Materiał 3 Praca 2 strona 1 z 8

Materiał ćwiczeniowy dla nauczycieli języka polskiego. Kompetencje literackie

i kulturowe w wypracowaniu na poziomie rozszerzonym

Zamieszczone w materiale wypracowanie zostało napisane przez ucznia na temat

egzaminacyjny opublikowany w Informatorze o egzaminie maturalnym z języka polskiego
jako przedmiotu dodatkowego (część pisemna na poziomie rozszerzonym) od roku
szkolnego 2022/2023.

Dokonaj oceny wypracowania zgodnie z zasadami oceniania podanymi na str. 16–30 ww.
Informatora.
1. Przyznaj punkty w poszczególnych kryteriach i sformułuj uzasadnienie oceny.
2. Oznacz błędy w pracy zgodnie z poniższą instrukcją.

Instrukcja oznaczania błędów w wypracowaniu

Na lewym marginesie oznacz błędy:

• rzeczowe – podkreśl czerwoną linią fragmenty zawierające błąd (albo zaznacz te
fragmenty pionową linią), a na marginesie zapisz skrót błędu, tj. rzecz.
• w spójności – w tekście wypracowania zaznacza symbolem ‿ zaburzenia w spójności
między zdaniami, a symbolem [ zaburzenia w spójności między akapitami; na
marginesie zapisz skrót błędu, tj. sp.
• usterki w podziale tekstu w zakresie struktury akapitów – zaznacza w tekście
wypracowania symbolem ], a na marginesie zapisz skrót błędu, tj. str.

Na prawym marginesie oznacz błędy:

• językowe – podkreśl czerwoną linią błędnie użyty wyraz lub sformułowanie, a na
marginesie zapisz skrót błędu, tj. jęz.
• ortograficzne – podkreśl czerwoną linią wyraz z błędem, a na marginesie zapisz skrót
błędu, tj. ort.
• interpunkcyjne – brakujący znak interpunkcyjny zaznacz w tekście wypracowania
symbolem √, a zbędny – symbolem x; na marginesie zapisz skrót błędu, tj. int.
Uwaga. Powtórzony dokładnie ten sam błąd ortograficzny lub językowy liczy się jako jeden
błąd, w wypracowaniu podkreśla się błędnie zapisany wyraz, a na marginesie zapisuje skrót
błędu, tj. ort. lub jęz. otoczonym kółkiem, np. ort.

3. Omów swoją ocenę z innym nauczycielem.

4. Porównaj swoją ocenę i uzasadnienie z oceną wzorcową i komentarzem, opracowanymi
przez ekspertów CKE i OKE. Ocena ekspertów zostanie zamieszczona na stronie
internetowej CKE 22 lutego 2022 r.
 Materiał 3 Praca 2 strona 2 z 8

Temat
Autobiografizmu czy reprezentowanej przez pisarza postawy autobiograficznej w literaturze
nie należy rozpatrywać w kategoriach dokumentalnego i szczegółowego odzwierciedlenia
życia jednostki. Jest to raczej konwencja, która zależnie od kultury artystycznej i
światopoglądu epoki, w różnym stopniu i w różny sposób dopuszcza do ujawnienia
podmiotowego „ja”, posiadającego cechy autora, mniej lub bardziej zauważalne. (Edyta
Dziewońska)

Rozważ, jaką rolę odgrywa autobiografizm w kreacji świata w dziełach literackich

różnych epok. Punktem wyjścia do rozważań uczyń fragment tekstu Edyty
Dziewońskiej.

W pracy odwołaj się do

• wybranej lektury obowiązkowej
• tekstów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Komentarz do polecenia
Polecenie kieruje uwagę zdającego na dzieło literackie jako przedmiot refleksji o charakterze
teoretycznoliterackim, w tym przypadku – na autobiografizm jako konwencję pisarską. Co
więcej, cytat autorstwa Edyty Dziewońskiej wskazuje kierunek refleksji dla autora
wypracowania: rozważania powinny dotyczyć nie tyle tropienia wątków autobiograficznych
w tekście, ile sposobów ujawniania podmiotu autorskiego w tekście, które zależą zarówno od
koncepcji artystycznej twórcy, jak i od światopoglądu epoki.
 Materiał 3 Praca 2 strona 3 z 8

Błędy językowe
Błędy
(w tym
rzeczowe,
stylistyczne),
błędy
ortograficzne
w kompozycji
i interpunkcyjne
_________ 01 Autobiografizm w najszerszym ujęciu jest tendencją, _________
_________ 02 w której autor w swoim tekście zawiera wątki związane ze _________
_________ 03 swoim życiem i doświadczeniem. Śledząc wątki _________
_________ 04 autobiograficzne w tekstach, najczęściej poszukujemy faktów _________
_________ 05 z biografii autora lub jego własnych cech odbijających się _________
_________ 06 w bohaterach. Tymczasem Edyta Dziewońska w przywołanym _________
_________ 07 cytacie wskazuje, że autobiografizm jest tendencją znacznie _________
_________ 08 głębszą niż tylko dokumentowanie faktów z życia autora – to _________
_________ 09 sposób na ujawnienie podmiotowego „ja”, który zależny jest nie _________
_________ 10 tylko od decyzji artysty, ale także od kontekstu epoki, w której _________
_________ 11 dzieło powstało. Zatem może ujawniać się na wielu różnych _________
_________ 12 poziomach. _________
_________ 13 Sposobem wykorzystania autobiografizmu w tekście _________
_________ 14 literackim jest taka kreacja podmiotu mówiącego, która _________
_________ 15 umożliwia identyfikację z autorem. Dzieje się tak w przypadku _________
_________ 16 „Trenów” Jana Kochanowskiego. Podmiot liryczny cyklu _________
_________ 17 utworów jest ojcem zmarłej Urszulki. Z biografii poety wiemy, że _________
_________ 18 taka tragedia wydarzyła się w jego życiu, kiedy na skutek _________
_________ 19 choroby utracił swoje dziecko. Cykl, nawiązujący do antycznego _________
_________ 20 gatunku utworów żałobnych, ujawnia całe spektrum emocji _________
_________ 21 rozpaczającego rodzica (od rozdzierającego smutku po _________
_________ 22 pogodzenie się ze stratą). Niezwykłość tego cyklu polega także _________
_________ 23 na tym, że są one również zapisem zmagań ze światopoglądem _________
_________ 24 samego poety, który zachwiał się w obliczu osobistej tragedii. _________
_________ 25 Z jednej strony są zatem „Treny” zapisem osobistego _________
_________ 26 doświadczenia, z drugiej – dają poecie przestrzeń do rozważań _________
_________ 27 o charakterze filozoficznym. _________
_________ 28 Przykładem na realizację tej tendencji jest tren XI, _________
_________ 29 rozpoczynający się od słów: „Fraszka cnota! – powiedział _________
_________ 30 Brutus porażony”. W tym tekście autor podważa znaczenie _________
_________ 31 cnoty jako centralnej wartości – porzuca w ten sposób _________
_________ 32 światopogląd stoicki, opiewany we wcześniejszych utworach, na _________
_________ 33 przykład w „Pieśniach”. Przekonuje bowiem, że nieszczęścia nie _________
 Materiał 3 Praca 2 strona 4 z 8

_________ 34 omijają także tych, którzy są prawi, a Los nie oszczędza także _________
_________ 35 tych, którzy w swoim życiu poszukują mądrości. Utwór kończy _________
_________ 36 się pytaniem retorycznym, które ujawnia, że rozpacz odbiera nie _________
_________ 37 tylko nadzieję na pocieszenie, ale także możliwość rozsądnego _________
_________ 38 oglądu rzeczywistości. Jest więc tren XI, a szerzej – cały cykl _________
_________ 39 „Trenów” – dowodem na przemianę ducha renesansowego _________
_________ 40 humanizmu w poezji Kochanowskiego. Wciąż silne są w tych _________
_________ 41 wierszach powiązania z Antykiem – sam wybór gatunku o tym _________
_________ 42 świadczy, ale Kochanowski dokonuje ich przewartościowania. _________
_________ 43 W przeciwieństwie do starożytnego pierwowzoru, bohaterką _________
_________ 44 tekstu czyni nie sławną osobistość, a małe dziecko, którego _________
_________ 45 życie miało wartość przede wszystkim dla rodziców. Buduje _________
_________ 46 w ten sposób bardzo osobistą perspektywę. Równocześnie _________
_________ 47 odnosi się do światopoglądu antycznego – do filozofii stoickiej. _________
_________ 48 Sławione wcześniej horacjańskie ideały harmonii, zachwyt _________
_________ 49 doskonałością świata – upadają w obliczu osobistego _________
_________ 50 nieszczęścia. Poeta podważa wcześniejszą wiarę w sens _________
_________ 51 antycznych cnót, takich jak mądrość, które zdają się tracić na _________
_________ 52 ważności wobec śmierci dziecka. Dopiero ostatni utwór cyklu _________
_________ 53 pokazuje pogodzenie się ze stratą, powrót do porzuconych _________
_________ 54 wcześniej ideałów, jest pocieszeniem i napomnieniem. _________
_________ 55 W utworze matka poety nakazuje mu powrót do wiary _________
_________ 56 w doskonałość i nieskończoną mądrość Boga i Jego planów _________
_________ 57 wobec człowieka, a także zachowanie pokory wobec wyroków _________
_________ 58 losu. Można zatem powiedzieć, że „Treny” są nie tylko _________
_________ 59 autobiograficznym zapisem żałoby ojca, ale także sposobem na _________
_________ 60 zapis etapów kształtowania dojrzałego (choć tragicznego) _________
_________ 61 humanizmu. _________
_________ 62 Literatura zatem może być przestrzenią rozważań _________
_________ 63 o charakterze autotematycznym, nie tylko w wymiarze _________
_________ 64 jednostkowym – opowieści o człowieku doświadczającym, ale _________
_________ 65 także opowieści o kształtowaniu się kreacji poety. Śladów _________
_________ 66 takiego podejścia można szukać także w epokach _________
_________ 67 następujących po renesansie. Doskonałym przykładem _________
_________ 68 realizacji tendencji autobiograficznych w kontekście rozważań _________
_________ 69 o roli poety może być III część „Dziadów” Adama Mickiewicza. _________
 Materiał 3 Praca 2 strona 5 z 8

_________ 70 Utwór ten powstał w 1832 roku, a zatem po klęsce powstania _________
_________ 71 listopadowego. Treści zawarte w dramacie w kontekście _________
_________ 72 autobiografizmu można rozpatrywać w dwóch wymiarach: _________
_________ 73 wykorzystania wątków z własnego życia i tworzenia koncepcji _________
_________ 74 roli artysty. Mickiewicz odniósł się do procesu filomatów, _________
_________ 75 w którym uczestniczył dziesięć lat przed napisaniem III części _________
_________ 76 „Dziadów”. Wśród bohaterów dramatu odnaleźć możemy _________
_________ 77 postaci, które mają swoje pierwowzory w autentycznych _________
_________ 78 osobach. Na przykład Tomasz, który odnosi się do przyjaciela _________
_________ 79 Mickiewicza, Tomasza Zana, skazanego w procesie filomatów. _________
_________ 80 Podobnie Senator to literacka wersja Nowosilcowa, który jako _________
_________ 81 urzędnik carski uczestniczył w tym procesie. Odniesienia do _________
_________ 82 wydarzeń z lat 20. służą także jako punkt wyjścia do budowania _________
_________ 83 metafory dla bardziej aktualnej, popowstaniowej sytuacji. Uważa _________
_________ 84 się, że dla Mickiewicza była to literacka próba dokonania _________
_________ 85 rehabilitacji za to, że nie wziął udziału w zrywie narodowym. _________
_________ 86 W tym kontekście na plan pierwszy wysuwa się postać _________
_________ 87 Konrada. Jest on figurą romantycznego poety, który w chwili _________
_________ 88 nadprzyrodzonego natchnienia wygłasza pełen pasji monolog – _________
_________ 89 Wielką Improwizację. Wyraża w nim swoją koncepcję poezji, _________
_________ 90 która w swojej kreacyjnej mocy zrównuje poetę do Boga. _________
_________ 91 Pokazuje, jaką władzę nad ludzkością powinien mieć artysta – _________
_________ 92 jego słowa mogą poprowadzić do czynu, wskazywać drogę, _________
_________ 93 nawoływać do buntu. Wobec przekonania o własnej _________
_________ 94 wyjątkowości i roli w świecie, tym mocniej wybrzmiewają słowa _________
_________ 95 o samotności poety w świecie. Jednocześnie jest „Wielka _________
_________ 96 Improwizacja” zapisem rozprawy z pychą poety, która może _________
_________ 97 doprowadzić do upadku. To właśnie zakończenie tej sceny _________
_________ 98 w dramacie pokazuje mierzenie się samego Mickiewicza _________
_________ 99 z ciężarem zadań, jakie na nim jako poecie narodowym _________
_________ 100 spoczęły wobec wydarzeń granicznych dla losów Polski. W tym _________
_________ 101 sensie są „Dziady” zwierciadłem dla koncepcji romantyzmu. _________
_________ 102 Wątki autobiograficzne w kontekście rozważań o roli artysty _________
_________ 103 w świecie widoczne są także w „Mistrzu i Małgorzacie” Michaiła _________
_________ 104 Bułhakowa. Jest to powieść wielowątkowa, stanowi zwieńczenie _________
_________ 105 pisarstwa autora. Akcja utworu rozgrywa się w ciągu trzech _________
 Materiał 3 Praca 2 strona 6 z 8

_________ 106 majowych dni w Moskwie podczas wizyty szatańskiej trupy _________
_________ 107 Wolanda. Równolegle rozgrywa się wątek historii miłosnej _________
_________ 108 Mistrza i Małgorzaty, a wreszcie – wątek tworzenia dzieła przez _________
_________ 109 Mistrza. Ten ostatni będzie najbardziej interesujący _________
_________ 110 w kontekście autobiografizmu. Motyw pisania i tworzenia jest _________
_________ 111 jednym z najważniejszych w utworze. Mistrz pragnie _________
_________ 112 przedstawić światu wiekopomne dzieło, zawierające najgłębszą _________
_________ 113 prawdę, spotyka się jednak z odrzuceniem. Jego artyzm _________
_________ 114 przeciwstawiony jest w powieści pisarzom reżimowym _________
_________ 115 z Massolitu, dla których literatura nie ma już tak wielkiego _________
_________ 116 znaczenia, a stanowi sposób na łatwe życie w rzeczywistości _________
_________ 117 stalinowskiej Rosji. Historia Mistrza pokazuje, że tylko _________
_________ 118 prawdziwa, zaangażowana sztuka ma znaczenie – mimo że _________
_________ 119 Mistrz spalił rękopis, jego dzieło przetrwa, ma wartość _________
_________ 120 ponadczasową. _________
_________ 121 Autobiografizm w „Mistrzu i Małgorzacie” można _________
_________ 122 rozpatrywać dwojako. Jest to zapis doświadczeń autora _________
_________ 123 w zniewolonym kraju, cenzurowanego i ograniczanego przez _________
_________ 124 siły polityczne. Sam Bułhakow doświadczył w swoim życiu _________
_________ 125 wpływu nieprzychylności władz – nie mógł publikować _________
_________ 126 i przekazywać swojej artystycznej wizji szerszemu gronu _________
_________ 127 odbiorców. Jednak wydźwięk powieści ma także charakter _________
_________ 128 uniwersalny. Pokazuje tragizm wielkiego artysty zmagającego _________
_________ 129 się z niezrozumieniem otoczenia. _________
_________ 130 Wątki autobiograficzne pojawiały się w dziełach niemal _________
_________ 131 wszystkich epok. Już starożytny poeta Horacy zastanawiał się _________
_________ 132 nad tym, jaką spuściznę pozostawi po sobie potomkom, i dał _________
_________ 133 temu wyraz w swojej odzie. W późniejszych epokach twórcy _________
_________ 134 także sięgali po własne doświadczenia, czyniąc z nich materiał _________
_________ 135 literacki. Funkcje tak rozumianego autobiografizmu mogą być _________
_________ 136 różne. Pozwalają na przewartościowanie własnego _________
_________ 137 światopoglądu jak w „Trenach”, są okazją do opisania zadań _________
_________ 138 poezji i poety w sprawie narodowej jak w „Dziadach”, a także _________
_________ 139 pozwalają nadać własnym losom ponadczasowy i uniwersalny _________
_________ 140 charakter jak w „Mistrzu i Małgorzacie”. Wykorzystanie wątków _________
_________ 141 _________
 Materiał 3 Praca 2 strona 7 z 8

_________ 142 z życia artystów nadaje ich tekstom autentyczny charakter, _________
_________ 143 czytelny dla odbiorców nawet wiele lat później. _________

1. Spełnienie formalnych
warunków polecenia 1 0

Uzasadnienie oceny:
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………

2. Kompetencje liczba błędów Ogółem

literackie 0 – 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 – 7 – 8 – 9 – 10 – KLiK
rzeczowych
i kulturowe 11 – 12 – 13 – 14 – 15 – 16

Uzasadnienie oceny:
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………

3. Kompozycja wypowiedzi

3a Struktura wypowiedzi 3 2 1 0
A B D C E F G

Uzasadnienie oceny:
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………

3b Spójność wypowiedzi 3 2 1 0
liczba bł.
w spójności

Uzasadnienie oceny:
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………

3c Styl wypowiedzi 1 0

Uzasadnienie oceny:
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
 Materiał 3 Praca 2 strona 8 z 8

4. Język wypowiedzi

4a Zakres i
poprawność 7 6 5 4 3 2 1 0
środków
językowych liczba
1 1 2 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 2 3 3 3
błędów
A B A C B A D C B E D C F E D G F E H G H F G H
językowych

Uzasadnienie oceny:
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………

4b Poprawność ortograficzna 2 1 0
liczba bł. ort.

4c Poprawność interpunkcyjna 2 1 0
liczba bł. int.

Łączna liczba punktów: ……………………