Tar h Ders

Notları

Bilgi Sarmal Yayınları

Tarih Zümresi

bilgisarmaltarih
11.1. ÜNİTE
DEĞİŞEN DÜNYA
DENGELERİ
KARŞISINDA OSMANLI
SİYASETİ
(1595-1774)
1595-1700 YILLARI
ARASINDAKİ SİYASİ
GELİŞMELER
UZUN SAVAŞLARDAN
DİPLOMASİYE
XVII VE XVIII. YÜZYILLARDA
OSMANLI DEVLETİ’NDE VE
AVRUPA’DA DENİZCİLİK
FAALİYETLERİ
AVRUPA’DA DİN
SAVAŞLARINDAN MODERN
DEVLETE
FETİHLERDEN SAVUNMAYA
 11. 1. DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA
OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)

Uzun Savaşlardan
Diplomasiye
• Osmanlı Devleti VXI. yüzyılda Avrupa siyaseti ve
ekonomisine yön veren bir güce sahipti. Ancak
gerek Safevilerle süren savaşlar gerekse II.
Selim’den itibaren padişahların seferlere çıkmaması Osmanlı-Avusturya İlişkileri
gibi sebepler yüzünden Osmanlı Devleti bu yüzyılın
sonlarında çeşitli sorunlar yaşamaya başladı. • 962 yılında kurulan Kutsal Roma Germen
İmparatorluğu, 1516’da Şarlken’in tahta çıkması ile
Avrupa’nın en önemli güçlerinden biri hâline geldi.
XVI. Yüzyılın Sonlarından İtibaren Osmanlı
• Avusturya ise bu dönemde Kutsal Roma Germen
Devleti’nin Eski Gücünden Uzaklaşmasının
İmparatorluğuna bağlı bir arşidüklük konumundaydı.
Temel Sebepleri
• 1804’ten sonra Avusturya İmparatorluğu, 1867’den
✓ Coğrafi Keşifler ile Osmanlı ticaret yollarının
sonra da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
önemini kaybetmesi
adını aldı.
✓ Avusturya ve Safevilerle yapılan uzun süreli
• 1533’teki İstanbul Antlaşması ile Osmanlılar
savaşlar
Avusturya’ya üstünlüğünü kabul ettirmişti. 1593
✓ Askerî sistemde yaşanan sorunlar
tarihinde taraflar arasında tekrardan savaşlar
✓ Geniş sınırlarda hâkimiyet kurmanın zorluğu
başladı ve Osmanlı Devleti, Haçova Savaşı’nda
✓ Uzun süren kıtlıklar ve iç isyanlar
(1596) Avusturya’yı mağlup etti.
✓ Sancağa çıkmanın yasaklanması, kafes usulü
ve ekber-erşed sisteminden kaynaklı
tecrübesiz, yeterli eğitim almamış padişahların
tahta çıkması ve devlet adamlarının yanlış
uygulamaları

1
 11. 1. DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA
OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)
• 1606 yılında taraflar arasında Zitvatorok • 1590 tarihinde ise Safevilerle Osmanlı Devleti’nin
Antlaşması yapıldı. doğuda en geniş sınırlara ulaştığı Ferhat Paşa
Zitvatorok Antlaşması (1606) Antlaşması (1590) yapıldı.
(Osmanlı X Avusturya) Ferhat Paşa Antlaşması (1590)
✓ Eğri, Kanije ve Estergon kaleleri, Osmanlı (Osmanlı X Safevi)
Devleti’nde kalacak ve Avusturya yıllık vergi
✓ Tebriz, Karabağ, Gence, Gürcistan, Nihavend,
ödemeyecek, imparator bir defaya mahsus
Luristan ve Şehrizor Osmanlı Devleti’nde
olmak üzere 200.000 kuruş gönderecektir.
kalacak.
✓ Avusturya arşidükü (kral), protokolde Osmanlı
✓ İran’da yaşayan Sünni Müslümanlara Safeviler
padişahına denk sayılacak.
baskı yapmayacak.
✓ Savaş sırasında taraflarca kazanılan topraklar
kendilerinde kalacaktır.
Önemi • 1612 tarihinde Amasya Antlaşması sınırlarının
• İki hükümdarın denk sayılması, Osmanlı kabul edildiği Nasuh Paşa, 1618’de de Serav
Devleti’nin Avusturya karşısındaki üstünlüğünü Antlaşması taraflar arasında imzalandı.
kaybettiğinin bir göstergesidir. Taraflar arasında • IV. Murad’ın Bağdat seferi sonrası 1639 tarihinde
mütekabiliyet (karşılıklı ilişki içerisinde olma, Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalandı.
denge) esası kabul edildi. Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639)
(Osmanlı X Safevi)
• 1663 tarihinde Avusturya’nın Osmanlı ✓ Bağdat, Basra ve Şehrizor Osmanlılarda
egemenliğindeki Macaristan’a baskısı sonucunda kalacak, Revan ise Safevilere bırakılacak
Osmanlı ordusu sefere çıktı ve Uyvar Kalesi’nin ✓ Safeviler; Irak, Kars, Ahıska ve Van’a
fethedilmesi sonrası Avusturya’nın barış istemesi saldırmayacaktır.
ile Vasvar Antlaşması (1664) yapıldı. Önemi
1578’den beri taraflar arasında aralıklarla devam
Osmanlı-Safevi İlişkileri eden 61 yıllık savaş durumu sona ermiş, günümüz
Türkiye-İran sınırları belirlenmiştir.
• İran’da güçlü bir devlet kuran Safevi Devleti ile
1555’te taraflar arasındaki ilk antlaşma olan
• Osmanlı Devleti, XVII. yüzyılda yoğun bir biçimde
Amasya Antlaşması imzalanmıştı.
Safevilerle mücadele ettiği için Otuz Yıl Savaşları
• 1578 tarihinde taraflar arasında savaşlar
ile uğraşan Avrupa’nın zayıf durumundan istifade
tekrardan başladı ve
edemedi.
1583’te Beştepe
mevkiinde yapılan
Meşaleler Savaşı’nı
Osmanlı Devleti
kazandı.

2
 11. 1. DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA
OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)

Osmanlı-Lehistan İlişkileri Osmanlı-Venedik İlişkileri

• Lehistan ile XVII. yüzyıldan itibaren ilişkilerin
• Akdeniz’de üstünlük kurma anlayışı yüzünden
bozulması sonucunda II. Osman (Genç) Hotin
Osmanlı-Venedik ilişkileri XVII. yüzyılda da devam
Seferine çıktı.
etti.
• Lehistan’ın barış istemesi karşısında 1621
• Osmanlı donanması 1645
tarihinde Hotin Antlaşması yapıldı. Bu antlaşma
yılında Venedik’in
ile Kanuni Dönemi’ndeki sınırlar esas alındı.
elindeki Girit’i kuşattı.
DİKKAT 24 yıl süren kuşatma,
II. Osman Hotin Seferi’ndeki gayretsiz tavırları 1669’da Osmanlı Devleti'nin
yüzünden Yeniçeri Ocağı’nı kaldırmak istedi. Fakat Girit'i almasıyla sonuçlandı.
bu teşebbüsü sonucunda önce tahttan indirildi daha
sonra da öldürüldü. AKLINDA KALSIN
Köprülüler Devri
• 1672’de tekrardan bozulan ilişkiler sonucunda Osmanlı İmparatorluğu'nda 1656 ile 1683
Osmanlı ordusu sefere çıktı ve Lehistan’a tarihlerini kapsayan ve Köprülü ailesinden
üstünlüğünü kabul ettirdi. sadrazamların görev yaptığı içeride istikrarın
• 1672 yılında Bucaş (Osmanlı Devleti’nin batıdaki sağlanması, dışarıda ise prestij ve gücün göreli
en geniş sınırlara ulaşması) ve 1676’daki Zoravna olarak artığı dönemdir. Köprülü Mehmet Paşa,
antlaşmalarıyla Podolya ile Kamaniçe Osmanlı Köprülü Fazıl Ahmet Paşa Kara Mustafa Paşa
Devleti’ne, Ukrayna da Osmanlı himayesindeki dönemin sadrazamlarıdır.
Kazaklara bırakıldı.

3
 11. 1. DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA
OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)
Osmanlı Ordusunun II. Viyana Kuşatması’nda
Osmanlı-Rusya İlişkileri
Başarısız Olmasının Nedenleri
XVII. yüzyıldan itibaren güçlenen ve güneye
✓ Şehrin zorla alınma ihtimali varken, yağma
(sıcak denizler) inmeye çalışan Rusya ile 1678’de
olmaması ve Viyana’nın tahrip edilmemesi için
başlayan savaşlar sonucunda Bahçesaray
kuşatmanın ağırdan alınması
(Çehrin) Antlaşması (1681) yapıldı. Bu
✓ Haçlı birliklerinin komutanı Jan Sobiesky
antlaşma taraflar arasındaki ilk antlaşma oldu.
Viyana’nın imdadına yetiştiğinde, ona karşı
koymak için askerlerin önemli bir kısmının
siperlerden çıkarılmaması ve kuşatmayı
II. Viyana Kuşatması ve
bozmamak için düşmana az bir kuvvet ile
Karlofça Antlaşması karşı koyulması
• 1683 tarihinde IV. Mehmet’in saltanatında
✓ Viyana’ya büyük topların getirilmemesi
Avusturya’nın Macaristan’ı kontrol altına almak
✓ Düşman ordusunun ateşli silahların
istemesi sonucunda Osmanlı ordusu Merzifonlu
kullanımında nicelik ve nitelik bakımından
Kara Mustafa Paşa komutasında Viyana’yı alıp
Osmanlılardan üstün olması
Avusturya’ya son vermek için sefere çıktı.
• Viyana önlerinde Osmanlı ordusu ağır bir
mağlubiyet alarak geri çekilmek zorunda kaldı.
• Avrupalı devletler bu fırsatı değerlendirerek
“kutsal ittifak” adı verilen Avusturya, Venedik,
Rusya, Lehistan ve Malta’nın olduğu bir haçlı
birliği oluşturdular.

• 1691’de Salankamen’de (Görsel 1.15) ve 1697’de

Zenta’da yenilgiye uğrayan Osmanlı Devleti,
Rusya haricindeki Kutsal İttifak Devletleri ile
Karlofça, Rusya ile İstanbul Antlaşması’nı
imzaladı.

4
 11. 1. DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA
OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)
Avrupa’da Din Savaşlarından
Modern Devlete (Otuz Yıl
Savaşları ve Westphalia Barışı)

• Katolik Habsburg (Kutsal Roma Germen) kralı

Ferdinand mezhep birliği sağlama adına Almanya
genelinde Protestan prensliklere karşı savaş
açması ile Otuz Yıl Savaşları (1618-1648)
başladı.

Otuz Yıl Savaşları’nın Temel Sebepleri

✓ Habsburg (Kutsal Roma Germen)
İmparatorluğu’nun Avrupa’ya egemen olmak
istemesi ve bu duruma Fransa başta olmak • Reform hareketlerinden sonra beş Alman prensi
üzere birçok devlet ve prensliğin karşı çıkması ve on dört şehrin, Habsburg kralını protesto
✓ Martin Luther’in başlattığı Reform hareketleri etmesiyle Martin Luther’e taraftar olan
ile ortaya çıkan Protestanların Katoliklerle Hristiyanlar “Protestan” olarak adlandırılmıştı.
mücadelesi • 1555’te imzalanan Augsburg Antlaşması ile
• Habsburgları İspanya, Avusturya, Bavyera ve Protestan mezhebi ve kilisesi Almanya’da resmen
Katolik Alman Prenslikleri desteklerken; Protestan tanındı.
prenslikleri Fransa, Danimarka, Bohemya, İsveç,
Norveç ve Hollanda destekledi.

5
 11. 1. DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA
OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)
• Augsburg Antlaşması, Protestanlar ile Katolikler XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda
arasında mücadeleyi sonlandırmak için yeterli Osmanlı Devleti’nde ve
olmadı ve taraflar arasındaki gerginlik 1618’de
Avrupa’da Denizcilik
savaşa dönüştü.
• Dinî sebepler ile başlayan mücadelelerde din
Faaliyetleri
faktörü zamanla önemini kaybetti ve siyasi
Coğrafi Keşifler ve Sonuçları
çıkarlar ön plana çıktı.
Coğrafi Keşifler, XV ve XVI. yüzyıllarda Avrupalı
• Katolik olan Fransa’nın Protestan ittifakına dâhil
denizcilerin doğunun zenginliklerine hâkim olmayı
olması da bu durumun en önemli kanıtı oldu.
amaçladıkları, bilim ve teknik alanındaki
• Protestanların kurduğu ittifakın savaşları
gelişmelerin hız kazanmasına bağlı olarak yeni
kazanmasıyla çok taraflı diplomasinin ilk örneği
kıtalar, yeni ticaret yolları keşfetmeleri ile
olan Westphalia Barışı imzalandı.
başlayan bir süreci ifade eder.
Sonuçları
Westphalia Barışı’nın (1648)
✓ Avrupalılar yeni kıtalar, ticaret yolları, hayvan
Sonuçları ve Önemi
ve bitki türlerini öğrendiler.
✓ Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’nun
✓ Altın ve gümüşün ekonomide etkili olduğu
zayıflamasıyla Fransa, Avrupa’nın en güçlü
merkantilizm anlayışı ortaya çıktı.
devletlerinden biri olurken İngiltere Avrupa’daki
✓ Ticaretle uğraşan burjuvalar güçlendi
siyasi etkinliğini arttırdı.
Hristiyanlık yayıldı.
✓ Almanya’daki prenslikler güçlenerek daha
✓ Atlas Okyanusu limanları önem kazandı.
bağımsız hareket etmeye başladı.
✓ Sömürgecilik faaliyetleri önemini artırdı.
✓ Protestanlık ve Kalvenizm gibi mezheplerin
✓ Rönesans ve Reform hareketlerinin
varlığı kesin olarak resmileşti ve bu mezhepler
başlamasında etkili oldu
yayılmaya başladı.
• XV. yüzyılda başlayan Coğrafi Keşiflere öncülük
✓ Modern devletler hukukunun temelleri atıldı.
eden ve önemli sömürgeler elde eden Portekiz ile
✓ Diplomasinin, uluslararası ilişkilerin önemi arttı
İspanya, kısa süre içerisinde güçlü devletler
ve devletler daha seküler (dünyevi) bir yapıya
hâline geldi.
kavuştu.

6
 11. 1. DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA
OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)
• Ancak bu durum XVI. yüzyıldan itibaren değişti ve • Coğrafi Keşifler aynı zamanda denizcilik
açık denizlerdeki üstünlük Hollanda, Fransa ve alanındaki gelişmeleri de beraberinde getirdi. XVI.
İngiltere’ye geçti. yüzyıldan itibaren Akdeniz sahillerinde kullanılan
• İngiltere, 1600’de “İngiliz Doğu Hindistan “kadırga”lar (yelkeni yardımcı olarak kullanan
Şirketi”’ni, Hollanda da 1602’de “Hollanda Doğu kürekle çekilen gemi), yerini okyanuslara dayanıklı
Hindistan Şirketi”ni kurdu. “kalyon”lara (büyük yelkenli gemi) bırakmaya
• Hollanda, kurduğu şirketlerle Ümit Burnu’ndan başladı.
Doğu Hint adalarının ucuna kadar uzanan bölgede
büyük bir sömürge imparatorluğu kurarken, Fransa
Amerika kıtasında sömürgeler elde etmeye çalıştı.
• İngiltere, sömürgecilik konusunda gücünü daha da
artırmak için XVII. yüzyılın sonlarında
Hollanda ile mücadeleye girişerek bazı önemli
sömürgeleri Hollanda’nın elinden almayı
başardı.
• Daha sonra da Fransa’nın Kuzey
Amerika sömürgelerine hâkim
olarak XVIII. yüzyılda denizlerin
en etkili gücü hâline geldi.

7
 11. 1. DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA
OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)
Osmanlı Denizciliği • Osmanlı Devleti’nin kalyon gemiciliğine verdiği
• Osmanlı Devleti Avrupa’da meydana gelen önem XVIII. yüzyılda etkisini gösterdi ve 1770
denizcilik alanındaki gelişmelere ayak “Çeşme Baskını”na kadar Osmanlı Devleti
uydurmaya çalıştı ve kadırga tipi Akdeniz’deki gücünü korudu.
gemiler yerine kalyon tipi
gemilere önem vermeye
başladı.
• Osmanlı denizciliğindeki en
önemli değişim Barbaros
Hayrettin Paşa sayesinde
gerçekleşti ve Osmanlı
Devleti onun zamanında
kadırga tipi gemilerle denizlerde üstün bir güç
hâline geldi.

Osmanlı Gemi Teknolojisi

Kadırga
(Kuruluştan XVII. yüzyıl ortalarına kadar)

Kalyon
(XVII. ve XIX. yüzyıllar arası)
• Osmanlı Devleti, 1774’te imzalanan Küçük
Kaynarca Antlaşması sonrası ise denizcilik
Buharlı Gemi
alanındaki gelişmelere ayak uydurmak için Fransız
(XIX. yüzyıldan yıkılışa kadar)
Baron de Tott gibi yabancı uzmanlardan
faydalanmaya çalıştı.
• 1773 tarihinde, Cezayirli Gazi Hasan Paşa’nın
• Yine Osmanlı denizciliğindeki önemli dönüm
öncülüğünde “Tersane
noktalarından biri de 1645 yılında başlayan ve 24
Hendesehanesi” kurularak
yıl süren Girit kuşatmasıdır.
bugünkü Deniz Harp
• Osmanlı Devleti bu kuşatma esnasında yaşanılan
Okulunun temeli atıldı.
zorluklar sebebiyle denizlerde eskisi kadar güçlü
olmadığının farkına vardı. Bu kuşatma sonrası da
kadırga tipi gemiler yerine kalyon tipi gemiler
Osmanlı donanmasındaki yerini aldı.

8
 11. 1. DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA
OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)
Fetihlerden Savunmaya Prut Antlaşması (1711) (Osmanlı X Rusya)
(XVIII. Yüzyıl ✓ Ruslar işgal ettikleri topraklardan geri çekilecek,
Siyasi Gelişmeleri) İstanbul Antlaşması sonrası yaptığı kale ve
istihkâmları yıkacak
• Osmanlı Devleti XIII. yüzyılın ilk yıllarında ✓ Rusya, Osmanlı Devleti’nin iç işlerine
Karlofça ve İstanbul antlaşmasında kaybettiği karışmayacak ve Rus tüccarlar Osmanlı ülkesinde
yerleri almak yolunda bir politika yürüttü. serbestçe ticaret yapabilecek
• Bu döneme ayrıca II. Mustafa’nın Edirne’yi ✓ İsveç Kralı XII. Şarl ise ülkesine dönecek
başkent yapacağı söylentilerinin yayılması üzerine Önemi
çıkan ve “Edirne Olayı” olarak adlandırılan isyan Osmanlılar, 1700 İstanbul Antlaşması’yla
damgasını vurdu. Edirne Olayı sonucunda II. kaybettiği yerleri (Azak Kalesi) geri aldı.
Mustafa tahttan indirildi ve III. Ahmet tahta Rusya’ya karşı Prut Antlaşması ile elde edilen
çıktı. üstünlük, Osmanlılarda Karlofça Antlaşması ile
kaybedilen yerlerin geri alınabileceği inancını
Osmanlı-Rusya- güçlendirdi.
Avusturya İlişkileri •
• Osmanlı Devleti, 1715 yılında Venedik ile girdiği
• 1709 tarihinde İsveç ile Rusya arasında yaşanan mücadele sonucunda Mora Yarımadası’nı geri
savaşı kaybeden İsveç Kralı XII. Şarl (Demirbaş aldı. Bu gelişme karşısında Avusturya Venedik’in
Şarl) Osmanlı Devleti’ne sığınmıştı. yanında yer alarak Osmanlı Devleti’ne savaş ilan
• Rusya’nın XII. Şarl’ı geri istemesine Osmanlı etti.
Devleti’nin karşı çıkması ve Rusya’nın 1700 • Osmanlı Devleti Petervaradin Savaşı’nda
İstanbul Antlaşması’na aykırı hareket etmesi gibi Avusturya-Venedik ittifakına yenilince 1718’de
sebepler yüzünden iki taraf 1711 tarihinde Prut Pasarofça Antlaşması yapıldı.
Savaşı’nda karşı karşıya geldi. Savaşı kazanan
Osmanlı Devleti, Rusya ile Prut Antlaşması’nı
imzaladı. Pasarofça Antlaşması (1718) (Osmanlı X Avusturya)
✓ Belgrad, Semendire dâhil kuzey Sırbistan ve
Temeşvar gibi yerler Avusturya’ya bırakıldı.
Avusturya, Osmanlı topraklarında konsolosluk
açma hakkı ve ticari imtiyazlar elde etti.
✓ Bosna ve Preveze’de ele geçirilen kaleler ile
Dalmaçya kıyıları Venedik’e verildi. Mora
Osmanlı’da kaldı.
Önemi
Osmanlı Devleti, Karlofça ile kaybettiği yerleri geri
alma umutlarını kaybetti ve Avrupa’da mevcut
topraklarını korumaya yönelik bir anlayış
• benimsedi.

9
 11. 1. DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA
OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)
• 1722 yılında Rusya’nın Kafkasya ve İran Osmanlı Devleti ağır bir yara aldı ve bir süre
topraklarına saldırması üzerine Osmanlı ve Rus sonra da barış isteğinde bulundu.
orduları karşı karşıya geldi. • Taraflar arasında Küçük Kaynarca Antlaşması
• Fransa’nın ara buluculuğu ile İran (1774) yapıldı.
Mukasemenâmesi (İstanbul Antlaşması) (1724)
Küçük Kaynarca Antlaşması (1774)
yapıldı. Bu antlaşma ile İran toprakları iki devlet
(Osmanlı X Rusya)
arasında paylaştırıldı. Ayrıca İran
✓ Kırım, Osmanlı Devleti’nden ayrılacak ve
Mukasemenâmesi Ruslarla yapılan ilk dostluk
özerk bir yapıda olacak ancak halifelik
antlaşması oldu.
makamına bağlı kalacak.
• 1736 tarihinde Osmanlı Devleti, Rus-Avusturya
✓ Azak Kalesi Ruslarda kalacak ve Ruslar
kuvvetleri ile savaşa başladı. Bu savaşlarda
Karadeniz’de gemi bulundurabilecek.
üstünlük kuran Osmanlı Devleti iki devletle ayrı
✓ Ruslar Osmanlı ülkesinde elçi bulundurma,
ayrı Belgrad Antlaşmalarını (1739) imzaladı.
Ortodoksların koruyuculuğunu üstlenme ve
Belgrad Antlaşması (1739) (Osmanlı X Avusturya) kapitülasyonlardan yararlanma hakkına sahip
Avusturya, Pasarofça Antlaşması’yla aldığı olacak.
yerleri Osmanlı Devleti’ne geri verecek. İki ülke ✓ Osmanlı Devleti Rusya’ya savaş tazminatı
arasında Tuna Nehri, yeniden sınır kabul ödeyecek. (4,5 milyon ruble)
edilecek. Önemi
Belgrad Antlaşması (1739) (Osmanlı X Rusya) ✓ Osmanlı Devleti Kırım’ı kaybederek ilk kez
Rusya, Azak dâhil bütün işgal ettiği yerleri halkı Türk ve Müslüman olan bir bölgeyi terk
Osmanlı Devleti’ne bırakacak, Azak Denizi ve etti ve yine ilk kez halifelik makamından
Karadeniz’de askerî ve ticari gemi bulundurması siyasi sebepler yüzünden faydalanma yoluna
yasaklanacak. Ruslar, Osmanlı topraklarında gitti.
ticaret yapabilecek ve Hristiyanlarca kutsal ✓ Ruslar, Ortodoksluk ve elçilik konuları
sayılan yerleri de serbestçe ziyaret edebilecek. vasıtasıyla Osmanlı iç işlerine müdahale etme
Belgrad Antlaşmalarının Önemi hakkına sahip oldu.
✓ Osmanlı Devleti Karadeniz’deki üstünlüğünü ✓ Osmanlı Devleti ilk kez savaş tazminatı ödedi
son kez kabul ettirdi ve uluslararası alanda ve tarihindeki en ağır antlaşmalardan birini
kaybettiği itibarı yeniden kazandı. imzaladı.
✓ Antlaşma esnasında arabulucuk görevi üstlenen
ve Osmanlı Devleti’ni destekleyen Fransa’ya Osmanlı-Safevi İlişkileri
kapitülasyonlardan süresiz olarak faydalanma • 1736’da İran’da Safevi hanedanlığı yerine Afşar
hakkı verildi. hanedanlığı yönetimi ele geçirdi. Osmanlı İran
mücadeleleri bu dönemde de devam etti.
• 1768’de Rusya ve Osmanlı Devleti arasında • 1732’de Ahmet Paşa 1746’da da Kerden
tekrardan savaşlar başladı. antlaşmaları yapıldı. Kerden Antlaşması ile Osmanlı-
• 1770 yılında Rusların Çeşme’deki Osmanlı İran arasındaki mücadeleler sona erdi ve bu antlaşma
donanmasını yakması (Çeşme Baskını) ile ile Kasr-ı Şirin Antlaşması’ndaki sınırlar aynen
korundu.

10
 11. 1. DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA
OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)

11
 11. 1. DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA
OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)
ÜNİTE TESTLERİ
2022 AYT 2017 LYS
1. Osmanlı Devleti’nin Kutsal İttifak’a karşı on 3. Osmanlı tarihinde görülen;
altı yıl süren savaşını sona erdiren Karlofça ● İsveç Kralı XII. Şarl'ın Osmanlı Devleti'ne
Antlaşması’ndan sonra XVIII. yüzyılın başında sığınması,
Ruslarla imzaladığı ve Rus Çarlığı’nın Azak’ı ele ● Mora Yarımadası'nın 1715'de Venedik'ten geri
geçirerek Karadeniz’e ulaşmasını sağlayan alınması,
antlaşma aşağıdakilerden hangisidir? ● Yirmisekiz Mehmet Çelebi'nin Paris'e elçi olarak
A) İstanbul Antlaşması gönderilmesi
B) Prut Antlaşması gelişmeleri, aşağıdaki padişahlardan hangisinin
C) Pasarofça Antlaşması döneminde gerçekleşmiştir?
D) Yaş Antlaşması A) I. Ahmet C) I. Osman D) V. Murat
E) Küçük Kaynarca Antlaşması E) III. Ahmet E) I. Mahmut

2017 LYS 2017 LYS

2. Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında 4. Karlofça Antlaşması'nı takip eden iki yüzyıl
imzalanan 1606 Zitvatoruk Antlaşması'nda; boyunca Osmanlı Devleti, toprak kayıplarındaki
● Daha önce veziriazama denk sayılan Avusturya artışı önlemek amacıyla dönemin büyük
arşidükü Osmanlı padişahına eşit sayılacak, devletlerinin kendi aralarındaki çıkar
● Eğri, Kanije ve Estergon kaleleri Osmanlı çatışmalarından faydalanarak uluslararası planda
Devleti'ne bırakılacak, bir “denge politikası” izlemeye başlamıştır.
● Avusturya, Osmanlı Devleti'ne savaş tazminatı Aşağıdakilerin hangisinde bu politikanın
verecek maddeleri yer almıştır. uygulandığı söylenemez?
Bu maddelerden hareketle aşağıdakilerin A) Kırım Savaşı'nda
hangisine ulaşılabilir? B) Prut Savaşı'nda
A) Avusturya'nın, sınırlarını genişlettiğine C) Fransa’nın Mısır’ı işgali'nde
B) Osmanlı Devleti'nin, ekonomik sorunlarını D) 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda
aştığına E) 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı'nda
C) Avusturya'nın, siyasi başarı kazandığına D)
Osmanlı Devleti'nin, askerî olarak başarısız 2011 LYS
olduğuna 5. İkinci Viyana Kuşatması sonrasında oluşturulan
E) Osmanlı Devleti'nin, Hristiyan birliğini Kutsal İttifak Devletleriyle, Osmanlı Devleti
parçaladığına arasında on altı yıl süren savaşlar sonunda,
Osmanlı askerî gücünün yetersizliği görülmüş,
büyük toprak kaybına uğranılmıştır.
Bu durumu yansıtan anlaşma aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Kasr-ı Şirin B) Karlofça
C) Zitvatoruk D) Edirne-Segedin
E) Hotin

12
 11. 1. DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA
OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)
Bilgi Sarmal / AYT Soru Bankası Bilgi Sarmal / TYT Soru Bankası
6. Osmanlı Devleti XVII. yüzyılda siyasi ve askerî alanda 9. Orta Çağ Avrupası’nda kilise, toplum üzerinde mutlak
başarısız sonuçlar elde etmiştir. egemenliğini sağlamış ve ruhban sınıfı hiç kimsenin itiraz
Bu iddiaya aşağıdakilerden hangisi kanıt olarak edemediği manevi bir güce ulaşmıştır.
gösterilemez? Bu durumun;
A) Karlofça Antlaşması B) Bucaş Antlaşması I. hümanizm fikrinin etkisini arttırması,
C) Zenta Muharebesi D) II. Viyana Kuşatması II. Protestanlık mezhebinin önemini kaybetmesi,
E) Salankamen Muharebesi III. bilimsel çalışmaların asgari düzeyde yapılabilmesi
gelişmelerinden hangilerine ortam hazırladığı
Bilgi Sarmal / TYT Soru Bankası söylenebilir?
7. Defne: IV. Murad Dönemi’nde Venedik yönetimindeki A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
Girit’in bir korsan yatağı hâline gelmesi nedeniyle D) I ve III E) II ve III
Osmanlı-Venedik ilişkileri bozulmaya başlamıştı. 1645
tarihinde gelindiğinde Osmanlı donanması, 24 senelik bir
kuşatma sonucunda 1669’da Girit’e hâkim olmuştur. Bilgi Sarmal / TYT Soru Bankası
Atakan: Ancak bu kuşatma sırasında Venedik, karşı hamle 10. Küçük Kaynarca Antlaşması’na göre Rusya, Istanbul’da
yaparak Boğazlar ve çevresini abluka altına almış ve daimî bir elçi bulundurabilecek ve Balkanlarda istediği
bunun sonunda Istanbul’da büyük bir kıtlık yaşanmıştır. yerde konsolosluk açabilecekti.
Derste yaptıkları sunum esnasında bu bilgileri payla- Buna göre Rusya ile ilgili aşağıdakilerden hangisi
şan Defne ve Atakan’dan sonra söz alan Tarih söylenebilir?
Öğretmeni İbrahim Bey’in aşağıdakilerden hangisini A) Balkanlarda stratejik bölgeleri hâkimiyet altına
söylerek araya girmesi daha doğru olur? almıştır.
A) Girit, daha çok Müslüman Arapların yaşadığı bir B) Sıcak denizlere inerek ekonomik olarak önemli bir güç
adadır. kazanmıştır.
B) Tüm bu gelişmeler Osmanlı donanmasının eski C) Katolikleri kendi yanına çekerek Avrupa’da siyasi birliği
gücünde olmadığının göstergesidir. sağlamaya çalışmıştır.
C) Osmanlı Devleti, Kanuni Dönemi’ndeki sınırlarına ulaş- D) Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışma fırsatı elde
mıştır. etmiştir.
D) Osmanlı Devleti bu adayı alarak Coğrafi Keşifleri E) Osmanlı Devleti’nin bilimsel alandaki çalışmalarından
engellemeye çalışmıştır. faydalanmayı amaçlamıştır.
E) Kuşatma esnasında Avrupalı devletler Osmanlı’ya
destek vermiştir.
Bilgi Sarmal / AYT Soru Bankası
Bilgi Sarmal / TYT Soru Bankası 11. “XVII. Yüzyılda Osmanlı Siyasetine Yön Veren
8. Otuz Yıl Savaşları dinî sebepler yüzünden ortaya çıkmış Padişahlar” konulu bir araştırma projesi alan Begüm’ün
ancak sonraki zamanlarda siyasi bir niteliğe bürünmüştür. aşağıdaki padişahlardan hangisi ile ilgili kaynak
Bu iddiaya aşağıdakilerden hangisi doğrudan kanıt çalışması yapmasına gerek yoktur?
olarak gösterilebilir? A) IV. Mehmed
A) Savaşın ilk olarak Almanya’da başlaması B) I. Ahmed
B) Skolastik düşüncenin etkisini yitirmesi C) III. Selim
C) Eğitim faaliyetlerinin kilisenin kontrolünden çıkması D) IV. Murad
D) Katolik Fransa’nın Protestan devletlerin tarafında yer E) II. Osman
alması
E) Savaşın beklenenden uzun sürmesi

13
 TARİHİN
EN ZEVKLİ
HÂLİ