NİF TARİH 11 DERS NOTLARI -Askerî seferler ve kuşatmalar, Batı’da Osmanlı Devleti’nin Celali isyanları ile uğraşan Osmanlı
i isyanları ile uğraşan Osmanlı Devleti 1611 yılında Lehistan ile Bucaş Antlaşması imzalandı.
Osmanlı-Avusturya (Habsburg) İlişkisi:
Macaristan hakimiyeti Osmanlı Devleti ile Avusturya
arasında savaşlara sebep olmuştu.Kanuni döneminde
yapılan Mohaç Savaşı sonucunda Osmanlı – Avusturya
sınır komşusu olmuştur.ur.
1533 yılında imzalanan İstanbul Antlaşması ile
AvusturyaOsmanlı üstünlüğünü kabul etmiştir.Avusturya
Arşıdükü Osm Sadrazamına denk sayıldı.
1593-1606 Osmanlı –Avusturya Savaşları:
Avusturya-Osmanlı sınırındaki problemler sebebiyle III.
Mehmet ordunun başında sefere çıkmıştır.
Not: Kanuni’den sonra tahta geçen II. Selim ve III.
Murat ordunun başında sefere çıkmamıştır.
1596’da yapılan Haçova Meydan Savaşı ile Avusturya
ordusu bozguna uğratıldı.
Osmanlı ordusu Eğri, Kanije ve Estergon’u ele geçirdi.
Not:III. Mehmet Eğri fatihi olarak bilinir.
Avusturyalılar Kanije’yi geri almak için harekete geçtiler.
Kaleyi savunan Tiryaki Hasan Paşa Avusturya’yı
bozguna uğrattı.
Celali isyanları ve İran tehlikesi sebebiyle I. Ahmet,
Avusturya ile Zitvatoruk Antlaşmasını imzalandı.
Zitvatoruk Antlaşması’nın Önemi:
Osmanlı Devletinin İstanbul Antlaşması ile Avusturya
üzerinde kurduğu üstünlüğü sona erdi.
İki devlet arasındaki diplomatik ilişkilerde mütekabiliyet
esası belirleyici oldu.
Mütekabiliyet:Devletlerarası ilişkillerde karşılıklı denk
olma durumu.
Zitvatorok’un Düşündürdükleri
-Osmanlı padişahının, rakibini “Caesar” unvanıyla
kendisiyle eşit bir hükümdar olarak tanıması ve antlaşmayı
yirmi yıl için imzalaması, Osmanlı Devleti’nin artık Kanuni
Sultan Süleyman Dönemi’ndeki büyük iddialarından
vazgeçtiğini göstermiştir.
-Yeni harp teknolojisini kullanan Avusturya askeri
karşısında eski usul ile savaşan Tımarlı Sipahilerin
yetersizliği ortaya çıkmıştır.
-Zitvatorok Antlaşması, Osmanlı Devleti’ne dış politikada
prestij kaybettirmişti.
-Bu antlaşma, Osmanlı Devleti’nin sadece Macaristan’da
toprak kazanma amaçlarından vazgeçmesi anlamına
gelmiyordu.
- Aynı zamanda Zitvatorok Antlaşması, Avusturya’nın
ödemek zorunda olduğu vergilerin kaldırılmasını,
Avusturya’nın büyük devlet seviyesine çıkmasını ve
Osmanlı Devleti ile diplomatik protokolde eşit olmasını
sağlıyordu.
-Uzun savaşlar sonucunda imzalanan Zitvatorok
Antlaşması ile birlikte Osmanlı Devleti artık Avrupa
diplomasisinde mütekabiliyet esasını kabul etti.
askerî gücünün eski seviyesinde olmadığı hakkında yeni
kanaatlerin oluşmasına yol açtı.
-Aynı şekilde Osmanlılar da Batı’daki askerî yapıda
meydana gelen teknik değişimleri fark etti.
-Safeviler ve Avusturya, içerde de Celâli İsyanları ile
uğraşan Osmanlılar, üç cephede birden mücadele etmek
zorunda kaldı.
-Bu durum Osmanlı’nın uzun vadeli planlar yerine günü
kurtarmaya yönelik pratik ve kısa vadeli siyaset
üretmesine neden oldu.
1662-1664 Osmanlı – Avusturya Savaşları:
Avusturya’nın Erdel’in iç işlerine karışması üzerine
Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, Avusturya’ya savaş açtı.
Fazıl Ahmet Paşa, Uyvar Kalesini alarak Avusturya ile
Vasvar Antlaşması’nı imzaladı.
Vasvar Antlaşması’nınÖnemi:
17. yüzyılda Avusturya ile yapılan son kazançlı
antlaşmadır.
1- Osmanlı-İran (Safevi) İlişkisi:
Fatih döneminde yapılan Otlukbeli savaşı ile Akkoyunlu Kasr-ı Şirin Antlaşmasının Önemi:
Devleti yıkılış sürecine girmiştir.
Akkoyunlu Devleti’nin yıkılmasından sonra İran
topraklarında Safevi Devleti kuruldu.
Safevi Devleti’nin Osmanlı şehzadelerini kışkırtması,
İpek Yolu üzerinde denetim kurması, Osmanlı Devleti
aleyhine ittifaklara girmesi, Şiilik propagandası yapması üzerine seferber eden Osmanlı Devleti, Otuz Yıl Savaşları
savaşlara sebep olmuştur.
Yavuz Sultan Selim Çaldıran Savaşı ile Safevi Devletine istifade edememiştir.
büyük bir darbe vurdu.
KanuniSafeviler üzerine üç sefer düzenleyerek 1555
yılında Amasya Antlaşması’nı imzaladı.(İlk Osm-İran
Ant.)
1577-1590 Osmanlı- İran Savaşları:
İran’daki karışıklardan yararlanmak isteyen III. Murat Lala ulaşabileceği geçiş koridoru olması stratejik önemini
Mustafa Paşa’yı İran üzerine gönderdi.
BİLİYOR MUSUNUZ?
1583’te Beştepe mevkisinde yapılan savaşta, taraflar
meşaleler yakarak savaşa gece de devam etmiştir. Bu
nedenle bu savaşa Meşaleler Savaşı denir.
Mustafa Paşa Tebriz, Gürcistan, Azerbeycan’ıalınca
1590’da İran ile Ferhat Paşa Antlaşması imzalandı.
Ferhat Paşa Antlaşması’nın Önemi:
Azerbaycan, Gürcistan, Dağıstan Osmanlı Devleti’nde
kaldı.
Osmanlı Devleti’nin sınırı doğuda Hazar Denizi’ne kadar 3-IV. Mehmet Dönemi Osmanlı-Lehistan İlişkisi:
genişledi.
Osmanlı Devleti, doğuda en geniş sınırlara ulaştı.
1603 - 1611 Osmanlı - İran Savaşları:
Savaşın sebebi İran Şahı Abbas’ın, Ferhat Paşa
Antlaşması ile kaybettiği yerleri geri almak istemesidir.
İran ile Nasuh Paşa Antlaşmasını imzaladı.
Nasuh Paşa Antlaşmasının Önemi:
Osmanlı Devleti Ferhat Paşa Antlaşması ile aldığı
yerleri geri kaybetmiştir.
Bu antlaşma ile İran, Osmanlıya her yıl 200 deve yükü
ipek verecekti.
1618 Osmanlı - İran 1617- Savaşları:
İran’ın vaat ettiği ipeği vermemesi üzerine savaş tekrar
başladı.
İran’ın isteği ile 1618 yılında Serav Antlaşması imzalandı.
Bu antlaşmaya göre İran, Osmanlıya her yıl 100 deve
yükü ipek ödemeyi kabul etti.
1622-1639 Osmanlı – İran Savaşları:
İran’ın Bağdat’ı işgal ederek Mardin’e kadar ilerlemesiyle
başladı.
IV. Murat’ın Revan Seferi ile Doğu Anadolu, Bağdat
Seferi ile Irak geri alınmıştır.
IV. Murat Bağdat Fatihi olarak da bilinir.
1639 yılında İran ile Osmanlı Devleti arasında Kasr-ı
Şirin Antlaşması imzalandı.
Kasr-ı Şirin antlaşması ile bugünkü Türkiye – İran sınırı
büyük ölçüde çizilmiştir.Zagros Dağları sınır kabul edildi.
BİLİYOR MUSUNUZ?
XVII. yüzyılın ilk yarısında Safevilerle giriştikleri yoğun
mücadele sebebiyle askerî güçlerinin büyük kısmını İran
ile uğraşan Avrupa’nın güçsüz ve zayıf durumundan
2-Osmanlı-Lehistan İlişkisi:
Lehistan ile Osmanlı Devleti’nin ilişkileri II. Murat
Dönemi’nde başladı.
Lehistan’ın Osmanlı Devleti’nin Baltık Denizi’ne
arttırıyordu.
II. Osman Dönemi Osmanlı-Lehistan İlişkisi:
Lehistan’ın Osmanlı Devleti’ne bağlı Boğdan’ın iç işlerine
karışması üzerine sefere çıkan II. Osman Hotin Kalesi’ni
kuşattı.
Yeniçerilerin disiplinsizliği yüzünden kale alınamadı ve
Lehistan ile Hotin Antlaşması imzalandı.
Hotin Antlaşması’nın Önemi:
II. Osman, Hotin Seferi’nden sonra Yeniçeri Ocağı’nı
kaldırma fikrini ilk kez ortaya atmıştır.
IV. Mehmet döneminde Lehlilerin Osmanlı’ya bağlı
Ukrayna Kazaklarına saldırmaları üzerine savaşlar
tekrar başladı.
IV. Mehmet ordunun başında sefere çıkarak Leh ordusunu
yenmiş ve Kamaniçe Kalesi’ni ele geçirmiştir.
Bucaş Antlaşması’nın Önemi:
Osmanlı Devleti batıda en geniş sınırlara ulaştı.
4-Osmanlı-Rus İlişkisi:
16. yüzyılda Rusya, güçlenerek Hazar denizi civarında
bulunan Türkistan hanlıklarını hakimiyeti altına almıştır.
Karadeniz’in bir Türk gölü olması ve Ukrayna’nın
Osmanlı hakimiyetinde olması Rusya’nın sıcak
denizlere inme ve batıya açılma politikasını
engellemekteydi.
17. yüzyılla birlikte Osmanlı Devleti’nin yaşadığı
ekonomik ve siyasi buhranlar ile İran savaşları
Rusya’ya, Osmanlı topraklarına yayılma fırsatı vermiştir.
1676-1681 Osmanlı-Rusya Savaşları
Osmanlı himayesindeki Ukrayna’nın Rus istilasına
uğraması savaşa neden olmuştur.Düzenlenen Çehrin
Seferi sonrasında Bahçesaray (Çehrin) Antlaşması
imzalanmıştır.
Özi Nehri Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki sınırı
oluşturdu
Not:Bahçesaray Antlaşması Osmanlı ile Rusya
arasında imzalanan ilk antlaşmadır.
5- Osmanlı-Venedik İlişkisi:
Osmanlı-Venedik savaşları I. Mehmet döneminde Çalı
Bey savaşı ile başlamıştır.
Fatih döneminde verilen imtiyazlarla barış dönemi
hakim olmuştur.
Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’nde Akdeniz’de
üstünlüğün Osmanlı Devleti’ne geçmesiyle Venediklilerle
ilişkiler bozulmuştur.
II. Selim Dönemi’nde Kıbrıs’ın alınması (1571) ile
Venedikliler, Akdeniz’de üs olarak kullanabilecekleri Girit’e
yoğunlaştı.
Girit’e yerleşen hristiyan deniz korsanlarının Türk ticaret
ve hac gemilerine zarar vermesi, can ve mal
güvenliğini tehdit etmesi üzerine Osmanlı Devleti Girit’i
kuşatmıştır.
Venedik Ege adalarına saldırıp Çanakkale Boğazı’nı
abluka altına aldı.
1645 yılında başlayan Girit kuşatması 1669 yılında
tamamlanmıştır.
Girit adası fethedilmiş fakat Osmanlı donanmasının eski
gücünde olmadığı anlaşılmıştır.
6- Osmanlı-Malta İlişkisi:
Malta, Akdeniz’in ortasında bulunan stratejik öneme
sahip bir adadır.
Kanuni Sultan Süleyman 1522 yılında Rodos’u alınca
Rodos’taki şövalyeler de Malta Adası’na yerleşti.
Osmanlı Devleti 1565 yılında Malta’yı kuşatmış fakat
Turgut Reis şehit olunca kuşatma kaldırılmıştır.
Malta XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin karşısında Not:Reis’ülküttab dışişlerinden sorumlu divan üyesidir. -Almanya’nın büyük prenslikleri Luther’i desteklemiştir. Fransa ve İsveç’le ayrı ayrı imzaladıkları ikili antlaşmalara
olan denizci güçlerin yanında yer almıştır. Osmanlı Devleti izlediği dış politika anlayışını -Alman imparatoru, mevcut Lutherciler dışında kalan verilen genel bir isimdir. 1815’teki Viyana Kongresi’nde
değiştirerek konjonktürel ittifaklara yönelmiştir. insanların Luther’i desteklemesini yasaklamıştır. uygulanacak olan “Konferans Diplomasisi” için Westphalia
7- İkinci Viyana Kuşatması ve Kutsal İttifak İlişkisi: Not:Konjonktürel İttifak bir devletin içinde bulunduğu -Bunun üzerine beş Alman prensi ve on dört şehir, Antlaşması bir esin kaynağı olmuştur.
IV. Mehmet döneminde, Sadrazam Merzifonlu Kara dönemin dönemin şartları doğrultusunda menfaatlerini imparatoru protesto etmiş ve bu nedenle Martin Luther’e
Mustafa Paşa tarafından1683’te Viyana kuşatılmıştır. gözeterek kurduğu dostluk ilişkilerine denir. taraftar olan Hrıstiyanlara “Protestan” denilmiştir. Westphalia Antlaşması’nın Sonuçları
Avusturya’nın Orta Avrupa’daki gücünü kırmak Osmanlı dış ilişkilerinde Fransa’nın yerine İngiltere ve -Protestanlarla Alman imparatoru arasında yirmi beş yıl -Otuz Yıl Savaşları sonrası düzeni sağlamak için toplanan
amaçlanmıştır. Hollanda ön plana çıkmıştır. süren bir savaş sonrasında 1555’te Augsburg (Ogsburg) konferans, Avrupa'nın ilk büyük konferansı sayılır.
İkinci Viyana kuşatması sonucunda Osmanlı ordusu Fransa Levant ticaretinde (Doğu Akdeniz ticareti) Antlaşması imzalanmıştır. -Daha önceki uluslararası konferanslar dinî nitelikteyken
bozguna uğramıştır. üstünlüğünü kaybetti. Bu antlaşma ile; Westphalia Barışı’na katılan devletler, savaş ve iktidar
Merzifonlu Kara Mustafa Paşanın hataları: Avrupa ülkeleri için Osmanlı Devleti yerine Fransa tehdit -Protestan mezhebi ve kilisesi Almanya’da resmen sorunlarını dinin etkisinde kalmadan tartışmıştır.
1- Viyana’nın yağma ve tahrip edilmemesi için olarak algılanmaya başlandı. tanınmıştır. -Papalık temsilcisi, konferansta dinlenmediği gibi antlaşma
kuşatmayı ağırdan alması. Osmanlı Devleti’ne karşı yapılan askeri mücadeleler -Almanya’daki prenslere istediği mezhebi seçme metinleri de papaya imzalattırılmamış ve böylece kilisenin
2- Jan Sobiesky Viyana’ya yardıma geldiğinde kuşatmayı yerini ekonomik mücadeleye (imtiyaz yarışı) bıraktı. özgürlüğü verilmiş ve Lutherci prenslerle Katolik prensler gücü sınırlandırılmıştır.
bozmamak için düşmana az bir kuvvet ile karşı koyması. Karlofça Anlaşması Osmanlı Devleti’nin iç işlerinde de arasında barış sağlanmaya çalışılmıştır. -Kutsal Roma İmparatorluğu bu barış süreci sonunda
Not: Dışarıdan gelen yardımı engelleme görevi verilen önemli gelişmelere yol açtı. -Halk ise ya bağlı bulunduğu prensin mezhebine girmiş ya hukuki açıdan parçalanmış, yüzlerce Özerk Alman
Kırım Hanı, Lehistan ordusunun Tuna’yı geçip Osmanlı Ülke ekonomik olarak büyük bir yıkıma uğradı. da zorunlu olarak göç etmiştir. Devleti ortaya çıkmıştır,
ordusuna arkadan saldırmasına engel olamadı. Müslümanların hâkim millet olduğu algısı değişmeye -Protestanlar bu antlaşma ile önemli haklar elde etmiş ve - Otuz Yıl Savaşları’ndaki en ilginç nokta ise koyu Katolik
Osmanlı Devleti’ne karşı Avusturya, Rusya, başladı..Sorunların çözümü için klasik düzene dönüş Katoliklerle eşit konuma gelmiştir. Fransa’nın Protestan ittifakını desteklemesi olmuştur.
Venedik,Lehistanve Malta tarafından Kutsal İttifak yerine Avrupa’yı tanıma düşüncesi ön plana çıktı. -Her ne kadar bu antlaşma Almanya’daki ayrılıkları sona Fransa’da monarşi sağlamlaştı. XIX. yüzyıla kadar kıta
kurulmuştur. VARiLiM Avrupa’ya elçilik heyetleri gönderilmiş, yabancı erdirmeyi amaçlasa da biri Protestan diğeri Katolik olmak Avrupası’ndaki en güçlü devlet ise Fransa oldu.(14. Lui
16 yıl süren Osmanlı-Kutsal İttifak savaşları sırasında teknisyen ve uzmanlar ülkeye davet edilmiştir. üzere iki Almanya’yı ortaya çıkarmıştır. Devlet Demek Ben Demektir dedi)
Osmanlı Devleti birçok cephede savaşmıştır. Yenileşme hareketleri Osmanlı toplum ve siyasi BİLİYOR MUSUNUZ? -Westphalia’da, 1555 Augsburg Barışı’nın hükümleri
Osmanlı Devleti en ağır yenilgileri Salankamen (1691) ve hayatında hakim olmaya başladı. Martin Luther’in öncülüğünde başlayan Almanya’daki yenilenmiş ve Almanya’da Katolik, Protestan ve Kalvinizm
Zenta’da (1697) almıştır. hareketler sonrasında, Fransa’da Calvin’in (Kalven) geçerli mezhepler hâline getirilmiştir.
Barış isteyen Osmanlı Devleti 1699’da Avusturya- AVRUPA’DA DİN SAVAŞLARINDAN MODERN DEVLET önderliğinde Kalvenizm Hareketi gelişmiştir. -Kutsal Roma İmparatorluğu’nun parçalanmış olduğu da
Lehistan-Venedik ile Karlofça Antlaşması’nı imzaladı. -XII. yüzyıldan itibaren İngiltere ve Fransa, Roma İngiltere’de de Anglikanizm denilen hareketle artık uluslararası hukuk bakımından doğrulanmıştır.
Karlofça Antlaşması’nın Önemi: Hukuku’na dayanan bir yönetim mekanizması geliştirmiş yetki sahibinin kilise değil kral olduğu kabul edilmiştir. -Otuz Yıl Savaşları sonunda Fransa artık Avrupa
1-Osmanlı Devleti ilk defa büyük çapta toprak kaybetti. ve Papalık’tan bağımsız hareket etmek istemiştir. siyasetine yön veren devlet konumuna yükselirken
2- Osmanlıların Devleti’nin Orta Avrupa egemenliği sona -Bu da Avrupa’da kilise ile krallık mücadelesini -Avrupa geneline yayılmaya başlayan Lutherci hareketlere İngiltere de güçlü bir devlet olarak Avrupa’da etkili olmaya
erdi. doğurmuştur. karşı Papalık, Katolik reformunu gerçekleştirmek zorunda başlamıştır.
3- Osmanlı Devleti saldırıdan savunmaya geçti. -Bu mücadelelerde kilise, güç kaybetmeye devam etmiş kalmıştır. -Bazı Avrupa ülkeleri topraklarını genişletirken özellikle
4- Osmanlı Devleti’nin Avrupa’da Sakarya Meydan ve inandırıcılığını yitirmiştir. -Kendi birliklerini oluşturan Katolik ve Protestanlar Almanya’da gerileme ve iç karışıklıklar başlamıştır.
Savaşı’na kadar süren geri çekilme süreci başladı. -XV. yüzyıldan itibaren ise halk arasında kiliseye karşı arasındaki dinî ve siyasi ayrışma bütün Avrupa’da -Hollanda, Portekiz ve İsviçre bağımsızlıklarına
Not: 1700’de ise Osmanlı Devleti Rusya ile İstanbul eleştiriler artmaya başlamış ve din temelli siyasi sertleşmiş ve mücadeleler artmıştır. kavuşmuştur.
Antlaşması’nı imzalamıştır. mücadeleler başlamıştır. -Dinî sebepler ile başlayan mücadelelerde din faktörü -Kutsal Roma İmparatorluğu’nun Avrupa’yı tek bir
1-Azak Kalesi Rusya’ya verildi. Otuz Yıl Savaşları (1618-1648) zamanla önem kaybetmiş ve siyasi sebepler ön plana imparatorluk çatısı altında birleştirme politikası
2-Rusya İstanbul da elçi bulundurabilecek. -Avrupa’da din alanında başlayan fakat arkasında bir çıkmıştır. gerçekleşmemiş ve bu politikanın yerini denge politikası
3-Osmanlı’daki Hıristiyanlar serbestçe Kudüs’ü ziyaret takım siyasi, sosyal ve ekonomik gelişmelerin bulunduğu -Çok taraflı diplomasinin ilk örneği olan Westphalia almıştır.
edebilecek mücadelelerin sebebi iki temele dayanır. (Vestfalya) Barışı ile 24 Kasım 1648’de Otuz Yıl Savaşları -Avrupa’da dinî etkenlerin yerini modern diplomasi almış
İstanbul Antlaşmasının Önemi: Bunlardan; sona ermiştir. ve uluslararası alanda modern devletler hukukunun
Rusya tarihinde ilk defa Karadeniz’e inme fırsatı elde etti. *İlki Habsburg Hanedanı’nın Avrupa’da tek hâkim güç -İspanya’nın askeri üstünlüğü ve yeniden büyük temelleri atılmıştır.
Osmanlıyı yakından takip etme fırsatı yakaladı. olma isteğidir. imparatorluk kurma hayali bu antlaşmayla sona ermiştir. -Evrensel imparatorluklar yerini ulusal krallıklara ve ulus
*İkinci sebep ise Martin Luther’in (Martin Lutır) başlattığı Westphalia, Alman tarihinde de bir çağın sonu olmuş ve devletlerine bırakmıştır.
Karlofça Antlaşması Sonrası Osmanlı Devleti ve Protestanlık hareketidir. Alman topraklarında Danimarka, İsveç, Fransa gibi Modern Devlet
Konjonktürel İttifakları: Protestanlar Tarafı: Fransa, İsveç, yabancı devletlerin müdahil olduğu yeni bir ortam -Modern devlet anlayışı Avrupa’da Westphalia
Osmanlı Devleti Karlofça ile masa başı diplomasi ile Hollanda,Bohemya,Protestan Alman Prenslikleri,İng. oluşmuştur. Antlaşması’ndan itibaren ortaya çıkmıştır.
tanışmış ve antlaşmayı müzakere ederek imzalamıştır. Katolikler Tarafı;Kutsal Roma Germen BİLİYOR MUSUNUZ? -Modern devlet anlayışında kilisenin, devlet ve toplum
Devlet idaresinde askeri unsurlar yerine bürokratik İmp.,İspanya,Bavyera,Katolik Alman Prenslikleri Avrupa’da Otuz yıl süren kaos ortamına 1648’de üzerindeki etkisinin azaltılması esastır.
unsurlar ön plana çıkmaya başladı. -Luther, başta endüljans satışı olmak üzere kilisenin maddi Westphalia Antlaşması ile son verilmiştir. Westphalia -Modern devletlerde merkezî bir ordu bulunur ve merkezî
Reis’ülküttab Mehmet Rami Efendi’nin Karlofça’dan uygulamalarına 95 maddelik bildiri ile karşı çıkmış ve Antlaşması, birçok devlet temsilcisinin bir araya gelip otoritenin koyduğu hukuk kuralları her zaman geçerlidir.
sonra sadrazamlığa getirilmesi bunun göstergesidir. Avrupa’da dinî ayrışmalar başlamıştır. imzaladıkları tek bir antlaşma değildir. Habsburg elçilerinin İYİ ÇALIŞMALAR /ZEKİYE EREN
1.4. AÇIK SULARDA GÜÇ MÜCADELESİ
XVII-XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde Ticaret
•Coğrafi keşiflerin etkisiyle Akdeniz limanları yerine Atlas ve lojistik destek sağladı.
Okyanusundaki limanların önem kazanması Osmanlıyı
olumsuz etkiledi
•İlk olarak Fransaya verdiği kapitülasyonları XVIII. yüzyılda
başka devletlere de tanımak zorunda kaldı
•Uluslararası bir ticaret filosu olmaması nedeniyle gelişen •Westphalia Barışı (1648) ile İspanya, Hollanda’nın
sömürgeci devletler ile rekabet edemedi
•Baharat ve İpek yolundan yeterli geliri elde edememeye
başladı
•Ticaret sahası dış denizler oldu, iç denizler önemini
kaybetti
•Akdeniz ticareti 1869’da Süveyş Kanalı’nın açıldığı tarihe taşımacılığının büyük kısmını ele geçirip
kadar bir durgunluk dönemi geçirdi.
A) İspanya ve Portekiz’in Denizcilik Faaliyetleri
•İlk sömürgeci devletler olarak ortaya çıktılar
•İspanya Portekizle birleşerek güçlendi ancak sömürge
imparatorlukları uzun ömürlü olmadı
•Otuz yıl savaşlarında yenilmesi rekabet gücünü azalttı
•İspanya İngiltere ile girdiği rekabeti kaybetti
•Birçok eski İspanyol ve Portekiz sömürgesi güçlenen
Hollanda ve İngiltere’nin eline geçti.
B) Fransa Siyaseti ve Sömürgeciliği
•İlk sömürgeleri Güney ve Kuzey Amerika’da Karayip
Denizi ve adaları oldu.
•Bu bölgeden elde ettiği zengin şeker kamışı ticareti ile
zenginleşt
Ancak bölgeyi sonra İngiltere’ye kaptırdı
•İngiltere ile birlikte zamanla sömürge dünyasının en
büyük isimleri hâline geldi
•İlk defa Afrika Kıtası’na yönelen ülke oldu. Senegal ile
başlayan Afrika sömürgeciliğinde en büyük gelir kaynağını Kırım’ı resmen topraklarına kattı. Osmanlı Devleti 1792
köle ticareti teşkil etti
•Avrupa dışındaki sömürgelerinin pek çoğunu, rakibi ve
takipçisi olan İngiltere’ye terk etti (1763).
C) İngiltere’nin Denizaşırı Güç Hâline Gelmesi
•İngiltere, başta Amerika Kıtası olmak üzere yeni
keşfedilen bölgelere kendi halkını yerleştirdi.
•Kıta Avrupası’nda takip ettiği denge politikasında başarılı
oldu ve Avrupa’nın hakemi durumuna yükseldi
•Mali yönden Avrupa devletlerinin finans kaynağı
durumuna geldi
•İngiltere, 1580’de Levant Company’i (Livınt Kampani- uzun bir durgunluk dönemine girdi.
Doğu Akdeniz Ticaret Şirketi) kurdu.1600 lerde Doğu
Hindistan Şirketi ni kurdu.
•Bu süreçte en önemli rakibi Hollanda oldu
•İngiltere, Rus deniz gücünü Baltık bölgesindeki İsveç •Sömürgecilikte geç kaldı kullanması
hâkimiyetine karşı bir denge olarak düşündüğü için Rus Köle Ticareti : Köle, bütünüyle başka bir insanın malı •Osmanlı Devletinin, izinli korsanları yakaladığında
gemilerine limanlarını açtı, personel takviyesi yaptı, eğitim olan, herhangi bir eşya gibi alınıp satılabilen kişiye korsanlık iznini gösteren belgelerinin mevcut olması
denilirdi. Köle ticaretinde ön plana çıkan ülkeler: İspanya, durumunda onları tutuklayamaması
•İngiltere’ye bu dönemde “üzerinde güneş batmayan Portekiz, Fransa, İngiltere, İskoçya, Almanya, Danimarka
imparatorluk” unvanı verilmiştir. ve Hollanda. Zaman içinde denizcilikte güçlenen İngiltere Osmanlı Donanmasında Revizyon
köle ticaretinde lider konumuna geldi. •Osmanlı donanması 3 dönemde incelenir
D) Hollanda’nın Sömürge İmparatorluğuna Dönüşümü Danimarka köle ticaretini kanuni olarak ilk yasaklayan 1- Kürekli gemiler dönemi (Kadırgalar) XVII. yüzyıla kadar
ülkedir (1792). 2-Yelkenli gemiler dönemi (Kalyonlar) XIX. yüzyıla kadar
bağımsızlığını resmen tanıdı 3-Buharlı gemiler dönemi (Sanayi Devrimi ile)XIX.
•Birleşik Doğu Hindistan Şirketi ile Seylan (Sri Lanka), Denizlerde Hâkimiyetten Tabiiyete yüzyıldan yıkılana kadar
Cava, Sumatra ve Güney Afrika’da, Batı Hindistan Şirketi Osmanlı Devleti’nin Karadeniz Hâkimiyetinin •İlk dönemlerde Venedik tekniği örnek alındı
aracılığı ile de Brezilya’da topraklar elde etti. Zayıflama Süreci •Barbaros Hayrettin Paşa döneminde Osmanlıya has
•Avrupa teknelerinin yarısına hâkim olarak dünya deniz •Kırım’ın Osmanlı hâkimiyeti altına girmesiyle Karadeniz gemiler yapıldı
bir iç deniz özelliği kazanmıştı. •Yaz mevsiminin uzun sürmesi ve rüzgar azlığı nedeniyle
bütün Avrupa’nın ticaret aracıları hâline geldi. •Osmanlı Devleti’nin Karadeniz ve Boğazlar’da Akdenizde büyük yelkenli gemiler fazla tercih edilmedi
•1795’ten 1815’e kadar Fransız istilâsına maruz kalan hâkimiyetini tek taraflı olarak kullanması “Boğazlar’ın •Barbaros Hayrettin Paşa modeline göre :Manevra
Hollanda teknelerinin çoğunu kaybetti, kolonilerini ise Kapalılığı İlkesi” şeklinde nitelendirilmiştir kabiliyeti yüksek, savaşta hızlı hareket edebilen, rüzgâr
İngiltere’ye kaptırdı.Şirketlerini feshetti •Rusya Çar I. Petro liderliğinde güçlü bir tehdit unsuru gücüne bağımlı olmayan gemiler ve genellikle kadırgalar
hâline geldi tercih edildi
E) Rusya’nın Açık Denizlere Açılması •1700 İstanbul Antlaşması ile Azak Kalesi Rusya’ya •XVII. yüzyılın ortalarından itibaren Kalyona geçiş yapıldı
•Sıcak denizlere çıkışı olmayan bir ülke konumunda olan bırakılmıştı •Girit kuşatması sırasında Venedik’in Çanakkale boğazını
Rusya’da deniz ticareti gelişmemişti •Rus tüccarların Karadeniz’deki statüleri 1739 tarihli Kalyonlarla Ablukaya alması Osmanlıda Kalyona Kalyonla
•Rusya, karşısında menfaatleri gereğince Osmanlı Belgrad Antlaşması ile belirlendi karşılık verme anlayışını doğurdu.
Devleti’ni destekleyen İngiltere ve Fransa’yı buldu. •Ancak Rus gemilerine Karadeniz’de seyrüsefer (gidiş •Bahriye Kanunnamesi (1701) ile kalyon üretimine hız
•Özellikle Kırım, Rusya için çok önemliydi çünkü Kırım; geliş) hakkı tanınmadı verilmiş, kalyonlar ebat olarak büyütülmüş
Karadeniz’e, İstanbul’a, Boğazlar’a ve Akdeniz’e •Ruslar bağımsızlık vaatleri ile bazı Tatar prenslerini kendi ve geliştirilmiştir.
açılmanın kapısı konumundaydı. taraflarına çekmeyi başarınca •Kalyon üretimi için Garp Ocakları ile iş birliği yapıldı
•Rus Çar’ı I. Petro Balkanlar’daki Slavları kendine 1771’de Kırım’a saldırdı •Garp Ocakları, Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki üç
bağlamak için burada (Panslavizm) politikası uyguladı. •Rusya, sürekli olarak Kırım Hanlığı’nın iç işlerine eyaletine verilen ortak addır. (Tunus,Cezayir ve
Panslavizm ile ulaşmak istediği bir diğer stratejik planı da müdahale etti Trablusgarp)
Balkanlar üzerinden Ege ve Akdeniz’e açılmaktı. •Rusya 1783’te Kırım’ı işgal ederek topraklarına kattı. -Osmanlı donanması, Karlofça Antlaşması’yla Venedik’e
•1770’de İngilizlerden aldığı destekle Avrupa’nın •Yaş Antlaşması’na göre Osmanlı Devleti Kırım’ın verilen Mora’nın, 1718 Pasarofça Antlaşması’yla geri
çevresinden dolaşıp Sakız Adası’nın karşısındaki Rusya’ya ait olduğunu resmen kabul etti (1792) alınmasında önemli rol oynamıştı.
Çeşme’de Türk donanmasını yaktı. -1717’de Venediklilerle yapılan üç deniz savaşını da
•1774’te Karadeniz üzerinde hâkimiyet kurup 1783’te de Osmanlı Devleti’nin Akdeniz Hâkimiyetinin Osmanlılar kazanmıştı.
Zayıflamasının Nedenleri -Kalyonculuğun gelişmesiyle Osmanlı donanması, 1770
Yaş Antlaşması ile Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu kabul •Coğrafi Keşifler sonrası Atlas Okyanusu’na komşu olan Çeşme yenilgisine kadar Akdeniz hâkimiyetini elinde
etti. ülkelerin ticareti gelişince Akdeniz ticaretinin eski önemini tutmuştu.
Panslavizm(Slavbirliği): Rusyanın Balkanlarda Osmanlı yitirmesi -Osmanlı donanması, Çeşme’de tarihinin ikinci büyük
ve Avusturya topraklarındaki Slavlar üzerinde uyguladığı, •Baharat Yolu’nun ticari önemini azalması yenilgisini aldı.(Ruslar yaktı).
bütün Slav ırklarını tek bayrak altında toplama politikasıdır. •Avrupa ülkelerinin yönünü batıya veya farklı alternatif -Çeşme Baskını’ndan sonra 1774-1789 arasında özellikle
Altında yatan sebep sıcak denizlere balkanlar üzerinden ticaret yollarına çevirmesi gemi inşasında önemli gelişmeler yaşandı.
inebilmektir. •Deniz ticaretini canlı tutmak isteyen Osmanlı Devletinin Donanma Yangınları:(İnebahtı1571,Çeşme 1770,Navarin
Avrupalı devletlere kapitülasyonlar vermesi ile Akdeniz ve 1827,Sinop1854 )
F) Yeni Çağ’da İtalya Karadeniz’deki ticaretin yabancı devletlerin tekeline
•İtalya, Coğrafi Keşifler sonrası uluslararası ticaretin girmesi BİLİYOR MUSUNUZ?
Akdeniz’den çok okyanuslara taşınmasıyla XVII. yüzyılda •İnebahtı Savaşı’ndan (1571) Girit Adası Seferleri’ne XVIII. yüzyılın son çeyreğine kadar yabancı devlet
(1645) kadar Akdeniz’de ciddi bir savaşa girmeyen gemilerine kapalı bir Türk gölü olarak kalan ve özel
•Salgın hastalıklar, fakirlik ve eşkiyalık arttı Osmanlı donanmasının bakımsız kalması istisnalar dışında yabancı gemilerin çıkmasına izin
•Önce İspanya’nın sonra Avusturyanın istilasına uğradı •Avrupa devletlerin savaş dönemlerinde denizde verilmeyen Karadeniz, 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması
•1870 yılına kadar siyasi birliğini kuramadı düşmanlarını yıpratmak amacıyla izinli korsanlar ile ilk defa Rus gemilerinin kullanımına açılmıştır.
1700-1774 YILLARI ARASINDAKİ SİYASİ GELİŞMELER
Osmanlı Devleti Karlofça ve İstanbul antlaşmalarıyla
kaybettiği toprakları geri almayı amaçlamıştır.
Rusya, Avusturya, Venedik ve İran’la savaşmıştır.
1703 yılında yaşanan Edirne Olayı ile Osmanlı Devleti bir
iç karışıklık dönemine girmiştir.
II. Mustafa’nın devlet işlerinden uzaklaşarak zamanını
Edirne’de geçirmesi yeniçeriler ve İstanbul halkı
arasında huzursuzluğa neden oldu.
Padişahın Edirne’yi başkent yapacağı söylentisinin
yayılmasıyla isyan çıkmıştır.
İsyancılar Edirne’ye gelerek II. Mustafa’yı tahttan indirip
yerine III. Ahmet’i geçirdi.
1- Osmanlı-Rus Savaşı ve Prut Antlaşması (1711)
Kuzeyde Batlık Denizi’ne açılmak isteyen Rus Çarı I.
Petro, İsveç Kralı XII. Şarl’ı Poltova Savaşı’nda yendi.
Rusya, kaçan İsveç kralını yakalama bahanesi ile
Osmanlı topraklarına girmesiyle savaş başladı.
Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa’nın, Rus ordusunu Prut
nehrinde sıkıştırması üzerine Çar Petro barış istedi.
Yeniçerilere güvenmeyen Baltacı Mehmet Paşa, Rus
ordusunu yok etmek yerine Prut Antlaşması’nı imzaladı.
- Prut Antlaşması’yla (1711) Rusya, Azak Kalesi’ni
Osmanlı Devleti’ne geri verdi ve İstanbul’da elçi
bulundurma hakkından vazgeçti.
Prut Antlaşmasının Önemi:
Osmanlı Devleti İstanbul Antlaşması ile Rusya’ya
kaptırdığı yerleri geri aldı.
Karlofça Antlaşması ile kaybedilen yerlerin geri
alınabileceği umudu artmıştır.
Prut’tan sonra Rus ordusu yönünü Kafkaslar’a,
Azerbaycan’a, İran’a ve Türkistan’a çevirdi.
2- Osmanlı-Venedik-Avusturya Savaşları ve Pasorofça
Antlaşması (1715-1718)
Amaç Karlofça Antlaşması ile Venedik’e kaptırılan
toprakları geri almaktır. Yapılan savaşlarda Sadrazam
Silahtar Ali Paşa, Mora’yı Venediklilerden geri aldı.
Avusturya, Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti ve
Sırbistan üzerine yürüdü.
Osmanlı Devleti Korfu Adası’nda Venedik ile,
Petervaradin’de ise Avusturya ile savaştı.
Osmanlı ordusunun Petervaradin cephesinde başarısız
olması üzerine Korfu Adası kuşatması kaldırıldı.
Savaşı kaybeden Osmanlı Devleti, 1718 yılında
Avusturya ve Venedik ile Pasarofça Antlaşmasını
imzaladı.
Pasarofça Antlaşmasının Önemi:
Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti’nde Lale Devri başladı.
Osmanlı-Venedik Savaşları kesin olarak sona erdi.
Mora geri alındı fakat Belgrat Avusturya’ya bırakıldı.
3- Osmanlı-İran (Safevi) İlişkisi ve Ruslarla İşbirliği:
(1724-1746)
İran’daki iç karışıklıklardan yararlanmak isteyen Rus Çarı
I. Petro İran topraklarına girmiştir.
Şah II. Tahmasb’ın da Osmanlı Devleti’nden yardım
istemesi üzerine sefere çıkıldı.
Osmanlı ordusu ile Rus ordusunun karşı karşıya
gelmesi üzerine, Fransa’nın arabuluculuğunda İstanbul
Ant. (1724)imzalandı.
Bu antlaşma ile İran’ın kuzeydeki toprakları Osmanlı ve
Rusya arasında paylaşıldı.
İran’da iç karışıklıklar sona erince 1731 yılında Osmanlı-
İran savaşları yeniden başladı.
1732’de Ahmet Paşa Antlaşması imzalanmış fakat iki
tarafı da memnun etmemiştir.
1735’de yapılan Arpaçay Muharebesi’nde Osmanlı
Devleti yenilmiştir.
1746 yılında Osmanlı Devleti ile İran arasında Kerden
antlaşması (II. Kasr-ı Şirin) imzalandı.
Bu tarihten itibaren Osmanlı İran savaşları şiddetini ve
önemini kaybetmiştir.
4- Osmanlı-Rusya-Avusturya Savaşları ve Belgrat
Antlaşması (1736-1739)
1-Rusya’nın Lehistan’ın iç işlerine karışması
2-Pasarofça Antlaşmasından sonra Rusya ile Avusturya
arasında gizli bir ittifak kurulması
3-Rusların Kırım’a girmeleri ve Bahçesaray’ı yakıp
yıkmaları,
4-Osmanlı-İran Savaşlarında Kırım Hanının Osmanlıya
göndereceği yardımın Rusya tarafından engellenmesi
Rusya ile Avusturya arasında gizli bir ittifak kurulması
ile savaş başladı. Osmanlı Devleti, Rusya ve Avusturya
ittifakına karşı başarılı savaşlar yapmıştır.
Fransa’nın arabulucuğunda Avusturya ve Rusya ile
Belgrat Ant. imzalandı (1739).
Belgrat Antlaşmasının Maddeleri:
1-Ruslar savaşta aldıkları yerleri geri verecek
2-Azak kalesi Ruslarda kalacak ancak Ruslar bu kaleyi
yıkacak
3-Rusya, Karadeniz ve Azak Denizinde savaş gemisi ve
tersane
bulunduramayacak
4-Avusturya, Pasarofça Antlaşması ile aldığı yerleri geri
verecek (Banat hariç)
Belgrat Antlaşmasının Önemi:
1- Osmanlı Devleti’nin 18. yüzyılda imzaladığı son
kazançlı antlaşmadır.
2- Karadeniz’in Türk gölü olduğu son kez kabul
edilmiştir.
3- Arabuluculuğundan dolayı Fransızlara verilen
kapitülasyonlar sürekli hale getirildi (1740).
4- Humbaracı Ahmet Paşa’nın askeri alandaki ıslahatları Bu nedenler ile I. Abdülhamit Rusya’ya savaş ilan etti.
savaşların kazanılmasında etkili olmuştur. Avusturya Rusya’nın yanında savaşa girdi. Fransa’da
5- Pasarofça Antlaşması ile Avusturya’ya kaptırılan ihtilal çıkması üzerine
yerler (Banat hariç) geri alındı. Avusturya, Osmanlı Devleti ile Ziştovi Antlaşmasını
imzalayarak savaştan çekildi
5- Osmanlı-Rus Savaşı ve Küçük Kaynarca Antlaşması (1791). Bu antlaşma ile Avusturya aldığı yerleri geri
(1768-1774) vermiştir.
Nedenleri: Ziştovi Antlaşmasının Önemi:
1-Rus Çariçesi II. Katerina’nın Kırım’ı, Kafkasları ele ●Kanuni Devri’nde başlayan Osmanlı- Avusturya
geçirmek istemesi, Savaşları kesin olarak sona ermiştir.
2-Rus Çariçesi Katerina’nın Lehistan’daki taht Ziştovi Antlaşmasından sonra yalnız kalan Rusya,
mücadelelerine karışması üzerine, Lehlilerin Osmanlıdan Osmanlı Devleti ile Yaş Antlaşmasını imzalamıştır (1792).
yardım istemesi, Yaş Antlaşmasının Maddeleri:
3- Rusya’nın sıcak denizlere inmek istemesi ve izlediği 1-Osmanlı Devleti Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu kabul
panslavizm politikası nedeniyle savaş çıktı. edecek,
1770’de Cebelitarık’tan Akdeniz’e gelen Rus donanması 2-Dinyester Irmağı iki ülke arasında sınır olacak
Çeşme önlerinde Osmanlı donanmasını yakmıştır. Yaş Antlaşmasının Önemi:
Kartal Meydan Muharebesinde 180 bin kişilik Osmanlı ●Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti’nin Yıkılış Dönemi
Ordusu, 30 bin kişilik Rus Ordusu karşısında ağır bir başladı.
yenilgi aldı. ağır bir yenilgi aldı. Bu olayları duyan III. ●Osmanlı Devleti, Kırım’ın Rusya’ya ait olduğu kabul
Mustafa kederinden ölmüştür. Tahta geçen I. Abdülhamit edildi. (Yaş aktı gözlerimden Kırım elden gitti.)
barış istemiş, Küçük Kaynarca Antlaşması imzalanmıştır
(1774). 1- Otuz Yıl Savaşları(1618-1648) ....................................
Küçük Kaynarca’nın Maddeleri: Antlaşması ile bitmiştir.
1-Kırım bağımsız olacak.Dini açıdan halifeye bağlı 2- 1770 yılında Osmanlı donanmasının yakıldığı
kalacak. yer…………………….
2-Rusya, Karadeniz’de donanma bulundurabilecek ve Rus 3- Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu içinde yaşayan
ticaret gemileri boğazlardan serbestçe geçebilecek, Protestanlarla Katolikler arasındaki mücadele
3- Ruslara da kapitülasyonlar verilecek, ................................................ Savaşları‟na yol açmıştır.
4-Osmanlı Devleti, Rusya’ya savaş tazminat verilecek 4- Osmanlı Devleti,1683 ………………..……………‟ndan
5-Rusya, Osmanlı Devletindeki Ortodoksların haklarını sonra Avrupa'ya karşı taarruzdan savunmaya çekilmiş ve
koruyacak bu süreç 1921 Sakarya Savaşı'na kadar devam etmiştir.
Küçük Kaynarca Antlaşmasının Önemi: 6- II.Viyana Bozgunu ile Avrupalılar Osmanlı Devleti‟ne
1- Osmanlı Devleti’nin 18. yüzyılda imzaladığı en ağır karşı ......................... ..........................‟ı kurmuşlardır.
antlaşmadır. 7- 1699 tarihli ………………..…………….Antlaşması ile
2- Ortodoksları himaye hakkını elde eden Rusya, Osmanlı Devleti batıda ilk kez toprak kaybetmiştir.
Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışma fırsatı bulmuştur. 8- …………………………Antlaşması,Osmanlı topraklarını
3- İlk defa halkı Müslüman olan bir ülke (Kırım) Osmanlı paylaşmayı hedef alan ilk uluslar arası antlaşmadır.
Devleti’nden ayrılmıştır. 9-Rusya,1700 yılında imzalanan .............................
4- Osmanlı Devleti ilk defa savaş tazminatı ödedi Antlaşması ile ................ Kalesi‟ni alarak Karadeniz‟e
5- Karadeniz Türk gölü olmaktan çıkmıştır. inme yolunda ilk adımını atmıştır.
6- Ruslar ilk kez kapitülasyonlardan yararlanmaya 11- ……………...……Yeniçeri Ocağını kaldırmak isteyen
başladı. ilk Osmanlı padişahıdır.
7- Balkanlar ve Boğazlar Rus tehdidine açık hale 12-Osmanlı Devleti,ilk kez hangi antlaşma ile Avrupa’nın
gelmiştir.
Osmanlı-Rusya-Avusturya Savaşları Ziştovi-Yaş üstünlüğünü kabul etmiş ve ıslahatlarda ilk kez Avrupa
Antlaşmaları (1787-1792) Nedenleri: örnek alınmaya başlanmıştır?.........................................
1-Gizli antlaşma yapan Rusya ve Avusturya’nın, Osmanlı ‘’BUNDAN BİR YIL SONRA BU GÜN BAŞLAMIŞ OLMAYI
topraklarını kendi aralarında paylaşması.(GREK –DAKYA DİLEYECEKSİNİZ’’ ZEKİYE EREN
PROJESİ)
2-Rus Çariçesi II. Katerina bağımsız olan Rusya’ya girerek
burayı işgal ettiğini duyurdu.