14.

1 Şu cümleleri inceleyin:
1. ὁ Εὐσέβιος τῆς Καισαρείας ἐν τῇ βιβλιοθήκῃ καλὰ βιβλία ἔχει
καὶ οἱ ἐπίσκοποι τῷ Εὐσεβίῳ τὰς ἐπιστολὰς περὶ ἐκκλησίας
πέμπουσιν.
ἔξεστιν οὖν τὸν Εὐσέβιον τὴν ἐκκλησιαστικὴν ἱστορίαν
γράφειν. veya:
ἔξεστιν οὖν τῷ Εὐσεβίῳ τὴν ἐκκλησιαστικὴν ἱστορίαν
γράφειν.
O yüzden Eusebios’un Kilise Tarihi yazması mümkündür.
χρή ve δεῖ dolaylı çekimli fiillerinde eylemi asıl yapanın AKK olduğunu
görmüştük. Ancak Yunancada böyle dolaylı çekimli yüklemlere sahip
cümlelerde asıl eylemi yapan şahsın DAT çekimli olduğu durumlar da vardır.

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 1/23

Yukarıdaki örnekte izin, icazet, imkan ve beceri belirten ἔξεστι(ν) dolaylı fiili
aynı χρή ve δεῖ dolaylı fiillerinde olduğu gibi asıl eylemi mastarda gösterir,
ancak o eylemi yapmasına izin olan kimseyi AKK çekimde de DAT çekimde de
gösterebilir.
2. μένουσιν οἱ πολῖται ἐν τῇ χώρᾳ καὶ οὐ φεύγουσιν. ἔξεστι γὰρ

τοῖς στρατιώταις τὴν χώραν καὶ τοὺς πολίτας φυλάττειν.

3. ἔξεστι τῷ Εὐδόξῳ τοὺς μαθητὰς τὴν ἀστρονομίαν διδάσκειν.

ἱκανὸς γὰρ ὁ Εὔδοξος εὖ διδάσκειν.

4. ἔξεστι τὰς στρατιώτας τὸν δῆμον ἀπὸ τῶν Περσῶν σῴζειν.

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 2/23

 5. ὁ Βελισάριος καλοὺς στρατηγοὺς καὶ καλοὺς στρατιώτας ἔχει.

ἔξεστιν οὖν τῷ Βελισαρίῳ τὴν στρατιὰν ἐπὶ τοὺς Πέρσας

ἄγειν. οὖν (bağlaç) o yüzden ἐπί +AKK (bir kimse)ye karşı

6. οἱ ἄνθρωποι οἱ ἐν τῇ χώρᾳ καὶ τὰ ζῷα καὶ δῶρα τοῖς ἐν τῇ

νήσῳ φίλοις πέμπουσιν. ἔξεστιν οὖν τοῖς φίλοις τὰ ζῷα τοῖς

θεοῖς θύειν.

7. ἐν τῇ βιβλιοθήκῃ ἔξεστι τῷ Εὐδόξῳ τὴν ἀστρονομίαν

διδάσκειν. ὁ γὰρ Εὔδοξος βιβλία περὶ ἀστρονομίας γράφει.

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 3/23

 8. ἔξεστι τῷ Ὁμήρῳ λόγοις κάλοις τοὺς πολίτας μὴ τὴν εἰρήνην

λύειν πείθειν. ἡ γὰρ Μοῦσα ἡ σοφὴ τὸν Ὅμηρον τὴν ἀρετὴν

παιδεύει.

9. ὁ δῆμος τὴν στρατιὰν ἐν ταῖς νήσοις καὶ ἐν τῇ χώρᾳ τάττει.

ἔξεστιν οὖν τῇ στρατιᾷ τὴν χώραν φυλάττειν.

10. ἔξεστι τῷ Ὁμήρῳ τοὺς Σμυρναίους τοῖς βιβλίοις καὶ τοῖς

ἔργοις παιδεύειν.

11. ἆρα ἔξεστιν τοὺς Ἀθηναίους τοῖς φίλοις δῶρα πέμπειν;

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 4/23

 12. ἔξεστιν τοὺς ἀγγέλους τοῖς λόγοις τοῖς σοφοῖς τοὺς φίλους

τὴν χώραν φυλάττειν πείθειν.

13. ἔξεστι τῇ Θεοδώρᾳ Αὐγούστᾳ δύο ἐπισκόπους εἰς τὴν Συρίαν

πέμπειν.

Yukarıda gördüğünüz örneklere göre şöyle formülasyonlar yaparsak herhalde

kısaca anlaşılır:
δεῖ + AKK + mastar & χρή + AKK + mastar: AKK’te görünen şahıs Türkçe cümlede
özne olur ve mastarda görünen eylemi yapması lazımdır, gerektir, -meli/-
malı diye çevrilebilir.
ἔξεστι(ν) + AKK/DAT + mastar: AKK/DAT’de görünen şahıs Türkçe cümlede

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 5/23

 özne olur ve mastarda görünen eylemi yapmaya izni vardır, veya yapabilir
diye çevrilebilir.
14.2 Peki bu formüllere benzeyen şu iki formülle iki yeni dolaylı-şahıslı fiili
aşağıdaki cümlelerde nasıl çevirirsiniz?
δοκεῖ + DAT + mastar: DAT’de görünen şahıs Türkçe cümlede özne olur ve
mastarda görünen eylemi yapması şöyle anlatılır: “onun … yapması
uygundur, kabul edilir, iyidir, en iyisidir.” Aynı cümlede geçen başka bir
DAT ile bu görüşün kimin nazarında geçerli olduğu da gösterilebilir.
πρέπει + AKK/DAT + mastar: AKK/DAT’de görünen şahıs Türkçe cümlede özne
olur ve mastarda görünen eylemi yapması şöyle anlatılır: “ona … yapmak
yakışır”. Cümlelere devam:
14. δοκεῖ τῷ Βελισαρίῳ τὴν στρατιὰν εἰς τὴν Περσίαν ἄγειν.

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 6/23

 καλὸς στρατηγὸς γὰρ ὁ Βελισάριος.

15. τοὺς ἀγγέλους πρέπει τὸν πόλεμον παύειν.

16. δοκεῖ τῇ Ὑπατίᾳ τοὺς μαθητὰς τὴν φιλοσοφίαν διδάσκειν.

17. πρέπει τοὺς ἀγαθοὺς πολίτας τοῖς θεοῖς καλὰ ζῷα θύειν.

18. δοκεῖ τῷ Ὁμήρῳ τοὺς μαθητὰς τὴν ῥητορικὴν διδάσκειν. ἡ

γὰρ Μοῦσα τὸν Ὅμηρον σοφοῖς λόγοις εὖ παιδεύει.

19. πρέπει τὸν Πολύβιον τοὺς πολίτας τὴν ἱστορίαν διδάσκειν.

σοφὰ γὰρ καὶ δηλὰ βιβλία περὶ τὴς Ῥωμαϊκῆς ἱστορίας

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 7/23
 γράφει.

20. δοκεῖ τῷ στρατηγῷ ἓξ στρατιώτας παρὰ τῇ γεφύρᾳ τάττειν

ἱνὰ τοὺς Πέρσας παύωσιν.

21. πρέπει τοῖς ἀγαθοῖς πολίταις τοῖς θεοῖς καλὰ ζῷα θύειν καὶ

τὴν εἰρήνην μὴ λύειν.

22. δοκεῖ τοῖς μαθηταῖς τὰς ἐπιστήμας εὖ μάνθανειν.

23. πρέπει τοὺς διδασκάλους τὰς ἐπιστήμας καλοῖς βιβλίοις

διδάσκειν.

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 8/23

 24. δοκεῖ τῷ Ἡροδότῳ βιβλία περὶ τῆς ἱστορίας γράφειν.

25. πρέπει τοὺς μαθητὰς τρέχειν παρὰ τὸν διδάσκαλον τὸν ἐν τῇ

ἀγορᾷ.

26. δοκεῖ τῇ Ὑπατίᾳ καὶ τοὺς νεανίας ἐν ταῖς ἀγοραῖς καὶ τοὺς ἐν

ταῖς οἰκίαις παιδεύειν.

27. πρέπει τοῖς διδασκάλοις τὸν λαὸν οὐ μόνον τοῖς λόγοις ἀλλὰ

καὶ τοῖς ἔργοις παιδεύειν.

28. πρέπει ἀπὸ τῆς Θρᾴκης εἰς τὰ μοναστήρια τὰ τῆς Βιθυνίας τὰ

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 9/23

 ζῷα καὶ τὸ ἀργύριον πέμπειν.

O zaman özet olarak şöyle düşünmemiz gerekiyor:

Yunanca cümlede: Türkçe cümlede
δεῖ AKK Özne yapmalıdır, öznenin yapması gerekir, lazımdır
δοκεῖ DAT Öznenin yapması uygundur, kabul edilir, iyidir, en
iyisidir.
ἔξεστι(ν) AKK/DAT mastar Öznenin yapması mümkündür, özne yapabilir,
öznenin yapmaya izni vardır.
πρέπει AKK/DAT Özneye yapmak yakışır.
χρή AKK Özne yapmalıdır, öznenin yapması gerekir, lazımdır

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 10/23

 14.3 Yeni Fiil Çekimleri

Aşağıdaki cümleleri inceleyin:

1. τότε ἐν τῇ Σμύρνῃ ἐπαιδεύομεν, νῦν παιδεύομεν ἐν τῇ Ἐφέσῳ.

O zamanlar Smyrne’de eğitirdik, şimdi Efesos’ta eğitiyoruz.

2. τότε ἐδιδάσκετε τὴν φιλοσοφίαν, νῦν διδάσκετε τὴν

ῥητορικήν.

O zamanlar felsefe öğretirdiniz, şimdi hitabet öğretiyorsunuz.

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 11/23

 3. ὁ διδάσκαλος τότε οὐκ ἐδίδασκεν ἀλλὰ νῦν διδάσκει.

Öğretmen o zamanlar ders vermezdi ama şimdi veriyor.

4. οἱ πολέμιοι τότε τὴν χώραν διὰ τῶν μαχῶν ἔβλαπτον ἀλλὰ νῦν

τὴν χώραν φυλάττομεν.

O zamanlar düşmanlar muharebeler sırasında ülkeye zarar verirdiler, ama

şimdi ülkeyi koruyoruz.

5. οἱ πολέμιοι καὶ τὰς ὁδοὺς καὶ τοὺς ἀγροὺς ἔβλαπτον. τὴν γὰρ

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 12/23

 χώραν τότε οὐκ ἐφυλάττομεν.

Düşmanlar hem yollara hem tarlalara zarar verirlerdi. Çünkü o zamanlar

ülkeyi korumazdık.

Şimdiye kadar geniş/şimdiki zaman1 çekimlerinden tanıdığımız fiillerin/

yüklemlerin başında ἐ- öneki göründüğü zaman devamlı/tekrarlı geçmiş
zamanda2 çekildikleri anlaşılmalı. Ancak bu zaman çekiminde şahıs sonekleri
de biraz değişir: -ον -ες -ε(ν) -ομεν -ετε -ον. Yunancanın geniş/şimdiki
zaman çekimi Türkçede “yapar” ve “yapıyor” şeklindeki zaman çekimlerinin
ikisine de denk gelir. Burada yeni öğrendiğimiz geçmiş zaman çekimi,

1
Haber kipinde etken geniş/şimdiki zaman, İng. Present Indicative Active, Lat. Praesens. İlk öğrendiğimiz zaman çekimi.
2
Haber kipinde etken devamlı/tekrarlı geçmiş zaman, İng. Imperfect Indicative Active, Lat. Imperfectum. Üçüncü
öğrendiğimiz zaman çekimi.

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 13/23

Türkçede geniş ve şimdiki zamanların hikayesidir: “yapardı” ve “yapıyordu”.
Basit bir karşılaştırma:

1 λύω λύεις λύει λύομεν λύετε λύουσι(ν)

3 ἔλυον ἔλυες ἔλυε(ν) ἐλύομεν ἐλύετε ἔλυον
1: çözerim/çözüyorum, çözersin/çözüyorsun, çözer/çözüyor, …
3: çözerdim/çözüyordum, çözerdin/çözüyordun, çözerdi/çözüyordu, …

İki zaman çekimi de fiilin aynı gövdesini kullanırlar. Şahıs soneklerini ve

geçmiş zaman sinyali olan ἐ- önekini kesip attıktan sonra elimizde kalan
kısmın aynı olduğunu fark edebilirsiniz: λυ-. Ayrıca, (1) “biz” ve “siz”
şahıslarında şahıs sonekleri her iki zamanda da aynıdır. (2) Bu geçmiş
zamanda “ben” ve “onlar” şahıslarında çekim aynıdır.

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 14/23

Alıştırma 1: Aşağıdaki yüklemlerin bitişlerine göre şahıslarını örnekteki gibi söyleyin:
1 ἐπαιδεύετε siz 2 ἐθύετε 3 ἐπείθετε
4 ἐπολίτευες 5 ἐφύλαττον 6 ἐδίδασκον
7 ἐχορεύομεν 8 ἔθυες 9 ἐφύλαττες
10 ἔλυον 11 ἐφεύγομεν 12 ἐβλάπτομεν
13 ἐκελεύετε 14 ἔγραφον 15 ἐτάττετε
16 ἐδούλευον 17 ἐπράττετε 18 ἔσῳζον
19 ἔφευγες 20 ἐπέμπομεν 21 ἐδιδάσκομεν
22 ἐπιστεύομεν 23 ἔπραττον 24 ἐκέλευον
25 ἔτρεπες 26 ἔπεμπες 27 ἔκλεπτε
28 ἐπαίδευεν 29 ἔλειπεν 30 ἐκόπτετε

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 15/23

Cümlelere devam:
ἐλυον ἐλυες ἐλυε(ν) ἐλύομεν ἐλύετε ἐλυον
ben sen o biz siz onlar
6. τότε ὁ στρατηγὸς τοὺς στρατιώτας παρὰ τῇ γεφύρᾳ ἔταττεν

ἀλλὰ νῦν τοὺς στρατιώτας ἐν ταῖς ὁδοῖς τάττει.

τότε o zamanlar νῦν şimdi τάττω yerleştirmek, dizmek.

7. οἱ Δαμασκηνοὶ τότε τοῖς Συρίοις θεοῖς ἔθυον ἀλλὰ νῦν τοῖς

Ἑλληνικοῖς θεοῖς θύουσιν.

Δαμασκηνός Damaskoslu Σύριος Suriyeli Ἑλληνικός Yunan

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 16/23

 ἐλυον ἐλυες ἐλυε(ν) ἐλύομεν ἐλύετε ἐλυον
Ben sen o biz siz onlar
8. οὐκ ἐφύλαττον τὴν χώραν. μετὰ τὴν μάχην οὖν τοὺς πολίτας

ἔθαπτον.

μετά +AKK (bir şey)den sonra θάπτω gömmek, defnetmek.

9. τότε μὲν ἐδίδασκον τοὺς ποιητὰς αἱ μοῦσαι, νῦν δὲ τοὺς

ποιητὰς διδάσκουσιν οἱ διδάσκαλοι τῆς ῥητορικῆς.

10. τότε μὲν οἱ ξένοι τὴν εἰρήνην τὴν μετὰ τῶν Ἀθηναίων

ἔλυον. νῦν δὲ λύουσιν οἱ Ἀθηναῖοι τὴν εἰρήνην τὴν μετὰ τῶν

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 17/23

 ξένων. εἰρήνη, ἡ barış μετά +GEN (bir kimse) ile

ἐλυον ἐλυες ἐλυε(ν) ἐλύομεν ἐλύετε ἐλυον

ben sen o biz siz onlar
11. πρὸ τοῦ πολέμου οἱ Ἀθηναῖοι τοῖς φίλοις δῶρα οὐκ

ἔπεμπον, ἀλλὰ μετὰ τὸν πόλεμον καὶ δῶρα καὶ ἵππους

πέμψουσιν. πρό +GEN (bir şey)den önce ἵππος, ὁ at

12. τότε τοῖς φίλοις δῶρα πέμπειν οὐκ ἠθέλομεν*. νῦν καὶ τοῖς

φίλοις καὶ τοῖς φίλοις τῶν φίλων δῶρα πέμπειν ἐθέλομεν.

*ἐ- ile başlayan bir fiil başına geçmiş zaman sinyali ἐ- geldiğinde genellikle ἠ- diye görünür.

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 18/23

 ἐλυον ἐλυες ἐλυε(ν) ἐλύομεν ἐλύετε ἐλυον
ben sen o biz siz onlar
13. οἱ Σμυρναῖοι τοὺς αγγέλους πρὸ τῆς ἑορτῆς ἔπεμπον.

ἑορτή, ἡ bayram

14. πρὸ τῆς ἑορτῆς τοὺς πολέμους ἐπαύετε. παύω durdurmak

15. τὸν δεσπότην τοῖς λόγοις σοφοῖς ἔπειθε τοὺς στρατιώτας μὴ

παρὰ τῇ γεφύρᾳ τάττειν.

16. ὁ στρατηγὸς τοὺς πολεμίους κακὰ καὶ τοὺς φίλους καλὰ

ἔπραττεν. πράττω +AKK +AKK (bir kimse)ye (bir şey) yapmak

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 19/23

 ἐλυον ἐλυες ἐλυε(ν) ἐλύομεν ἐλύετε ἐλυον
ben sen o biz siz onlar
17. οἱ καλοὶ ἔργα καλὰ ἔπραττον ἀλλὰ οἱ κακοὶ ἔργα κακά.

ἔργον, τό iş, eser

18. οἱ Βαβυλώνιοι τὴν ἀρετὴν οὐκ ἔφυλαττον. οἱ θεοὶ οὖν τοὺς

Βαβυλωνίους ἐκ τῆς νόσου οὐκ ἔσῳζον.

νόσος, ἡ hastalık, salgın

19. ὁ Κύριος τῇ νόσῳ καὶ τῷ λιμῷ τοὺς πολεμίους τοῦ Ἰσραὴλ

ἔλυεν. Κύριος, ὁ Rab λιμός, ἡ açlık Ἰσραήλ, τό İsrail(oğulları)

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 20/23

 14. Ders Ev Ödevi

Fiillerde zaman ve şahıs tespit ödevi

Farklı zamanlarda çekilmiş aşağıdaki fiillerin hem zamanını hem şahsını bulun:
Zamanları belirtirken kısa olması için Latince versiyonlarını kullanabilirsiniz
Geniş/Şimdiki Zaman = Praesens, Devamlı/Tekrarlı Geçmiş Zaman = Imperfectum
zaman şahıs zaman şahıs

1 σῴζουσιν Gen/Şimd. onlar 2 λείψεις Gelecek sen

3 ἔγραφες D/T Geçmiş sen 4 ἐφύλαττες

5 πιστεύετε 6 πέμψεις
7 ἐτρέπετε 8 ἔπραττον
9 ἐπαίδευον 10 πολιτεύετε
11 λύσεις 12 ἐδουλεύετε

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 21/23

 13 παιδεύομεν 14 ἔφευγε
15 ἔφευγον 16 κελεύσετε
17 θύουσι 18 πέμπουσιν
19 ἔκλεπτε 20 ἐδιδάσκετε
21 χορεύσετε 22 ἐπείθομεν
23 ἐβλάπτετε 24 πείσομεν
25 ἔταττες 26 ἐδίδασκον
27 θύσομεν 28 κόπτουσι
29 ἐφύλαττον 30 ἔσῳζον

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 22/23

 Bu derste geçen mastarlı cümlelerin hepsini tekrar edin. Özellikle son

kısımdaki, ör., πρέπει+AKK/DAT+mastar formüllü cümleleri tespit etmek için

burada tavsiye edilen formül size kullanışlı geliyor mu? Yoksa, kendinize göre

bir formül geliştirin. O cümlelerin Türkçe çevirideki sözdizimlerinin Yunanca

orijinaldekinden gayet farklı olacağını nasıl hatırlayacaksınız?

Şimdi haber kipinden üç, dilek-şart kipinden bir ve bir de mastar olmak

üzere bir fiilin beş farklı çekim türünü gördünüz. Her gün alıştırmalardan en

az iki fiili alarak bu dört zamanda ve bir mastarda çekmelisiniz, örneğin.

EΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ bu dersteki konulara uygun olarak güncellendi.

Bizantolog Yunanca20 Ders 14 (2023-10-22) 23/23