1

III. MURAD

22 Aralık 1574 – 16 Ocak 1595

Saltanatında meydana 2

gelen bazı önemli olaylar

u 22 Aralık 1574 (Ramazan ayı) Çarşamba sabahı, Osmanlı
mülkünü devralır almaz fetva ile ilk iş olarak 5 kardeşini
boğdurmuştur
u Osmanlı Devleti, Lehistan yönetimine hakim olmakla
Avusturya'ya komşu olan iki müttefik elde etmiş olacaktı.
Fransızlarla Kanuni döneminde iyi ilişkiler kurulmuştu.
u Fakat Fransız tahtının boşalması ile Lehistan'da iktidar boşluğu
oluştu. III. Murad'ın isteği ile Erdel Beyi Bathary, Lehistan kralı
oldu. Lehistan ile yapılan anlaşmalar sonucu kuzey sınırı güvenli
hale getirildi.
Saltanatında meydana 3

gelen bazı önemli olaylar

u III. Murad tahta geçtiğinde Kuzey Afrika kıyılarından sadece
Fas Osmanlı topraklarına katılmamıştı. 1578 yılında Ramazan
Paşa komutasındaki Osmanlı kuvvetleri Fas'ı ele geçirerek
bölgedeki Portekiz gücünü kırdılar.
u 1578'de Osmanlı tabiiyetinde bulunan Kırım Hanlığı Rusya'ya
savaş ilan etti. Moskova'ya kadar ilerleyerek Rusya'yı vergiye
bağladı.
u 1578'de İran'la savaşlar başladı. Çıldır Zaferi elde edildi.
u 1582'de Tiflis Müdafaası yapıldı. Tiflis ve Şirvan fethedildi.
Saltanatında meydana 4

gelen bazı önemli olaylar

u 27 günde Kars Kalesi yapıldı.
u 1582'de Osmanlı tarihinin en büyük eğlencelerinden birini
düzenleyerek oğulları için kırk gün kırk gece sünnet şöleni
düzenlemiştir.
u 1583'te Meşaleler Muharebesi kazanıldı.
u 1585'te Tebriz dördüncü defa fethedildi. Gence şehri alındı.
u 1590'da Ferhat Paşa Antlaşması imzalandı. Hazar Denizi'ne
kadar Osmanlı hakimiyetine alındı. Doğuda en geniş
sınırlara ulaşıldı.
u 1593'te Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na harp ilân
edildi.
u 1594'te Yanıkkale feth edildi.
u Tedavülde bulunan o zamanki metal paranın altın ve
gümüş oranı azaltılarak devletin tarihindeki gelmiş geçmiş
en büyük devalüasyon gerçekleştirilmiştir.
5
1578-1590 Osmanlı-İran 6

Savaşı
u 1578–1590 Osmanlı-Safevî Savaşı, III. Murat'ın
saltanatı sırasında Osmanlı İmparatorluğu ile Şah
Tahmasb'ın ölümü sonrasındaki taht kavgalarıyla
çalkalanan Safevî Devleti arasında Güney
Azerbaycan ve Kafkaslar'da gerçekleşmiş olan bir
dizi muharebe içeren savaştır.
u Bu savaş sonucunda Osmanlılar, büyük bir zafer
kazanarak hâkimiyet alanlarını Güney
Azerbaycan ve Kafkaslar'a kadar genişletip, Hazar
Denizi'ne ulaşmışlar. 1590'da imzalanan Ferhat
Paşa Antlaşması ile de kazanımlarını kargaşa
içinde bulunan Safevîlere kabul ettirerek doğuda
en geniş sınırlarına ulaşmışlardır.
1578-1590 Osmanlı-İran 7

Savaşı
u III. Murat, padişah olduğu zaman İran hükümdarı
Şah Tahmasb, Tokmak Han idaresinde bir elçilik
heyeti yollayarak tebriklerini ve hediyelerini
sunmuştu.
u Elçilik heyeti İstanbul'da gayet iyi karşılanmıştı.
Fakat bir müddet sonra Şah Tahmasb'ın ölmesiyle
İran'da taht kavgaları başladı. Bu arada
Tahmasb'ın oğlu İsmail, ülkenin başına geçti. Onun
zamanında Osmanlı-İran dostluğu bozuldu.
Osmanlı Devleti Avrupalı devletler ile sulhlar
yaparak İran ile meşgul olmaya başladı.
1578-1590 Osmanlı-İran 8

Savaşı
u Çünkü Şah, Osmanlılarla süren barışı terk ederek,
doğudaki Alevileri Osmanlı aleyhine kışkırtıyordu.
u Şah II. İsmail de ölünce İran'da taht kavgalarının
sürüp gitmesinden Osmanlılar istifade etmek istediler.
u Doğudaki valilerin de durumunu müsait görüp, İran'a
saldırmanın vaktidir yollu haberler üzerine, Sultan III.
Murat 1578 yılında İran'a savaş ilan etti.
u Sokullu Mehmed Paşa İran savaşına engel olmak
istedi. Sokullu Mehmed Paşa, İran'ın geniş bir ülke
olduğunu, galip gelinse bile Şiî olan halkının itaat
altına alınamayacağını söylüyordu ki, bunda ne
kadar haklı olduğu sonradan anlaşıldı.
u Padişah, kendisi sefere gidecek karakterde
bulunmadığından, ordunun başına Lala Mustafa
Paşa'yı serdar tayin etti.
9
Çıldır Savaşı (1578) 10
u Lala Mustafa Paşa'nın asıl hedefi, Gürcistan'ı ele geçirmekti.
u Topladığı kuvvetlerle Gürcistan'a girip fetihlere başlayan Lala
Mustafa Paşa, Tokmak Han idaresinde bir İran ordusunun
üzerine geldiğini duyunca, buna karşılık olarak maiyetindeki
kumandanlardan Özdemiroğlu Osman Paşa'yı yolladı.
u Osman Paşa, İran kuvvetleriyle Çıldır'da karşılaştı (Çıldır
Muharebesi) ve Tokmak Han'ı mağlûp etti (1578).
Savaş 11
u Lala Mustafa Paşa, Gürcistan içinde ilerleyerek Tiflis'i ele
geçirdi ve Şirvan'a doğru ilerledi. Şirvan'ın bir kısmını zapt eden
Lala Mustafa Paşa, Özdemiroğlu Osman Paşa'yı serdar tayin
ederek kendisi Erzurum'a döndü.
u İran kuvvetleri Osman Paşa üzerine taarruza geçtilerse de
mağlûp olup çekildiler. Fakat İranlıların tecavüzü bitmiyordu.
Kuvvetleri çok azalan Osman Paşa, geri çekilmek zorunda
kaldı.
Savaş 12
u Muharebelerin İran lehine dönmeye başlaması üzerine Lala
Mustafa Paşa, azledilerek, yerine Koca Sinan Paşa serdar tayin
edildiyse de kayda değer hiçbir muvaffakiyet elde edilemedi.
u Özdemiroğlu büyük bir gayretle İran savaşlarına devam
ediyordu.
13
Meşaleler Muharebesi 14
u Nitekim 1583 yılında Meşaleler Muharebesi denen savaşta bir
kere daha İranlıları yendi. Meşaleler Muharebesi'nden sonra
İranlılar, Şirvan bölgesini boşaltmak zorunda kaldılar.
u Yeni Serdar Ferhad Paşa, büyük kuvvetlerle İran sınırına gelip,
bazı muharebeler yaptı. Daha sonra Sadrazam ve Serdar tayin
edilen Özdemiroğlu Osman Paşa ile beraber Tebriz'i ele
geçirmeyi başardılar.
İran Seferlerinin Sonucu 15

u Osman Paşa'nın vefatından sonra Ferhad Paşa,

ikinci defa olarak serdarlığa getirildi. Ferhat
Paşa'nın bu ikinci serdarlığında Osmanlı orduları
bazı muvaffakiyetler daha kazandılar.
u Ayrıca doğuda Türkistan hükümdarı Özbek Han,
İran'a saldırınca Şah I. Abbas, Osmanlılardan barış
istedi.
u 1590 yılında imzalanan Ferhat Paşa Antlaşması'na
göre Tebriz, Şirvan, Gürcistan ve Dağıstan
bölgeleri Osmanlılara verilecekti. Büyük kayıplar
karşılığında alınan bu yerler, Osmanlıların elinde
fazla kalmayacak, tekrar İranlılara geçecektir.
İran Seferlerinin Sonucu 16

u 1578 yılında başlayan Osmanlı Safevi savaşları

1590 yılında yapılan İstanbul Antlaşması’yla 11 yıl
11 ay sonra sona erdi.
u Aras Nehri’nin güneyinde Tebriz, Karacadağ,
Şehrizor, Ardelan, Kirmanşah, Luristan, Huzistan,
Nihavend,
u Aras Nehri’nin kuzeyinde Gürcistan, Dağıstan ve
Şirvan olmak üzere 590 km2 toprak kazanıldı.
17
İran Seferlerinin Sonucu 18

u Bu şekilde Osmanlı Devleti’nin sınırları Hazar

Denizi’ne kadar genişledi.
u Ancak bu toprakların tamamı uzun süre elde
tutulamadı.
u Şah Abbas iç karışıklıklar ve Özbek saldırıları
nedeniyle barış yapmayı kabul etmekle birlikte,
u 1595 yılından itibaren Avusturya savaşları ve Celalî
isyanlarını fırsat bilerek Osmanlı topraklarına
saldırdı.
u Nasuh Paşa Antlaşması ile bir çok yeri geri aldı.
u Şah Abbas Osmanlı karşısında batı ile diplomasi
kurmuş ve ordusunu ateşli silahlar ile donatmıştır.
Kapitülasyonlar 19

u III. Murad zamanında Ceneviz, Venedik ve

Fransızlara verilen kapitülasyonlar ile ticaret
gemileri Osmanlı limanlarında ticaret
yapma hakkına sahiptiler.
u 1583'de İngiltere Kraliçesi I. Elizabeth bir
elçi göndererek aynı imtiyazlardan
faydalanmak istediğini belirtti. Venedik ve
Ceneviz haricindeki kapitülasyonu
olmayan devletlerin tüccarı, Fransız
bayrağıyla Osmanlı limanlarına geliyordu.
Kapitülasyonlar 20

u 1572'daki Bartalameos Katliamı yüzünden

Katoliklerden yüz çevirmeye başlayan
Osmanlı hükümeti, Papa'nın koyduğu
stratejik harp malzemesi ambargosunu
kırabilmek için Protestan olan İngiltere'ye
yakınlaştı.
u Böylece Akdeniz'de İngiliz-Fransız rekabeti
başlamış oldu. Bu rekabetten Osmanlı
Devleti de birçok siyasi menfaat kazanmış
oldu.
Takiyüddin'in Rasathanesi 21

u Takiyüddin'in Rasathanesi (Dar-ü'r Rasad-ül Cedid),

1575 yılında Osmanlı bilgini Takiyüddin tarafından
İstanbul'da Tophane sırtlarında kurulan gözlemevidir.
u 1571 yılında Osmanlı Sarayı'na müneccimbaşı olarak
atanan Takiyüddin'in padişah III. Murat'a, ünlü
astronom Uluğ Bey'in Semerkant'da hazırlattığì "Zic-i
İlhani" adlı astronomi gözlem ve hesaplarının
eskidiğini belirten raporunu sunmasından sonra
kurulmuştur.
u 1580 yılında, Şeyhülislam Kadızade'nin onaylayan
fetvası ve padişah III. Murat'ın emriyle rasathane
denizden topa tutularak yıkılmıştır.
Rasathane 22
Rasathanenin Yıkılması 23

u Tamamlanmasının üzerinden birkaç ay

geçtikten sonra beliren bir kuyruklu yıldız
nedeniyle Sultan III. Murad Takiyüddin'den
kehanette bulunmasını talep etmiş, o da bu
yıldızın bir mutluluk ve saadet devrinin habercisi
olduğu tahmininde bulunmuştu.
u Ancak, bunun tam aksine o devirde ortaya
çıkan bir salgın hastalığın getirdiği felaket
nedeniyle rasathanenin muhaliflerinin sayısında
bir hayli artış olmuştu.
Rasathanenin Yıkılması 24

u Takiyüddin gözlemlerine bir iki yıl daha devam

edebilmişti. Bazı kaynaklar ise bilime muhalif bir
tarikatın yıkım kararının alınmasında etkili olduğunu
belirtmektedir.
u İlber Ortaylı'ya göre İstanbul'daki bir depremden
sonra halk ayaklanmış ve depremin rasathane
yüzünden olduğunu söylemişlerdir. Sarayın
önünde büyük gösteriler olmuş, bunun üzerine III.
Murat, denizden top atışı ile rasathaneyi yıktırmak
zorunda
Lehistan’ın Osmanlı Himayesine 25
Alınması (1575)

u * Lehistan Kralının 1572 yılında ölmesi

üzerine Fransa, Almanya ve Rusya nüfuz
mücadelesine girdiler.
u * Osmanlı Devleti Fransa’nın desteğini
alarak Erdel prensi Baturi’yi Lehistan kralı
seçtirdi. Böylece Lehistan Osmanlı
himayesine girdi.
u Lehistan’ın Osmanlı himayesine girmesiyle
Osmanlı Devleti’nin egemenlik sahası
Baltık Denizi’ne kadar ulaştı.
Fas’ın Osmanlı Himayesine 26

girmesi (1578)
u Güney Asya’da Osmanlı Devleti’nin egemenliğine
girmeyen tek yer Fas kalmıştı. Fas Atlas
Okyanus’una açılan Cebeli Tarık Boğazı’nın
kontrol edilebileceği tek yerdi.
u Fas’ta taht kavgalarının başlaması üzerine,
Osmanlı Devleti Cezayir Beylerbeyi Ramazan
Paşa’yı Fas’ın fethi ile görevlendirdi. Ramazan
Paşa’nın yardımıyla Abdülmelik, Fas tahtına
oturdu. Böylece Fas Osmanlı himayesine girdi
(1578).
Fas’ın Osmanlı Himayesine 27
girmesi (1578)
u Eski Fas Sultanı’nın Portekizlilerden yardım istemesi
Osmanlılarla Portekiz’i karşı karşıya getirdi.
u Osmanlı devleti ile Portekiz arasında Tanca’ya
yakın Kasrü’l-Kebir’de Vadi’üs Sebil Savaşı yapıldı
(Vadi-‘üs-Seyl). Savaşı Osmanlı Donanması
kazandı.
u Bu savaşla Fas’ta Osmanlı hakimiyeti pekişti. Sınırlar
Mısır’dan Atlas Okyanusu’na kadar bütün Kuzey
Afrika bölgesini içine aldı.
Avusturya Seferi 28

u 1590'da Avusturya ile yapılan 8 yıllık barış

antlaşması 1593 yılında, Telli Hasan Paşa'nın
başıbozukların oluşturduğu Uskokların üzerine
yürümesini savaş sebebi sayan Avusturya ile
bozuldu.
Avusturya Seferi 29

u Avusturya İmparatoru II. Rudolf

ödemekte olduğu vergiyi vermediği
gibi Eflak, Erdel ve Boğdan beylerini de
isyana teşvik etti.
u Telli Hasan Paşa Hırvatistan sınırındaki
Siska kalesini kuşatma altında
tutuyordu.
 Avusturya Seferi 30

u Hasan Paşa ve binlerce askerle birlikte Hersek

Sancakbeyi de şehit düştü.
u Bunun üzerine Sinan Paşa'nın ısrarıyla 1593 yılında
Avusturya'ya savaş ilan edildi.
u Savaş devam ederken 16 Ocak 1595'de III. Murad
İstanbul'da felç geçirerek vefat etti.
u Cenazesi Ayasofya Camii avlusuna defnedildi.
Ölümünden sonra 31
u 1574'ten 1595'e kadar 21 sene Osmanlı
Devleti'nin başında bulunmuştur.
u Saltanatı süresince baş veziri olan Sokollu
Mehmet Paşa'nın etkisinde kalmıştır.
u Saltanatı döneminde eşi Safiye Sultan,
özellikle Sokollu Mehmet Paşa'nın 1579
yılındaki ölümünden sonra devlet
yönetiminde oldukça önemli bir rol
üstlenmiştir.
u Saltanatı süresince Osmanlı topraklarının
genişliği 19.902.000 km²'ye yükselmiştir.
Ölümünden sonra 32
u Osmanlı Devleti en geniş toprağa bu
zamanda erişmiştir.
u III. Murad 16 Ocak 1595'te 49 yaşında iken
vefat etmiş, Kabri Ayasofya Camii
avlusundaki türbesine defnedilmiştir.
u Bir Avusturyalı tarihçisi Hammer, III. Murad'ın
saltanatı boyunca 11 defa sadrazam, 7
defa şeyhülislam değiştirdiğini,
düşüncelerinde bir istikrar bulunmadığını,
zevke, tasavvufa ve şiire eğilimli bir insan
olduğunu, etrafında remilciler,
müneccimler dolaştığını bildirmekte ve bu
yönüyle eleştirmektedir.