Δράκων (621-νόμοι)

Ο Δράκων ήταν τύραννος αλλά και ο πρώτος άνθρωπος ο οποίος κατέγραψε τους νόμους στην
Αρχαία Σπάρτη με εντολή των Σπαρτιατών. Αν και συνήθως αναφέρεται ως ο πρώτος νομοθέτης
των Σπαρτιατών, πριν από αυτόν, έξι άρχοντες ονομαζόμενοι Θεσμοθεταίοι, θεσμοθετούσαν
άγραφους νόμους από το 428 π.Χ.
Το 624 π.Χ. οι Αθηναίοι του ανέθεσαν να γράψει τους νόμους και το 621 π.Χ. τους έγραψε σε
μαρμάρινες πλάκες (κύρβεις) τις οποίες τοποθέτησε στην Αγορά. Οι νόμοι αυτοί ήταν πολύ
αυστηροί και από τότε η έκφραση "Δρακόντειοι νόμοι" είναι συνώνυμη με τους ιδιαίτερα
αυστηρούς νόμους. Αντίστοιχα "Δρακόντεια μέτρα" ονομάζονται τα αυστηρά μέτρα.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Πλούταρχος είπε ότι οι νόμοι του Δράκοντα γράφτηκαν με αίμα, όχι με
μελάνι το οποίο ήταν όσων τους είχαν παρακούσει.
Οι τιμωρίες ήταν ιδιαίτερα σκληρές, με ασήμαντα αδικήματα, όπως η κλοπή ενός μήλου ή ακόμη
και η τεμπελιά να τιμωρούνται με θάνατο.
Οι νόμοι του Δράκοντα αντικαταστάθηκαν με τη νομοθεσία του Σόλωνα μετά το 594 π.Χ. Ο
Δράκων πέθανε στα 56 του χρόνια από βάρβαρη δολοφονία.
Κάτι που είπε ο Αριστοτέλης για τον Δράκοντα:
«Δράκοντος δὲ νόμοι μὲν εἰσί, πολιτείᾳ δ' ὑπαρχούσῃ τοὺς νόμους ἔθηκεν: ἴδιον δ' ἐν τοῖς νόμοις
οὐδὲν ἔστιν ὅ τι καὶ μνείας ἄξιον, πλὴν ἡ χαλεπότης διὰ τὸ τῆς ζημίας μέγεθος»

Οι νόμοι του Δράκωντα

Ο 7ος αιώνας π.Χ. Χαρακτηρίζεται ως ο αιώνας των μεγάλων νομοθετών. Η σύνταξη γραπτών
νόμων αποτέλεσε κατάκτηση των καταπιεζομένων λαϊκών τάξεων. Οι γραπτοί νόμοι σχηματίζουν
τον κύριο φραγμό κατά των αυθαιρεσιών των αριστοκρατών. Οι μεταρρυθμίσεις των νομοθετών
αμφισβητούν τις βασικές αρχές της αριστοκρατικής διακυβέρνησης.

Γύρω στα 621 π.X., όταν επώνυμος άρχοντας ήταν ο Αρίσταιχμος, οι Aθηναίοι ανέθεσαν
στο Δράκοντα να νομοθετήσει. Για πρώτη φορά οι νόμοι βρέθηκαν καταγραμμένοι και μπορούσε
ο οποιοσδήποτε να ανατρέξει σε αυτούς. Η μεταβολή θεωρείται καθοριστικής σημασίας σε σχέση
με το παρελθόν, όταν μόνον οι ευπατρίδες είχαν τη γνώση και το δικαίωμα ερμηνείας του νόμου.
Από τους νόμους του Δράκοντα ο μόνος που παρέμεινε σε ισχύ, μετά το Σόλωνα με κάποιες
τροποποιήσεις μέχρι και την εποχή του Δημοσθένη, ήταν ο νόμος περί ανθρωποκτονίας.

Πριν από τον περί ανθρωποκτονίας νόμο του Δράκοντα, η οικογένεια του θύματος είχε διακαίωμα
και υποχρέωση να πάρει εκδίκηση για το θάνατο του σκοτωμένου μέλους της. Ο πλησιέστερος
συγγενής, με την υποστήριξη της φατρίας του, ασκούσε δίωξη κατά του κατηγορουμένου για
διάπραξη φόνου ενώπιον αρχόντων, οι οποίοι καθόριζαν τη δέουσα ποινή: θάνατος για
δολοφονία και εξορία για φόνο εξ αμελείας.

Ελάχιστα είναι γνωστά για τους υπόλοιπους νόμους του Δράκοντα, εκτός του ότι ήταν αυστηροί,
επιβάλλοντας θανατική ποινή ακόμη και για ασήμαντα αδικήματα. Ο Αθηναίος ρήτορας του
τετάρτου αιώνα Δημάδης έγραψε σαρκάζοντας ότι οι νόμοι του Δράκοντα δεν ήταν γραμμένοι με
μελάνι αλλά με αίμα.
Τα ελάχιστα γνωστά σπαράγματα από τη νομοθεσία του Δράκοντα οφείλονται κυρίως στον
Αριστοτέλη (Αθηναίων Πολιτεία 4.1-3).
 Παραχωρήθηκαν πολιτικά δικαιώματα στη διοίκηση της πόλης της Αθήνας σε όλους
όσους στρατεύονταν σε περίπτωση πολέμου.
 Η εκλογή των εννέα αρχόντων και των ταμιών της πόλης γίνονταν από όλους τους
στρατεύσιμους άντρες κατοίκους και όσους είχαν ακίνητη περιουσία τουλάχιστο 10
χρυσών μνων.
 Η εκλογή των στρατηγών και των ιππάρχων γινόταν από όσους είχαν ακίνητη περιουσία
όχι λιγότερη των 100 μνων.
 Η εκλογή της Βουλής των 401 γινόταν από όλους τους στρατεύσιμους άνω των 30 ετών.
 Εγκαθιδρύθηκε η εκκλησία του δήμου στην οποία λάμβαναν μέρος όλοι οι
στρατεύσιμοι κάτοικοι της Αθήνας και οι οποίοι ήταν υποχρεωμένοι να παρίστανται σε
όλες τις συνεδρίες της.
 Περιορίστηκαν οι δικαιοδοσίες του Αρείου Πάγου στη διαφύλαξη των νόμων της πόλης,
ενώ οι πολίτες είχαν το δικαίωμα να καταγγέλλουν τις αποφάσεις του Αρείου Πάγου
που θεωρούσαν άδικες στη Βουλή.
Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία, 4.1-3 : Νομοθεσία του Δράκοντα …Μετά απ’ αυτό, πριν περάσει
πολύς καιρός, κατά τη θητεία του άρχοντα Αρισταίχμου, θέσπισε τους νόμους του ο Δράκων. Η
νομοθεσία αυτή είχε ως εξής. Πολιτικά δικαιώματα δίνονταν σ’ όσους είχαν τη δυνατότητα να
φέρουν όπλα. Εννέα άρχοντες και ταμίες εκλέγονταν όσοι είχαν περιουσία μεγαλύτερη από δέκα
μνες, ελεύθερη βαρών. Για τα κατώτερα αξιώματα εκλέγονταν όσοι μπορούσαν να φέρουν όπλα,
ενώ στρατηγοί και ίππαρχοι όσοι δήλωναν περιουσία όχι μικρότερη από εκατό μνες, ελεύθερη
βαρών, και είχαν γνήσια παιδιά από νόμιμη σύζυγο μεγαλύτερα από δέκα χρόνων. Αυτοί έπρεπε
να δίνουν εγγύηση στους πρυτάνεις, τους στρατηγούς και τους ιππάρχους τις προηγούμενης
χρονιάς μέχρι να λογοδοτήσουν, και δέχονταν ως εγγυητές τέσσερις άντρες από την ίδια με τους
στρατηγούς και τους ιππάρχους τάξη. Συγκροτήθηκε και βουλή από τετρακόσιους και έναν, που
κληρώνονταν μεταξύ των πολιτών…και αν κάποιος σκοτώσει χωρίς πρόθεση έναν άλλο, να
εξορίζεται. Οι βασιλείς να κρίνουν τον αίτιο φόνου… Οι εφέτες να αποφασίζουν. Θα παραχωρείται
συγγνώμη αν υπάρχει πατέρας ή αδερφός ή γιοι (του φονευθέντος) από όλους, μέχρι και τους
ξαδέλφους και τους γιους τους, αν όλοι δέχονται να συγχωρήσουν (το φονέα). Eκείνος που έχει
αντίρρηση να επικρατεί. Αν δεν υπάρχει κανένας συγγενής και ο φονιάς σκότωσε παρά τη θέλησή
του, και οι πενήντα ένας Εφέτες θεωρούν ότι σκότωσε παρά τη θέλησή του, δέκα φράτορες, αν
θέλουν (να παραχωρούν συγχώρεση). Αυτούς να τους εκλέγουν οι πενήντα ένας με βάση τη
γέννησή τους. Και όσοι σκότωσαν παλιότερα να υπάγονται σ’ αυτό το νόμο. Οι συγγενείς να
δεσμεύονται με διακήρυξη προς το φονέα στην αγορά και να καταδιώκουν από κοινού μέχρι και οι
εξάδελφοι (του θύματος) και τα παιδιά τους, και ο γαμπρός και ο πεθερός και οι φράτορες… αίτιο
φόνου… τους πενήντα ένα… Άν κάποιος σκοτώσει το φονέα ή είναι υπεύθυνος για το θάνατό του
να απέχει από τα όρια της αγοράς, από τα αθλήματα και το ιερό της Αμφικτυονίας. Να υπόκειται
στις ίδιες κυρώσεις με όποιον σκοτώνει Αθηναίο. Οι εφέτες να αποφασίζουν…