BUDOWA I DZIAŁANIE UKŁADU NERWOWEGO

◢ Funkcje układu nerwowego

Do najważniejszych funkcji układu nerwowego należą:

 odbiór i analiza bodźców pochodzących ze środowiska zewnętrznego i z wnętrza ciała,
 reakcja na bodźce,
 regulowanie i koordynowanie pracy innych układów,
 utrzymywanie (we współpracy z układem hormonalnym) homeostazy.

◢ Ogólna budowa układu nerwowego

Układ nerwowy jest zbudowany z dwóch części:

ośrodkowego układu nerwowego, w skład, którego wchodzą mózgowie i rdzeń kręgowy,
obwodowego układu nerwowego, który tworzą nerwy odchodzące od mózgowia i rdzenia
kręgowego.

Podstawową jednostką anatomiczną i funkcjonalną układu nerwowego jest komórka nerwowa,

czyli neuron. Zadaniem neuronu jest przekazywanie informacji w postaci impulsów nerwowych.

Neurony,
w zależności od funkcji, dzielimy na:
  neurony czuciowe, które przewodzą impulsy nerwowe od receptorów do ośrodkowego
układu nerwowego,
 neurony ruchowe, które przewodzą impulsy nerwowe z ośrodkowego układu
nerwowego do odpowiednich narządów, np. mięśni,
 neurony pośredniczące, które przewodzą impulsy nerwowe pomiędzy neuronami
czuciowymi a neuronami ruchowymi.

◢ Mechanizm przewodzenia impulsu nerwowego

Przewodzenie impulsów nerwowych odbywa się na zasadzie przepływu jonów przez błonę
komórkową między wnętrzem neuronu a płynem pozakomórkowym.

Stan spoczynku błony neuronu

 W staniespoczynku wewnątrz neuronu znajduje się
więcej jonów ujemnych niż dodatnich, a w płynie
pozakomórkowym więcej jonów dodatnich niż
ujemnych.
 Takiukład ładunków po obu stronach błony neuronu
nazywamy polaryzacją, a powstającą w jej wyniku
różnicę potencjałów między obiema stronami błony
– potencjałem spoczynkowym.

Odbiór bodźca
 Pozadziałaniu bodźca neuron przechodzi w stan pobudzenia spowodowany przepływem
jonów dodatnich z płynu pozakomórkowego do wnętrza neuronu.
 Następuje
chwilowa zmiana proporcji
ładunków między wnętrzem neuronu a płynem
pozakomórkowym.
 Takązmianę układu ładunków
nazywamy depolaryzacją. Dochodzi wtedy
do krótkotrwałej zmiany potencjału komórki,
powstania potencjału czynnościowego i
wytworzenia impulsu nerwowego.

Przewodzenie impulsu
 Faladepolaryzacji, czyli impuls nerwowy,
przemieszcza się wzdłuż neuronu.
 Poprzejściu fali depolaryzacyjnej układ ładunków
wraca do stanu wyjściowego, czyli do stanu
spoczynku.
 Taki
powrót do stanu wyjściowego, czyli polaryzacji
nazywamy repolaryzacją.

◢ Przewodzenie impulsu nerwowego między komórkami

Impuls nerwowy przemieszcza się zwykle od dendrytów przez ciało komórki do zakończenia aksonu.
Kiedy tam dotrze, musi być przekazany do następnej komórki – innego neuronu lub np. komórki
mięśniowej czy gruczołowej. Jest to możliwe dzięki synapsom.

Synapsy to specjalne połączenia, które zwykle

występują między zakończeniem aksonu jednego
neuronu a dendrytem kolejnego i umożliwiają
przekazanie impulsu nerwowego z jednej komórki do
kolejnej.

 Synapsy mogą też występować między zakończeniem aksonu a komórką

mięśniową lub komórką gruczołową.
 Wyróżniamy dwa rodzaje synaps: synapsy chemiczne, za pośrednictwem których przewodzenie
impulsów zachodzi najczęściej oraz synapsy elektryczne.

◢ Mechanizm przekazywania informacji w synapsie chemicznej

W synapsach chemicznych pomiędzy zakończeniem aksonu jednej komórki nerwowej a błoną

komórkową drugiej występuje niewielka szczelina, tzw. szczelina synaptyczna, do której uwalniane
są specjalne związki chemiczne – neuroprzekaźniki.
Przekazywanie informacji w synapsie chemicznej przebiega w następujący sposób:

 Kiedy impuls
nerwowy dociera do zakończenia aksonu,
wydzielane są z niego cząsteczki
neuroprzekaźnika.
 Cząsteczkineuroprzekaźnika łączą się
z odpowiednimi receptorami w błonie kolejnego
neuronu.
 Połączenie się cząsteczek neuroprzekaźnika
z receptorami pobudza kolejny neuron do wytworzenia impulsu.
Neuroprzekaźniki i receptory występujące w synapsach chemicznych umożliwiają nie tylko
przekazywanie informacji, lecz także modyfikowanie sygnałów, np. wzmacnianie ich
lub wyciszanie.

◢ Rodzaje neuroprzekaźników

Neuroprzekaźniki dzielimy na:

 neuroprzekaźniki pobudzające, które wywołują impuls elektryczny w następnym neuronie, np.
serotonina, dopamina oraz adrenalina.
 Serotonina odpowiada za regulację snu, apetytu, temperatury ciała i ciśnienia
krwi. Jej niski poziom może powodować agresję, zmęczenie i spadki nastroju.
 Dopamina odpowiada m.in. za emocje i odczuwanie przyjemności oraz
koordynację i napięcie mięśni. Jej niedobór prowadzi do rozwoju choroby
Parkinsona.
 Adrenalina odgrywa dużą rolę w odpowiedzi organizmu na stres. Mobilizuje
organizm do działania, m.in. poprzez przyspieszenie pracy serca, podniesienie
ciśnienia krwi i rozszerzenie oskrzeli.
 neuroprzekaźniki hamujące, które powodują wyciszenie impulsu elektrycznego, np. GABA.
 GABA (kwas-aminomasłowy) wraz z serotoniną zapewnia odpowiednią jakość
i długość snu. Odgrywa istotną rolę w procesach poznawczych, ponieważ wpływa
na koncentrację uwagi.