13.

1 Sıfatların Sözdizimi

Şu cümlelere bakın:
1. ἄξιοι οἱ μαθηταὶ οἱ καλοὶ τοῦ χρυσοῦ.

2. ἄξιοι τοῦ ἄθλου οἱ φίλοι οἱ ἐν τῷ σταδίῳ. ἆθλον, τό ödül

ἄξιος-ἀξία-ἄξιον “layık; hak eden” sıfatı o kimsenin (veya şeyin) neyi hak
ettiğini GEN hâlde gösterir. Aynı şekilde, ἀνάξιος-ἀνάξιον sıfatının
etrafında görülen GEN çekimli isim o kimse veya şeyin neyi hak etmediğini
gösterir. Bu sıfatların etrafında görülen DAT çekimli isim alıştığımız “için, vs”
gibi bir anlam taşımıyorsa, “kime göre, kimin nazarında” layık olunup
olunmadığını gösterir:
3. ἄξιοι οἱ Λακεδαιμόνιοι τῆς μοναρχίας, ἀλλὰ οἱ Ἀθηναῖοι τῆς
Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 1/22
 δημοκρατίας.

4. τῷ Πολυβίῳ ἄξιοι οἱ Λακεδαιμόνιοι τῆς μοναρχίας, ἀλλὰ οἱ

Ἀθηναῖοι τῆς δημοκρατίας.

5. ἀνάξιος ὁ διδάσκαλος ὁ κακὸς τῶν καλῶν λόγων τῶν

μαθητῶν.

6. οὐ πέμπουσιν οἱ πολῖται δῶρα τῷ διδασκάλῳ ἀναξίῳ ἄθλου.

7. τοῖς φιλοσόφοις ἄξιος καλῶν λόγων τῶν πολιτῶν ὁ

δεσπότης ὁ ἀγαθός.

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 2/22

 8. ἀνάξιος καλῶν λόγων τῶν πολιτῶν ὁ δεσπότης ὁ πονηρός.

9. ἄργυρον οὐ πέμψομεν ταῖς κόραις ταῖς χρυσοῦ ἀξίαις.

10. χρυσὸν πέμπετε ταῖς τοῦ ἄθλου ἀξίαις. κόρη, ἡ genç kız

11. ἄξιοι δημοκρατίας καὶ ἐλευθερίας οἱ Ἀθηναῖοι. θύουσιν γὰρ

τοῖς θεοῖς τοῖς ἐν τῷ Ὀλύμπῳ. ἐλευθερία, ἡ özgürlük

12. ὁ Ὅμηρος πέντε βιβλία περὶ τοῦ Ἡφαίστου θεοῦ τοῦ καλῶν

θυσιῶν ἀξίου γράψει. θυσία, ἡ kurban, adak

13. μένουσιν* οἱ στρατιῶται ἐν τῇ ἱερᾷ χώρᾳ. *düzeltildi

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 3/22

 14. μένουσιν* οἱ στρατιῶται ἐν τῇ τοῦ Ἡφαίστου ἱερᾷ χώρᾳ.

15. ὁ διδάσκαλος τοὺς μαθητὰς ἄγει εἰς τὴν ἱερὰν οἰκίαν.

16. ὁ διδάσκαλος τοὺς μαθητὰς ἄγει εἰς τὴν οἰκίαν τὴν τῶν

μουσῶν ἱεράν.

ἱερός ἱερά ἱερόν “kutsal, mukaddes” sıfatının etrafındaki GEN çekimli bir
isim o yerin veya şeyin kimden dolayı kutsal olduğunu gösterir:
17. μένουσιν* οἱ ἄνθρωποι ἐν τῇ τῶν θεῶν ἱερᾷ χώρᾳ.

18. οἱ ναῦται φεύγουσιν ἀπὸ τῆς νήσου ἱερᾶς τῆς Κίρκης.

19. εἰς τὴν τῆς Ἀφροδίτης ἱερὰν οἰκίαν δῶρα πέμψουσιν.

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 4/22
 20. οἱ πολῖται ἱκανὸν ἀργύριον εἰς τὰς νήσους πέμπουσιν.

21. ἡ στρατιὰ ἱκανὰ ὅπλα ἔχει.

22. οἱ πολῖται ἐν τῇ χώρᾳ ζῷα ἱκανὰ ἔχουσιν.

23. ἐν τῇ βιβλιοθήκῃ ἔχετε τὸν διδάσκαλον ἱκανόν.

24. ἐν τῇ βιβλιοθήκῃ ἔχετε τὸν διδάσκαλον τὰ παιδία παιδεύειν

ἱκανόν.

ἱκανός ἱκανή ἱκανόν “(nesneler hakkında) yeterli; (insanlar hakkında)

yeterli, becerikli” sıfatının etrafındaki mastar çekimli bir fiil bir kimsenin
(veya şeyin) neyi yapmaya yeterliliği ve becerisi olduğunu gösterir:

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 5/22

 25. ἱκανὴ ἡ στρατιὰ τὴν χώραν φυλάττειν.

26. ἱκανὰ τὰ τοῦ Ὁμήρου βιβλία πείθειν τοὺς πολίτας.

27. ἱκανὰ τὰ τοῦ Ὁμήρου βιβλία πείθειν τοὺς πολίτας τὴν

δημοκρατίαν φυλάττειν.

28. ἐν τῇ Σμύρνῃ οἱ πολῖται τὸν διδάσκαλον ἔχουσιν τὸν τὰ

παιδία παιδεύειν ἱκανόν.

29. οἱ Σμυρναῖοι δῶρα πέμπουσιν τοῖς διδασκάλοις τοῖς τὰ παιδία

εὖ παιδεύειν ἱκανοῖς.

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 6/22

 30. πολέμιοι οἱ Λακεδαιμόνιοι τοῖς Ἀθηναίοις.

31. οὐ πολέμιοι οἱ Βιθυνοὶ τοῖς Σμυρναίοις.

πολέμιος πολεμία πολέμιον “düşman” sıfatının etrafındaki DAT çekimli

isim kime düşman olunduğunu gösterir:
32. γράφει ὁ Ἥροδοτος περὶ τῶν ἀνθρώπων τῶν τοῖς Ἀθηναίοις

πολεμίων.

33. οἱ Λακεδαιμόνιοι δῶρα πέμπουσι τοῖς φίλοις τοῖς Ἀθηναίοις

πολεμίοις.

34. καὶ τοῖς Βουλγάροις καὶ τοῖς Φράγγοις πολέμιοι οἱ Ῥωμαῖοι.

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 7/22
13.2 Şu cümlelere bakın:
1. ὁ Φίλιππος τὴν στρατιὰν ἄγει. στρατηγὸς γὰρ ὁ Φίλιππος.

Filippos orduya liderlik ediyor. Çünkü Filippos generaldir.

2. ὁ Εὔδοξος τοὺς μαθητὰς διδάσκει. διδάσκαλος γὰρ ὁ Εὔδοξος.

Eudoksos öğrencilere öğretiyor. Çünkü Eudoksos öğretmendir.

3. ἡ Ὑπατία τοὺς μαθητὰς τὰς ἀρχὰς καὶ τὴν ἀρετὴν διδάσκει.

φιλόσοφος γὰρ ἡ Ὑπατία.

Hypatia öğrencilere ilkeleri ve erdemi öğretiyor. Çünkü Hypatia

filozoftur.

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 8/22

Bunu önce sıfatların yüklem konumunda gördük: Cümlede fiilden oluşan bir
yüklem görülmüyorsa, ama genelde artikel taşımayan, NOM çekimli ve bir
ihtimal aynı cümlede başka bir ögeyle de uyumlu bir sıfat varsa, o sıfat çok çok
büyük ihtimal o cümlenin yüklemidir. Bu kuralı sıfatlardan başka kelimeler ve
kelime öbekleri için de uygulayabiliriz. Cümlelere devam:
4. ποιητὴς ὁ Ὅμηρος. τοὺς ἀνθρώπους περὶ τῶν θεῶν διδάσκει.

5. ναῦτης ὁ Ὀδυσσεύς. ὁ Ὅμηρος βιβλίον μακρὸν περὶ τοῦ

νόστου τοῦ Ὀδυσσέως γράφει. νόστος, ὁ eve dönüş.

6. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος περὶ θεολογίας, ἐκκλησίας καὶ

ὀρθοδοξίας γράφει. ἐπίσκοπος γὰρ ἐν τῇ Νέᾳ Ῥώμῃ.

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 9/22

 7. ἱστορικὸς ὁ Θουκυδίδης καὶ βιβλία περὶ τῶν ἱστοριῶν γράφει.

8. Προκόπιος ὁ Καισαρεὺς περὶ τῶν πολέμων τοῦ Βελισαρίου ἐπὶ

τοὺς Γότθους καὶ τοὺς Πέρσας γράφει. ἱστορικὸς γὰρ ὁ

Προκόπιος. ἐπί +AKK (bir kimsey)e karşı. ἄστρον, τό yıldız

9. ὁ μὲν Ἐρατοσθένης τοὺς μαθητὰς τὰ ἄστρα καὶ τὰς ἐκλείψεις

διδάσκει, τὰ δὲ βιβλία περὶ ἀστρονομίας γράφει. ἀστρονόμος

γὰρ ὁ Ἐρατοσθένης. τὰς ἐκλείψεις “tutulmalar”

Bu yüklem konumu kuralını sıfatlardan başka kelimeler ve kelime öbekleri için

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 10/22

de uygulayabiliriz. Burada yüklemler NOM çekimli kelimeler değil, ait
oldukları cümlelerdeki dolaylı tümleçler olarak görülebilirler. Cümlelere
devam:
10. ἐν Ἀλεξανδρείᾳ ὁ Ἐρατοσθένης καὶ ἡ Ὑπατία. ἐν τῇ

βιβλιοθήκῃ διδάσκουσιν.

11. ἐν τῇ Μεσοποταμίᾳ ὁ Βελισάριος. ἐπὶ γὰρ τοὺς Πέρσας τὴν

στρατίαν τῶν Ῥωμαίων ἄγει.

12. ὁ Ὅμηρος τὰ βιβλία γράφει. τοῖς πολίταις τοῖς καλοῖς τὰ

βιβλία.

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 11/22

 13. πρὸ τοῦ πολέμου τοῦ πονηροῦ ἡ εἰρήνη ἡ καλή.

14. τοῖς μὲν φίλοις τὰ καλά, τοῖς δὲ πολεμίοις τὰ κακὰ.

15. τοῖς μὲν πολίταις τὸν χρυσόν, τοῖς δὲ ξένοις τὸν ἄργυρον.

13.3 Şu cümlelere bakın:

1. καλὸν τὰς ψυχὰς τῶν πολιτῶν σῴζειν.
Yurttaşların ruhunu kurtarmak iyidir / iyi bir şeydir.

2. ἀγαθὸν τοὺς πολέμους παύειν.

Savaşları durdurmak iyidir / iyi bir şeydir.

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 12/22

 3. οὐ καλὸν τὴν εἰρήνην λύειν.
____________________________ iyi değildir / iyi bir şey değildir.

4. αἰσχρὸν τοὺς μαθητὰς τὰ κακὰ διδάσκειν.

5. ἀγαθὸν τοῖς θεοῖς θύειν.

Demek ki mastarlar da cümle de özne olabilirler, ve o zaman onların iyi,

kötü, adil, utanç verici, vs olduklarını söyleyen sıfatlar o cümlenin başında
yüklem konumunda (= NOM ve artikelsiz) görülürler. Şimdi aynı cümlelerde
şu nüansa bakın:
6. καλὸν τὸν Ὅμηρον τὰς ψυχὰς τῶν πολιτῶν σῴζειν.

Homeros’un yurttaşların ruhunu kurtarması iyidir / iyi bir şeydir.

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 13/22

 7. ἀγαθὸν τοὺς φιλοσόφους τοὺς πολέμους παύειν.

Filozofların savaşları durdurmaları iyidir / iyi bir şeydir.

8. αἰσχρὸν τὸν διδάσκαλον τοὺς μαθητὰς τὰ κακὰ διδάσκειν.

Öğretmenin öğrencilere kötü şeyler öğretmesi utanç vericidir.

Sıfatların yüklem konumunda bulunduğu böyle cümlelerde sıfatlar mastarı

nitelendiriyorlarsa, o mastardaki eylemi yapan şahıs da cümlede AKK çekimli
görünür. Cümlelere devam:
9. οὐ καλὸν τοὺς ἀγγέλους τὴν εἰρήνην λύειν.

10. ἀγαθὸν τοὺς πολίτας τοῖς θεοῖς θύειν.

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 14/22

 11. αἰσχρὸν τοὺς Ῥωμαίους τοῖς Πέρσαις δῶρα πέμπειν.

12. οὐ καλὸν τὸν ποιητὴν τὰ κακὰ γράφειν.

13. κακὸν τοῖς φίλοις δῶρα μὴ πέμπειν.

14. ἀγαθὸν τοὺς πολίτας μὴ λύειν τὴν εἰρήνην.

15. οὐ καλὸν ἐν τῷ πολέμῳ τοὺς πολεμίους μὴ διαφθείρειν.

Bu dersin başında ἄξιος-α-ον “layık; hak eden” sıfatı ile onun zıttı ἀνάξιος-
ον sıfatının etrafında görülen DAT çekimli isim “kime göre, kimin nazarında”
layık olunup olunmadığını gösterir demiştik. O anlamın aynısını bu
örneklerde de görebiliriz:

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 15/22

 16. καλὸν τὰς ψυχὰς τῶν πολιτῶν σῴζειν ταῖς μούσαις.

Yurttaşların ruhunu kurtarmak ilham perileri nazarında iyidir / iyi bir

şeydir.

17. ταῖς μούσαις καλὸν τὸν Ὅμηρον τὰς ψυχὰς τῶν πολιτῶν

σῴζειν.

İlham perileri nazarında . . . . . iyidir / iyi bir şeydir.

18. τοῖς πολίταις αἰσχρὸν τὸν διδάσκαλον τοὺς μαθητὰς τὰ κακὰ

διδάσκειν.

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 16/22

 Öğretmenin öğrencilere kötü şeyler öğretmesi şehirliler nazarında

utanç vericidir.

19. οὐ καλὸν τοῖς στρατηγοῖς ἐν τῷ πολέμῳ τοὺς πολεμίους μὴ

διαφθείρειν.

20. τοῖς ἱστορικοῖς αἰσχρὸν τοὺς Ῥωμαίους τοῖς Πέρσαις δῶρα

πέμπειν.

21. τοῖς θεοῖς ἀγαθὸν τοὺς ἀγγέλους καλοῖς καὶ σοφοῖς λόγοις

τὸν πόλεμον παύειν.

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 17/22

 13.4 Mastarlı Yeni Cümleler
Şu cümlelere bakın:
1. δεῖ τὸν Βελισάριον τὴν στρατιὰν εἰς τὴν Μεσοποταμίαν
ἄγειν.
Belisarius’un orduyu Mezopotamya’ya götürmesi lazım.

2. χρὴ τοὺς πολίτας τοῖς φίλοις δῶρα πέμπειν.

Şehirlilerin dostlarına hediyeler göndermesi gerekir.

3. δεῖ τὸν Προκόπιον περὶ τῆς ἱστορίας τοῦ Ἰουστινιανοῦ

γράφειν.
Prokopios’un Iustinianus’un tarihi hakkında yazması lazım.
Prokopios Iustinianus’un tarihi hakkında yazmalı.

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 18/22

 4. χρὴ τὸν διδάσκαλον τοὺς μαθητὰς εὖ παιδεύειν.

Öğretmenin öğrencileri iyi eğitmesi gerekir.

Öğretmen öğrencileri iyi eğitmeli.

χρή ve δεῖ gibi yüklemler üçüncü tekil şahısta çekimli görünmelerine rağmen
aslında dolaylı olarak cümle içindeki başka şahısların ihtiyaçlarından,
zorunluluklarından vs bahsederler. Bu fiillerin başka şahısla çekimi olmaz.
Zamana göre farklı çekimleri olabilir.
5. δεῖ τοὺς ἀγαθοὺς πολίτας τὴν ἐν τῇ χώρᾳ εἰρήνην μὴ λύειν.

İyi vatandaşların ülkedeki barışı bozmamaları lazım.

6. χρὴ τοὺς ἀνθρώπους ζῷα εἰς τὰς νήσους πέμπειν.

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 19/22

 7. δεῖ τοὺς πολίτας τοῖς θεοῖς ἐν τῇ χώρᾳ θύειν ἱνὰ τὰς μάχας

παύωσιν.

8. χρὴ τὰς μαθητρίας εἰς τὴν βιβλιοθήκην τρέχειν ἱνὰ παρὰ τοῖς

διδασκάλοις μανθάνωσιν.

9. δεῖ τὸν στρατηγὸν τοὺς ὁπλίτας τοὺς Ἀθηναίους παρὰ τῇ

γεφύρᾳ τάττειν ἱνὰ μὴ βλάπτωσιν τὴν χώραν οἱ

Λακεδαιμόνιοι.

10. κελεύει ὁ στρατηγὸς τοὺς ὁπλίτας τοὺς Ἀθηναίους τὴν

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 20/22

 γέφυραν φυλάττειν. χρὴ γὰρ τοὺς Ἀθηναίους τὴν τῶν

Λακεδαιμονίων στρατιὰν παύουσιν.

11. δεῖ τοὺς Ἀθηναίους πέντε ἀγγέλους εἰς τὴν Περσίαν πέμπειν

ἱνὰ οἱ Πέρσαι τὴν εἰρήνην μὴ λύωσιν.

Önemli Düzeltme: 3. sayfada 13. ve 14. cümlede önce μείνουσιν yazılıydı, ve sonra
kayıtta “bu böyle Iota’lıdır vs” deyip bir de elyazmaları ve kerhen hatalı yazmalar
üzerine de excursus’a girdik, hepsi gereksizmiş, çünkü burada büyük bir yanlışlıkla bu
fiilin başka bir gövdesini temel almışım, şimdi bu yazılı versiyonda düzelttim. Sözlük
ve hocalarınız gene en doğrusunu söylüyor, arkadaşlar! Uyaranlara da teşekkürler!

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 21/22

 13. Ders Ev Ödevi

Bu derste geçen mastarlı cümlelerin hepsini tekrar etmelisiniz. Özellikle,

AKK+mastar formüllü cümleleri tespit etmek için kendinize göre formüller

geliştirin. O cümlelerin Türkçe çevirideki sözdizimlerinin Yunanca

orijinaldekinden gayet farklı olacağını nasıl hatırlayacaksınız?

EΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ bu dersteki konulara uygun olarak güncellendi. Bu “el kitabı”

konular ilerledikçe güncellendiği için cümleler üzerinde çalışırken

enkheiridion’un kağıt üzerinde çıktısını almak yerine elektronik ortamda (cep

telefonunda, Pad’de vs) açıp kullanmanızı öneririz.

Bizantolog Yunanca20 Ders 13 (2023-10-22) 22/22