II.

ÜNİTE
DEĞİŞİM ÇAĞINDA AVRUPA
VE OSMANLI
 YENİ ÇAĞ AVRUPASINDA
MEYDANA GELEN GELİŞMELER
KATOLİK KİLİSESİ VE FEODALİTE’NİN
ZAYIFLAMASI
 Avrupa’da Orta Çağ boyunca hüküm süren Feodalite
15.yüzyıldan itibaren zayıflamış Feodalite yerine Mutlak
Krallıklar güçlenmiştir.
 Feodalite’nin zayıflamasıyla Avrupa’da büyük bir dönüşüm
gerçekleşmiştir. Bu dönüşümün gerçekleşmesinde etkili
olan faktörler şunlardır.

 Rönesans
15.Yüzyıldan itibaren Hümanizm’in etkisiyle İtalya’da başlayıp
Avrupa’ya yayılan dil,sanat ve edebiyatta yeniden doğuş
anlamına gelen süreçtir. Ticaretle uğraşan Mesen sınıfının
Sanatı ve Sanatçıyı desteklemesiyle ortaya çıkan Rönesans
sonucunda;
 Özgür düşüncenin temeli atıldı.
 Skolastik düşünce zayıfladı.
 Deney ve Gözleme dayanan pozitif düşünce doğdu.
 Reform hareketlerinin temeli atıldı.

 Reform
16.Yüzyılda Almanya’da başlayıp Avrupa’ya yayılan yeniden
düzenleme hareketidir.Martin Luter adlı bir din adamının
önderliğinde Katolik Kilisesi’ne karşı başlayan Reform
Hareketlerinin sonucunda:
Eğitim Kilisenin etkisinden çıkarak Laikleşti.
Skolastik Düşünce etkisini kaybetti.Bilim önem kazandı.
Avrupa’da Mezhep Birliği bozuldu.Protestanlık, Kalvenizm,
Anglikanizm gibi mezhepler doğdu.

Lutherciler (Protestanlar) ve Katolikler

arasında 16.Yüzyılda gerçekleşen
mücadeleler sonunda 1555 Augsburg Barışı
imzalanmıştır. Protestanlık Mezhebinin
varlığı resmen kabul edilmiş mezhep birliği
bozulmuştur.

1618-1648 Yılları arasında Avrupa'da

Katolik ve Protestanlar arasında 30 yıl
savaşları yaşanmış ardından 1648
Westphelia antlaşması imzalanmıştır.
 Avrupa’da Sekülerleşme ile birlikte 17.YY
sonu 18.YY başından itibaren başlayan
Aydınlanma çağında bir çok Aydın ve Bilim
insanı ortaya çıkmıştır:
Newton
Descartes (Dekart)
Jean Jack Rousseu
Kant
Wolter
Montesquieu (Monteskiyö)

Coğrafi Keşiflerle Avrupa’da Burjuva sınıfı

ortaya çıkmıştır.Burjuvalar Feodal Beylerin
(Ağaların) yerini almıştır. Coğrafi
keşiflerden sonra zenginliğin tanımı
değişmiştir,buna göre eskiden Toprak
büyüklüğüne dayanan zenginlik anlayışı
değişerek değerli maden sahipliğine
dönmüştür. Devletler zenginleşmek için
ellerinde bulunan değerli madenleri dış
piyasada satmaya başladılar bu yeni sisteme
Merkantilizm denir. Burjuvalar değerli
madenlere sahiptirler…
XV. XVI XVII VE XVIII. YÜZYILLARDA
AVRUPADA DÜŞÜNCE ALANINDA
DEĞİŞİMLER

Gezegenlerin kendi etrafında ve güneş

Copernikus
etrafında döndüğünü ilk kez ortaya
1473-1543
atmıştır..

Thomas More “Ütopya” adlı eserinde Özel Mülkiyetin

1478-1535 olmadığı toplumsal bir düzen tasarlar..

Başlıca amacı bağımsız ve birleşik bir İtalya

Machiavelli devleti kurmaktır. “Hükümdar” (Prens)
1469-1527 adlı eserinde Siyasette Amaca ulaşmak için
her yolun kullanılabileceği görüşü
işlenmiştir. (Makyevelizm)
“İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin
Kaynağı” adlı eserinde İnsanlar
arasındaki tüm sorunların nedeninin Özel
Mülkiyet olduğunu anlatmıştır. “Toplum
J.J Rousseau Sözleşmesi” adlı eserinde ise Özel
1712-1778 mülkiyeti eleştirmeyi bırakmış ona yeni bir
düzenleme getirmeyi önermiştir. Aynı
eserde Kuvvetler ayrılığı ilkesine karşı
çıkmış, devleti yüceltmiş,devlet otoritesine
karşı hareketleri halk düşmanlığı olarak
tanımlamıştır…
Kant “Sürekli Barış Projesi” adlı eseri
1724-1804 vardır.Orta sınıfı yüceltmiştir.
 OSMANLI SOSYO EKONOMİK
YAPISINDA DEĞİŞİKLİKLER

Avrupa’da ortaya çıkan Merkantilist politikalar Osmanlıyı

olumsuz etkilemiştir.XVII.Yüzyılda Osmanlı’da Enflasyon
yaşanmış dengesiz fiyat artışını sonlandırmak için Narh
Sistemi uygulanmıştır.
Avrupa’da Coğrafi Keşiflerle başlayan süreç Sanayi
Devrimi’ne neden oldu Osmanlı Coğrafi Keşifler ve Sanayi
Devrimi’nin etkileriyle baş edemedi. Padişah I.Mahmut
Devrinde 1740 yılından itibaren Kapitülasyonlar sürekli
hale geldi.
Devletin artan nakit ihtiyacını karşılamak için 17.Yüzyıldan
itibaren İltizam Sistemi yaygınlaşmıştır.Bir bölgeden
toplanması gereken vergi gelirlerinin ihale yoluyla kişilere
devrine İltizam Sistemi denmiştir. İltizam Sahiplerine ise
Mültezim adı verilmiştir. Mültezimler daha sonra Mukataa
adı verilen bir sistemle devlete ait arazileri de kiralamışlardır.
XVII.Yüzyılın sonuna doğru ise Mültezimlere araziler
Malikane (Mülk) usulüyle ömür boyu verilmeye
başlanmıştır. XVIII. Yüzyıldan itibaren ise bölgelerinde
zenginleşen bazı kişiler ortaya çıkmış bunlara Ayan (Gözde
Kişi) adı verilmiştir.
 I.İBRAHİM
(1640-1648)
I.Ahmet ve Kösem Sultan’ın oğlu IV.Murat’ın kardeşidir.
IV.Murat’ın saltanatı boyunca sürekli ölüm korkusu
yaşamıştır, bu yüzden akıl sağlığı bozulmuştur.
Samur Kürkü merakı vardır hatta bu dönemde samur vergisi
koymuştur.
Sağlık sorunları nedeniyle tahttan Kösem Sultan tarafından
indirilmiştir.
IV.MEHMET (AVCI)
(1648-1687)
Babası Sultan İbrahim Annesi Hatice Turhan Sultandır.
En genç tahta çıkan Osmanlı Padişahıdır. (7 yaşında)
Padişahlığının ilk yıllarında devleti Babaannesi Kösem Sultan
idare etmiştir.Daha sonra annesi Hatice Turan ve Kösem
arasında iktidar yarışı yaşanmış ve Kösem, Hatice Sultan
tarafında öldürülmüştür.
Hatice Turhan devletin kötü gidişatını önlemek için
Tarhuncu Ahmet’i sadrazamlığa getirmiştir. Tarhuncu
Osmanlı tarihinde ilk denk bütçeyi yapmıştır. (Tarhuncu
Layihaları)
Çınar Vakası (Vaka-i Vakvakiye) bu dönemde yaşanmıştır.
Köprülüler bu dönemde Vezir-i Azamlık makamına
getirilmiştir.
Girit fethedilmiş, Lehistan üzerine sefere çıkılmış Bucaş
Antlaşması imzalanmıştır 1672 (Batıda en geniş sınırlar)
Ruslarla 1681 Bahçesaray Antlaşması yapılmıştır. (İlk
Osm-Rus Antlaşması)
1683 II.Viyana Kuşatması gerçekleşti.
Yeniçeriler tarafından tahttan indirilmiştir.
 OSMANLI DEVLETİNDE
ÇÖZÜLMEYE KARŞI ÖNLEMLER

XVII.YÜZYILDAN XVIII.YÜZYILA İÇ İSYANLAR

CELALİ İSYANLARI
Tımar sisteminin bozulması, Savaşların uzun sürmesi,
Halktan ağır vergilerin alınması gibi nedenlerle Anadolu’da
çıkan isyanlardır.
Celali adı Yavuz döneminde isyan etmiş olan Bozoklu Şeyh
Celal’den gelir.
İsyanlar güç kullanılarak bastırılmıştır.
Sonuç olarak Kırsaldan kentlere göçler yaşanmış,üretim
düşmüş,işsizlik yaşanmış şehirlerin Sosyoekonomik yapısı
bozulmuştur.
YENİÇERİ (İSTANBUL)İSYANLARI
Yeniçeri Ocağı XVII. Yüzyıldan itibaren bozulmaya
başlamıştır.
III.Murat devrinden itibaren “Ocak Devlet İçindir”
anlayışından vazgeçerek “Devlet Ocak İçindir” anlayışı ile
hareket eden Yeniçeriler askerlik dışında işlerle uğraşmaya
başlamışlardır.
Yeniçeriler kimi zaman eksik Ulufe(Maaş) aldıklarını kimi
zaman da Cülus(Padişah değişikliğinde ödenen bahşiş)
almadıklarını bahane ederek isyan etmişlerdir.
III.Murat, Genç Osman, IV.Murat ve I.Mehmet dönemlerinde
büyük isyanlar yaşanmıştır.
 SUHTE İSYANLARI
Medrese öğrencilerinin çıkarmış olduğu isyanlardır. Kanuni
devrinden III.Murat Devrine kadar devam eden bu isyanlar güç
kullanılarak bastırılmıştır.

II.SÜLEYMAN
1687-1691
Sultan İbrahim'in oğludur.
Anadolu’da eşkıyalık olayları İstanbul’da Yeniçeri isyanları
yaşanmıştır.
II.Viyana Kuşatması başarısız olmuş Osmanlı’nın Avrupa’dan
atılması için Kutsal İttifak kurulmuştur.
Köprülü Fazıl Ahmet Paşa Sadrazamlığa getirilmiş ve ülke
yönetiminde etkin bir rol oynamıştır.
Halktan ilk kez tütün vergisi alınmıştır.

II.AHMET
1691-1695
Sultan İbrahim’in oğludur.
Kutsal ittifakla savaşlar devam etti. Selenkamen yenilgisi
yaşandı.
1693 Büyük İstanbul yangını
1694 Sakız adası kaybedildi
 II.MUSTAFA
1695-1703
Sultan IV.Mehmet’in oğludur.
1697 Zenta yenilgisi
1699 Kutsal İttifakla Karlofça Antlaşması imzalandı.
1700 Rusya ile İstanbul Antlaşması imzalandı
Edirne Olayı (Feyzullah Efendi olayı)yaşandı. Bu olayla
tahttan indirilmiştir.

EDİRNE OLAYI
Karlofça Antlaşmasından sonra II.Mustafa
devlet işlerini Şeyhülislam Feyzullah
Efendi’ye bırakarak Edirne’ye gitmiş burada
av ile ilgilenmiştir.İstanbul esnafı arasında
başkentin Edirne’ye taşınacağı dedikodusu
yayılmış bu durum tepkiye yol açmış
yeniçerilerin katılımıyla İsyan başlamıştır.
Bu isyan sonucu II.Mustafa tahttan
indirilmiş yerine III.Ahmet tahta geçmiştir.

17.Yüzyıl Islahatları’nın Özellikleri

İsyanların bastırılmasına dönük sert önlemler alınmıştır.
Sorunların nedenlerine bakılmamıştır. (Kuyucu Murat Paşa)
Bu yüzyılda Osmanlı Batı’nın üstünlüğünü henüz kabul
etmemiştir.Bu yüzden ıslahatlarda batı etkisi yoktur
Koçibey,Katip Çelebi gibi devlet adamlarının hazırladığı
raporlardan faydalanılmıştır. (IV.Murat)
Tarhuncu Ahmet ve Köprülüler bu dönemin sadrazamlarıdır.
I.Ahmet, II.Osman, IV.Murat bu dönemin Islahatçı
padişahlarıdır.
 OSMANLI GERİLEME DEVRİ
1699-1792

GERİLEME DEVRİ PADİŞAHLARI

1699 Karlofça
III.Ahmet (1703-1730) Antlaşmasından
I.Mahmut (1730-1754) 1792 Yaş
III.Osman (1754-1757) Antlaşmasına kadar
III.Mustafa (1757-1774) süren döneme
I.Abdülhamit (1774-1789) Gerileme Devri
III.Selim (1789-1807) denir.

III.AHMET
1703-1730
IV.Mehmet’in oğludur
1711 Prut Savaşı ve Antlaşması
1715 Venedikle Savaş
1718 Pasarofça Antlaşması
Lale Devri 1718-1730
Osmanlı İran Savaşları 1823-1827
1730 Patrona Halil İsyanı
 1699-1718 YILLARI ARASI OSMANLI
POLİTİKASI
1783 Viyana Kuşatması Osmanlı açısından başarısızlıkla
sonuçlanmış bu durum Avrupalı devletleri Osmanlıyı
Avrupa’dan tam anlamıyla atma yolunda cesaretlendirmiş ve
Avusturya, Rusya, Lehistan, Venedik ve Malta Kutsal
İttifak’ı kurmuştur.
Kutsal İttifak ve Osmanlı arasında 16 yıl süren savaşlarda
Osmanlı her cephede yenilmiş (Zenta,Selenkamen vb.) ve
savaşlar sonunda 1699 Karlofça Antlaşması imzalanmıştır.
Bu antlaşma Osmanlı’nın tarihinde imzaladığı en ağır koşullu
antlaşmadır. Osmanlı bu antlaşma ile gerileme devrine girmiş
ve Avrupa’da büyük çapta toprak kaybetmiştir. Karlofça
Antlaşmasına Rusya katılmamış Rusya ile 1700 İstanbul
Antlaşması imzalanmıştır.
Rusya bu dönemde kuzeydeki Baltık Denizinde egemenlik
kurmaya çalışmış İsveç ile yapılan 1709 Paltova Savaşında
Ruslar galip gelmiş İsveç Kralı Demirbaş Şarl Osmanlı’ya
sığınmıştır.
Osmanlı’ya sığınan Şarl 1711 Prut Savaşı’na neden olmuş
Osmanlı bu savaşı kazanmış ve bu savaştan sonra imzalanan
1711 Prut Antlaşması ile Osmanlı 1700 İstanbul
Antlaşmasında kaybettiği toprakları almayı başarmış böylece
Osmanlı kaybettiği toprakları geri alma düşüncesine
girmiştir bu düşünce ile Venedik ve Avusturya ile savaşlara
girişmiş ancak bu savaşları kaybetmiştir. 1718 Pasarofça
Antlaşması ile Osmanlı kaybettiği toprakları geri alma
düşüncesinden vazgeçmiş batının üstünlüğünü kabul
etmiştir.
 LALE DEVRİ
1718-1730
1718 Pasarofça Antlaşması ile Osmanlı Kaybettiği
toprakları geri alma düşüncesinden vazgeçmiş batının
üstünlüğünü kabul etmiş ve Avrupa’yı yakından takip etmeye
başlamıştır.
1718 Pasarofça Antlaşmasından 1730 Patrona Halil İsyanı’na
kadar süren döneme Lale Devri denir. Bu devir Osmanlı’da
batılı tarzda Islahatların yapıldığı ilk dönemdir. Bu döneme
Lale Devri adını Yahya Kemal BEYATLI vermiştir.
Bu dönemin özellikleri ve yenilikleri:
Padişah III.Ahmet’tir
Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’dır.
Dönemin Şairi Nedim’dir
Avrupa’da ilk geçici Elçilik bu dönemde Paris’te açılmıştır.
diğer elçilikler Viyana ,Varşova,Rusya
İlk Osmanlı Elçisi 28 Mehmet Çelebi’dir.(Paris)
28Mehmet Çelebi’nin oğlu Sait Efendi ve İbrahim
Müteferrika’nın gayretiyle İstanbul’da Matbaa kurulmuştur.
Tulumbacı ocağı kuruldu (Fransız David)
Fransızcadan Osmanlıcaya eserler çevrildi.
Çiçek Aşısı bu dönemde uygulandı.
İstanbul’da kağıt ve bez, Yalova’da çini fabrikaları kuruldu.
Barok ve Rokoko tarzı Mimari gelişti.
Matbaada ilk basılan eser Vankulu Lügatı’dır. Hattatların
işsiz kalmasını önlemek için Matbaada dini eserlerin basımı
yasaklanmıştır.
 XVIII.YÜZYIL ISLAHATLARININ
GENEL ÖZELLİKLERİ

1718 Pasarofça Antlaşması ile Osmanlı Batı’nın üstünlüğünü

kabul etmiştir. Bu tarihten itibaren Osmanlı Batı’yı örnek
alarak Islahatlar yapmıştır.
Batı örnek alınarak Askeri alanda okullar kurulmuştur.
Avrupa’dan uzmanlar getirilmiştir.
Hem kültürel hem de Askeri alanda ıslahatlar
gerçekleştirilmiştir.
Sorunların nedenleri dikkate alınmıştır.
Bu dönemin en köklü Islahatçısı III.Selim’dir
 XVII VE XVIII. YÜZYIL
OSMANLI AYDINLARI

Hacı Halife Kalfa’da denir. Düsturu-l

Amel (Konu Devlet Düzeni) Cihannuma
Katip Çelebi
(Yunan ve İslam Eserlerinin
karşılaştırılması)
1630-1681 Yılları arasında yazmış olduğu
Evliya Çelebi
Seyahatname adlı eseri vardır.

Osmanlı’nın ilk resmi Tarihçisidir.

Naima Efendi
1615-1716 (Vakanüvis)