I.

ÜNİTE
DEĞİŞEN DÜNYA
DENGELERİ KARŞISINDA
OSMANLI SİYASETİ
(1595-1774)
 OSMANLI DURAKLAMA DEVRİ
(1579-1699)

DURAKLAMA DEVRİ PADİŞAHLARI

III.Murat (1574-1595)
III.Mehmet (1595-1603) 1579 Sokullu
I.Ahmet (1603-1617) Mehmet Paşa’nın
I.Mustafa (1617-1618) ölümünden 1699
II.Osman (1618-1622) Genç Karlofça
I.Mustafa (1622-1622) Tekrar Antlaşmasına
IV.Murat (1622-1640) kadar geçen
I.İbrahim (1640-1648) sürece
IV.Mehmet (1648-1687) Duraklama
II.Süleyman (1687-1691) Devri denir
II.Ahmet (1691-1695)
II.Mustafa (1695-1703)
1595- 1700 YILLARI ARASINDAKİ
SİYASİ GELİŞMELER

1) Haçova Savaşı 1596

2) Zitvatoruk Antlaşması 1606
3) Nasuh Paşa Ant. 1612
4) Serav Ant. 1618
5) Hotin Savaşı 1611
6) Kasrı Şirin 1639
7) Vasvar 1664
8) Girit’in Fethi 1669
9) Bucaş Antlaşması 1676
10) Bahçesaray Ant. 1681
11) II.Viyana Kuşatması 1683
12) Karlofça Ant.1699
13) İstanbul Ant. 1700
 UZUN SAVAŞLARDAN DİPLOMASİYE

HABSBURGLAR
1278-1918 Yılları arasında Avusturya’da
hüküm süren Hanedan.
Osmanlı Avusturya İlişkileri 1526 Mohaç Meydan
Muharebesi ile başladı.
Avusturya 1533 İstanbul Antlaşması İle Osmanlı’nın
üstünlüğünü kabul etti.
Uzun Süre iyi giden ilişkiler 1593’te Orta Avrupa’nın
egemenliği mücadelesi nedeniyle bozulmuştur.
1596 Haçova Savaşı ile başlayan mücadele, 1606 Zitvatoruk
Antlaşması ile sonuçlanmıştır.
İstanbul Ant. Zitvatoruk Ant.
1533 1606

Osmanlı Avusturya’ya karşı İstanbul Ant.

İle kazandığı üstünlüğü Zitvatoruk ile
kaybetmiştir. Bundan sonra ilişkiler
Mütekabiliyet (Denklik) esasına göre
yürüyecektir.
 OSMANLI SAFEVİ İLİŞKİLERİ

Akkoyunlu Devleti’nin 16. Yüzyılda yıkılmasından sonra

İran’da Türkmen Alevi Safeviler iktidara geldi. Safeviler
Osmanlı toprakları üzerinde yaşayan Türkmen Alevileri
Osmanlı’ya karşı kışkırtmışlardır.
Osmanlı ve Safeviler arasındaki sorunlar şunlardır:
İpek yolu hakimiyeti.
Osmanlı şehzadelerini Safevilerin kışkırtması.
Safevilerin Anadolu’da Şiilik propagandası yapması.
Osmanlı ve Safeviler arasında gerçekleşen antlaşmalar
şunlardır:
1555 Amasya Antlaşması İran ile imzalanan İlk Antlaşma
1590 Ferhat Paşa Antlaşması Doğuda en geniş sınırlar
1612 Nasuh Paşa Antlaşması
1618 Serav Antlaşması
1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması Bugünkü Türkiye İran sınırı
çizildi.
1746 Karden Antlaşması Kasr-ı Şirin’in tekrarıdır.
OSMANLI DEVLETİNİN 17.YÜZYILDA
KARŞILAŞTIĞI STRATEJİK
TEHDİTLER

OSMANLI LEHİSTAN İLİŞKİLERİ

1672 Bucaş Antlaşması

Osmanlı’nın Batıda en
geniş sınırlara ulaştığı
antlaşmadır.
 OSMANLI VENEDİK İLİŞKİLERİ

Fatih döneminde 1669 yılında

Venediklilere Venedik’ten Girit
kapitülasyon alınmıştır. Bu adanın
verilmiştir. alınması 24 yıl
sürmüştür.
 OSMANLI MALTA İLİŞKİLERİ

1565’teki kuşatmada
Malta Adası
alınamadı. Turgut
Reis bu kuşatmada
öldü. Birçok kayıp
verildi.
 OSMANLI RUSYA İLİŞKİLERİ

15. yy’ da Kırım’ın fethiyle Rus ve Osmanlı ilişkileri başlamıştır.

Altınorda devletinin yıkılmasından sonra güç kazanan
Moskova Knezliği bir süreden sonra Rus Çarlığı adını almıştır.
1681 yılında Osmanlı ve Rusya arasında ilk antlaşma olan
Bahçesaray (Çehrin) Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşma
Ruslarla yapılan ilk dostluk antlaşmasıdır. 18. yy’ la kadar
Osmanlı üstünlüğünde devam eden ilişkiler 1700 İstanbul
Antlaşmasıyla Rusya’nın üstünlüğüyle devam etmiştir. Bu
antlaşmayla Rusya İstanbul’da elçi bulundurabilecektir ilk elçi
“Lev Tolstoy’un dedesi Pyotr Tolstoy” dur. Rusya sıcak
denizlere inmek istiyordu önünde en büyük engel Osmanlı
devleti idi.
OSMANLI AVUSTURYA
İLİŞKİLERİ

1683 II. Viyana

Kuşatması başarısız
oldu.

Viyana’daki
başarısızlıktan
cesaretlenen Avrupalı
Devletler(Avusturya-
Rusya-Lehistan-
Venedik-Malta)
Osmanlıyı Avrupa’dan
atmak için Kutsal
İttifak’ı kurdu. Bu
ittifakla savaşlar 16 yıl
sürdü Osmanlı her
cephede yenildi.
Selenkamen ve Zenta
yenilgileri en ağırıdır.
 Kutsal
II.Viyana 1683- Karlofça
1699 İttifakla
1683 1699
Kuşatması Antlaşması
Savaş

KARLOFÇA ANTLAŞMASI-1699

Antlaşma Macaristan’ın Karlofça Kasabasında imzalanmıştır.

Avusturya,Venedik, Lehistan ve Osmanlı arasında imzalanmıştır.
Bu antlaşma ile Osmanlı Avrupa’da ilk kez büyük çapta toprak kaybı yaşamıştır.
Osmanlı gerileme devrine girdi. Avrupa’dan geri çekilmeye başladı bu geri
çekilme Sakarya Savaşı’na kadar sürecektir.

Rusya Kutsal İttifakta olmasına rağmen

Karlofça Antlaşmasında yoktur. Rusya ile
“1700 İstanbul Antlaşması” yapılmıştır. Bu
Antlaşma ile Azak Kalesi Rusya’ya
bırakılmış, İstanbul’da Elçilik açmıştır.
Böylece Osmanlı’nın iç işlerine karışmak
için fırsat bulmuştur.
 KARLOFÇA ANTLAŞMASINDAN
SONRA OSMANLININ YAPMIŞ
OLDUĞU KONJONKTÜREL
İTTİFAKLAR

KONJONKTÜREL İTTİFAK
Bir ülkenin içinde bulunduğu şartları
gözeterek kurduğu ilişkilere denir.

Karlofça’dan sonra Bürokrasi Ordu’dan daha önemli hale

gelmiştir.
Fransa- Osmanlı ilişkileri zayıflarken, Osmanlı-İngiltere ve
Osmanlı-Hollanda ilişkileri başladı.
Levand(Doğu Akdeniz Ticareti) ticaretinde Fransa büyük
zarara uğradı.
 VESTPHALİA BARIŞINDAN MODERN
DEVLETLER HUKUKUNA
REFORM HAREKETLERİ

16.Yüzyılda Almanya’da Martin Luther’in öncülüğünde

başlayan harekettir (1517). Kendisi’de bir Papaz olan Martin
Luther Katolik Kilisesini eleştirmiştir. Martin Luther’in
yolundan gidenlere Protestan denmiştir. Martin Luther’i Alman
Prensler desteklerken Katolikleri Kutsal Roma Germen Krallığı
desteklemiştir .İki taraf arasında 25 yıl süren savaşı
Protestanlar kazanmıştır.
REFORMUN NEDENLERİ:
Kilisenin elindeki yetkileri kullanarak halkı sömürmesi ve
zenginleşmesi.
İncilin Latince dışında diğer Avrupa dillerine çevrilmesi.
Halkın İncili anlamaya başlaması.
Kağıt ve Matbaanın gelişimi okuma yazma oranının artması.

Endülüjans
Günahların affı karşılığında kilisenin sattığı
belge
Aforoz
Bir kişiyi dinden çıkarma
Enterdi
Bir Kralı halkıyla birlikte dinden çıkarma
Engizisyon
Kilise Mahkemesi
AUGSBURG (Ogsburg)BARIŞI 1555
Protestanlık, bir mezhep olarak resmen kabul edildi.
Alman Prenslerine mezhep seçme ve uyruklarına kabul
ettirme hakkı getirildi.

REFORMUN SONUÇLARI
Avrupa’da Mezhep Birliği bozuldu.
Laik Eğitim’in temeli atıldı.
Kilise zenginliğini ve gücünü kaybetmeye başladı.
Katolik ve Ortodoks mezheplerinin yanında
Kalvenizm,Anglikanizm ve Protestanlık mezhebi ortaya çıktı.

1618-1648 OTUZ YIL SAVAŞLARI

NEDENLERİ:
 Reform Hareketleri ile kilisenin eleştirilmeye başlanması ve
kurumların yeniden düzenlenmesi.
 Luther’in amacı mezhep kurmak değildi ancak kendisinden
sonra gelen bazı Din Adamları, Krallar ve Prensler Papa
otoritesinden bıktıkları için Protestanlığa sığındılar.
 16. Yüzyılda yaşanan mezhep çatışmalarında katliamlar
yaşanması (Fransa’da Kalvenistlerin katledilmesi;Osmanlı
bu olay yüzünden Fransa’yı protesto etmiş Kapitülasyonları
kaldıracağını beyan etmiştir.)
Habsburg ve Bourbon (Fransa ve İspanya’da hüküm süren
hanedan) hanedanlar arasındaki çekişme.
Bazı Protestan Alman Prenslerinin yasaklanmasına rağmen
Kilise mallarını kamulaştırması.

Avrupa’daki dini nedenli son savaştır. 30yıl

süren bu savaş 1648 Westphalia Antlaşması
ile sona ermiştir.
1648 VESTPHALİA BARIŞININ SONUÇLARI
Protestanlık Katolik Mezhebine denk sayılmıştır.
Habsburg Hanedanı’nın itibarı zedelendi, Almanya’da yerel
hanedanlar güç kazandı.
Brenderburg Hanedanlığı güç kazandı Prusya Krallığı’nın
(Almanya) temeli atıldı.
19.Yüzyıla kadar Fransa Avrupa’nın en güçlü devleti
olmuştur.
Devletler ve Toplumlar Laik ve Seküler (Dünyevi) hale geldi.
Papa’nın devletlerin üzerindeki baskısı kırıldı. Devletler
arasındaki ilişkilerde çıkarlar ön plana çıkmaya başladı.
Krallar ülkelerinde tam egemenlik sağladılar
Milli Devletlerin temeli atıldı.

Sekülerizm ,Protestanlığın Katolik

mezhebine tepkisidir. Dinin vicdan meselesi
haline getirilmesi, dünyevi işlerden
uzaklaştırılmasıdır. Sekülerizm ile birlikte
devletler ve toplum Papa’nın etkisinden
kurtulmuş ve Avrupa’da Aydınlanma Çağı
denen dönem başlamıştır.
 AÇIK SULARDA GÜÇ
MÜCADELESİ

17 -18. YÜZYILLARDA OSMANLI DEVLETİNDE TİCARET

17 ve 18. Yüzyıllarda Coğrafi Keşifler sonucu önemini

kaybeden Akdeniz Limanlarını canlı tutabilmek için Osmanlı
kapitülasyonları genişletmiştir fakat; Osmanlı’nın içinde
bulunduğu kötü durum ve Ticaret filosunun bulunmayışı
nedeniyle, alınan önlemler Akdeniz Limanlarını canlandırmaya
yetmemiştir.
 YENİ ÇAĞ AVRUPASININ KÜRESEL GÜÇLERİ

XV ve XVI.Yüzyıllarda Rönesans ve devamında Coğrafi

Keşifler sonucu Avrupa bilimsel ve ekonomik anlamda
zenginleşti, Sömürge İmparatorlukları kurulmaya başladı ve
Akdeniz Limanları Süveyş Kanalı’nın açıldığı 1869 tarihine
kadar önemini kaybetti. XVI.Yüzyıldan sonra Deniz
Kuvvetlerine duyulan ihtiyaç arttı. Bu dönemde Atlas
Okyanusu Limanları önem kazanırken Avrupa’da İspanya ve
Portekiz küresel güç olarak ortaya çıkmıştır.
XVI.(16) Yüzyılda İspanya Portekiz’i de bünyesine alarak İber
Yarım Adası’nın tamamına sahip oldu. Otuz Yıl Savaşlarından
sonra (1648) Avrupa’da yeni bir düzen kuruldu. Katolik
Kilisesi’nin önemin kaybetmesiyle en büyük destekçilerinden
İspanya Portekiz birliği de zayıfladı. Bu dönemde Hollanda ve
İngiltere Küresel güç olmuştur.
XVI. (16) Yüzyılda Fransa Küresel Güç olma yolunda adımlar
atmaya başladı. Sömürgecilik için Afrika’ya giden ilk ülke
Fransa’dır.Afrika’da ilk sömürgeleştirdiği ülke ise
Senegal’dir.Fransa’nın Afrika’daki en büyük gelir kaynağı İnsan
Ticaretidir (Kölecilik) Afrika’dan Amerika’ya Siyahilerin
getirilişi Köleciliği başlatmıştır. (Afro Amerikalılar-Zenciler)
Fransa Avrupa dışındaki Sömürgelerinin çoğunu 7 Yıl
Savaşlarında (1756-1763) İngilizlere bırakmıştır.
 İngiltere 1580’de kurmuş olduğu Levant Company (Livınt
Kampani) Doğu Akdeniz Ticaret Şirketi adlı şirket
sayesinde İngiltere doğudan batıya büyük bir alanı kontrol
eder hale geldi.XVIII. (18) Yüzyıldan itibaren Fransa ve
İspanya sömürgelerini de ele geçiren İngiltere Kıtalar arası
büyük bir Sömürge İmparatorluğu haline gelmiştir. Kendisi
Kuzey Yarım Kürede Sömürgeleri ise Güney Yarım Kürede
olduğu için İngiltere’ye Güneş Batmayan İmparatorluk
denmiştir.
 Hollanda 1648 Westphelia Antlaşması ile İspanya’dan
bağımsızlığını kazanmıştır. XVII.(17) Yüzyılda hızla
zenginleşen Hollanda kurmuş olduğu Doğu Hindistan
Ticaret Şirketi ile Bu şirket sayesinde Srilanka Sumatra gibi
ülkelerde egemenlik kuruldu.Bunun yanında gene kurmuş
olduğu Batı Hindistan Ticaret Şirketi sayesinde de
Brezilya’da toprak elde etmiştir.
 Rusya XVII.(17) Yüzyılda Çar I.Petro’nun önderliğinde
gelişmeye başladı. Petro Rusya’nın geleceği için hedefler
belirlemiştir bu hedefler:
 Karadeniz ve Boğazlarda egemenlik kurmak ve buradan
sıcak denizlere açılmak. (Akdeniz ve Hint Okyanusu)
 Baltık Denizi’ne egemen olmak ve buradan Atlas
Okyanusu’na açılmak.
 Tüm Slavları Rus egemenliği altında toplamak (Panslavizm)
Coğrafi Keşiflerin etkisiyle Akdeniz Limanları önemini
kaybedince XVII. (17) Yüzyılda İtalya Krallıkları uzun bir
durgunluk dönemine girmiştir. İtalya topraklarına önce
İspanyollar daha sonra’da Avusturyalılar egemen olmuştur.
 DENİZLERDE HAKİMİYETTEN
TABİİYETE

OSMANLI’NIN KARADENİZDEKİ HAKİMİYETİNİN

ZAYIFLAMA SÜRECİ

XVI.(16) Yüzyılda Fatih döneminde Kırım’ın ele

geçirilmesiyle Karadeniz bir iç deniz (Türk Gölü) haline
gelmiştir. Bu durum Boğazlarda hakimiyetin sadece Türklere
ait olmasını sağladı. Bu hakimiyet Boğazların Kapalılığı İlkesi
olarak adlandırılmıştır.
Osmanlı’nın Karadeniz’deki hakimiyetinin zayıflama süreci
Çar I.Petro’nun (1682-1725) önderliğinde Rusya’nın
Karadeniz’de bir güç haline gelmesiyle başlamıştır. Petro Sıcak
Denizlere İnme ve bu sayede Dünya Ticaretinde söz sahibi olma
Politikası’nı uzun vadeli devlet politikası haline getirmiş bu
durum Karadeniz’in ve Boğazların hakimi olan Osmanlı ile
Rusya’yı karşı karşıya getirmiştir.
XVII (17) ve XVIII (18) . Yüzyılda Osmanlı Rusya İlişkileri
Karadeniz’de hakimiyet Mücadelesini incelediğimizde:

1681 Bahçesaray (Çehrin Antlaşması)

Osmanlı ve Rusya arasında imzalanan ilk Resmi Antlaşmadır.
1700 İstanbul Antlaşması
Kutsal ittifak ve Osmanlı arasında 16 yıl süren savaş sonunda
Karlofça Antlaşması imzalanmış ancak; Rusya Osmanlı’nın
kendisiyle ayrı bir antlaşma imzalamasını istemiştir. İmzalanan
bu antlaşmayla Rusya İstanbul’da geçici elçi bulundurma hakkı
elde etmiş Azak Kalesi Rusya’ya bırakılmıştır. Böylece Rusya
Karadeniz’e açılmak için bir üst elde etti.
1711 Prut Antlaşması
Baltık Denizinde İsveç ile karşı karşıya kalan Rusya Poltova
Savaşında İsveç’i yenilgiye uğrattı İsveç Kralı Demirbaş Şarl
Osmanlı’ya sığındı bu durum Rusya ve Osmanlı’yı karşı karşıya
getirdi. Prut Ovasında karşılaşan Osmanlı ve Rus ordusu
arasındaki Savaş Osmanlı’nın üstünlüğü ile sona erdi.
İmzalanan Antlaşma ile Rusya Azak Kalesini Osmanlı’ya geri
verdi ve İstanbul’da Elçi bulundurma hakkından vazgeçti ayrıca
Demirbaş Şarl’ın ülkesine dönmesine izin verildi.
Osmanlı bu Antlaşma ile kaybettiği toprakları geri alma
düşüncesi içerisine girmiştir.
1720’de Rusya Karadeniz’de Serbest Ticaret hakkı elde etmiştir
1739 Belgrat Antlaşması
Bu Antlaşma ile Rusya Azak Kalesine hakim olmuştur ancak
Rus gemilerin Karadeniz’de dolaşması engellenmiştir. Rus
Tüccarlar Osmanlı gemileriyle Karadeniz’de ticaret
yapabileceklerdi.
Osmanlı’nın XVIII. (18) Yüzyılda imzaladığı son karlı
antlaşmadır.
1770 Çeşme Baskını
Karadeniz’de Osmanlı’nın direncini kıramayan Rusya Baltık
Denizindeki Donanmayı İngilizlerin yardımıyla Akdeniz’e
indirmiş ve Çeşme’de demirli bulunan Osmanlı Donanmasını
yakmıştır.
1774 Küçük Kaynarca Antlaşması
Kırım Osmanlı’dan ayrılmış bağımsızlığını ilan etmiştir.
Böylece Karadeniz Türk Gölü olmaktan çıkmıştır.
1783 Aynalıkavak Tenkihnamesi (Düzenlemesi)
Kırım Yönetimine Rus yanlısı Şahin Giray getirilmiştir. Kırım
Rusya’ya bağlı hale gelmiştir.
1792 Yaş Antlaşması
Osmanlı Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu kabul etmiştir.
 OSMANLI VENEDİK AVUSTURYA İLİŞKİLERİ
XVIII.(18) Yüzyılda Venedik Karlofça Antlaşması’na aykırı
davranarak Akdeniz’deki Osmanlı Ticaret Gemilerine zarar
vermeye başladı. Osmanlı üç ay içerisinde Mora’yı Venedik’ten
geri aldı.(1715)
1711 Prut Antlaşmasından sonra Osmanlı kaybettiği toprakları
geri alma düşüncesine girmişti. Bu dönemde Venedik ile
mücadele devam ederken aynı anda Avusturya ile de savaşa
başladı. Osmanlı Avusturya’ya karşı Petervaradin Muharebesini
kaybedince 1718 Pasarofça Antlaşması’nı imzalamak zorunda
kalmıştır bu antlaşma ile:
Osmanlı Kaybettiği toprakları geri alma düşüncesinden
vazgeçti.
Osmanlı batının üstün olduğunu kabul etti.
Lale Devri başladı.