Jan Kochanowski, najwybitniejszy poeta okresu polskiego renesansu, wiele miejsca

w swojej twórczości poświecił zagadnieniom z pogranicza filozofii i wiary

chrześcijańskiej. Wypowiadał się w licznych dziełach na temat właściwego
ukształtowania działań ludzkich, które miały opierać się zarówno o antyczne cnoty,
jak i ewangeliczne treści katolicyzmu. Jednym z przykładów pochylenia się w stronę
cnót antycznych, niekłócących się jednak w żadnej mierze z Kościołem, jest słynna
"Pieśń o cnocie".

W "Pieśni o cnocie (12)" Jana Kochanowskiego poeta pisze o tym jak mimo wszystko
rzadka jest ona w ludzkim życiu, a przez to trudna do zdobycia. Jednak to tylko
ona może dać człowiekowi życie szczęśliwe na ziemi a wieczne w niebie, stąd
też powinien poświecić on wszystko by na nią zasłużyć. Poeta też zaznacza, że nawet
już raz ją zdobywszy, człowiek powinien pilnować jej gdyż łatwo może ją utracić.
Wielu ludzi żyjąc dobrze i moralnie popada jednak w szczególny rodzaj pychy,
zaczynają uważać iż z tego względu że są dobrzy, maja tez większe prawa niż inni,
a niektórzy nawet domagają się nagrody od Boga za swoje uczynki. Jednak
moralność nie działa na zasadzie kija z marchewką. Dlatego nie można oczekiwać
jakiejkolwiek nagrody za swoje życie, poza tym że posiada się cnotę.

Cnota w pojęciu antycznym była postrzegana jako cecha charakteru, która pozwala
człowiekowi działać w sposób moralny i zgodny z dobrem. Filozofowie starożytnej
Grecji, tacy jak Arystoteles i Platon, uważali, że cnota jest kluczowa dla osiągnięcia
szczęścia i harmonii w życiu.
Arystoteles uważał, że cnota to środek między dwoma skrajnościami, które są
wadami moralnymi. Na przykład, odwaga jest cnotą, która znajduje się między
tchórzostwem a zuchwałością, a umiarkowanie jest cnotą, która znajduje się między
skąpstwem a rozrzutnością.
Platon natomiast wyróżniał cztery główne cnoty: mądrość, umiar, odwagę i
sprawiedliwość. Uważał, że każda z tych cnot jest równie ważna i że człowiek
powinien dążyć do ich osiągnięcia, aby osiągnąć szczęście i harmonię w swoim życiu.

Pieśń 19 zwana jest także "Pieśnią o dobrej sławie". Jest to utwór o o przemijaniu i
doczesności. Poeta tłumaczy, na czym polega cnota dobrej sławy czyli dobre imię
pozostawione po śmierci. Podmiot liryczny mówi o tym, że Pan Bóg dał nam nie tylko
ciało, ale także rozum i mowę, dzięki czemu człowiek stał się istotą wyjątkową,
odróżniającą się od innych stworzeń. Właśnie przez wzgląd na dar, jakim obdarzył
nas Bóg, człowiek powinien służyć ojczyźnie najlepiej jak tylko potrafi, zgodnie ze
swoimi umiejętnościami. Poeta chce, aby ci, którzy są odważni i waleczni brali udział
w bitwach w obronie ojczyzny i swej wiary, zaś ci, którzy posiadają wiedzę i zdolność
pięknej wymowy, powinni nauczać innych. Kochanowski w tej pieśni zwraca uwagę
na patriotyzm, szacunek dla tradycji oraz zachowanie godności.
Pieśń 9. Jan Kochanowski w Pieśni IX(Nie porzucaj nadziei ...) zwraca uwagę na to,
by korzystać z życia, ponieważ nieznane są wyroki boskie. Pojawia się tu horacjański
motyw carpe diem. Świat jest zaprezentowany jako koło Fortuny - ten, kto jest
na górze, powodzi mu się, za niedługo może być na dole, ponieważ Los się może
odmienić. Poeta propaguje postawę stoickiego spokoju a za wielką cnotę uważa
zasadę, też wziętą od Horacego, umiaru - radości z najmniejszych, najbłahszych
rzeczy.

Stoicyzm to starogrecki nurt filozoficzny, który za podstawową wartość uznaje życie

w zgodzie z naturą, kierowanie się rozumem i wewnętrzny spokój ducha. Stoicy
wierzą, że jednostka powinna żyć zgodnie z logos i dążyć do osiągnięcia cnót, takich
jak mądrość, umiarkowanie, odwaga i sprawiedliwość. Szkoła Zenon z Kition

Epikureizm to kierunek filozoficzny, stworzony przez greckiego myśliciela Epikura w

III w. p.n.e. Epikureizm skupiał się na idei, że jednostka powinna dążyć do osiągnięcia
szczęścia i unikania cierpienia, a jednocześnie żyć zgodnie z zasadami moralnymi.

Horacjanizm – stworzona przez rzymskiego poetę Horacego postawa wobec życia i

moralności. Była swoistym poszukiwaniem złotego środka poprzez połączenie dwóch
antycznych filozofii życia: epikureizmu i stoicyzmu.

Topos kalos kagathos - greckie pojęcie oznaczające połączenie dobra z pięknem.

Topos genezyjski - można rozumieć jako motyw stworzenia świata.
Topos ogrodu – motyw w którym ogród symbolizował m.in. utracony raj, piękno,
harmonię, ale także przemijanie i nieuchronność czasu.