μη μπορεί να
κλειδωθεί και δημιουργήστε τις συνθήκες, έτσι ώστε να
μπορείτε να επικοινωνήσετε ανά πάσα στιγμή μαζί του.

Εκμεταλλευτείτε τυχόν ευκαιρία να δείτε το άτομο γυμνό, για

να ελέγξετε τυχόν κοκκινίλες ή εξανθήματα στο σώμα που
πρέπει αμέσως να αναφέρετε στον γιατρό σας (μπορεί να
σημαίνουν την αρχή ανοίγματος του δέρματος).

Σημειώστε ότι όταν τελειώνει το μπάνιο του πρέπει να είναι

εντελώς στεγνός, διότι ενδέχεται όταν υπάρχουν κοκκινίλες
να ανοίξει το δέρμα και να δημιουργηθούν κατακλίσεις.

Ανάλογα με την κατάσταση του ατόμου, μπορεί να χρειαστεί

να προσθέσετε στο μπάνιο ή το ντους, ένα στήριγμα, ένα
πλαστικό πρόσθετο χαλί για να μην γλιστράει το δάπεδο, ή
ακόμη, ένα βοηθητικό σκαμνάκι.

Μερικά άτομα με άνοια μπορεί να αρνούνται να κάνουν

μπάνιο, για διάφορους λόγους:

μπορεί να αγχώνονται επειδή μένουνε μόνοι και χρειάζονται

την ασφάλεια της παρουσίας ενός άλλου ατόμου καθ’ όλη τη
διάρκεια του μπάνιου.

μπορεί να ντρέπονται, επειδή είναι γυμνοί μπροστά σε τρίτο

πρόσωπο. Στην περίπτωση αυτή μπορείτε να τους δώσετε τη
δυνατότητα να καλύψουν τα ευαίσθητα σημεία όταν πλένουν
άλλα μέρη του σώματος.

μπορεί να ντρέπονται να γδυθούν, για να μην αποκαλυφθεί

ότι έχουν ακράτεια και γι’ αυτό να αρνούνται να κάνουν
μπάνιο. Πρέπει να τους βεβαιώσετε ότι τυχόν ακράτεια δεν
είναι κάτι που σας επηρεάζει αρνητικά.

– μπορεί, τέλος, να είναι ο τρόπος πλυσίματος τέτοιος,

που να

φοβίζει π.χ. το μπάνιο ή το ντους, ο τρόπος ροής του νερού.

Φροντίστε να εντοπίσετε ποιο είναι το πρόβλημα και να κάνε

τε τις αναγκαίες αλλαγές.

Ειδικά στο πλύσιμο των μαλλιών, είναι μερικές φορές

χρήσιμο να έρχεται συμπτωματικά μια κομμώτρια, επειδή τα
άτομα με άνοια αναγνωρίζουν κάτι που έκαναν πριν την
αρρώστια τους.
Τα άτομα με άνοια μπορεί να αρνηθούν να κάνουν μπάνιο.
Μην επιμείνετε, προτείνετε τους το ξανά μετά από λίγη ώρα.
Μπορεί να δεχτούν ευκολότερα, αν μάθουν ότι θα βγουν έξω ή
ότι κάποιος θα τους επισκεφτεί.

Μπορεί, επίσης να διαπιστώσετε ότι κάποιες συγκεκριμένες

ώρες της ημέρας δέχονται ευκολότερα να κάνουν μπάνιο. Εάν
κάποιος είναι σε προχωρημένη άνοια μοιράστε τη διαδικασία
σε διάφορα στάδια π.χ. αντί να πείτε «ας πλυθούμε», πείτε
«άσε με να σε βοηθήσω να πλυθείς» και μετά «άσε με να σου
πλύνω τα πόδια».

Τέλος, εάν το πλύσιμο δημιουργεί εντάσεις, είναι προτιμότερο

να πλένετε ορισμένα μέρη του σώματος σταδιακά κατά τη
διάρκεια της ημέρας, χωρίς να τους αναγκάζει να μπαίνουν
στη μπανιέρα.

Αντιμετώπιση των προκλητικών διαταραχών στο πλαίσιο της

άνοιας.

Εισαγωγή

Καλώς ορίσατε στη 3η Ενότητα του μαθήματος σχετικά με την

αντιμετώπιση των προκλητικών διαταραχών στο πλαίσιο της
άνοιας.

Αντιμετώπιση των προκλητικών διαταραχών στο πλαίσιο της

άνοιας.

Είναι πολύ σημαντικό να γίνει αντιληπτό πως η πλειοψηφία

των προκλητικών διαταραχών συμπεριφοράς στην άνοια
μπορεί να αντιμετωπιστεί στο σπίτι, χωρίς να καταφύγει
κανείς στον θεράποντα ιατρό ή σε κάποιο εξειδικευμένο
κέντρο. Αν και όπως είπαμε, οι προκλητικές συμπεριφορές
στην άνοια είναι συχνές, οι περισσότερες είναι ήπιας ή
μέτριας βαρύτητας. Κατάλληλοι, μη φαρμακευτικοί χειρισμοί
είναι συνήθως αρκετοί.

Ας δούμε μαζί ποιες είναι οι βασικές στρατηγικές για την

αντιμετώπιση των προκλητικών συμπεριφορών:
Μην το παίρνεται προσωπικά. Δεν έχει κάτι μαζί σας, ούτε
θέλει να σας ταλαιπωρήσει. Είναι σύνηθες οι προκλητικές
συμπεριφορές να απευθύνονται στο άτομο που κυρίως
παρέχει τη φροντίδα.

Είναι σημαντικό να καταλάβετε πως οι κατηγορίες που σας

εκτοξεύει ή η καχυποψία τους οφείλονται στη νόσο και όχι
στους ίδιους. Δεν φταίνε που έχουν άνοια.
Προσπαθήστε να ακούσετε το άτομο και να κατανοήσετε την
πραγματικότητά του. Δεν πρέπει να αμφισβητείται την
πραγματικότητα αυτή. Μην τον διορθώνετε! Αν για
παράδειγμα το άτομο με άνοια πιστεύει πως βρισκόμαστε στο
1987, δεν έχετε κανένα λόγο να τον διορθώσετε. Δε θα το
θυμάται. Το μόνο που θα καταφέρετε είναι να τον
αναστατώσετε.

Μην επιχειρηματολογείτε, μην προσπαθείτε να τους πείσετε.

Δυστυχώς, η λογική δε βοηθάει στην άνοια. Εάν πιστεύουν
πως βρίσκονται στο χωριό τους, δεν έχει κανένα νόημα να
τους δείχνετε τις πολυκατοικίες ώστε να τους πείσετε πως
βρίσκονται στην πόλη. Σεβαστείτε αυτό που σας λένε, χωρίς
να τους κοροϊδέψετε.

Αντιθέτως, διαβεβαιώστε τους. Κάντε τους να αισθανθούν

ασφαλείς και δείξτε ότι ενδιαφέρεστε για αυτά που σας λένε,
ότι τα παίρνετε στα σοβαρά.
Αλλάξτε θέμα συζήτησης ή βρείτε μια δραστηριότητα ώστε να
απασχοληθούν. Μπορείτε να τους πείτε: «Ναι, θα κάνουμε
αυτό που λες, αλλά σε παρακαλώ χρειάζεται να κάνω κάτι και
χρειάζομαι τη βοήθειά σου».

Εάν επαναλαμβάνει διαρκώς την ίδια ερώτηση, προσπαθήστε

να απαντάτε κάθε φορά, χωρίς να τον επικρίνετε. Αν
κουραστήκατε, μπορείτε να απομακρυνθείτε και να πάρετε
λίγο χρόνο με τον εαυτό σας.
Εάν αναζητεί αντικείμενα, θα μπορούσατε να προμηθευτείτε
εις διπλούν ή και περισσότερα από τα αντικείμενα που ψάχνει
και να τα τοποθετήσετε σε διαφορετικά σημεία του σπιτιού
(π.χ. το ρολόι ή το πορτοφόλι του).
Ως προς την επικοινωνία με το άτομο που έχει άνοια και
εμφανίζει προκλητικές συμπεριφορές:

Χρησιμοποιείστε ήρεμο και καθησυχαστικό τόνο φωνής.

Χρησιμοποιείστε απλές λέξεις, σύντομες προτάσεις και κάντε
μια ερώτηση τη φορά.
Προτιμάμε πάντα τις θετικές αντί των αρνητικών εκφράσεων
(όχι μην το κάνεις αλλά ας κάνουμε κάτι άλλο, βοήθησέ με).
Διατηρείστε βλεμματική επαφή
Πλησιάστε το άτομο από μπροστά και όχι από πίσω
Αποφύγετε τις απότομες κινήσεις και τις φωνές, μπορεί να
φοβηθεί και να αναστατωθεί
Το χιούμορ και το γέλιο συνήθως βοηθάνε
Μειώστε τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος που μπορεί να του
αποσπάσουν την προσοχή, χαμηλώσετε τα έντονα φώτα, τη
δυνατή μουσική, αντίθετα χαλαρωτική μουσική μπορεί να
βοηθήσει
Όπως ειπώθηκε, πριν καταφύγουμε στη φαρμακευτική
αγωγή, πρέπει πάντα να έχουν προηγηθεί μη φαρμακευτικές
προσπάθειες και χειρισμοί.

Σε περιπτώσεις, όμως, που υπάρχει κίνδυνος του ίδιου του

ατόμου που φροντίζετε ή κίνδυνος δικού σας τραυματισμού, ή
εάν παρά τους χειρισμούς σας, τα συμπτώματα επιμένουν, τα
φάρμακά μπορούν να βοηθήσουν.

Πρέπει να γνωρίζετε όμως πως τα αντιψυχωτικά φάρμακα

που χρησιμοποιούμε στην άνοια, συνδέονται με αυξημένο
κίνδυνο εγκεφαλικών και θανάτου σε άτομα με άνοια. Η
συνταγογράφηση τους πρέπει να γίνεται με προσοχή, να
ξεκινάμε πάντα από την χαμηλή δόση και να μένουμε στην
μικρότερη αποτελεσματική δόση φαρμάκων.