İHTİYAÇ SAPTAMA

Dr. Öğr. Üyesi Fadıl ŞİRAZ

fadil.siraz@omu.edu.tr
İhtiyaçları Saptama

Program
geliştirmede hangi
ihtiyaçlar?

1. Toplumun 3. Konu alanı ile

2. Bireyin
beklenti ve ilgili ihtiyaçlar
ihtiyaçları nelerdir?
ihtiyaçları nelerdir? nelerdir?

2
İhtiyaç Saptamada Temel Sorunlar

1. Genel Durum Nedir?: Okullaşma düzeyi, nüfus artış oranına bağlı olarak öğrenci artış oranı, doğal kaynaklar,
gelir dağılımı, bütçeden eğitime ayrılan pay, sosyo-ekonomik özellikler, eğitim yatırımları, okullarda
okutulan dersler, programların temel felsefesi, öğretmenle okullardaki araç gereç dağılımı ve kullanımı,
eğitim teknolojilerinden yararlanma olanakları , personel durumu gibi sorulara yanıtlar aranabilir.
2 Öğrencilerle ilgili Veriler Nelerdir?: Öğrenci artışı, sınıf geçme ve kalma oranları, öğrencilerin sınıflanması,
başarı düzeyleri, öğrencilerin geçirdiği yaşantılar, öğrencilerin yetiştirilmesi, öğrencinin kendisine ilişkin
değer ve tutumları.
3. Ders Kitaplarının İçeriği Nasıldır?: Programın hedefleri ile ders kitabı arasındaki tutarlılık, konu alanı açısından
çağdaş bilgilerin aktarılması, bilgi patlaması ve yeni değişmelerin ders kitaplarına yansıtılması gibi sorulara
yanıt aranabilir.
Bu belirlemelere dayalı olarak programa ilişkin kimi sorular da şunlar olabilir:
✓ Eğitim programın hedefleri neler olmalıdır?
✓ Eğitim programları hangi açılardan hedefine ulaşamamaktadır?
✓ Eğitim programlarının hangi yönleri incelenmelidir?
✓ Eğitim programları nasıl geliştirilebilir, nasıl daha etkili ve verimli bir düzeye getirilebilir?
✓ Mevcut programı uygulamak ve geliştirmek uygun mudur? Yoksa yeni bir program mı hazırlanmalıdır?
✓ Eğitim programları ne derece etkilidir?
✓ Eğitim programları uygulamasından nasıl bir sonuç alınmış, neler kazanılmıştır?
✓ …

3
İhtiyaç Belirleme Yaklaşımları

1.Farklar Yaklaşımı: (olması gereken-mevcut durum) ihtiyaç, gerçek başarı ile beklenen başarı
arasındaki farkla ortaya çıkarılır. Örneğin bir grupta bulunması gereken özellikleri belirleyip, o
grubun bu özelliklere sahip olup olmadığını belirleyen bir testten geçirilmesi ve hangi istenen
özelliklerin olmadığının ve hangilerinin olduğunun belirlenmesi bu yaklaşımın benimsendiğini
gösterir.
2.Demokratik Yaklaşım: (çoğunluğun istediği ve referans grupları) Çoğunluk tarafından istenen
değerler ve değişiklikler söz konusudur. Burada baskı grupları da önemli bir yer tutar. Birçok insanın
İhtiyaç değerlendirme süreci içinde olması, İnsan ilişkileri ve toplumla bütünleşme özelliğine sahip
olması bu yaklaşımın en belirgin özelliğidir. Örneğin bir grubun çoğunluğunun istekleri, ilgileri ve
yetenekleri dikkate alınarak program hedefleri belirleniyorsa demokratik yaklaşım benimsenmiş
demektir.
3.Analitik Yaklaşım: (varsayımlardan hareket edilir) Ulusal ve uluslararası şartlara bağlı değişmelerle ilgili
yönelimlerin incelenmesi ve gelecekte karşılaşılacak olası durumlardan yola çıkarak ihtiyacın
belirlenmesi sürecidir. Örneğin ileriki yıllarda derslerin web üzerinden işleneceği varsayımıyla
internet kullanımına İlişkin davranışların ve özelliklerin kazandırılması planlamışsa analitik yaklaşım
benimsenmiş demektir.
4. Betimsel Yaklaşım: (mevcut durumun iki olasılığından [+/-] hareket edilir) Belirli olgu veya eğitim
yaşantılarından ortaya çıkan durumla ilgilenen ihtiyaç analizi yaklaşımıdır. Örneğin bir grubun
eksikleri gözlemlenmiş ve buna göre hedefler belirlenmiş ise betimsel yaklaşım benimsenmiştir. 4
İhtiyaç Belirleme Yaklaşım Örnekleri

a. Bir özel okul, program geliştirme çalışmaları sırasında Türkiye’de ve tüm dünyada
hem eğitimde hem de meslek yaşamında bilgisayar kullanabilmenin öğrencilere
sağlayabileceği pek çok yararı olduğunu öngörür. Öğrenciler, internet sayesinde
başka yollarla ulaşamayacakları pek çok kaynağa ulaşabilmekte ve bunun da eğitim
kalitesine katıda bulunabileceği varsayılmaktadır. Ayrıca, gözlenen durum,
bilgisayar kullanabilen kişilerin kullanamayanlara göre daha kolay ve daha iyi işler
bulabildiklerini göstermektedir. Buradan yola çıkarak, gelecekte bilgisayar bilmeyen
insan sayısının çok az olacağı düşünülür. Tüm bu verilerden yola çıkan okul,
bilgisayar kullanabilmeyi bir ihtiyaç olarak belirler ve programına bu ihtiyaca cevap
verecek bir ders ekler.
b. Bir okulda İngilizce derslerinde öğretmenler, öğrencilerinin bazı konuları dili
öğretilen kültürü bilmemeleri nedeniyle zor öğrendiklerini gözlemler ve
öğrencilerin İngiliz kültürü hakkında fikir sahibi olmalarının dili öğrenmekte
olanlara yardımcı olacağını düşünürler. Bu durumda, programa bu yönde
materyaller konmasını bir ihtiyaç olarak görürler. 5
İhtiyaç Belirleme Yaklaşım Örnekleri

c. Üniversiteye hazırlık eğitimi veren bir dershane öğrencilerinin %80inin bir yüksek
öğrenim kurumuna girmesini istemektedir. Bir önceki yılın sonuçları, dershaneye
devam eden öğrencilerden sadece %30unun üniversite sınavını kazandığımı
göstermektedir. Dershane yöneticileri ve çalışanları bu sonucu inceleyerek
programlarında eğitim, gün ve saatlerinde ve kullandıkları materyallerde değişiklik
yapmaya karar verirler.
d. Türkiye uzun yıllardır Avrupa Birliği’ne girme isteği ve çabası içindedir. Avrupa
Birliği'ne geçiş sürecinin somutlaşmaya başlamasının ardından yapılan anketler
halkın birliğe girişin anlamın, yani bize neler sağlayacağım tam olarak bilmemekle
birlikte bu sürecin genelde ülke ve özelde de halk için iyi bir şey olacağını
düşündüğünü göstermektedir. Halkın getirisini ya da götürüsünü tam olarak
bilmediği bir süreci desteklemesinin nedeni güvendikleri politikacı, gazeteci ve
aydınların Avrupa Birliğine girişi desteklemesidir. Dolayısıyla birliğe giriş bir ihtiyaç
olarak tanımlanmaktadır.
6
İhtiyaç Belirleme Yaklaşım Örnekleri

c. Üniversiteye hazırlık eğitimi veren bir dershane öğrencilerinin %80inin bir yüksek
öğrenim kurumuna girmesini istemektedir. Bir önceki yılın sonuçları, dershaneye
devam eden öğrencilerden sadece %30unun üniversite sınavını kazandığımı
göstermektedir. Dershane yöneticileri ve çalışanları bu sonucu inceleyerek
programlarında eğitim, gün ve saatlerinde ve kullandıkları materyallerde değişiklik
yapmaya karar verirler.
d. Türkiye uzun yıllardır Avrupa Birliği’ne girme isteği ve çabası içindedir. Avrupa
Birliği'ne geçiş sürecinin somutlaşmaya başlamasının ardından yapılan anketler
halkın birliğe girişin anlamın, yani bize neler sağlayacağım tam olarak bilmemekle
birlikte bu sürecin genelde ülke ve özelde de halk için iyi bir şey olacağını
düşündüğünü göstermektedir. Halkın getirisini ya da götürüsünü tam olarak
bilmediği bir süreci desteklemesinin nedeni güvendikleri politikacı, gazeteci ve
aydınların Avrupa Birliğine girişi desteklemesidir. Dolayısıyla birliğe giriş bir ihtiyaç
olarak tanımlanmaktadır.
a. analitik, b. betimsel, c. farklar yaklaşımı, d. demokratik
7
İhtiyaç Değerlendirme Süreci

İhtiyaç değerlendirmesi bir süreçtir. "Ne?" ile "Ne-Olmalı?" arasındaki-farklar, kurumlar ya

da bireyler açısından belirlenmesi ve bu farkın nasıl kapatılacağı yönünde önceliklerin
belirlenmesi sürecidir. Karar vermede yardımcı olmak amacıyla, en önemli olarak
belirlenenleri önceliklerine göre sıralar. İhtiyaç değerlendirmesi süreci tamamlandığında;
nereye doğru yol alındığı ve
niçin yol alındığı ortaya koyar.
İhtiyaç değerlendirme sürecini çeşitli aşamalarda tamamlamak olanağı vardır. Bir sıralamaya
göre; Planlama, Bilgi Toplama ve Bilginin Çözümlenip Rapor Edilmesi olarak ihtiyaç
değerlendirme yapılmakta ye üç aşamada gerçekleşmektedir. İhtiyaç değerlendirmesi
süreci beş aşamada ele alındığında şu şekilde sıralanır.
a . Hazırlık: İhtiyaç değerlendirmesi yapmak için hazırlanmak.
b. Bilgi Toplama: İhtiyaç değerlendirmesi için bilgi toplamak.
c. Bilgilerin Analizi: İhtiyaç değerlendirmesi için toplanan bilgileri ayrıştırmak.
d Bilgilerin Rapor Edilmesi: İhtiyaç değerlendirmesi için ayrıştırılan bilgileri rapor etmek
e, Bilgilerin Kullanımı: Bilgilerden yararlanmak.
8
İhtiyaç Değerlendirme Süreci

1. Hazırlık;
✓ Bilgi toplama kaynaklarının belirlenmesi,
✓ Bilgi toplama ilkelerinin geliştirilmesi,
✓ Bilgilerin analizi için ilkelerin oluşturulması,
✓ İhtiyaç değerlendirme sürecinde önceliklerin belirlenmesi,

Sorular

1. İhtiyaç belirleme ve değerlendirme çalışmalarını kim yapacak?

2. Hangi sorular yöneltilecek?

3. Sorular nasıl sorulacak?

4. Sorular kimlere sorulacak?

5. Bilgi toplamak için nasıl bir programlanmaya ve ne kadar süreye ihtiyaç duyulacak?

6. Sonuçları kim inceleyip yorumlayacak?

7. İlgili kişiler kim olacak? Sonuç hakkında ilgili kişilerin bilmesi gereken konular neler olacak?
9
İhtiyaç Değerlendirme Süreci

2. Bilgi Toplama:

Aşamaları:

1. Bilgi kaynaklarının ve uygun örneklemlerin belirlenmesi

2 Gerekli işlemlerin ve araçların seçilmesi ve geliştirilmesi

3. Her işlem için ayrıntılı plan hazırlanması ve kayıt tutulması

4. Bilgilerin toplanması

Toplanan bu bilgiler:

• Çalışma örneklerine
• Programla ilgili araçlara
• Kayıtlara
• Öğrenciye

yönelik bilgiler olmalı ve tüm bu bilgiler etkili ve verimli kullanım için elverişli olmalıdır.
10
İhtiyaç Değerlendirme Süreci

3. Bilgilerin Analizi:

• Eğitimden beklenenler nelerdir?

• Beklenilen hedeflerden hangileri gerçekleşmiş hangileri gerçekleşmemiştir?

• Hangi faktörler davranışların kazanılmadığını belirler?

• Kabul edilebilir davranışların kazanılması için daha başka neler yapılabilirdi?

İhtiyaç değerlendirilmesinde:

i. Kapsam analizi, sistem analizi

ii. Betimlemeli istatistik, varyans analizi normlara dayalı analiz

ii Fonksiyona dayalı analiz

iv. Farklar analizi

v. Maliyet analizi yapılması önerilmektedir

11
İhtiyaç Değerlendirme Süreci

4. Bilgilerin Rapor Edilmesi:

✓ Katılan personel

✓ Kullanılan kaynakların listesi

✓ Toplanan bilgilerin özeti

✓ Bilgilerin analiz edilmesiyle ortaya çıkan durum

✓ Önceliklerin belirlenmesi için yapılan işlemler

Bu belirlemeler ışığı altında rapor basit, acık ve doğru biçimde yazılıp program
geliştirme komisyonuna sunulmalıdır.

12
İhtiyaç Değerlendirme Süreci

5. Bilgilerin Kullanımı:

Karar vermede yetkili kişi ya da kurullar aşağıdaki üç seçenekten birini seçmek

durumundadırlar.

1. Raporu kabul etmek ve başka bir şey yapmamak,

2 . Raporu kabul edip, programdaki diğer süreçlerin başlamasına olanak tanımak,

3. Raporu kabul etmek (ihtiyacın varlığını kabul etmek) ama daha başka kurum ve
kuruluşlardan bilgi toplama yolunu seçerek, süreci uzatarak diğer aşamalara
geçilmesini engellemek

Bu üç seçenekten biri seçilir ve uygulanır.

13
İHTİYAÇ BELİRLEME DEĞERLENDİRME TEKNİKLERİ

1. Delphi Tekniği-Anket Geliştirme

2. Progel-Dacum Tekniği

3. Gözlem

4. Meslek Analizi

5. Ölcme Araçları- Testler

6. Görüşme-Grup Toplantıları

7. Kaynak Tarama
a. Literatür Tarama

b. Raporları Değerlendirme

c. Mevcut Programı İnceleme

14
1. Delphi Tekniği-Anket Geliştirme

Konu ile ilgili seçilmiş uzmanların yüz yüze gelmeden ortak görüşlerinin alınması amacıyla
geliştirilmiştir. Tekniğin en büyük amacı konu ile ilgili seçilmiş uzmanlar grubunun akılcı bir
yaklaşımla ortak görüşlerinin alınması, bir anlamda ortak görüş sağlanması çabalarıdır.
Teknik, bir dizi anketin kontrollü dağıtımı sonucu elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi
süreci olarak açıklanabilir. Delphi Tekniği, bugünkü durumu ortaya koyan görüşlerin
toplanmasından ziyade gelecekte nelerin, nasıl olabileceği üzerinde görüşlerin alınması
temeline dayanır.

Delphi Tekniğinin Olumlu Yönleri

✓ Parasal açıdan ekonomiktir,

✓ Katılımcıların görüşlerini etki altında kalmadan açıklama fırsatları vardır,

✓ Kontrollü iletişim kurulması, uzmanlar grubunun konu dışı kalmalarını (yorumlara girmelerini) önler,

✓ Grup kararları alınırken baskın kişilerden etkilenme söz konusu değildir,

✓ Anlamsız ve yersiz tartışmalara girilmesi söz konusu değildir,

✓ Bağımsız düşünmeyi sağlar.

15
1. Delphi Tekniği-Anket Geliştirme

Tekniğin İşleyişi

1. İşlem basamağı: Bu basamak çalışmanın ya da projenin ana amacını belirleme aşamasıdır.

2. İşlem basamağı: Bu basamak, panele katılacak uzmanların seçilmesi aşamasıdır, grup üyelerinin
seçiminde yeter sayının üstünde bir rakam belirlenmesinde yarar yardır. İşleyiş süreci içinde bazı
üyelerin çalışmadan ayrılabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Genellikle 100 üye ile başlanması
uygun görülmektedir.

3. İşlem basamağı:

1.Tur: Üzerinde çalışılması planlanan eğilimlerin, değişimlerin ve olayların belirlenmesi aşamasıdır. Bu

turda uzmanlara konuya ilişkin saptanan bir ya da birden fazla soruyla görüşleri sorulur. Bütün çalışmalar
mektup aracılığıyla yapılır. Ancak etkileşimli bilgisayar aracılığıyla da bu süreç işleyebilmektedir.
Uzmanların bir araya gelmeleri söz konusu olmadığı gibi, bir komite gibi çalışmadıkları da
unutulmamalıdır.

Birinci turda sorulabilecek açık uçlu sorulara örnek olarak "2025 yılında endüstri eğitimi nasıl
yapılacaktır? ya da 2025 yılında elektronik iletişim nasıl olacaktır?" Bu sorulara verilecek yanıtlar
arasında birileri, iş ve endüstri alanında elektronik iletişim kullanımının % 100e ulaşacağını söyleyebilir
ya da bir diğeri mesleki eğitimin ancak 4 yıllık bir üniversite eğitimiyle kazanılabileceğini söyleyebilir. Bu
ve benzeri yanıtlar diğer turlardaki sorulara ışık tutacaktır.

16
1. Delphi Tekniği-Anket Geliştirme

Tekniğin İşleyişi

4. Islem basamağı:

2. Tur: Gönderilen anketteki sorularla ilgili uzmanların ilk görüşlerinin alınması aşamasıdır. Burada birinci
turda gönderilen soruların- cevapları incelenir, gruplanır ve bir sıraya sokulur. Toplanan cevaplar
uzmanlara gönderilir ve uzmanlardan da cevapları sıraya sokmaları istenir.

5. işlem basamağı:

3.Tur: Uzmanlardan grup dışı kararları varsa bunları savunmaları ya da değiştirmeleri istenir. Tekniğin bu
aşamadaki amacı ortak görüşe ulaşmak olduğundan kendilerine bir fırsat daha tanınır. Burada
amaçlanan ortak görüşün elde edilmesi için uzmanlardan;
a. Daha önce verilen yanıtı, değiştirmek mi istiyorsunuz ya da,

b. Daha önce verilen yanıt değiştirilmek istenmiyorsa bunu yorumlamaları istenmektedir.

6. İşlem basamağı:

4. Tur: Uzmanlardan yeniden ortak görüşün dışında kalan cevaplarını değiştirmeleri ya da gerekçeli
açıklamaları istenir. Tüm bu çalışmalar süresince özet değerlendirmelerin birer adedi de uzmanlara
gönderilir. Unutulmaması gereken bir diğer önemli konu ise uzmanlara bu katılımlarından ötürü hiçbir
ödeme yapılmadığıdır. Bu turun amacı 3.turda sağlanamayan ortak görüşe ulaşmaktır.

17
1. Delphi Tekniği-Anket Geliştirme

Tekniğin İşleyişi

7. İşlem Basamağı

Bu son işlem basamağı sonuçlardan yararlanma aşamasıdır. Bu aşamada çok değişik

düzeylerde sınıflandırılabilecek sonuçlardan yararlanmak suretiyle ilgili (daha önceden
seçilen) konuda karar verilir.

Çoğunluk Görüşü; Uzmanların tamamı ya da tamamına yakını konu hakkında aynı

görüşte birleşmişlerdir. Bu durumda karar vermek çok kolaydır.

Ortalama Görüş: Belirli sayıda uzmanın ortak, görüş dışı yanıtları olabilir.
Değerlendirmeler ve gerekçeli açıklamalar dikkate alınarak ortak görüş belirlemek için
karar verilmelidir.

Azınlık Görüşü: Bazen yanıtlar iki ana görüş etrafında birleşebilir. Bu durumda 3.tur
tekrar edilebilir ve uzmanların görüşlerini gözden geçirmeleri istenebilir.

18
2. Progel-Dacum Tekniği (Developing a Curriculum)

Progel-Dacum tekniği ile bir mesleğin beceri profili çıkarılır. Profil, meslek içinde
yeterlilik olarak birleştirilmiş davranış ya da becerilerin her birinin bağımsız olarak
tanımlanmasını sağlar. Bu davranışlar, öğrencilerin anlayabileceği şekilde ifade edilir.
Profil, ayrıca her davranış için değerlendirmeyi kolaylaştıran bir sınıflama ölçeğini de
içerir.

PROGEL-DACUM Yönteminin Kullanıldığı Alanlar:

• Eğitim ihtiyacını belirleme (ihtiyaç değerlendirmesi)

• Program geliştirme

• İş tanımlarının yapılması

• Öğrenci/işçi değerlendirmesi

• Beceri testleri geliştirme

• Öğrenci eğitim ve rehberlik çalışmaları

19
2. Progel-Dacum Tekniği (Developing a Curriculum)

Progel tekniğinin işleyişi:

1. Program/iş alanının belirlenmesi

2. Beceri alanlarının belirlenmesi

3. İşlemlerin belirlenmesi (belirlenen bu işlemlerle, geliştirilecek program kapsamının

tanımlanması)

4. Beceri alanları ve işlemlerin gözden geçirilmesi

5. Bilgi ve beceriye dayalı işlemlerin sıralanması

•Genelden özele •Sıklık derecesine göre, •Becerilere göre, •Mantık sıralamasına göre,

•İlgilerin sıralanmasına göre,

6. İşin gerektirdiği işlemlerin saptanması

7. İşin gerektirdiği işlemlerin değerlendirilmesi aşamalarında gerçekleşir.

20
2. Progel-Dacum Tekniği (Developing a Curriculum)

a . PROGEL-DACUM Çalışmasından Önce

Çalışma öncesi (komisyon üyelerinin saptanmasını da kapsayan) gerekli düzenlemeleri

yapan ve yapılan çalışmaların denetçisi durumunda olan PROGEL koordinatörüne
gereksinim vardır. Koordinatör tarafından bu aşamada planlanması gerekenler
şunlardır:

1. Kurum yönetiminin onay ve desteğinin alınması

2. Planlama işinde çalışacak kurum elemanlarının belirlenmesi

•Yöneticiler

•Eğitim elemanlar

•Yardımcı-personel

•Danışma personeli

3. Etkinlikler için bir plan geliştirilmesi

21
2. Progel-Dacum Tekniği (Developing a Curriculum)

b. PROGEL Çalışması Esnasında

1. Komisyonun Yönlendirilmesi

2. Mesleğin Gözden Geçirilmesi

3. Genel Yeterlik Alanlarının Belirlenmesi

4. İşlemlerin Belirlenmesi

5. Görev ve işlem ifadelerinin Gözden Geçirilmesi

6. Görev ve işlem ifadelerinin Düzenlenmesi

7. Giriş Düzeyi Yeterliklerinin Belirlenmesi

8. Özel Durumu Gerektiren Seçenekler:

1) Mesleğin tanımı çalışmasının tekrarlanması,

2) Başarılı işçiler için her işin öneminin değerlendirilmesi,

3) Her işlemin güçlüğünün ve

4) Her işlemin hangi sıklıkla yapıldığının belirlenmesidir.

22
2. Progel-Dacum Tekniği (Developing a Curriculum)

c. PROGEL Çalışması Sonrası

PROGEL çalışması sonunda ortaya çıkan ürün mesleki danışma kurulunun belirleyeceği
planlama çerçevesinde ele alınarak doğruluğu tespit edilir. Bu planlamada genellikle
izlenen aşamalar şunlardır:

1. Değerlendirmeyi yürütecek kişinin belirlenmesi,

2. Değerlendirme araçlarının hazırlanması,

3. Değerlendirme yapacakların belirlenmesi ve seçilmesi,

4. Değerlendirme bilgilerinin toplanması ve analiz edilmesi,

5. Gerekli değişikliklerin yapılması

23
24
3. Gözlem

Gözlem formu, öğrencilerin psikomotor becerilerini ölçmek için hazırlanmış ve davranışın gözlenip gözlenmediğini
belirtmek üzere hazırlanmışsa bu iki kategorili (1-0) puanlanır.

Gözlem formu davranışın ya da becerinin, ürünün mükemmelliğini gözlemek için yapılmış ise.0, 1,2,3,.. olarak ya da
derecelendirmelerle betimlenerek ya da her ikisi birlikte hem betimsel hem sayısal dereceleme yapılır. Bu tip
ölçeklerden toplam puan elde edilebilir. Öğrencilerin davranışlarını gözlemede özellikle Duyuşsal Giriş Özelliklerini
belirlemek amacıyla hazırlanan tutum ölçekleri hazırlanıp analiz edilmelidir.

En yaygın kullanılan tutum ölçeği olan likert tipi ölçek hazırlamak için şu işlemler yapılmalıdır:

1. Ölçmek istenilen belli bir tutumla ilişkili olduğu tahmin edilen çok sayıda olumlu, olumsuz tutum cümlesi
oluşturmakla işe başlanmalıdır. Bu amaçla küçük bir gruba tutum objesiyle ilgili duygularını yansıtan kompozisyon
yazdırılır. Buradaki cümleler analiz edilip tutum cümlesi oluşturulur.

2. Her tutum cümlesinin karşısına öğrencilerin görüşlerini yansıtabilmeleri için genellikle 5 kategorili bir ölçek konulur.

3. Hazırlanan ölçek ön deneme için büyük bir gruba uygulanır.

4. Ön denemeye katılanların tutum ölçekleri; olumlu cümlelere "tamamen katlıyorum", olumsuz cümleler ise "tamamen
katılmıyorum" 5, 4, 3, 2, 1” olarak puanlanır. Her cümleden aldığı puanlar toplanır, bu şekilde toplam tutum puanı elde
edilir.

5. Ön deneme uygulamasından sonra uygun cümleleri seçmek için maddelerin de analizi yapılır. Bu işlemlerden sonra
tutum ölçeğinin uygulamasına Tutum ölçeğinden elde edilecek puanların yorumunda izlenecek yollardan geçilir. Bu yolla
elde edilecek istatistik, 1 ile 5 arasında bir sayı verir. Bunlardan, 1 ile 3 arasında olanlar olumsuz, 3 ile 5 arasında olanlar
olumlu tutumu gösterir.
25
4. Meslek Analizi

İş ya da meslek tanımı işlere/fonksiyonlara ayrılır. Her iş/fonksiyon alanı gerçek işlem basamaklarına ayrılır. İşlemler
sıralı ve ayrıntılı işlem basamaklarına ayrılır. Bunlar; beceri, bilgi ve mesleki tutum ve alışkanlıklardan (devinişsel-
bilişsel-duyuşsal) oluşur. İş analizi süreci iş ortamında çalışan, alanlarında usta bireylerden oluşur.

İş (Meslek) Analizi Süreci:

• İşe/mesleğe işin/mesleğin ilişkin kaynakların belirlenmesi,

• İşe/mesleğe işin/mesleğin ilişkin kaynakların gözden geçirilmesi,

• İş ve işlem basamaklarının taslak listesinin hazırlanması,

• İş ve işlem basamaklarının taslak listesinin gözden geçirilmesi,

• Araştırmada kullanılacak aracın geliştirilmesi

• İşte/meslekte çalışanların belirlenmesi

• Örneklem planı geliştirme ve tasarım analizi yapma

• Aracı uygulama

• Bilgileri inceleme/değerlendirme

• İş envanteri çıkarma/düzenleme

• Yapılan çalışmaları rapor halinde düzenleme ve program geliştirme için kullanma

26
4. Meslek Analizi

İş/meslek analizi üç aşamada yapılmaktadır. Bu basamaklar aşağıda gösterilmiştir.

I. Basamak/ Analiz

Programın İhtiyaçları
İş

Toplum

Danışma Kurulu

II. Basamak/İş (Meslek) Analizi

Yüksek Talep Gelecekte Geçerli İş Türleri

III. Basamak/Program Tasarımı Hazırlama

27
5. Ölçme Araçları- Testler

Eğitimde ihtiyaç analizi yapmak için ölçme araçları tekniğinden yararlanılabilir. Ölçme
araçları içinde en yaygın olan test, bireyde aranan özelliklerin ne miktarda var
olduğunu saptamak üzere yapılan işlemlerdir. Testler, öğrencilerin bilişsel giriş
davranışlarının saptanması amacıyla hazırlanan ve program girişinde öğrenciye verilen
ölçme aracıdır. İzleme testleri ise ünitelere ilişkin öğrencilerin öğrenme eksikliklerini
belirlemek amacıyla ünite programının giriş ve sonunda uygulanan testlerdir. İzleme
testleri, öğrenme güçlüklerini ortaya çıkarmak amacıyla uygulanır. Test sonuçlarına
göre öğrencilerin öğrenme ihtiyaçlarını belirlemek olası görülmektedir.

28
6. Görüşme-Grup Toplantıları

İhtiyaç analizi yaparken en çok kullanılan tekniklerden biri de görüşme tekniğidir.

Görüşme yoluyla öğrenenlerin program hakkındaki görüşleri sözlü olarak alınır.
Görüşme güdümlü, yarı güdümlü ve doğal olmak üzere üç farklı şekilde olabilir.
Görüşme, yüz yüze değil de yazılı olarak anket (sormaca) formları ile de yapılabilir.

Anket, ihtiyaçları yazılı olarak belirlemek amacıyla kişilere yöneltilen soru listeleridir.
Bu sorulara verilen yanıtlarla bireylerin görüşleri belirlenmiş olur. Anket ve görüşme
teknikleri ile elde edilen verilerin analizi anket sorularının yapılarına ve ölçtükleri
değişkene göre değişir. Ancak anket soruları nispeten birbirinden bağımsız olduğu için
sorulara verilen yanıtlar tek tek incelenir.

Yapılandırılmış sorularda genellikle her soru için ankete katılanların seçenekleri, hangi
sıklıkta seçtikleri ve tercih yüzdeleri hesaplanır. Elde edilen frekans ve yüzdeler
tablolar halinde rapor edilir.

29
7. Kaynak Tarama

– Literatür Tarama

– Raporları Değerlendirme

– Mevcut Programı İnceleme

30
Kendimizi Değerlendirelim

31
Kendimizi Değerlendirelim

32
Kendimizi Değerlendirelim

33
Kendimizi Değerlendirelim

34
Kendimizi Değerlendirelim

35
Kendimizi Değerlendirelim

36
Teşekkür ederim

37