OSMANLI DEVLETİ

YÜKSELME DÖNEMİ-1
(FATİH SULTAN MEHMET DÖNEMİ)

https://turkiye.un.org/tr/sdgs

1 101-hist-wb5
 OSMANLI DEVLETİNİN YÜKSELME DÖNEMİ
Yükseliş Dönemi (1453-1579) Yükselme Dönemi Padişahları:
Osmanlı tarihinde, İstanbul’un Fethinden (1453) Sokullu Mehmet II. Mehmet (Fatih) (1451 – 1481)
Paşa`nın ölümüne kadar (1579) geçen zamana Yükselme dönemi II. Bayezıt (1481 – 1512)
denir. I. Selim (Yavuz)(1512 – 1520)
I. Süleyman (Kanuni) (1520 – 1566)
II. Selim (1566 – 1574)
III. Murat (1574 – 1595)

Fatih Sultan Mehmed (1451 – 1481)

İstanbul’un Fethi Nedenleri:

✓ İstanbul’un stratejik bakımdan çok önemli bir mevkide olması.
✓ Bizans’ın, Osmanlı Devleti’ndeki taht kavgalarını desteklemesi
✓ Bizans’ın Anadolu Beyliklerini Osmanlılara karşı kışkırtması
✓ Osmanlı Devleti`nin toprak bütünlüğünün sağlanmak istenmesi.

2 101-hist-wb5
 ✓ Bizans’ın Osmanlılara karşı haçlıları yardıma çağırarak Osmanlıları zor durumda bırakması.
✓ İstanbul’un Ortodoks mezhebinin merkezi olması.
✓ İstanbul’un önemli bir ticaret limanı olması.

Bizans dönemi İstanbul’un ticaret ağını gösteren harita

3 101-hist-wb5
Hazırlıklar:

1. Fatih Karadeniz yoluyla Balkanlar’dan

gelecek yardımları kontrol altına
almak için Rumeli Hisarı’nı yaptırdı.

Rumeli Hisarı’nın
yapılmış olduğu yeri
harita üzerinde
araştırarak İstanbul’un
fethi üzerinde etkili olup
olmadığını düşününüz.

2. İstanbul surlarını yıkabilmek için büyük

“Şahi Topu” yaptırıldı.

İSTANBULUN FETHİ ŞAHİ TOPU -

YouTube

Fetih 1453 Filmi Şahi Topu Sahnesi

4 101-hist-wb5
3. Gelibolu Tershanesi`nde 400 parçalık donanma
oluşturuldu.
4. Balkanlardan gelebilecek yardımları önleyebilmek için
akıncı beyleri Mora’ya gönderildi.

5. Karamanoğulları yenilgiye uğratılarak Anadolu’dan Mora

Bizans’a yardım gelmesi önlendi.

6. Bizans’a gönderilecek yardımları önlemek için Vize ve

Silivri Kaleleri alındı.

7. Eflak, Sırbistan,
Macaristan ve Venedik ile
saldırmazlık antlaşması
yapıldı.

8. Büyük mancınıklar ve
yürüyen kuleler yaptırıldı.

5 101-hist-wb5
Bizans’ın Durumu ve Hazırlıkları

Bizans’ın elinde sadece İstanbul ve yakın çevresi kalmıştı. İçte mezhep kavgaları mevcuttu. İmparator Konstantin
Papa’nın yardımını almak için Ortodoks ve Katolikleri birleştirmek istemişse de din adamları buna karşı çıkmıştır.

1. Donanmaların geçişini engellemek amacıyla, Haliç zincirlerle kapatıldı.

6 101-hist-wb5
 2. Suda yanabilen Grejuva (Rum Ateşi) denilen silah sayısı
arttırıldı.
3. Surlara mancınıklar yerleştirildi.
4. Halk silahlandırılarak askere alındı. (Yaklaşık 4973 Kişi)
5. Yiyecek ve içecek stoku yapıldı.
6. Papa, Mora, Ceneviz ve Sakız Şövalyelerinden destek istendi.
7. Bizans’ın elinde uzun süredir tutulan, II. Murat’ın kardeşi Şehzade Osman’ın desteği alındı.

GREJUVA (GREK ATEŞİ)

Bizans'ın kullandığı Grek ateşi, milattan önceki çağlardan itibaren kullanılıyordu.

Yunanlıların kullandığı karışım; kömür, zift ve kükürtten oluşuyordu. Bizans ise
bunlara ilaveten reçine, nafta, kireç ve güherçile de eklemişti. Bu karışımlarla beraber
Grek ateşi iyice kuvvetlenmiş ve su eklendikçe alevi artar bile hale getirilmişti. Böylece
Bizans'ın eline, düşmanlarını fazlaca korkutacak gayet güçlü bir silah geçmiş oldu. Grek
ateşi genellikle deniz saldırılarında gemilere karşı kullanıldıysa da karada da bu
silahtan istifade ediliyordu. İçerisinde kullanılan maddeler ve üretimi sadece
Bizanslılar tarafından biliniyordu. Günümüzde uzmanlar, ancak modern teknolojinin
yardımıyla Grek ateşinde kullanılan maddeleri tahmin etmişlerdir. Ateş deniz
savaşlarında birtakım aletler vasıtasıyla uzun mesafelere püskürtmek suretiyle
kullanılıyordu. Temelde vasfı hızlı bir şekilde yangın çıkartmaktı. İçerisindeki yağ
sebebiyle suda sönmediği için denizin üzerinde yanmaya devam ediyor ve düşman
gemilerinin ilerleyişine engel olabiliyordu.

7 101-hist-wb5
 6 Nisan 1453’te başlayıp 53 gün süren mücadele 29 Mayıs 1453’te İstanbul’un fethi ile sonuçlanmıştır.

Fethin Sonuçları

✓ Orta Çağ’ın sonu Yeni Çağ’ın başlangıcı oldu.

✓ Osmanlı Devleti’n de yükselme dönemi başladı.
✓ Osmanlı Devleti İmparatorluk haline geldi. (Çok uluslu devlet)
✓ Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğü sağlandı.
✓ II. Mehmet fetheden anlamındaki “Fatih” ünvanını aldı.
✓ Bizans Devleti yıkıldı. Böylece Osmanlıların Avrupa’da ilerleyişi kolaylaştı.
✓ Osmanlıların yeni başkenti İstanbul oldu.
✓ Bizans bilginleri İtalya’ya giderek Rönesans’ın doğmasına neden oldu.
✓ Derebeylik rejimi yıkıldı. (Büyük toplar sayesinde)
✓ İpek yolunun denetimi Osmanlılara geçti. Bunun üzerine Avrupalı denizciler açık denizlere çıkmak
suretiyle Coğrafi Keşifler’in başlamasına neden oldular.
✓ İstanbul’un fethinden sonra Fatih Avrupa’daki tepkiyi hafifletmek amacıyla Ortodokslara tam bir dini
serbestlik verdi. Böylece Fatih Hıristiyan devletlerin Osmanlılara karşı birleşmelerini önledi.

8 101-hist-wb5
İSTANBUL’UN ALINMASINDAN SONRAKİ FETİH HAREKETLERİ

Batıdaki Gelişmeler
Sırbistan Seferleri (1454 – 1459):
Sırbistan II. Murat zamanında Edirne Segedin Antlaşması’yla elimizden çıkmıştı. Fatih’in düzenlemiş olduğu
seferler sonucunda Belgrat dışındaki bütün Sırbistan toprakları Osmanlı Devleti’ne geçmiştir.
Mora Seferi (1460): (Akdeniz ticaretini ele geçirmek)
Mora, Osmanlıların İtalya’ya yapacakları seferler için önemli bir üstü Fatih yaptığı iki sefer sonucunda Mora’yı ele
geçirdi.
Eflak Seferi (1462)
Boğdan, Bosna, Hersek Seferleri (1465)
Arnavutluk’un Ele Geçirilmesi (1479): Venedik ve Macarlar ile İttifak yapan Arnavutluk krallığı üzerine yürüyen
Fatih burayı ele geçirmiştir.

Anadolu Fetihleri

Fatih Anadolu’daki birliği sağlamak amacıyla harekete geçerek:

✓ Cenevizler’den Amasra’yı aldı (1459) (Karadeniz ticaretini ele geçirmek)
✓ Trabzon Rum İmparatorluğu’nu yıktı (1461) (Karadeniz ticaretini ele geçirmek)
✓ Sinop alınarak Candaroğulları Beyliği’ne son verildi (1460) (Karadeniz ticaretini ele geçirmek)
✓ Osmanlı Devleti’ni en fazla uğraştıran Karamanoğulları Osmanlılara bağlandı. (1466)

Karamanoğulları

9 101-hist-wb5
Otlukbeli Savaşı (1473)
Nedeni:

✓ Akkoyunların; Osmanlılara karşı

Venediklilerle ittifak yapması,
✓ Karamanoğulları’nı himaye etmesi
✓ Osmanlı sınırlarına saldırması
Fatih Anadolu’nun en güçlü devletlerinden olan
Akkoyunlular üzerine sefere çıkmıştır. Uzun
Hasan’la Otlukbeli (1473) mevkiinde yapılan
savaşı Osmanlılar kazanarak Doğu Anadolu’yu
hakimiyeti altına almıştır.

Denizlerdeki Fetihler

Cenevizliler’den, İmroz, Taşoz, Bozcaada, Limni alındı. Venedikliler’den Eğriboz ve Midilli alındı.

10 101-hist-wb5
Kırım’ın Osmanlı Devleti’ne Bağlanması (1477):

Fatih’in Kırım’ı Almak İstemesinin Nedenleri: (Karadeniz ticaretini ele geçirmek)

✓ Cenevizliler’in Kırım’daki egemenliğine son vermek

✓ Karadeniz kıyılarındaki ticarete de egemen olarak Asya ticaretine (İpek Yolu) hakim olmak.
✓ Eflak ve Boğdan bölgelerine doğrudan ulaşabilmek.

Kırım’ın Alınmasının Sonuçları:

✓ Karadeniz Türk gölü haline gelmiştir.

✓ Karadeniz kıyılarındaki son Ceneviz kolonileri ele geçirilmiştir.
✓ İpek Yolu ve Karadeniz ticaretinin denetimi Osmanlı Devleti’ne geçmiş, Osmanlı ekonomisi güçlenmiştir.
✓ Eski bir Türk hanlığı yönetiminin Osmanlı hakimiyetine geçmesi devleti güçlendirmiştir.

Osmanlı Venedik Savaşları (1463 – 1479): (Akdeniz ticaretini ele geçirmek)

İstanbul’un fethi Venedik ve Cenevizliler’in ekonomisini olumsuz

yönde etkilemişti. Bu yüzden Venedikliler’le uzun yıllar mücadele
edildi. Mücadelelerin sonucunda iki devlet arasında barış yapıldı.
(1479) Osmanlı döneminde ilk ticari imtiyazlar(ayrıcalıklar)
Venedikliler’e verildi.

Buna göre;

✓ Venedikliler aldıkları yerleri geri verecekti.

✓ Venedikliler Osmanlılara her yıl 10 bin altın verecekti.
✓ Venedikliler İstanbul’da elçi bulundurabilecekti.

Amaç: Akdeniz ticaretini canlı tutabilmek.

İtalya Seferi- Otranto’nun Alınması (1480): (Akdeniz ticaretini ele geçirmek)

Gedik Ahmet Paşa komutasındaki Osmanlı donanması İtalya üzerine yürüyerek
Otranto limanını ele geçirdi. (1480) Roma üzerine yürüyeceği sırada Fatih’in vefatı
üzerine geri döndü.

11 101-hist-wb5
Fatih Sultan Dönemi Sosyo-Kültürel, Eğitim, Mimari Siyasi ve Hukuki Alanlardaki
Gelişmeler

✓ Topkapı Sarayı yaptırıldı.

✓ Üst düzey devlet adamı yetiştirmek için

devşirmelerden oluşan Enderun Mektebi açıldı.

✓ Ortodoks patrikhanesi Osmanlı himayesine girdi.

Ayasofya camiye çevrildi.

✓ Kanunname-i Ali Osman yürürlüğe girdi. (Osmanlı

Kanunu). Osmanlı töresini yazıya geçirdi. Bu yasa
bağlamında;

o Kardeş katli yasallaştı.

o Sancağa çıkma zorunlu hale geldi.
o Divan başkanlığı sadrazama bırakıldı.
o Müsadere yasallaştı.
“Ve her kimesneye evladımdan
saltanat müyesser ola,
karındaşların nizam-ı alem içün katl
✓ Rumeli Hisarı (Boğazkesen) yaptırmıştır.
etmek münasiptir. Ekser ulema dahi
✓ İlk altın para olan sikke basılmıştır. tecviz itmiştir. Anında amil olalar.”
✓ İstanbul’da Sahn-ı Seman medreselerini yaptırmıştır.
(Darülfünun – İTÜ)
✓ Avni mahlası ile şiir yazmıştır.
✓ Avupa’daki Rönesans gelişmelerinden etkilenerek portresini yaptırmıştır. (Bellini)
✓ Hicaz su yolları meselesi nedeniyle Memlükler ile ilişkiler bozuldu.

SAHN-I SEMAN MEDRESELERİ

Sultan Fatih Mehmed tarafından İstanbul'da yaptırılan
medreseler. Bunların sayısının sekiz olmasından dolayı "Sahn-ı
Seman" olarak isimlendirilmiştir. Derslerin nasıl bir sıra takip
edeceği, sınıfların ayrımı, kısaca eğitim programı, Sultan Fatih
Mehmed'in Türkistan'dan getirttiği bilginler, Ali Kuşçu ve Molla
Hüsrev tarafından düzenlenmiştir. Okutulan derslerden hadis ve
tefsir bölümü başlı başına bir ihtisas alanıydı. Bunlardan başka, fıkıh, kelam, Arap edebiyatı, tabiiyat,
riyaziyat, tıp gibi dersler de okutulurdu. Sahn-ı Seman'ı bitirenler, müderris, kadı, hakim ve devletin diğer
bütün hizmetlerinde görev alabilecek düzeyde sayılırdı.

12 101-hist-wb5
 Divan başkanlığı neden Sadrazaman
verildi?
Fatih Sultan Mehmet dönemine kadar
Divana Padişah başkanlık etmektedir.
Fakat Fatih padişahın otoritesini artırmak
için başkanlığa Sadrazamı getirmiş ve
divanı Kafes adı verilen bölümden takip
etmiştir. Vezir-i âzamlar, birkaçı dışında,
Fatih dönemine kadar hep ilmiye
sınıfından seçilmişlerdir. Fatih'in
devşirme sistemini ön plana çıkarmasıyla,
XVII. yy ortalarına kadar vezir-i âzamlığa
birkaç tanesi dışında hepsi
devşirmelerden getirilmiştir. Fatih,
böylece vezir-i âzamları kendi otoritesi
altına almış ve onlara çok geniş yetkiler
vermiştir. Fatih kanunnâmesinde vezir-i
âzamın devlet yönetimindeki yeri ve
yetkileri kesin olarak belirtilmiştir.
Kanunnâmede vezir-i âzamın, vezirlerin
beylerbeylerin başı, devlet işlerinin
mutlak vekili olduğu ve teşrifatta
herkesten önde geldiği belirtilmiştir.
Orjinal Metin
Bir güneş yüzlü melek gördüm ki âlem mâhıdur
Ol kara sünbülleri âşıklarınuñ âhıdur
Kareler geymiş meh-i tâbân gibi ol sevr-i nâz
Mülk-i Efrengüñ meger kim hüsn içinde şâhıdur
Ukde-i zünnârına her kimse kim dil baglamaz
Ehl-i îmân olmaz ol âşıklaruñ güm râhıdur
Gamzesi öldürdügine lebleri cânlar virür
Var ise ol rûh-bahşuñ dîn-i Îsâ râhıdur
Avniyâ kılma gümân kim saña râm ola nigâr
Sen Sitanbul şâhısın ol Kalatanuñ şâhıdur
AVNİ
SANCAĞA ÇIKMA
Osmanlı klasik döneminde (Kuruluştan 1699’a
kadar) taşra yönetim sistemi köy, kaza, sancak ve
eyaletlerden oluşmaktaydı. Sancak eyaletten sonra
en büyük yönetim birimiydi. Osmanlı şehzadeler,
belli bir yaşa gelince tecrübe kazanmak için
sancaklara (illere vali olarak) gönderilirdi.
Şehzadelere bu görevlerinde, lala adı verilen bilgili
ve deneyimli kişiler yardımcı olurdu. Osmanlı
Devletinin kuruluş döneminde Kütahya, Manisa,
Eskişehir, Amasya, İzmit, Bursa, Aydın, Balıkesir,
Isparta ve Antalya önemli şehzade sancakları
olmuştur.
Türkçesi
Bir güneş yüzlü melek gördüm ki cihan onun
aynıdır
O kara sümbülleri aşıklarının ahıdır
O nazlı servi parlayan bir ay gibi karalar giyinmiş
Sanki güzellikte Frenk ülkesinin padişahıdır
Zünnarın düğümüne gönül bağlamayan kimse
iman ehli olamaza
O aşıkların yoldan çıkmışıdır
Gamzesinin öldürdüğüne dudakları canlar verir
Galiba o can bahşedicinin yolu İsa’nın dinidir
Ey Avni! sevgilinin sana ram olacağını sanma
Sen İstanbul padişahısın o Galata’nın şahıdır
AVNİ
13 101-hist-wb5