„Miło szaleć…” Pieśń XX, Księgi pierwsze; J. Kochanowski...............................................................

1
„Chcemy sobie być radzi…” Pieśń IX, Księgi pierwsze; J. Kochanowski............................................2
„Nie porzucaj nadzieje…” Pieśń IX, Księgi wtóre; J. Kochanowski....................................................3
„Czego chcesz od nas, Panie…” Pieśń XXV, Księgi wtóre; J. Kochanowski........................................3
„Człowiek boże igrzysko” ; J. Kochanowski.......................................................................................4
Psalm 13; J. Kochanowski..................................................................................................................4
Psalm 47; J. Kochanowski..................................................................................................................4
„Niezwykłymi i nie lada piórem” Pieśń XXIV Księgi wtóre; J. Kochanowski.....................................4
„Ku muzom” Księgi wtóre; J. Kochanowski.......................................................................................5
„O żywocie ludzkim”; J. Kochanowski...............................................................................................5
„O żywocie ludzkim” („Wieczna Myśli…”); J. Kochanowski..............................................................5
„Do gór i lasów” ; J. Kochanowski.....................................................................................................6
„Na dom w Czarnolesie” ; J. Kochanowski........................................................................................6
„Na lipę” („Gościu siądź pod mym liściem…”); J. Kochanowski........................................................7
„ O doktorze Hiszpanie” ; J. Kochanowski.........................................................................................7
„Żywot człowieka poczciwego”.........................................................................................................7
„Pieśń świętojańska o Sobótce”; J. Kochanowski.............................................................................8
„Żywot człowieka poczciwego”; M. Rej.............................................................................................9
Tren IX; J. Kochanowski...................................................................................................................10
Tren X; J. Kochanowski....................................................................................................................11
Tren XI; J. Kochanowski...................................................................................................................11
Tren XIX albo SEN; J. Kochanowski..................................................................................................11
„O poprawie Rzeczypospolitej”; A. Frycz Modrzewski....................................................................12
„Kazania sejmowe”; P. Skarga.........................................................................................................12
Pieśń V; J. Kochanowski...................................................................................................................13
„Odprawa posłów greckich” J. Kochanowski..................................................................................13
Pieśń – gatunek liryczny o budowie stroficznej, wywodzący się z antyku (karminy Horacego), o
różnorodnej tematyce.
„Miło szaleć…” Pieśń XX, Księgi pierwsze; J. Kochanowski
Pieśń ta ma charakter biesiadny (odwołanie do toposu zabawy), ale też przynosi refleksję
filozoficzną. W utworze widzimy eklektyzm filozoficzny, łączenie różnych filozofii, epikureizmu i
stoicyzmu. Poeta zastanawia się, co zrobić by być szczęśliwym. Środkiem do osiągnięcia szczęścia
miała być wesoła zabawa połączona z mądrością. Mamy tu odwołanie do maksymy „Carpe diem”, do
korzystania z przyjemności świata, pochwałę zabawy z przyjaciółmi. Zabawa jest częścią życia
człowieka, ale trzeba z niej korzystać w odpowiednim czasie, z umiarem i rozsądkiem. W tym czasie
należy odłożyć różnice stanowe na bok: „Przywileje powieśmy na kołku, a ty wedle pana siądź,
pachołku!”. Zabawa z umiarem ma być połączona z wewnętrznym ładem, harmonią, rozsądkiem, co
można interpretować jako zasadę złotego środka.
Należy pamiętać o tym ,że czas szybko mija, a jutro jest niepewne: „Czas ucieka, a żaden nie
zgadnie, jakie szczęście o jutrze przypadnie”. Dlatego czas dany człowiekowi należy właściwie
wykorzystać, radować się i bawić. Zamartwianie się nie zmieni przyszłości, bo jest ona uzależniona od
woli Boga.
Budowa:
 Dziesięciozgłoskowiec - każdy wers jest zbudowany z dziesięciu zgłosek (4+6)
 7 strof 4-wersowych
 rymy żeńskie, parzyste
 pytania retoryczne
 wykrzyknienia.

„Chcemy sobie być radzi…” Pieśń IX, Księgi pierwsze; J. Kochanowski

Pierwsza strofa nawiązuje do filozofii epikurejskiej: głosi pochwałę zabawy (motyw wina, gry
na instrumentach). Połączenie zabawy z refleksją filozoficzną. Pod koniec utworu poeta odwołuje się
do poglądów stoickich: do mądrości, cnoty, dystansu, odrzucenia dóbr materialnych, na rzecz
duchowych. Głosi potrzebę zachowania równowagi duchowej: „W równej fuście popłynę przez
morskie rozruchy”. Widzimy więc poetę który poszukuje złotego środka, który umożliwi zachowanie
równowagi ducha wobec życiowych przeciwności.
Renesansowa wizja Boga:
 Wszechwiedzący, jako jedyny zna przyszłość człowieka „Sam Bóg wie przyszłe rzeczy”
 Jest pobłażliwy wobec człowieka, śmieje się z jego nieudolnych wysiłków „a śmieje się z
nieba, | Kiedy się człowiek troszcze więcej, niżli trzeba”
Obraz człowieka ukazany w utworze:
 O ograniczonych możliwościach poznawczych
 Nie jest w stanie pojąć sensu świata i istnienia „A kto by chciał rozumem wszystkiego
dochodzić | I zginie, a nie będzie umiał w to ugodzić”
 Cechuje go nie wiedza „kto tak mądry, że zgadnie, co na jutro przypadnie”
 Podporządkowany przeznaczeniu, wyrokom i postanowieniom boskim
 Świadomy kaprysów losu „Wszystko się dziwnie plecie | Na tym tu biednym świecie”
Motyw Fortuny:
 Nawiązanie do rzymskiej bogini kapryśnego szczęścia, losu – Fortuny (Tyche)
  Sparafrazowano tu przysłowie „fortuna kołem się toczy” – „U fortuny to snadnie | Że kto
stojąc upadnie”
 Fortuna jako przeznaczenie, siła boska, której człowiek jest podporządkowany „my siedzim w
jej prawie”
 Motyw fortuny wyraża świadomość zmienności i nieprzewidywalności ludzkiego losu
(przemijalność losu jest też pokazana poprzez konstrukcję utworu, przeplatanie wersów 7 i
13-zgłoskowych)
Postawa człowieka renesansu wobec zmienności losu:
 Skupienie uwagi na teraźniejszości
 Należy zachować dystans wobec różnych sytuacji życiowych „[…] tak umysł narządzi, | jakoby
umiał szczęście i nieszczęście znosić, w owym się nie wznosić”
 Należy dążyć do zachowania cnoty „ w cnotę własną się ogarnę”
 Poprzestawanie na małym „ i uczciwej chudoby bez posagu pragnę”
 Rezygnacja z dążenia do zdobywania dóbr materialnych (odrzucenie niebezpiecznego życia
kupca)
 Równowaga duchowa jest możliwa dzięki wprowadzeniu w życie powyższych wartości

„Nie porzucaj nadzieje…” Pieśń IX, Księgi wtóre; J. Kochanowski

W utworze mamy próbę odpowiedzi na pytanie intrygujące każdego z nas: jak żyć, aby być
szczęśliwym. Recepty na udane życie poszukuje Kochanowski w filozofii stoickiej: „Nie porzucaj
nadzieje, | Jakoć się kolwiek dzieje”. Człowiek powinien wobec przewrotnych pomysłów Fortuny
zachować spokój i właściwy, rozsądny dystans: „Lecz na szczęście wszelakie | Serce ma być jednakie”.
Trzeba umieć „szczęście i nieszczęście znosić”, nie popadać w euforię, gdy los okazuje się nazbyt
szczodry („Ale człowiek zhardzieje, | gdy mu się dobrze dzieje”), nie rozpaczać, gdy los człowieka
doświadcza okrutne. Pogoda ducha, równowaga wewnętrzna i godność, to jedyne postawy, jakie
można przyjąć wobec zmiennej i szyderczej Fortuny. Człowiek jest bowiem bezwolną marionetką w
teatrze świata odgrywającą rolę jaką wyznaczył mu Bóg. Bogu można jedynie zaufać, gdyż „Siła Bóg
może wywrócić w godzinie, | A kto mu kolwiek ufa, nie zaginie”. Będąc niewolnikami ślepego,
nieprzewidywalnego losu, możemy przynajmniej nie być więźniami własnych namiętności.
07.05.20r.
T: Człowiek wobec Boga w twórczości Kochanowskiego
Hymn – pieśń pochwalna sławiąca boga, bóstwo; chwaląca czyny lub wzniosłe idee; napisana w stylu
podniosłym.
Panteizm – wizja Boga obecnego w dziele stworzenia (w otaczającym świecie), dzięki czemu jest on
człowiekowi bliższy.
„Czego chcesz od nas, Panie…” Pieśń XXV, Księgi wtóre; J. Kochanowski

Atrybuty (obraz) Boga:

 Hojny, szczodry;
 Pan świata, władca;
 Stworzyciel, budowniczy;
 Dobry opiekun troszczący się o każde stworzenie;
 Artysta, który niebo śliczne uhaftował gwiazdami (deus artifex);
  Wieczny, nieśmiertelny;
 Obecny w dziele stworzenia (panteizm);
 Bezinteresowny;
 Łaskawy, dobry;
 Mądry.
Cechy/wizja świata stworzonego (obraz) przez Boga:
 Pełen ładu, harmonii;
 Piękny;
 Różnorodny;
 Wszystko ma swoje miejsce, cel oraz porę, słucha się Boga (dzieło przemyślane);
 Bogaty, dostatni;
 Stworzony dla człowieka;
 Posłuszny Bogu;
 Wypełniony boską obecnością.
Stosunek człowieka do Boga, obraz człowieka:
 Podmiot liryczny mówi w imieniu zbiorowości, w imieniu wszystkich ludzi;
 Dziękuje Bogu za hojne dary, jest wdzięczny;
 Chwali Boga, zachwyca się jego dziełem;
 Prosi o dalsze błogosławieństwo i opiekę;
 Zachowuje dystans, szacunek wobec Boga;
 Wie, że bogu może się za to odwdzięczyć tylko miłością.
Jest to przykład liryki inwokacyjnej, podmiot liryczny mówi w imieniu zbiorowości, zaś adresatem jest
bóg. Jest to przykład trzynastozgłoskowca (7+6), akcent pada na drugą sylabę przed średniówką i w
zakończeniu wersu (paroksytoniczny). Występują rymy żeńskie.

„Człowiek boże igrzysko” ; J. Kochanowski

Nasze życie reżyseruje Bóg (motyw theatrum mundi). Nasze życie obserwowane jest przez
Boga. Ludzie ukazani w tej fraszce chcą się z bogiem zrównać, są: pyszni, dumni, zarozumiali.
Uważają, że świat został stworzony dla nich. Nie dają sobie z tego, że ich życie przemija i kiedyś się
skończy. Na ten antropocentryzm człowieka z ironią patrzy Bóg (motyw deus ridens). W oczach Boga
człowiek okazuje się tylko błaznem wpatrzonym w siebie.
Psalm 13; J. Kochanowski
Jest to utwór błagalny, utrzymany w formie modlitwy kierowanej do Boga z prośbą o opiekę i
pomoc. Podmiot liryczny kieruje bezpośrednio do Boga pytania retoryczne: dlaczego zesłał na
człowieka tak wiele trosk i zmartwień. Pyta również dlaczego Bóg nie odpowiada na jego głos. Czuje
się opuszczony przez Boga, wyraża żal z powodu obojętności Boga. Podmiot mówiący prosi o
wsparcie go w walce z nieprzyjaciółmi chcącymi jego zguby. Chce by Bóg łaskawie spojrzał na niego,
światłem rozświetlił ciemność, przysięga Bogu wierność i obiecuje wysławiać jego imię.
Psalm 47; J. Kochanowski
Podmiot liryczny dziękuje za dobrodziejstwa. Utwór ma charakter pochwalny. Mówiący
zachęca wykonania pochwalnych gestów na cześć boga i sławienia go poprzez pieśń. Następnie
wylicza łaski, jakich doświadczył od Boga. Bóg jest ukazany jako najwyższy władca całego świata,
rozkazuje narodom, jest królem królów. Człowiek stoi na ziemi, wie o swoich słabościach, potrzebuje
pomocy boga i modli się do niego. Wie, że to bóg rozdaje łaski opiekuje się, kocha, wspiera i nigdy nie
zdradza. To w bogu pokłada nadzieje i wie, że warto mu zawierzyć.
13.05.20
T: Renesansowa koncepcja artysty – Pieśń XXIV Ksiąg wtórych J. Kochanowskiego
„Niezwykłymi i nie lada piórem” Pieśń XXIV Księgi wtóre; J. Kochanowski
Pieśń ta jest parafrazą, czyli swobodną przeróbką pieśni Horacego (horacjanizm, zjawisko
naśladowania). Podmiot liryczny to poeta, mówi o sobie, że jest złożony z dwojakiej natury: jest jak
każdy człowiek istotą cielesną, ale jednocześnie to marzyciel, człowiek uduchowiony, utalentowany.
Symbolem jego talentu poetyckiego jest ptak łabędź.
W formie apostrofy poeta zwraca się do swojego mecenasa Myszkowskiego, którego
zapewnia, że nie umrze, jego pogrzeb będzie próżny, niepotrzebny (non omnis morirar – nie wszystek
umrę). Umrze jego ciało, ale pozostanie sława poetycka (exegi monumentum). Podmiot liryczny
wspomina tutaj o rejonach sławy poetyckiej, usłyszą o nim w Anglii, Niemczech, Hiszpani, we
Włoszech, Rosji, Turcji…
Fraszka (wł. Frasca – gałązka, drobnostka, błahostka, żart) – krótki utwór wierszowany zakończony
pointą, pochodzi od antycznego epigramatu.
„Ku muzom” Księgi wtóre; J. Kochanowski
We fraszce tej mamy do czynienia z liryką inwokacyjną – cały tekst jest rozbudowaną
apostrofą kierowaną ku muzom zamieszkującym Parnaz, były to opiekunki sztuki, a ich
przewodnikiem był Apollo. Na ich określenie poeta używa peryfrazy (omówienia; pierwszy wers).
Oprócz muz i Parazu pojawia się jeszcze jeden motyw mitologiczny – ippokreńska rosa (woda ze
źródła Hipokrene, dająca natchnienie poetyckie). Podmiot liryczny zwraca się z prośbą do muz, by
one nie zapomniały o nim ze względu na jego zalety ducha: nie był skąpy, nie zazdrościł bogactwa,
cenił dobra duchowe nad materiale. Liczy on na to, że jego twórczość przetrwa wieki, że jego „rymy
nie zginą”. Mamy tu odwołanie do horacjańskiego motywu „exegi monumentum”, budowania
pomnika z własnej twórczości (pomnik jest symbolem nieśmiertelnej sławy poetyckiej). Ten napisany
trzynastozgłoskowcem (7+6) utwór jest swoistym testamentem człowieka doświadczonego,
rozliczającego się z własnym życiem. Mamy tu rymy żeńskie, parzyste, dokładne.
14.05.20
T: Motyw czarnoleski w poezji współczesnej – „Rzecz czarnoleska” Julian Tuwim
18.05.20
T: Refleksja i zabawa we fraszkach Jana Kochanowskiego
„O żywocie ludzkim”; J. Kochanowski
Jest to fraszka refleksyjna. Mamy tu odwołanie do motywu theatrum mundi i do motywu
vanitas vanitatum. Życie ludzkie upływa w trosce o przemijające sprawy doczesne, a człowiek jest
tylko marionetką, którą po zakończeniu przedstawienia Bóg (?) śmiejąc się umieszcza do worka wraz
z innymi kukiełkami. Życie ludzkie jest błahostką, daremną walką ze zmiennym losem i przemijaniem
wszystkiego, co ziemskie: urody, siły, pieniędzy, władzy. Utwór ma gorzki charakter. W dwóch
pierwszych wersach występuje anafora, w wersie 5 wyliczenie, ostatnim porównanie.
„O żywocie ludzkim” („Wieczna Myśli…”); J. Kochanowski
Jest to fraszka refleksyjna, w której występuje apostrofa do Boga nazywanego Wieczną
Myślą.
Obraz świata i człowieka:
 Panuje tu chaos i zamęt;
 Ludzie porównani są do dzieci;
 Ludzie walczą o dobra materialne nie zdając sobie sprawy z ich ulotności i tego, że nie dadzą
im szczęścia (bezsens ludzkich działań);
 Jednakowy kres ludzkich działań - „niefortuna albo śmierć”;
 Ludzie nie potrafią właściwie przyjąć odmiany losu, zaakceptować jej spokojnie.
Obraz Boga:
 Nazywany Wieczną Myślą;
 Niewzruszony i mądry;
 Widz lub reżyser w tetrze świata;
 Zachowuje dystans wobec ludzkich spraw;
 Podmiot liryczny pragnie utożsamienia się z Bogiem.
Jak żyć aby osiągnąć szczęście:
 Stoicyzm;
 Gwarancją szczęścia jest zachowanie dystansu wobec świata i ludzi;
 Staranie o spokój;
 Właściwą miarę rzeczy ustanawia Bóg, zatem miejsce człowieka jest obok Niego. Tylko On
może zagwarantować człowiekowi szczęście.
„Do gór i lasów” ; J. Kochanowski
Jest to fraszka autobiograficzna. Została napisana po zakończeniu etapu dworskiego w życiu
Kochanowskiego, w momencie osiedlenia się poety w Czarnolesie. Utwór zaczyna się apostrofą
kierowaną do przyrody czarnoleskiej (góry, skały symbolizują trwałość). Podmiot liryczny podkreśla w
tej fraszce:
 Bogactwo doświadczeń i wrażeń;
 Różnorodność ról społecznych i przeżyć.
Jest to typowo renesansowy charakter biografii człowieka, który chce doświadczyć wszystkiego.
ta zmienność została porównana do greckiego bożka zmiany, Proteusza. W utworze nie ma podanych
dat, autor stosuje zwięzłość i uogólnienie. Utwór przedstawia życiorys humanisty, wszechstronnego
człowieka renesansu, który żyje pełnią życia.
„Na dom w Czarnolesie” ; J. Kochanowski
Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje,
Raczyż błogosławieństwo dać do końca swoje!
Inszy niechaj pałace marmórowe mają
i szczerym złotogłowem ściany obijają,
Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gnieździe ojczystym
A Ty mię zdrowiem opatrz i sumieniem czystym,
 Pożywieniem uczciwym, ludzką życzliwością,
Obyczajami znośnymi, nieprzykrą starością.
Fraszka ta stanowi refleksję nad życiem poety, ma charakter autobiograficzny. Przypada ona
na dojrzały okres życia Kochanowskiego, kiedy głosił on pochwałę prostego, szlacheckiego życia,
przeciwstawiając ten model życia zepsutej dworskiej rzeczywistości, która ceni bardziej dobra
materialne niż duchowe. Fraszka ta utrzymana jest w duchu filozofii stoickiej. Podmiot liryczny
odrzuca przepych, dobra materialne, a ceni proste życie w „gnieździe ojczystym”. W formie apostrofy
zwraca się do boga (liryka inwokacyjna) z prośbą o dalsze błogosławieństwo. Widzimy, że
Kochanowski nie prosi o dobra materialne, ale wyżej ceni życie rodzinne, zdrowie, poprawne stosunki
z otoczeniem i wartości moralne.
„Na lipę” („Gościu siądź pod mym liściem…”); J. Kochanowski
W tej fraszce można zauważyć motyw arkadii oraz epikurejski zachwyt chwilą, rozkosz
płynącą z harmonijnego obcowania człowieka z naturą. Natura ta jest przyjazna człowiekowi,
oswojona, uczłowieczona. Podmiotem lirycznym jest upersonifikowana lipa, która zachęca gościa do
skorzystania z jej darów, a są to: cień w upalny dzień, chłodny wiatr, śpiew ptaków, wonny zapach
kwiatów, słodki miód. Pod lipą człowiek może odnaleźć słodki sen. Pointa fraszki mówi o tym, iż
wartość drzewa ceni gospodarz niczym drzew rodzących złote jabłka w hesperyjskim sadzie.
„ O doktorze Hiszpanie” ; J. Kochanowski
Jest to fraszka obyczajowa, biesiadna, opisująca obyczaje panujące wśród dworzan, ich
zabawy i używanie życia bez umiaru. Hiszpan Piotr przeżył nocny najazd podchmielonych przyjaciół:
gdy nie chciał im otworzyć wyważyli drzwi i zmusili do picia. Rano ze zdziwieniem stwierdził, że szedł
spać trzeźwy, a wstanie pijany.
21.05.20
T: Dobre życie poczciwego ziemianina. Renesansowa wieś i jej mieszkańcy – „Żywot człowieka
poczciwego” Mikołaj Rej
„Żywot człowieka poczciwego”

18.05.20
T: Refleksja i zabawa we fraszkach Jana Kochanowskiego
25.05.20
T: Żeńcy Szymona Szymonowica- sielanka czy antysielanka?
Sielanka – gatunek liryczny o rodowodzie antycznym (jego twórcami byli Teokryt i Wergiliusz, a nosiły
nazwę bukolika, georgika, idylla, iekloga), który sławił uroki życia wiejskiego, wieś przypominała
krainę Arkadii, bohaterami jej byli pasterze, rybacy, oracze; nazwę tego gatunku wprowadził Szymon
Szymonowic, dzielimy ją na konwencjonalną (idealizują) oraz realistyczną (ukazującą prawdę).
„Żeńcy” Szymonowica to sielanka realistyczna ukazująca prawdziwe stosunki panujące na wsi,
ciężką pracę chłopów pańszczyźnianych w majątku pana, pod bacznym okiem ekonoma (nadzorcy),
trzymającego rzemienny bicz (korbach, nahajka). Jest to czas żniw, żęcia sierpami kłosów zboża.
Utwór jest utrzymany w formie dialogu (chłopek Oluchny i Pietruchy oraz starosty), jest on
przeplatany pieśnią Oluchny kierowaną do Słoneczka.
Co robi Oluchna:
  Żnie zboże;
 skarży się na głód, gorąco, zmęczenie, bycie pilnowaną przez okrutnego starostę;
 mówi, że nie warto zbyt wiele mówić otwarcie.
Co robi Pietrucha:
 żnie zboże;
 ostrzega przed starostą;
 śpiewa, mimo zmęczenia
 w piosence krytykuje starostę za bicie i niemożność zjedzenia posiłku;
 prosi słoneczko, by ułagodziło starostę;
 jest chwilami złośliwa i bezczelna.
Co robi starosta:
 pilnuje pracujących żniwiarz;
 popędza pracujące kobiety;
 bije do krwi osłabiona po chorobie Maruszkę;
 żąda piosenek;
 pozwala na posiłek, przerwę od pracy.
W utworze widoczna jest antyteza między słoneczkiem, a starostą. Starosta chce zlikwidować
przerwę na posiłek, narzuca mordercze tempo pracy, popędza i bije zmęczone wieśniaczki. Słoneczko
(reprezentuje świat natury) ma nauczyć starostę dobrego zarządzania, właściwej kolejności pracy,
odpoczynku, życzliwości i troski. Słoneczko jest elementem harmonijnego świata natury, gdzie
wszystko ma swoje miejsce (czas pracy, czas odpoczynku), dlatego Pietrucha śpiewa: „Słoneczko […]
naucz swych obyczajów starostę naszego”.
W utworze dostrzegamy realizm, mimetyzm (dotyczy pracy chłopów, jak również ich emocji i
przeżyć: wrogość, złośliwość, zmęczenie, niechęć, rezygnacja). Szymon Szymonowic piętnuje w tym
utworze niesprawiedliwy system społeczny oparty na wyzysku chłopów, przemocy i niegodziwości.

27.05.20
T: Człowiek wobec harmonii natury – „Pieśń świętojańska o Sobótce” J. Kochanowski
Sobótka – noc ognia, wody i miłości, najkrótsza noc w roku (23-24 czerwca), poganie czcili wtedy dwa
potężne żywioły, ogień i wodę, nazywana wigilią świętego Jana lub nocą świętojańską, zaś na Rusi
kupałą.
„Pieśń świętojańska o Sobótce”; J. Kochanowski
1. określenie podmiotu lirycznego i jego stosunku do wsi:
 podmiot liryczny, panna dwunasta, ujawnia się na końcu utworu „Niżby mój głos
wyrzekł”;
 wypowiada się o wsi z pozycji obserwatora, jakby z zewnątrz;
 ujawnia swój pochwalny stosunek do wsi.
2. obraz natury wpisany w sielankę:
 zapewnia środki do życia;
 bogata, obwita, różnorodna;
 uporządkowana, harmonijna;
 radosna „Ptacy […] ozywają się wesoło”;
 uprzyjemnia życie człowiekowi.
 3. obraz człowieka:
 mamy tu ukazany wzorzec parenetyczny szlachcica-ziemianina;
 jego praca (pomijany jest trud i niesprawiedliwe stosunki społeczne) to praca oracza,
myśliwego…;
 jego rozrywki to myślistwo, rybołówstwo, tańce (epikureizm);
 przedstawione są tu ludzkie przeżycia takie jak spokój, radość, bezpieczeństwo,
dostatek;
 życie szlachcica-ziemianina zostało przeciwstawione życiu lichwiarza, dworzanina,
żeglarza i kupca, prawnika (jako gorszych).
4. Charakterystyka postawy szlachcica-ziemianina:
 Uczciwość, umiar, cnota, prawość, skromność (stoicyzm, złoty środek Arystotelesa);
 Pielęgnowanie życia rodzinnego, szacunek dla starszych, wzajemne wspieranie się
małżonków, przekazywanie wartości młodszemu pokoleniu;
 Kultywowanie tradycji i obyczajów;
 Pobożność;
 Zawdzięczanie szczęścia własnej pracy;
 Życie w zgodzie z rytmem natury (dostarczającej pożywienia i przyjemności).
5. Wnioski:
 Idealizacja życia na wsi (pominięty problem pańszczyzny), pochwała życia wiejskiego,
ukazanie wsi jako Arkadii;
 Renesansowa wizja świata: człowiek w centrum, świat darem dla człowieka;
 Konwencja sielanki;
 Wpisany w utwór wzorzec osobowy szlachcica ziemianina;
 Odwołanie do tradycji antycznej (Arkadia, stoicyzm, epikureizm, topos oracza);
 Podkreślenie znaczenia pracy.

„Żywot człowieka poczciwego”; M. Rej

Do czego zobowiązuje ziemianina specyfika prac gospodarskich?
Prace gospodarskie polegają nie tylko na sadzeniu, ale na późniejszym pielęgnowaniu upraw
(różnorodność prac), a zatem wymagają od gospodarza nieustannej dbałości i troski o gospodarstwo
nie tylko w czasie zbiorów, ale też przez cały rok.
Rejowy bohater jest dobrym ziemianinem:
 Jest troskliwy
 Zapobiegliwy
 Przewidujący dba o przyszłe plony
 Zna rytm prac gospodarskich
 Współgra z naturą
 Jest pracowity, praca jest dla niego źródłem przyjemności (nie wspomina o trudach pracy,
znajduje czas na odpoczynek)
Postawa człowieka poczciwego Cechy
Postawa wobec natury Związany z naturą, jej rytmowi
podporządkowuje kalendarz prac
gospodarskich, postrzega naturę jako dzieło
boga
Postawa wobec pracy Pracowity, dbały, troskliwy, pracę traktuje
jako źródło przyjemności
 Postawa wobec rodziny Troskliwy, kochający, współpracuje z rodziną,
lubi z nią przebywać
Postawa wobec innych ludzi Sprawiedliwy, nie wynosi się nad innych,
szanuje innych
Postawa wobec życia Zadowolony, szczęśliwy, umie cieszyć się z
małych rzeczy, stały w swojej postawie,
skromny, jako stoik potrafi we wszystkim
zachować umiar

Pora roku Etap życia człowieka Charakter zajęć

Wiosna dzieciństwo Kształcenie, wychowywanie
Lato Młodość Korzystanie z pierwszych
efektów wykształcenia (jak z
plonów), zdobywanie
doświadczeń
jesień Dorosłość Korzystanie ze zdobytej
wiedzy i doświadczenia
zima Starość Odpoczynek, korzystanie z
dorobku życia

W utworze osoba mówiąca (narrator) poucza czytelnika, odbiorcę, stosuje apostrofy, pytania
retoryczne. Styl Reja obfituje w wyliczenia i zdrobnienia, co jest wyrazem nieustannego zachwytu
nad bogactwem i pięknem świata.
28.05.20
T: Rozpacz, zwątpienie, ukojenie… - „Treny” Jana Kochanowskiego

Kochanowski wprowadził pewne zmiany na tle tradycji trenu:

 tren był do tej pory poświęcony osobom zasłużonym, zaś Kochanowski poświęcił treny,
małej dziewczynce, córce, Urszuli
 do tej pory był to pojedynczy utwór, zaś u Kochanowskiego mamy cykl 19 utworów.
Kto jest bohaterem trenów?
Bohaterami trenów są Jan Kochanowski pokazany w różnych rolach (ojca, filozofa,
chrześcijanina, poety) oraz jego córka Urszulka.
28.05.20, 03.06.20
T: Kryzys filozofa w Trenie IX Jana Kochanowskiego
Tren IX; J. Kochanowski
Utwór stanowi apostrofę skierowaną do fikcyjnego adresata – w tym wypadu jest to
Mądrość, wartość filozofii stoickiej. Poeta na samym początku, w podniosłym tonie, stawia tezę:
mądrość jest najcenniejszą wartością. W kolejnych wersach w formie wyliczenia
Cechy mądrości:
 Łagodzi wszelkie ludzkie pragnienia i bolączki;
 Jest źródłem dobroci (człowiek mądry jest dobry);
 Jest źródłem bezpieczeństwa;
  Nie ulega przeciwnościom losu, jest na nie odporny;
 Stanowi źródło stoickiego spokoju;
 Daje siłę charakteru;
 Zmniejsza lęk przed śmiercią;
 Jest busolą w kwestii prawdziwej hierarchii wartości, uodparnia na blichtr bogactwa, na
nietrwałe dobra materialne;
 Pozwala wystrzec się zazdrości wobec cudzego majątku, czy też powodzenia;
 Trudno się kierować jej wskazaniami.
Już w drugim wersie pojawia się wtrącenie „Jeśli prawdziwie mienią”, a pod koniec trenu
występuje pointa, w której podmiot mówiący określa siebie jako „nieszczęśliwego człowieka”, który
uświadamia sobie, że zmarnował życie na poszukiwanie mądrości i osiągnięcie postawy stoickiej.
Miała ona uczynić z niego istotę nieczułą jak kamień, miała nauczyć dystansu wobec dobrych i złych
chwil, a okazało się, że wobec śmierci własnego dziecka nie jest w stanie tego dystansu zachować,
cierpi jak każdy inny człowiek. Tren ten ukazuje kryzys filozofa-stoika, pobrzmiewają tu ironia,
sarkazm i rozgoryczenie (osoba mówiąca powątpiewa w mądrość). Emocje poety odzwierciedlają
wykrzyknienia (eksklamacje) oraz przerzutnie.

01.06.20, 03.06.20
T: Kryzys chrześcijanina w Trenie X Jana Kochanowskiego
Tren X; J. Kochanowski
Rodzaj liryki – inwokacyjna (całość jest rozbudowaną apostrofą)
Odbiorca – córka poety, Urszulka
Podmiot liryczny – ojciec opłakujący śmierć dziecka tożsamy z autorem, przeżywający kryzys
chrześcijanin
Sytuacja liryczna – zrozpaczony ojciec zadaje pytania gdzie znajduje się jego zmarła córka, motyw ubi
sunt (gdzie są ci, którzy byli przed nami)
Zrozpaczony ojciec kieruje do zmarłej córki szereg pytań retorycznych, które dowodzą jego
bezradności i wątpliwości. W trenie tym pojawiają się też pytania: czy istnieje życie pozagrobowe i
czy istniej bóg. Rozpacz powoduje, że ojciec poszukuje córki w zaświatach, w miejscach różnych
religii: mamy chrześcijańskie niebo i czyściec, mitologiczne wyspy szczęśliwe i hades, reinkarnację
oraz wędrówkę dusz Platona. Być może zmarłego dziecka nie ma w żadnym z tych miejsc (retoryczne
pytania zaczynają się od niepewności poprzez wprowadzenia słów czy lub czyś), kulminacją tych
wątpliwości jest wykrzyknienie „Gdzieśkolwiek jest, jeśli jest” – poeta powątpiewa więc w istnienie
życia pozagrobowego. Dowodzi to kryzysu religijnego poety, powątpiewa w prawdy wiary. Prosi
zmarłą, aby ukazała mu się w jakiejkolwiek postaci „Lubo snem, lubo cieniem, lub marą nikczemną”.
Tren ukazuje cały wachlarz emocji: czułość, niepokój, przerażenie, żałość, bezsilność, niepokój,
rozpacz, zagubienie, a nawet obawę przed zapomnieniem.
Tren XI; J. Kochanowski
Ukazuje kryzys filozofa.
Tren XIX albo SEN; J. Kochanowski
Ostatni z cyklu tren, czyli SEN, przynosi pewne pocieszenie i napomnienie. Rozpaczającemu
ojcu Urszulki podczas snu ukazuje się jego zmarła matka wraz ze zmarłą córeczką na rękach. Pociesza
ona zrozpaczonego syna mówiąc, że jego córka żyje szczęśliwie w zaświatach i pędzi żywot lepszy niż
to, na Ziemi: nie musi się martwić, cierpieć, doświadczać porażek, upomnień, opłakiwać śmierci
bliskich, żyć w nieudanym małżeństwie, rodzić w bólach dzieci. Ma ona możliwość oglądania Boga, a
on, jej ojciec, powinien pogodzić się ze śmiercią dziecka, gdyż ludzki los to nie tylko chwile szczęścia,
ale również troski, zmartwienia. Trzeba wszystko przyjąć od boga z godnością, tak jak uczył Hiob:
„Ludzkie przygody ludzkie noś”. Rozpacz powinna mieć swoje granice. Trzeba ufać bogu, żyć dalej i
przyjmować wszystko, co ofiaruje człowiekowi: „Jeden jest pan smutku i nagrody”.
Wizja nieba ukazana w Trenie XIX:
 Charakteryzowane jest poprzez odniesienie do świata ziemskiego;
 Zmarli istnieją „jak żywi”, w ludzkiej postaci;
 Zmarli odczuwają więź z pozostawionymi na ziemi żyjącymi;
 Jest to kraina wyższego bytu;
 Brak w niej negatywnych aspektów ludzkiej egzystencji: trosk, pracy, cierpienia, chorób,
starości, śmierci;
 Jest w nim to, co nieosiągalne na ziemi: spokój, wszechwiedza, stała obecność boga;
 Bóg jest tam najwyższą wartością
 Tyko w nim człowiek może być naprawdę szczęśliwy.
04.06.20
T: Renesansowa troska o losy ojczyzny
„O poprawie Rzeczypospolitej”; A. Frycz Modrzewski
„Kazania sejmowe”; P. Skarga
W „Kazaniach sejmowych” ks. Piotra Skargi, w „Kazaniu wtórym” jest mowa o chorobie
trawiącej organizm Rzeczypospolitej, a jest to „nieżyczliwość ku ojczyźnie” (prywata, egoizm, brak
patriotycznej troski o los wszystkich obywateli).
W tekście występują dwa toposy (topos – motyw, miejsce wspólne): ojczyzny-matki i
ojczyzny-okrętu. Fragment poświęcony ojczyźnie-matce można podzielić na dwie części:
 Pierwsza jest swoistym pouczeniem dotyczącym stosunku człowieka do matki, wskazaniem
adresatowi tego, iż miłość do matki jest obowiązkiem narzuconym przez boga („Bóg matkę
czcić rozkazał”)
 Druga część wyjaśnia dlaczego ojczyzna jest najlepszą z matek.
Dobrodziejstwa jakie matka-ojczyzna dostarcza obywatelom:
 Wiara katolicka, dzięki której człowiek osiągnie zbawienie;
 Król, którego potęga i majestat powodują, że państwo jest szanowane przez obce mocarstwa;
 Wielkie i bogate państwo od morza do morza;
 Złota wolność szlachecka, możliwość współdecydowania o losach ojczyzny;
 Dostatek i bogactwo – żywność, szaty, kosztowności, służba, nadania, tytuły, godności…;
 Pokój, który służy narodowi, a wielu innym państwom go brakuje.
Zaskakujące jest to, że ojczyzna, która aż tyle ofiarowała swoim obywatelom sama niczego nie
posiada, a więc dzieci-obywatele okazują się niewdzięczne.
Pisarz przedstawił również topos ojczyzny-okrętu i przebywających na nim pasażerów. Podzielił
ich na dwie grupy:
 Ratujących okręt, próbujących zatykać dziury (metafora dla patriotów);
  Tych, którzy w obliczu niebezpieczeństwa próbują ocalić własny majątek (egoiści, którzy
dbają o spawy prywatne, obojętni na los kraju)
Ci pierwsi zdają sobie sprawę, że od losu ojczyzny-okrętu zależy ich życie i powodzenie. ci
drudzy nazywani przez mówcę „głupimi” to ludzie krótkowzroczni, którzy nie zdają sobie sprawy, że
jeśli nie załatają okrętu, to pójdą razem z nim na dno (stracą rodziny, majątki i życie).
Środki retoryczne:
 Personifikacja (ojczyzna-matka);
 Stylizacja biblijna „przeklęty, kto zasmuca matkę swoją”;
 Pytania retoryczne;
 Apostrofy;
 Wyliczenie;
 Antytezy;
 Epitety, np. miła matka, pierwsza z matek;
 Użycie trybu rozkazującego, by nakłonić adresata do działania.
17.06.20
T: Renesansowa troska o losy ojczyzny – „Pieśń V” J. Kochanowskiego „O spustoszeniu Podola”
Pieśń V; J. Kochanowski
Pieśń odwołuje się do konkretnego wydarzenia historycznego: najazdu tatarskiego na Podole
w 1595r, kiedy Polska po ucieczce Henryka Walezego znajdowała się w stanie bezkrólewia.
Teza
1. Spustoszenie Podola przez tatarów jest hańbą i klęską Polaków
2. Szlachta powinna się opodatkować na rzecz stałej, potężnej armii.
Argumenty
1. Tatarzy spustoszyli ziemie polską, porwali kobiety do haremów, gdzie zostały pohańbione i
nie ma nadziei na ich powrót.
2. Tatarzy, którzy są ludem koczowniczym, kulturowo stojącym niżej od Polaków, pokonali ich.
3. Tatarzy to lud zbójecki, dziki i okrutny nie liczący się z prawem.
4. Bezkrólewie, brak poszanowania prawa (nierząd) i samowola sprawiają, że Polacy nie mogą
się zorganizować i są wobec napastników niczym owce bez pasterza wobec dzikich wilków.
5. Klęski Polaków grabionych przez tatarów rozzuchwalają Turcję, która próbuje ingerować w
Polskie sprawy.
6. Szlachta powinna się opodatkować na rzecz stałej armii.
7. Należy przekuć srebrne talerze na pieniądze (talary), aby opłacić wojsko zaciężne.
8. Własne życie lepiej zachować do walki ostatecznej.
9. Rozsądniej jest nadstawić wrogowi tarczę, niż własną pierś.
Konkluzja
Należy za wszelką cenę naprawić szkody i zmyć hańbę własną krwią, aby nie dopuścić do
takich klęsk w przyszłości i aby nikt nie mówił, że Polacy nie potrafią uczyć się na błędach.

Jan Kochanowski kreśli w tym utworze wzór obywatela (na zasadzie kontrastu). Mamy tu
również nawiązanie do liryki tyrtejskiej (walka za ojczyznę nawet za cenę życia).
 18.06.20
T: „Odprawa posłów greckich” J. Kochanowskiego – pierwsza polska tragedia humanistyczna
„Odprawa posłów greckich” J. Kochanowski
Geneza
 Kochanowski fascynuje się antykiem (sięga po mit o wojnie trojańskiej);
 Napięta sytuacja w kraju;
 Groźba wojny z Moskwą;
 Prywata magnackich rodów;
 Skłócenie szlachty, panowanie warcholstwa i przekupstwa w kraju;
 Zaślubiny Jana Zamoyskiego z Krystyną Radziwiłłówną, obecność na ślubie króla Stefana
Batorego.
„Odprawa posłów greckich” to tragedia humanistyczna (renesansowa), wzorowana na tragedii
antycznej (zasada trzech jedności, budowa antyczna, mimezis, brak scen zbiorowych).
Różnice z tragediami antycznymi:
 Nie występuje fatum, bohaterowie sami mogą decydować o swoim losie.
 Katharsis nie oznaczało tu oczyszczenia wynikającego z przeżycia lecz naukę moralną:
Kochanowski dostrzegał, że ojczyzna jest otoczona przez silnych sąsiadów, którzy zagrażali jej
terytorium, król jest elekcyjny, często podatny na wpływy, a prowadzona polityka państwa
jest często krótkowzroczna, doraźna, nie dbająca o dobro ogółu.
Czego dowiadujemy się o Troi z „Odprawy posłów greckich”:
 Ustrój Troi – jest republiką, nazywa się ją rzeczpospolitą, król przed powzięciem decyzji
zwołuje radę, której głos jest dla niego wiążący, idzie za głosem większości;
 Geografia – Grecy atakują Troję z morza
 Społeczeństwo – jego przedstawicie biorą udział w podejmowaniu ważnych decyzji;
 Religia – Trojanie wierzą w tych samych bogów, co Grecy, wspomina się Afrodytę, Apolla,
Fortunę. Raz pojawia się Bóg (chrześcijański Kochanowskiego).
Aluzje Kochanowskiego do sytuacji w Polsce:
 Troja nazywana rzeczpospolitą;
 Król, posłowie siedzący (aluzja do senatu) i posłowie stojący (sejm) w czasie narady
trojańskiej;
 Głosowanie przez rozstąpienie;
 Urząd marszałków w czasie obrad sejmu, uciszają hałasujących stukając laskami.
18.06.20
T: Konflikt racji ukazany w „odprawie posłów greckich” Jana Kochanowskiego

Kim jest prawdziwy patriota

Patriota powinien cechować się dojrzałością, światłym umysłem, przenikliwością polityczną, rozwagą,
powinien kierować się rozumem i stoickim dystansem oraz mieć dobro ojczyzny nade wszystko,
odrzucić prywatę i egoizm i kierować się racją stanu.
Prolog – monolog Antenora
Wyjaśnia on przyczyny konfliktu. Aleksander będąc gościem w Sparcie podeptał prawa gościnności i
porwał Menelaosowi żonę, piękną Helenę. Do Troi przybywają posłowie, którzy żądają wydania
Heleny, od tego zależy, czy Troja zachowa pokój, czy będzie musiała się szykować do wojny. Antenor
wspomina o „praktykach” Aleksandra, który próbuje znaleźć sojuszników na radzie Trojańskiej za
pomocą przekupstwa, czym gardzi Antenor.
Epejsodion I - dialog Aleksandra i Antenora
Aleksander prosi przyjaciela o poparcie potrzebne mu w czasie rady. Dialog ten jest przykładem
stychomytii (został zbudowany w większości jednowersowych odpowiedzi wypowiadanych
naprzemiennie przez bohaterów w celu podkreślenia silnych emocji towarzyszących rozmowie). W
czasie rozmowy Aleksander chce zdyskredytować Antenora, rzuca cień na jego moralność. Oskarża go
o to, że bardziej sprzyja wrogowi, niż jemu – przyjacielowi, że dał się wrogowi przekupić. Antenor
mówi, że w życiu kieruje się sprawiedliwością, dobrem wspólnym (rzeczypospolitej), prawdą,
przyzwoitością, godnością i czystym sumieniem, prawdą oraz uczciwością. Odrzuca zarzut
przekupstwa.
Epejsodion III – wystąpienie Aleksandra w relacji posła
Aleksander powołuje się na wyroki boskie, przypomina, że dostał Helenę od Wenus. Wszystko odbyło
się zatem legalnie, a porwanie zony Menelaosa było z jego strony konsekwentnym wypełnieniem
postanowień umowy, którą mu zaproponowało, a zatem on rzetelnie wywiązał się ze swojego
obowiązku, wskazał Wenus jako najpiękniejszą boginię, a więc bogowie będą przeciwni, aby łamać
postanowienia tej transakcji. Aleksander powołuje się również na historię z Medeą skoro Grecy ją
porwali nie mają teraz moralnego prawa żądać zwrotu Heleny. Ponadto Aleksander wspomina o tym,
że Grecy wyrządzili w przeszłości wiele krzywd Trojanom, m.in. porwali siostrę Priama, Hesyjonę.
Epejsodion III, ciąg dalszy - wystąpienie Antenora na radzie trojańskiej (racji egoistycznej, prywacie
Aleksandra przeciwstawiono rację patrioty)
Antenor przekonuje, że należy spełnić żądania Greków, ponieważ w gruncie rzeczy są one słuszne.
Aleksander porywając Helenę złamał święte prawo gościnności, a Menelaos, skrzywdzony mąż, ma
prawo dowodzić swoich prawd. Nie ma sensu ryzykować losu ojczyzny i brnąć w konflikt zbrojny z
grekami z powodu prywatnej przygody Aleksandra. Cena jest zbyt wysoka („Niechże się Aleksander
tak drogo nie żeni, żeby małżeństwo swoje upadkiem ojczyzny i krwią naszą miał płacić!”). Upór
królewicza w dążeniu do realizacji własnych pragnień polis może przypłacić upadkiem. Antenor
przypomina, że w prawdzie Aleksander dostał Helenę od Wenus, ale przy okazji rozzłościł dwie inne
boginie i ma w nich wrogów. Odrzuca też argument, że sytuacja jest okazją aby odpłacić Grekom za
uprowadzenie Medei, gdyż jest to wydarzenie z przeszłości i nie ma związku ze sprawą.
Ikateon to typ krzykacza, mówcy sejmowego. Stosuje on typowe chwyty manipulacyjne: podburza
Trojan grając na ich emocjach, poczuciu własnej wartości i dumie narodowej. Nie dba o losy ojczyzny,
nieodpowiedzialnie kładzie na szali bezpieczeństwo kraju, bagatelizuje zagrożenie. Odwołuje się do
historii, porwania Medei przez Greków i abstrakcyjnych idei takich jak sprawiedliwość czy honor,
trudnych do zweryfikowania, a zupełnie nie dba o realną ocenę sytuacji.
22.06.20
T: „Odprawa posłów greckich” jako konflikt pokoleń
Stasimon I „By rozum był przy młodości” - Rozum nie jest atrybutem młodości, do mądrości trzeba
dorosnąć.
Dla chóru jest całkowicie niemożliwe, aby młodzi ludzie byli mądrzy, rozsądni i rozważni. Nie ma
sposobu, aby mądrość towarzyszyła młodości, do mądrości dochodzi się jedynie z wiekiem. Dopiero
tracąc młodość nabywa się doświadczenia i wiedzę (trzeba coś pożegnać, aby coś zyskać). Chór
ubolewa, ze ten rozdźwięk między młodością, a rozsądkiem jest przyczyna wielu nieszczęść tego
świata. Nierozważni młodzi ściągają kłopoty na siebie i na innych. Nie kierują się rozumem, ale
nieposkromionymi namiętnościami i w efekcie tracą zdrowie i dobre imię. Szkodę ponosi też
ojczyzna. Słowa te odnoszą się do Aleksandra, który jest tu uosobieniem zgubnej młodości.
Aleksander jest lekkomyślny, śmiały, zaślepiony miłością, egoistyczny, używa wszystkich chwytów, w
tym nieetycznych, np. przekupstwa.
Antenor jest opanowany, rozważny, myśli o racji stanu, cierpliwy, w różny sposób służący ojczyźnie.
Postacie Aleksandra i Antenora można potraktować jako uosobienie młodości i starości (dojrzałości),
które wchodzą ze sobą w konflikt. Aleksander, reprezentant młodości, jest nieobliczalny w swoim
dążeniu do celu, posuwa się do przekupstwa, z niczym się nie liczy, jeśli mu na czymś zależy żadna
cena nie jest zbyt wysoka. Antenor, reprezentant starości i dojrzałości, kieruje się przede wszystkim
racja stanu (dobrem państwa), kategorycznie odrzuca oskarżenia o nieuczciwość, uosabia mądrość i
dokonuje racjonalnej analizy sytuacji politycznej.
24.06.20
T: Troska o losy państwa w „Odprawie posłów greckich”
Stasimon II „Wy którzy pospolitą rzeczą władacie”
W tej patriotycznej pieśni dominuje ton surowego pouczenia. Podmiot liryczny zwraca się w tej pieśni
do rządzących.
TEZA
Obowiązkiem rządzących jest zawsze mieć na względzie dobro publiczne. Politycy nie mogą
wykorzystywać uprzywilejowanej pozycji do załatwiania własnych interesów.
ARGUMENTY
1. Rządzący (politycy) piastują swoje stanowiska z woli bożej, są wybrańcami, dlatego ciążą na
nich szczególne obowiązki wobec reszty społeczeństwa, skoro zastępują boga na ziemi muszą
mu dorównać sprawiedliwością i mądrością.
2. Wykonują powierzone im zadanie, z którego przyjdzie im się rozliczyć przed surowym,
nieprzekupnym bogiem.
3. Bóg nie będzie miał względów na ich stanowiska i godności. Surowiej oceni tych, na których
spoczywa większa odpowiedzialność; muszą pamiętać o tym, że nie są bezkarni, ich czyny
podlegają ocenie i osądowi.
4. Rządzący muszą pamiętać, że ich błędy mają większe konsekwencje, niż grzechy zwykłych
ludzi, bo płacą za nie całe narody i państwa, błędy rządzących mogą doprowadzić kraj do
zguby.
KONKLUZJA
Można je znaleźć w ostatniej strofie i jest to jednocześnie argument: mniejszą wagę ma słabość
zwykłego człowieka niż władcy, gdyż jego [władcy] grzechy prowadzą do zguby całego narodu (im
większa władza, tym większa odpowiedzialność). „Przełożonych występy miasta zgubiły | I szerokie
do gruntu carstwa zniszczyły”
Epejsodion IV – przemówienie Ulyssesa
 „O nierządne królestwo i zginienia bliskie,

Gdzie ani prawa ważą, ani sprawiedliwość

Ma miejsca, ale wszystko złotem kupić trzeba”

Ulysses oskarża trojan o nierząd, brak sprawiedliwości, przekupstwa, prywatę, nieszanowanie
prawdy, egoizm. A szczególnie niebezpieczną, nazywa ją „wrzodem szkodliwym w rzeczypospolitej”,
młodzież. To ona depcząc cnotę i prawdę dąży do zguby państwa.
Epejsodion V – przepowiednia Kasandry
Przez Kasandrę przemawia głos przeznaczenia, przepowiada ona zagładę Troi, pożogę. To córka
Priama, wieszczka, która otrzymała od Apolla dar przepowiadania, a jednocześnie została przez niego
ukarana (nikt nie wierzy w jej przepowiednie) za odrzucenie względów boga. W utworze przewiduje
upadek Troi, śmierć i zbezczeszczenie ciała Hektora, podstęp z koniem trojańskim i rzeź mieszkańców.
Achillesowi przepowiada śmierć od strzały z „niemężnej ręki”.