XVII.

yy OSMANLI SİYASİ TARİHİ(1595-1700)

UZUN SAVAŞLARDAN DİPLOMASİYE
***Kutsal Roma germen İmparatorluğu tahtına 1516’da Şarlken geçmiş ve Habsburg Hanedanı Avrupa’da hüküm
sürmeye başlamıştı. Kanuni Mohaç zaferi ile Macaristan’a hakim olunca bu güçler karşı karşıya gelmişlerdi.
(Özellikle Osmanlı-Avusturya savaşları uzun yıllar boyunca sürdü.)

***1579’da Sokullu Mehmed Paşa’nın ölümüyle Osmanlı Devleti her alanda duraklamaya başlamıştı. Devlet
yönetiminde önemli aksaklıklar ortaya çıkmış, askerlik ve bilimde çöküş başlamış, sosyal ve mali denge bozulmuş,
ekonomi altüst olmuştur.
Bazı başarılar elde edilip, bazı iyi işler yapıldıysa da sonuç alınamamıştır.

***XVII.yy.da Osmanlı Devleti; Avusturya-İran-Lehistan ve Venedik ile savaşlar yapmıştır.

3.Mehmet -1.Ahmet -1.Mustafa -2.Osman -4.Murat -1.İbrahim -4.Mehmet bu dönemin padişahlarındandır.

DURAKLAMANIN NEDENLERİ
DIŞ NEDENLER:
*Doğu ve batıda büyük devletlerle komşu olunması
**Avrupa’da derebeyliklerin yıkılıp, merkezi krallıkların kurulması
***Rönesans, Reform ile Avrupa’nın ilerlemeye başlaması
****Coğrafi keşifler ile ticaret yollarının değişmesi
*****Daimi ordular kurulması
******Osmanlının bu gelişmeleri izleyememesi
İÇ NEDENLER:
*Ekonominin bozulması **Ordu ve donanmanın bozulması ***Tımar sisteminin bozulması
****Toplum yapısının bozulması *****Devlet otoritesinin zayıflaması ******İlmiye sınıfının bozulması

II.MEHMET(1595-1603)
Avusturya ile yapılan savaşlar devam etmiştir.
1596-HAÇOVA MEHDAN SAVAŞI(OSMANLI-AVUSTURYA) *Osmanlı kazanmıştır.(Avusturya ordusunun
disiplinsizliği etkili olmuştur.)
Bu zaferden sonra da iki taraf arsındaki mücadeleler devam edecektir.

I.AHMET(1603-1617)
1603-1612 Osmanlı-İran savaşları sonucunda; Nasuh Paşa Anlaşması imzalanarak, Osmanlı İran’dan aldığı
yerleri(Ferhat Paşa Anlaşması-1590-Osmanlı Devleti’nin doğuda en geniş sınırlara ulaştığı anlaşmadır.)geri
vermiştir.
Devam eden Osmanlı-Avusturya savaşı sonrası 1606 Zitvatorok Anlaşması imzalanmıştır.
Anlaşmanın Önemi: Osmanlı Devleti Orta Avrupa’daki üstünlüğünü yitirmiştir. İstanbul Anlaşması ile kazanılan
üstünlük sona ermiştir.(Artık Avusturya kralı Osmanlı padişahına eşittir.)Osmanlı’nın Kanuni dönemindeki büyük
iddialarından vazgeçtiği anlaşılmıştır. Yeni savaş teknolojisi kullanan Avusturya askerleri karşısında eski tarzda
savaşan Tımarlı sipahilerin yetersizliği görülmüştür.

I.Ahmet döneminde yönetimde yapılan değişiklikler:

Ekber-i Erşed sistemini (Başa en büyük ve en deneyimlinin geçmesi) getirmiştir.
Kafes usulünü (Sancağa çıkma usulünün kaldırılması, şehzadelerin sarayda eğitilmesi) getirmiştir.
 II.OSMAN(1618-1622)
Lehistan denetimindeki Kazakların Osmanlı sahillerini vurması ve Lehistan’ın Eflak ve Boğdan iç işlerine karışması
sonucu Genç Osman Lehistan Seferi’ne(Hotin Seferi) çıkmıştır. Sonucunda; 1621’de Hotin Anlaşması ile Kanuni
dönemindeki sınırlar kabul edilmiştir.
Bu sefer sırasında II.Osman Kapıkulu ocaklarının disiplinsizliğini fark etmiş ve ocağı kaldırmak istemiştir .Bunu
haber alan yeniçeriler ayaklanmış, Osman’ı öldürmüşlerdir.

IV.MURAT(1623-1640)
Koçi Bey ve Katip Çelebi’ye rapor hazırlatmıştır.
Lehistan, Venedik ve İran’la mücadeleler devam etmiştir. İran’a iki sefer düzenlemiş, sonucunda Kasr-ı Şirin
Anlaşması imzalanmıştır.
Anlaşmanın Önemi:*Günümüz İran-Türkiye sınırı büyük ölçüde belirlenmiştir.1578’den beri devam eden savaşlar
sona ermiştir.**Eski tarihi yollar yeniden canlanmıştır.

***XVII.yy.’ın ilk yarısında sürekli Safevilerle mücadele eden Osmanlı; Otuz Yıl Savaşları ile uğraşan Avrupa’nın
güçsüz durumundan yararlanamamıştır.***

IV.MEHMET(1648-1687)
Venedik yönetimindeki Girit’te korsan faaliyetlerinin artması sonucu yapılan Osmanlı-Venedik Savaşı(1645-1669)
sonucunda Osmanlı Girit’i almıştır.
Girit’in alınmasının önemi: Kuşatmanın uzun süreli olması Osmanlı maliyesini olumsuz etkilemiştir. Donanmanın
güçsüzlüğü görülmüştür. Venedik’in Boğazlar ve çevresini ablukaya alması İstanbul2da büyük bir kıtlık
yaşanmasına yol açmıştır.

Lehistan’ın Ukrayna’yı işgal etmesi üzerine yapılan Osmanlı-Lehistan Savaşı(1672-1676) sonucunda 1676 Bucaş
Anlaşması(Zoravna Anlaşmaları) imzalanmıştır.
Anlaşmanın Önemi: Osmanlı Batıda en geniş sınırlara ulaşmıştır. Topraklarına toprak kattığı son anlaşmadır.

Osmanlı himayesindeki Ukraynayı yöneten Kazak beyinin Rusya’ya yaklaşması sonucu Rusya üzerine Çehrin
Seferi’ne çıkılmıştır. Osmanlı’nın bazı kaleleri fethetmesi sonucu Rusya’nın isteğiyle 1681 Bahçesaray Anlaşması
imzalanmıştır.
Anlaşmanın Önemi: Osmanlı ile Rusya arasındaki ilk anlaşmadır.

Avusturya’nın Erdel işlerini bahane ederek Osmanlı aleyhine hareketleri üzerine Fazıl Ahmet Paşa 1663’te Uyvar
kalesini fethetmiş, iki taraf arasında 1664’te Vasvar Anlaşması imzalanarak , Erdel’deki Türk hakimiyeti
netleşmiştir.
1683-Viyana Kuşatması:
Nedenleri:*Avusturya’nın Macaristan’ı alarak Katolik yapmak istemesi
*Macarlar’ın Osmanlı’dan yardım istemesi
*Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın(sadrazam)Avusturya sorununa son vermek istemesi
Sonucu: Viyana önlerinde bozguna uğrayan Osmanlı başarısız olmuştur.(Bazı komutanlar Merzifonlu Kara
Mustafa Paşa’ya tam destek vermemişlerdir. Avusturya’ya destek gelmiştir. Viyana dört taraftan kuşatılamayacak
kadar büyüktür. Osmanlı ordusunda lojistik ve disiplin sorunları vardır.)
Papa’nın teşvikiyle; Avusturya, Lehistan, Venedik, Malta ve Rusya Osmanlı’ya karşı kutsal ittifak
oluşturmuşlardır.

***Böylece II.Kosova ile savunmaya geçen Haçlılar tekrar saldırıya geçmiştir.***

16 yıl süren savaşlar sonunda(1683-1699) Osmanlı Devleti barış istemek zorunda kalmıştır:1699-Karlofça
Anlaşması(Osmanlı-Avusturya, Venedik, Lehistan)
Anlaşmanın Önemi:*Kutsal itifaka karşı 16 yıl süren savaşlar sona ermiştir.**Osmanlı ilk defa yabancı
devletlerin(İngiltere-Hollanda)arabuluculuğunu kabul etmek zorunda kalmışır.***Osmanlı Devleti’nin büyük
ölçüde toprak kaybettiği ilk anlaşmadır.****Türklerin Avrupa’ya ilerleyişi durmuş geri çekilmeye
başlamıştır.*****Avrupalılar savunmadan saldırıya geçmiştir.

1700-İstanbul Anlaşması(Osmanlı-Rusya) arasında imzalanmıştır.

Anlaşmanın Önemi: *Ruslar Azak kalesini alarak Karadeniz’e inme fırsatı bulmuşlardır.
**İstanbul’da daimi elçi bulundurma hakkı kazanmışlardır.

Osmanlı Karlofça sonrası İngiltere, Hollanda ve Fransa gibi devletlerin siyasetinin

etkisinde kalmaya başlamış ve denge siyaseti izlemek zorunda kalmıştır. Tüm
Avrupa devletleri ile savaşamayacağı için duruma göre kendi çıkarlarını düşünerek
ittifaklar kurmuştur.

((( KÖPRÜLÜ FAZIL MUSTAFA PAŞA:1689-1691 arasındaki sadrazamdır. II.Süleyman tarafından görevlendirilmiştir.
Ağır vergilerin bir kısmını kaldırmış, Yeniçeri ocağını düzenlemiş, Hristiyanların yaşam koşullarını iyileştirmiş,
ayanların güçlenmesini önlemiş ileri görüşlü bir devlet adamıdır.)))

XVII.YY. AVRUPA-DİN SAVAŞLARINDAN MODERN DEVLETE

MERKANTİLİZM: Bir ülke ne kadar çok paraya ve madene sahipse o kadar zengin demektir.
OTUZ YIL SAVAŞLARI(1618-1648): Kutsal Roma Germen İmparatorluğu ve İspanya’nın; Fransa ,İsveç, Danimarka,
Hollanda ve Protestan Alman prensleri ile yaptığı savaşlardır. Kutsal Roma Germen İmparatorluğu kaybetmiştir.
GELİŞİMİ: Avrupa’daki mücadelelerin temeli iki nedene dayanır:*Habsburg Hanedanının Avrupa’ya egemen olma
isteği **Reform ile başlayan Protestanlık hareketi
Protestanlar ile Alman İmparatoru arasında yirmi beş yıl süren savaşlar sonunda 1555’te Augsburg(Ogsburg
Anlaşması)imzalanmıştır.
Anlaşmanın Önemi: Protestanlık mezhebi Almanya’da resmen tanınmıştır. Böylece biri Protestan diğeri Katolik
olmak üzere iki Almanya ortaya çıkmıştır.

Protestan ve Katolikler arasındaki mücadeleler bitmemiş, buna diğer Avrupa devletleri de dahil olmuştur. En
sonunda 1648’de Vestfalya Antlaşması ile Otuz Yıl Savaşları sona ermiştir.
Anlaşmanın Önemi: *Kilisenin gücü sınırlandırılmıştır. **Halka mezhep seçme özgürlüğü tanınmıştır. ***Kutsal
Roma Germen İmparatorluğu’nun dağıldığı netleşmiştir.****Fransa ve İngiltere güçlenmiş Avrupa’da etkili
olmaya başlamıştır. Almanya’da gerileme ve iç karışıklıklar başlamıştır.*****Denge politikası gelmiştir.
******Modern devletler hukukunun temelleri atılmıştır.
MODERN DEVLET: İstanbul’un fethi, matbaanın geliştirilmesi, denizci devletlerin sömürgecilik faaliyetlerine
başlaması, reform hareketleri ve sonrasında yaşanan gelişmeler, merkezi devletlerin gücünün artması gibi
nedenler Vestfalya Antlaşması’ndan sonra modern devletlerin doğmasını sağlamıştır.

XVII.VE XVIII.YÜZYILLARDA OSMANLI VE AVRUPA’DA DENİZCİLİK FAALİYETLERİ

İngiltere, Fransa, Hollanda, İspanya, Portekiz gibi devletler sömürgecilik yarışındadırlar. Sömürge alanları: Afrika,
Uzak Doğu, Hindistan, Amerika, Avustralya’dır. Coğrafi keşifler sonrasında İspanya, Portekiz denizlerde ve
sömürgecilikte öndeyken sonrasında İngiltere, Fransa, Hollanda daha öne geçmiştir.
İngiltere 1600’de Doğu Hindistan Şirketi’ni kurmuş ve bu şirket İngiliz sömürgeciliğinin Asya’daki temsilcisi
olmuştur.
Hollanda ise 1602’de Doğu Hindistan Şirketi’ni kurmuştur.
XVIII.yy.da okyanustaki mücadelelere Akdeniz’de hakimiyet mücadelesi de eklenmiş, İngiltere, Fransa ve Rusya
arasında rekabet artmıştır. Osmanlı ise elindeki yerleri korumaya çalışmıştır.
Sömürgecilik yarışında başta ticaret gemileri kullanılırken Hollandalılar ve İngilizler savaş gemileri yapmaya
başladı. Okyanuslardaki yelkenli savaş gemileri donanmanın temelini oluşturdu.
OSMANLI DEVLETİ XVII.yy sonlarına kadar kürekli gemiler olan kadırgaları kullanmış, daha sonra yelkenli gemiler
olan kalyonlara geçmiştir. Bu geçişte Girit seferi önemli bir dönüm noktasıdır.
Kalyonculuğun gelişmesiyle Osmanlı donanması 1770 Çeşme yenilgisine kadar Akdeniz hakimiyetini elinde
tutmuştur.

*****COPERNİCUS-GALİLEO-BACON-KEPLER-PASCAL-NEWTON*****bu dönemde Avrupa’da yetişmiş bilim

insanlarındandır.
XVII.yy İÇ İSYANLAR
Nedenleri:
*Merkez ve taşra yönetiminin bozulması
*Savaşların uzun sürmesi
*Ekonominin bozulması
*Üretimin azalması-fiyat artışı
*Devlete olan güvenin sarsılması
1-)İSTANBUL İSYANLARI-Yeniçeriler ve kapıkulu süvarileri
3.Murat-2.Osman-4.Murat-4.Mehmet zamanlarında yeniçeri isyanları olmuştur.
Vakayi Vakvakiye(Çınar Olayı):4.Mehmet döneminde otuz kişinin idam edilmesi olayına denir.
2-)CELALİ İSYANLARI(ANADOLU):İlk defa Yavuz Sultan Selim döneminde Bozoklu Celal ile başlamıştır.
Anadolu harap edilmiştir. Köyden kente göç olmuştur. İşsizlik, asayişsizlik başlamıştır. Tarım üretimi düşmüştür.
Kuyucu Murat Paşa, 4.Murat, Köprülü Mehmet Paşa, Tiryaki Hasan Paşa sert şekilde bastırmıştır.
3-)EYALET İSYANLARI: Yemen, Bağdat, Kırım, Eflak , Boğdan gibi yerlerde görülmüş ve bastırılmıştır.
XVII.yy. ISLAHATLARI
ISLAHAT:Yenileşme ,eskimiş ya da bozulmuş yanları düzeltmek demektir.

I.AHMET-Ekber-i Erşed sistemi /// Kafes usulü

II.OSMAN-Islahatçı ilk Osmanlı padişahıdır. –Yeniçeri Ocağını kaldırmayı düşündüğü için onlar tarafından
öldürülen ilk padişah olmuştur.-Saraydışı evlilik yapan ilk padişahtır.-Şeyhülislamın yetkilerini kısıtlamıştır.
IV.MURAT-Devlet otoritesini tam sağlamıştır.-Maliyeyi düzeltmiştir.
-Celali ayaklarını bastırmıştır.-Yeniçeri sayısını azaltmıştır.-Devlet otoritesini tam sağlamıştır.
IV.MEHMET-Sadrazam Tarhuncu Ahmet Paşa-ilk modern bütçe
-Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa-Saraya şartlarını kabul ettirerek sadrazam olmuştur.Şartlı sadrazam
-Köprülü Fazıl Ahmet paşa-Bütçe açıklarını azaltmıştır.
XVII yy. ISLAHATLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ:
*Avrupa’daki gelişmeler takip edilmemiştir. *Gerçek nedenlere inilmeden geçici çözümler bulunmuştur.

Devamlılık sağlanmamış.*Kişilere bağlı kalmıştır. *Baskı ve şiddetle devlet otoritesi sağlanmaya çalışılmıştır.

*Islahatlar daha çok askeri alanda yapılmıştır.

HAZIRLAYAN:MERAL DEMİR KAYKI
ÇALIŞAN KAZANIR