Οι Πεισιστρατίδες, η Σπάρτη,

Κλεισθένης και ο Θεμιστοκλής

• 528/ 7: θάνατος Πεισιστράτου
• Οι γιοί του: Ιππίας, Ίππαρχςο και Θέσσαλος
• Οι θεσμοί λειτουργούν με το γνωστό τρόπο
• 524/3 ο Κλεισθένης άρχων επώνυμος
 514 π.Χ.
• Ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων σκοτώνουν
τον Ίππαρχο
 Το τέλος των τυράννων
• 514: δολοφονία του Ιππάρχου
• [Αριστοτ.] ΑΠ 18: ἐρασθεὶς γὰρ τοῦ Ἁρμοδίου καὶ διαμαρτάνων τῆς πρὸς
αὐτὸν φιλίας, οὐ κατεῖχε τὴν ὀργήν, ἀλλ' ἔν τε τοῖς ἄλλοις ἐνεσημαίνετο
πικρῶς, καὶ τὸ τελευταῖον μέλλουσαν αὐτοῦ τὴν ἀδελφὴν κανηφορεῖν
Παναθηναίοις ἐκώλυσεν, λοιδορήσας τι τὸν Ἁρμόδιον ὡς μαλακὸν ὄντα,
ὅθεν συνέβη παροξυνθέντα τὸν Ἁρμόδιον καὶ τὸν Ἀριστογείτονα
πράττειν τὴν πρᾶξιν μετεχόντων πολλῶν. ἤδη δὲ παρατηροῦντες ἐν
ἀκροπόλει τοῖς Παναθηναίοις Ἱππίαν (ἐτύγχανεν γὰρ οὗτος μὲν
[δ]εχόμενος, ὁ δ' Ἵππαρχος ἀποστέλλων τὴν πομπήν), ἰδόντες τινὰ τῶν
κοινωνούντων τῆς πρά[ξ]εως φιλανθρώπως ἐντυγχάνοντα τῷ Ἱππίᾳ,
καὶ νομίσαντες μηνύειν, βουλόμενοί τι δρᾶσαι πρὸ τῆς συλλήψεως,
καταβάντες καὶ προεξαναστάντες τῶν [ἄλλω]ν, τὸν μὲν Ἵππαρχον
διακοσμοῦντα τὴν πομπὴν παρὰ τὸ Λεωκόρειον ἀπέκτειναν, τὴν δ' ὅλην
ἐλυμήναντο πρᾶξιν. αὐτῶν δ' ὁ μὲν Ἁρμόδιος εὐθέως ἐτελεύτησεν ὑπὸ
τῶν δορ[υ]φόρων, ὁ δ' Ἀριστογείτων ὕστερον, συλληφθεὶς καὶ πολὺν
χρόνον αἰκισθείς.
 510 π.Χ.: αποπομπή και εξορία του Ιππία με σπαρτιατική παρέμβαση μετά
από πρόσκληση μερίδας εξόριστων αριστοκρατών

• [Αριστοτ.] ΑΠ 19: Μετὰ δὲ ταῦτα συνέβαινεν πολλῷ τραχυτέραν εἶναι

τὴν τυραννίδα· καὶ γὰρ διὰ τὸ τιμωρεῖν τἀδελφῷ καὶ διὰ τὸ πολλοὺς
ἀνῃρηκέναι καὶ ἐκβεβληκέναι, πᾶσιν ἦν ἄπιστος καὶ πικρός. ἔτει δὲ
τετάρτῳ μάλιστα μετὰ τὸν Ἱππάρχου θάνατον, ἐπεὶ κακῶς εἶχεν τὰ ἐν τῷ
ἄστει, τὴν Μουνιχίαν ἐπεχείρησε τειχίζειν, ὡς ἐκεῖ μεθιδρυσόμενος. ἐν
τούτοις δ' ὢν ἐξέπεσεν ὑπὸ Κλεομένους τοῦ Λακεδαιμονίων βασιλέως,
χρησμῶν γιγνομένων ἀεὶ τοῖς Λάκωσι καταλύειν τὴν τυραννίδα διὰ
τοιάνδ' αἰτίαν. οἱ φυγάδες ὧν οἱ Ἀλκμεωνίδαι προειστήκεσαν, αὐτοὶ μὲν
δι' αὑτῶν οὐκ ἐδύναντο ποιήσασθαι τὴν κάθοδον, ἀλλ' αἰεὶ προσέπταιον.
ἔν τε γὰρ τοῖς ἄλλοις οἷς ἔπραττον διεσφάλλοντο, καὶ τειχίσαντες ἐν τῇ
χώρᾳ Λειψύδριον τὸ ὑπὲρ Πάρνηθος, εἰς ὃ συνεξῆλθόν τινες τῶν ἐκ τοῦ
ἄστεως, ἐξεπολιορκήθησαν ὑπὸ τῶν τυράννων.
 Το μαντείο των Δελφών και οι
προθέσεις των Σπαρτιάτών
• [Αριστοτ.] ΑΠ 19.4-6: ἀποτυγχάνοντες οὖν ἐν ἅπασι τοῖς ἄλλοις, ἐμισθώσαντο τὸν ἐν
Δελφοῖς νεὼν οἰκοδομεῖν, ὅθεν εὐπόρησαν χρημάτων πρὸς τὴν τῶν Λακώνων βοήθειαν. ἡ
δὲ Πυθία προέφερεν αἰεὶ τοῖς Λακεδαιμονίοις χρηστηριαζομένοις ἐλευθεροῦν τὰς Ἀθήνας,
εἰς τοῦθ' ἕως προύτρεψε τοὺς Σπαρτιάτας, καίπερ ὄντων ξένων αὐτοῖς τῶν Πεισιστρατιδῶν·
συνεβάλλετο δὲ οὐκ ἐλάττω μοῖραν τῆς ὁρμῆς τοῖς Λάκωσιν ἡ πρὸς τοὺς Ἀργείους τοῖς
Πεισιστρατίδαις ὑπάρχουσα φιλία. τὸ μὲν οὖν πρῶτον Ἀγχίμολον ἀπέστειλαν κατὰ θάλατταν
ἔχοντα στρατιάν· ἡττηθέντος δ' αὐτοῦ καὶ τελευτήσαντος, διὰ τὸ Κινέαν βοηθῆσαι τὸν
Θετταλὸν ἔχοντα χιλίους ἱππεῖς, προσοργισθέντες τῷ γενομένῳ, Κλεομένην ἐξέπεμψαν τὸν
βασιλέα στόλον ἔχοντα μείζω κατὰ γῆν, ὃς ἐπεὶ τοὺς τῶν Θετταλῶν ἱππεῖς
ἐνίκησεν, κωλύοντας αὐτὸν εἰς τὴν Ἀττικὴν παριέναι, κατακλείσας
τὸν Ἱππίαν εἰς τὸ καλούμενον Πελαργικὸν τεῖχος, ἐπολιόρκει μετὰ τῶν
Ἀθηναίων. προσκαθημένου δ' αὐτοῦ, συνέπεσεν ὑπεξιόντας ἁλῶναι τοὺς
τῶν Πεισιστρατιδῶν υἱεῖς. ὧν ληφθέντων ὁμολογίαν ἐπὶ τῇ τῶν παίδων
σωτηρίᾳ ποιησάμενοι, καὶ τὰ ἑαυτῶν ἐν πένθ' ἡμέραις ἐκκομισάμενοι,
παρέδωκαν τὴν ἀκρόπολιν τοῖς Ἀθηναίοις ἐπὶ Ἁρπακτίδου ἄρχοντος,
κατασχόντες τὴν τυραννίδα μετὰ τὴν τοῦ πατρὸς τελευτὴν ἔτη μάλιστα
ἑπτακαίδεκα, τὰ δὲ σύμπαντα σὺν οἷς ὁ πατὴρ ἦρξεν ἑνὸς δεῖ
πεντήκοντα.
• Ο Ιππίας στο Σίγειο και μετά στη Λάμψακο, η
κόρη του παντρεμένη με το γιο του τυράννου
της
• Στόχος του η αυλή των Περσών
• Ατιμία Πεισιστρατιδών, αφαίρεση πολιτικών
διακιωμάτων
• Η Αθήνα μετέχει στη συμμαχία της Σπάρτης
• Διαμάχες αριστοκρατών και φίλων και
συγγενών των τυράννων που ζητούν τη
βοήθεια της Σπάρτης
• Κλεισθένης και Ισαγόρας
 Κλεισθένης και Ισαγόρας, [Αριστοτ.] ΑΠ 20

• Καταλυθείσης δὲ τῆς τυραννίδος, ἐστασίαζον πρὸς ἀλλήλους Ἰσαγόρας ὁ

Τεισάνδρου φίλος ὢν τῶν τυράννων, καὶ Κλεισθένης τοῦ γένους ὢν τῶν
Ἀλκμεωνιδῶν. ἡττώμενος δὲ ταῖς ἑταιρείαις ὁ Κλεισθένης, προσηγάγετο τὸν
δῆμον, ἀποδιδοὺς τῷ πλήθει τὴν πολιτείαν. ὁ δὲ Ἰσαγόρας ἐπιλειπόμενος τῇ
δυνάμει, πάλιν ἐπικαλεσάμενος τὸν
Κλεομένην ὄντα ἑαυτῷ ξένον, συνέπεισεν ἐλαύνειν τὸ ἅγος,
διὰ τὸ τοὺς Ἀλκμεωνίδας δοκεῖν εἶναι τῶν ἐναγῶν.
ὑπεξελθόντος δὲ τοῦ Κλεισθένους, <ἀφικόμενος ὁ Κλεομένης μετ' ὀλίγων,
ἡγηλάτει τῶν Ἀθηναίων ἑπτακοσίας οἰκίας. ταῦτα δὲ διαπραξάμενος, τὴν μὲν
βουλὴν ἐπειρᾶτο καταλύειν, Ἰσαγόραν δὲ καὶ τριακοσίους τῶν φίλων μετ' αὐτοῦ
κυρίους καθιστάναι τῆς πόλεως. τῆς δὲ βουλῆς
ἀντιστάσης καὶ συναθροισθέντος τοῦ πλήθους, οἱ μὲν περὶ
τὸν Κλεομένην καὶ Ἰσαγόραν κατέφυγον εἰς τὴν ἀκρόπολιν, ὁ δὲ δῆμος δύο μὲν
ἡμέρας προσκαθεζόμενος ἐπολιόρκει, τῇ δὲ τρίτῃ Κλεομένην μὲν καὶ τοὺς μετ'
αὐτοῦ πάντας ἀφεῖσαν ὑποσπόνδους, Κλεισθένην δὲ καὶ τοὺς ἄλλους φυγάδας
μετεπέμψαντο.
 Ο Κλεισθένης, [Αριστοτ.] ΑΠ 21

• κατασχόντος δὲ τοῦ δήμου τὰ πράγματα, Κλεισθένης ἡγεμὼν ἦν καὶ τοῦ

δήμου προστάτης. Διὰ μὲν οὖν ταύτας τὰς αἰτίας ἐπίστευεν ὁ δῆμος τῷ
Κλεισθένει. τότε δὲ τοῦ πλήθους προεστηκώς, ἔτει τετάρτῳ μετὰ τὴν τῶν
τυράννων κατάλυσιν, ἐπὶ Ἰσαγόρου ἄρχοντος, πρῶτον μὲν συνένειμε πάντας
εἰς δέκα φυλὰς ἀντὶ τῶν τεττάρων, ἀναμεῖξαι βουλόμενος, ὅπως μετάσχωσι
πλείους τῆς πολιτείας· ὅθεν ἐλέχθη καὶ τὸ μὴ φυλοκρινεῖν, πρὸς τοὺς
ἐξετάζειν τὰ γένη βουλομένους. ἔπειτα τὴν βουλὴν πεντακοσίο[υ]ς ἀντὶ
τετρακοσίων κατέστησεν, πεντήκοντα ἐξ ἑκάστης φυλῆς. τότε δ' ἦσαν
ἑκατόν. διὰ τοῦτο δὲ οὐκ εἰς δώδεκα φυλὰς συνέταξεν, ὅπω[ς] αὐτῷ μὴ
συμβαίνῃ μερίζειν πρὸς τὰς προϋπαρχούσας τριττῦς. ἦσαν γὰρ ἐκ δʹ φυλῶν
δώδεκα τριττύες, ὥστ' οὐ [συν]έπιπτεν <ἂν> ἀναμίσγεσθαι τὸ πλῆθος.
διένειμε δὲ καὶ τὴν χώραν κατὰ δήμους τριάκοντα μέρη, δέκα μὲν τῶν περὶ
τὸ ἄστυ, δέκα δὲ τῆς παραλίας, δέκα δὲ τῆς μεσογείου, καὶ ταύτας
ἐπονομάσας τριττῦς, ἐκλήρωσεν τρεῖς εἰς τὴν φυλὴν ἑκάστην, ὅπως ἑκάστη
μετέχῃ πάντων τῶν τόπων.
 Ο Κλεισθένης, [Αριστοτ.] ΑΠ 21
• καὶ δημότας ἐποίησεν ἀλλήλων τοὺς οἰκοῦντας ἐν ἑκάστῳ
τῶν δήμων, ἵνα μὴ πατρόθεν προσαγορεύοντες
ἐξελέγχωσιν τοὺς νεοπολίτας, ἀλλὰ τῶν δήμων
ἀναγορεύωσιν. ὅθεν καὶ καλοῦσιν Ἀθηναῖοι σφᾶς αὐτοὺς
τῶν δήμων. κατέστησε δὲ καὶ δημάρχους, τὴν αὐτὴν
ἔχοντας ἐπιμέλειαν τοῖς πρότερον ναυκράροις. καὶ γὰρ
τοὺς δήμους ἀντὶ τῶν ναυκραριῶν ἐποίησεν.
προσηγόρευσε δὲ τῶν δήμων τοὺς μὲν ἀπὸ τῶν τόπων,
τοὺς δὲ ἀπὸ τῶν κτισάντων· οὐ γὰρ ἅπαντες ὑπῆρχον ἐν
τοῖς τόποις. τὰ δὲ γένη καὶ τὰς φρατρίας καὶ τὰς ἱερωσύνας
εἴασεν ἔχειν ἑκάστους κατὰ τὰ πάτρια. ταῖς δὲ φυλαῖς
ἐποίησεν ἐπωνύμους ἐκ τῶν προκριθέντων ἑκατὸν
ἀρχηγετῶν, οὓς ἀνεῖλεν ἡ Πυθία δέκα.
 Ο Κλεισθένης, [Αριστοτ.] ΑΠ 22
• Τούτων δὲ γενομένων δημοτικωτέρα πολὺ τῆς Σόλωνος ἐγένετο ἡ
πολιτεία. καὶ γὰρ συνέβη τοὺς μὲν Σόλωνος νόμους ἀφανίσαι τὴν
τυραννίδα διὰ τὸ μὴ χρῆσθαι, και[ν]οὺς δ' ἄλλους θεῖναι τὸν Κλεισθένη
στοχαζόμενον τοῦ πλήθους, ἐν οἷς ἐτέθη καὶ ὁ περὶ τοῦ ὀστρακισμοῦ
νόμος. πρῶτον μὲν οὖν ἔτει πέμπτῳ μετὰ ταύτην τὴν κατάστασιν, ἐφ‘
Ἑρμοκρέοντος ἄρχοντος, τῇ βουλῇ τοῖς πεντακοσίοις τὸν ὅρκον ἐποίησαν,
ὃν ἔτι καὶ νῦν ὀμνύουσιν. ἔπειτα τοὺς στρατηγοὺς ᾑροῦντο κατὰ φυλάς,
ἐξ ἑκάστης φυλῆς ἕνα, τῆς δὲ ἁπάσης στρατιᾶς ἡγεμὼν ἦν ὁ πολέμαρχος.
ἔτει δὲ μετὰ ταῦτα δωδεκάτῳ νικήσαντες τὴν ἐν Μαραθῶνι μάχην, ἐπὶ
Φαινίππου ἄρχοντος, διαλιπόντες ἔτη δύο μετὰ τὴν νίκην, θαρροῦντος
ἤδη τοῦ δήμου, τότε πρῶτον ἐχρήσαντο τῷ νόμῳ τῷ περὶ τὸν
ὀστρακισμόν, ὃς ἐτέθη διὰ τὴν ὑποψίαν τῶν ἐν ταῖς δυνάμεσιν, ὅτι
Πεισίστρατος δημαγωγὸς καὶ στρατηγὸς ὢν τύραννος κατέστη. καὶ
πρῶτος ὠστρακίσθη τῶν ἐκείνου συγγενῶν Ἵππαρχος Χάρμου Κολλυτεύς,
δι' ὃν καὶ μάλιστα τὸν νόμον ἔθηκεν ὁ Κλεισθένης, ἐξελάσαι βουλόμενος
αὐτόν.
• εὐθὺς δὲ τῷ ὑστέρῳ ἔτει, ἐπὶ Τελεσίνου
ἄρχοντος, ἐκυάμευσαν τοὺς ἐννέα ἄρχοντας
κατὰ φυλὰς ἐκ τῶν προκριθέντων ὑπὸ τῶν
δήμων πεντακοσίων, τότε μετὰ τὴν τυραννίδα
πρῶτον. οἱ δὲ πρότεροι πάντες ἦσαν αἱρετοί.
• Ο Κλεισθένης δεν εισήγαγε νέους νόμους για
λόγους ιδεολογικούς
• Έθεσε τις βάσεις εισάγοντας νέους θεσμούς
για να εξελιχθεί το πολίτευμα σε δημοκρατία
αλλά ο στόχος του δεν ήταν αυτός
• Οι στόχοι τους ήταν αμιγώς πολιτικοί και
στρατιωτικοί
• Εισήγαγε τις 10 φυλές και όρισε με τη βοήθεια
της Πυθίας τα ονόματά τους
• Ανέδειξε σε δυναμική μονάδα της πολιτείας
όπου καταγράφονται οι πολίτες και κατοικούν
τους δήμους. Χρειάστηκε να ονοματίσει δήμους,
άλλους από ονόματα που είχαν και εξαρτιόταν
από το που βρισκόταν και άλλους από τους
ιδρυτές τους. Μάλλον συνένωσε μικρότερους
οικισμούς και τους κατέστησε δήμους.
• Ο δήμος αντικατέστησε το γένος
• Η προέλευσή των είναι φυσική και δεν
υπεβλήθησαν σε αριθμητική ομοιομορφία
• Ένας η περισσότεροι δήμοι αποτελούν την
τριττύ, συστατική μονάδα της φυλής
• Η τριττύ συνδυάζει δήμους από διαφορετικές
περιοχές της Αττικής
• Το μέγεθος της μιας από την άλλη διαφέρει
• Αυτό δεν επηρεάζει το δυναμικό της κάθε
φυλής γιατί ίσος αριθμός στρατεύσιμων
παρέχεται από την κάθε φυλή
• Δεδομένων των βαθμίδων στράτευσης,
οπλίτες και ιππείς, αναδεικνύεται βαθιά γνώση
των δήμων
• Πολεμούν κατά φυλάς και το μέγεθος της κάθε
τριττύος μάλλον δεν είναι το ίδιο αλλά αυτό
δεν επηρεάζει τον αριθμό των στρατεύσιμων
γιατί έχουμε ίσο αριθμό στρατεύσιμων
πολιτών ανά φυλή που δίνει μία τάξη οπλιτών
και μία ίλη ιππικού
• Επί κεφαλής του κάθε δήμου είναι ο
δήμαρχος και εκλέγεται τοπικά
• Τον 4ο π.Χ. αι. ο δήμαρχος του Πειραιά
επιλέγεται από την πόλιν (Αθ. Πολ. 54.8)
• Ο δήμος λαμβάνει αρμοδιότητες που είχαν οι
ναυκραρίες και οι αποδέκτες αντικαθιστούν
τους κολακρέτες και αποδέχονται εισφορές
με βάση την περιουσία
• Οι Αθηναίοι πολίτες καταγράφονται στους
δήμους, ληξιαρχικόν γραμματείον
• Η πολιτεία μεταβιβάζεται από τον πατέρα στο
γιο
• Δεν ξέρουμε εάν υπήρχαν επί Κλεισθένους
περιορισμοί στο πόσες φορές μπορεί κάποιος
να εκλεγεί βουλευτής
• Το νέο σύστημα έχει ως στόχο τον
κατακερματισμό των παλαιών εστιών
επιρροής και τη δημιουργία
αντιπροσωπευτικών οργάνων νέου τύπου
• Το σύστημα αυτό δέχεται κατά τους
επόμενους αιώνες αλλαγές προς το καλύτερο
 Ακόμη
• Ιδρύει τη βουλή των 500 που απαρτίζεται από
50 βουλευτές για κάθε φυλή.
• Κάθε φυλή πρυτανεύει για 36 μέρες κάθε
χρόνο
• Οι άρχοντες κληρώνονται μεταξύ αυτών που
είχαν εκλεγεί όπως οι βουλευτές
• Παλαιότερα ήταν αιρετοί
 Αριστοτ. Πολ. 3, 1275β36-37
• Στο πολιτικό σώμα εντάσσονται ξένοι και
δούλοι, ενσωματώνονται δηλ.
αναξιοπαθούντες της παλαιότερης περιόδου
των τυράννων
• Κατά μία άποψη ο Κλεισθένης συγκρότησε
πρώτος το σώμα των μετοίκων
 Οι δέκα φυλές
• 1. Ερεχθηίς
• 2. Αιγηίς
• 3. Πανδιονίς
• 4. Λεοντίς
• 5. Ακαμαντίς
• 6. Οινηίς
• 7. Κεκροπίς
• 8. Ιπποθωντίς
• 9. Αιαντίς
• 10. Αντιοχίς
• Τα αγάλματά των επώνυμων ανεγείρονται
μπροστά το Βουλευτήριο
 Χρονολογήσεις
• Οι 10 φυλές σε ισχύ από το 505/4, από τότε
και η δοκιμασία των βουλευτών και η εύθυνα
• Ο βουλευτικός όρκος από το 501/ 500
• Οι στρατηγοί, ένας για κάθε φυλή από το
501/ 500
• Δεν εκστρατεύουν όλοι μαζί αλλά με
απόφαση της βουλής ορίζεται ποιος ή ποιοι
θα είναι επι κεφαλής μιας εκστρατείας
 Άμεσα αποτελέσματα
• Κινητοποίηση πολιτών και αντιμετώπιση
Πελοποννησίων, Βοιτών και Χαλκιδέων
• Προβλήματα με Βοιωτούς από το 510 π.Χ.
• Οι Πλαταιές εκτός Βοιωτικού κοινού και τότε
αρχίζει η μακρά φιλία με την Αθήνα
• Υσιαί: αθηναίκή βάση σε βόρεια κλιτύ Κιθαιρώνα
• 506: ήττα Βοιωτών και Χαλκιδέων, 4000
Αθηναίοι κληρούχοι στο Ληλάντιον
 Οστρακισμός
• Από την εκκλησία του δήμου και όχι τη βουλή
• 6000 όστρακα
• Όποιος λάβει τις περισσότερες ψήφους
εξορίζεται εντός 10 ημερών για 10 χρόνια
• 487: Ίππαρχος Χάρμου
• 486: Μεγακλής
• 484:΄Ξάνθιππος
 Ηρόδ. 7.143-144
• Ἑτέρη τε Θεμιστοκλέϊ γνώμη ἔμπροσθε
ταύτης ἐς καιρὸν ἠρίστευσε, ὅτε Ἀθηναίοισι γενομένων
χρημάτων μεγάλων ἐν τῷ κοινῷ τὰ ἐκ τῶν μετάλλων σφι
προσῆλθε τῶν ἀπὸ Λαυρείου, ἔμελλον λάξεσθαι ὀρχηδὸν
ἕκαστος δέκα δραχμάς· τότε Θεμιστοκλέης ἀνέγνωσε Ἀθη-
ναίους τῆς διαιρέσιος ταύτης παυσαμένους νέας τούτων
τῶν χρημάτων ποιήσασθαι διηκοσίας ἐς τὸν πόλεμον, τὸν
πρὸς Αἰγινήτας λέγων. Οὗτος γὰρ ὁ πόλεμος συστὰς ἔσωσε
τότε τὴν Ἑλλάδα, ἀναγκάσας θαλασσίους γενέσθαι Ἀθη-
ναίους· αἱ δὲ ἐς τὸ μὲν ἐποιήθησαν οὐκ ἐχρήσθησαν, ἐς
δέον δὲ οὕτω τῇ Ἑλλάδι ἐγένοντο. Αὗταί τε δὴ αἱ νέες
τοῖσι Ἀθηναίοισι προποιηθεῖσαι ὑπῆρχον, ἑτέρας τε ἔδεε
προσναυπηγέεσθαι. Ἔδοξέ τέ σφι μετὰ τὸ χρηστήριον
βουλευομένοισι ἐπιόντα ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα τὸν βάρβαρον
δέκεσθαι τῇσι νηυσὶ πανδημεί, τῷ θεῷ πειθομένους, ἅμα Ἑλλήνων τοῖσι
βουλομένοισι. Τὰ μὲν δὴ χρηστήρια ταῦτα τοῖσι Ἀθηναίοισι ἐγεγόνεε.
 Ηρόδ. 7.145
Συλλεγομένων δὲ ἐς τὠυτὸ τῶν Ἑλλήνων τῶν περὶ τὴν Ἑλλάδα τὰ ἀμείνω
φρονεόντων καὶ διδόντων σφίσι λόγον καὶ πίστιν, ἐνθαῦτα ἐδόκεε
βουλευομένοισι αὐτοῖσι πρῶτον μὲν χρημάτων πάντων καταλλάσσεσθαι
τάς τε ἔχθρας καὶ τοὺς κατ' ἀλλήλους ἐόντας πολέμους· ἦσαν δὲ πρός
τινας καὶ ἄλλους ἐγκεχ<ει>ρημένοι, ὁ δὲ ὦν μέγιστος Ἀθηναίοισί τε καὶ
Αἰγινήτῃσι. Μετὰ δέ, πυνθανόμενοι Ξέρξην σὺν τῷ στρατῷ εἶναι ἐν
Σάρδισι, ἐβουλεύσαντο κατασκόπους πέμπειν ἐς τὴν Ἀσίην τῶν βασιλέος
πρηγμάτων, ἐς Ἄργος τε ἀγγέλους ὁμαιχμίην συνθησομένους πρὸς τὸν
Πέρσην, καὶ ἐς Σικελίην ἄλλους πέμπειν παρὰ Γέλωνα τὸν Δεινομέ-
νεος ἔς τε Κέρκυραν κελεύσοντας βοηθέειν τῇ Ἑλλάδι, καὶ ἐς Κρήτην
ἄλλους, φρονήσαντες εἴκως ἕν τε γένοιτο τὸ
Ἑλληνικὸν καὶ [εἰ] συγκύψαντες τὠυτὸ πρήσσοιεν πάντες,
ὡς δεινῶν ἐπιόντων ὁμοίως πᾶσι Ἕλλησι. Τὰ δὲ Γέλωνος πρήγματα
μεγάλα ἐλέγετο εἶναι, οὐδαμῶν Ἑλληνικῶν τῶν οὐ πολλὸν μέζω.
 Αίγινα
• 506 σύμμαχος της Θήβας
• 498: ακήρυχτος πόλεμος, δηώσεις στο
Φάληρο
• Αργότερα, 490 π.Χ. ο Κλεομένης για την
αποτροπή του μηδισμού της, στέλνει 10
ομήρους από την Αίγινα στην Αθήνα
 Θεμιστοκλής
• 493/2: άρχων επώνυμος
• Μουνυχία, Ζέα και Πειραιεύς
• 483 τα μέταλλα στη Μαρώνεια
• 200 τριήρεις
 Η προσφορά του Θεμιστοκλή
• Το ναυτικό πρόγραμμα
• Η οχύρωση του Πειραιά
• Και τα δύο συμβάλλουν στο να γίνει η Αθήνα
ναυτική δύναμη και να αντιμετωπίσει τους
Πέρσες