Interview: Jan Van Imschoot

We zitten in de woonkamer van Jan Van Imschoot, drinken er koffie. Hij woont in de Jan Van Eyckstraat, de straat van zijn grote voorbeeld, toeval, zegt hij zelf. Daarna rijden we naar zijn schilderseiland in Gent - Brugge. Daar hangt nu een portret van Johnny Rotten voor een tentoonstelling in L.A. Wat mij sterk aansprak was een schilderij van een vrouw die naakt is, geblinddoekt en wacht op haar executie. Met dit schilderij spreekt hij zich uit tegen de doodstraf. Dat doet hij zeer subtiel, door middel van die vrouw haar waardigheid terug te geven in het schilderij. Hij maakte kleedjes op doek en hangt die aan het schilderij. Door haar aan te kleden krijgt zij haar waardigheid terug en is ze niet zo vernederd. Een zeer sterk werk, waarvoor hij uit zijn toenmalige galerij werd gezet. Tijdens het gesprek in zijn atelier schenkt hij voor mij een gin tonic uit, zijn favoriete drankje. De tijd vliegt voorbij en algauw hult het eiland zich in het duister. Hij steekt het licht aan en we kletsen verder.

-1. Maya Lafere : Waarom schilder je? Schilder je uit innerlijke noodzaak of uit idealisme? Denk je dat kunst de wereld kan veranderen of dat een kunstwerk een pamflet kan zijn?

Mijn eerste kennismaking met de schilderkunst was een uitstap met de lagere school naar het Lam Gods van Jan Van Eyck. Het hing toen op de oude locatie, zo levensecht geschilderd. Het was alsof dit niet door een mens gemaakt kon zijn. Ik was toen tien jaar en daar was ik zwaar van onder de indruk. Thuis was men niet zo met kunst bezig. Ik kende niets van kunst, mijn ouders kenden niets van kunst. Met mijn ouders ben ik ook eens naar Het Groeningemuseum geweest in Brugge. Die Vlaamse primitieven, voor mij was dat n grote cinema. Later zag ik ook een afbeelding van de zaaier van Vincent Van Gogh. Het was die ruwheid van dat schilderij die me trof. Van Gogh, ik had daar nog nooit van gehoord. Het beeld van een boer die aan het zaaien is, daar was ik ook zwaar van onder de indruk. Ik wilde het geheim van de schilderkunst ontdekken. Eigenlijk zit dat nog altijd in mijn werk, die twee kanten, Van Eyck en Van Gogh. Hoe komt het dat ik dat een knap werk vind en een ander saai. Toen ik 12 jaar was heb ik voor het eerst geschilderd. En toen ik in het Atheneum Latijn - wetenschappen studeerde was ik altijd aan het tekenen. Ik heb ook KSO gevolgd in het 5de en het 6de middelbaar in het stedelijk kunstinstituut in de Ottogracht. Daarvoor wist ik het bestaan niet af van het KSO. Die twee jaren daar waren de schoonste van mijn leven. Ik leerde tekenen, schilderen, werken met andere media, kijken. Ik had er les van onder andere Stefan Hertmans en Monique Darge, Eric Devolder. Op doek kun je met de snelheden van het licht spelen, transparante lagen,halftransparante lagen, het is een gans visueel spel. Naar een schilderij kun je dagen aan een stuk kijken. Je ziet altijd iets wat je daarvoor niet was opgevallen. Ik denk niet dat kunst de wereld kan redden. Kunst kan de wereld niet direct veranderen,wel indirect, mensen aanzetten tot denken. Pamflet (lacht) dat is een woord voor de politiek. Om

de democratie in stand te houden is kunst nodig. Zo zijn dictators bang van kunst, net omdat het de mensen aan het denken zet. Hitler: de ontaarde kunst, Stalin die kunst verbood, Ai wei wei in China, die in de problemen is geraakt is door zijn kritische houding als kunstenaar ten opzichte van de Chinese regering. De laatste tien jaar is kunst zo reactionair, zo braaf geworden. En zo zou men de wereld naar de kloten helpen.

-2. ML: Indien je een ander medium zou moeten kiezen welk medium zou dat dan zijn?

Schrijven doe ik zelf veel, voor mij is schrijven het verlengde van tekenen. Dat schrijven is zon beetje als Violon dIngres , ik doe dat graag, maar wil niks publiceren.

-3. ML: Uit welke andere media haal je inspiratie?

Film, alle goede regisseurs zijn zot van schilderkunst, Fellini, Passolini, Hitchcock. De beeldtaal is voor een groot stuk gebaseerd op de klassieke schilderkunst, de manier van kijken, met licht omgaan. Elke goede regisseur kent de geschiedenis van de schilderkunst.

-4. ML: Wie zijn uw grote voorbeelden in de schilderkunst ?

Van Eyck, Tintoretto, El Greco, Goya, Gericault, Delacroix, Manet, Picabia, Matisse en van hedendaagse schilders : Ronald Ophuis: Nederland, Mitja Tuek: Sloveen die in Brussel woont.

-5. ML: Wanneer wist je dat je jouw leven aan de schilderkunst wou wijden?

In 1977, het jaar van de punk, ik was toen14 jaar. Ik las toen ook de brieven van Vincent Van Gogh aan zijn broer Theo. Dat jaar werd gekenmerkt door een crisis, een sfeer van no future, maar je moet het zelf doen. Je moet doen waar je goed in bent, je moet de meute niet volgen, een vrouw zoeken, kindjes krijgen, een diploma halen, thuis komen, kindje op de schoot, naar de voetbal kijken. Ik mag zelfs in armoede leven, zo wil ik niet leven, mijn goesting doen, dat wil ik. Iets wat je graag doet, goed doet, zonder uw verantwoordelijkheid te ontlopen natuurlijk(lacht). Ik had dat als kind al, als ik iets moet doen, dan doe ik dat nooit. Achteraf kom je in de kunstwereld terecht en je wist natuurlijk op voorhand niet dat je in die kunstwereld de grootste zakken van de wereld zou tegenkomen.

-5. ML: Wat is jouw mensbeeld? Ik heb de indruk dat jouw mensbeeld vrij pessimistisch is.

Ik heb nogal grote misantropische neigingen h (lacht). Misantropen zijn eigenlijk mensen die constant het beste willen van de mensheid. Maar uiteindelijk ontgoocheld zijn en beseffen dat de mens niet betrouwbaar is. Er zijn altijd pipos die je afbreken of misbruik van jou maken. Democratie is fantastisch, maar de mens helpt het zelf naar de kloten. Men mag kiezen en men kiest de NVA. Het discours van die anderen zijn slecht en Vlaanderen is zon tof en rijk land.

-6. Ml: Denk je dat de impact van een beeld nog groot kan zijn in onze consumptiemaatschappij waarin we overspoeld worden met beelden?

Ja, bepaalde beelden blijven je bij, die beelden van Kadhafi, als je daar niet van moet overgeven. De beelden van de Vietnam oorlog, dat beeld van Kim Phuc. Een beeld zegt meer dan 1000 woorden.

-7.ML: Komt de schilderkunst in het gedrang door die andere media?

Vroeger waren er geen andere media. De schilderkunst is gebruikt geweest om Europa te kerstenen. En de schilderkunst werd daardoor zelf ook populairder. De christelijke afbeeldingen van martelaressen, dat is pure cinema. De schilderkunst komt niet perse in het gedrang door die andere media.

-8. ML: Is het een betere of een slechtere zaak geweest dat de kunst autonoom geworden is?

Wanneer is kunst autonoom geworden? Ik denk niet dat het ooit autonoom was. Wat betekent dat, autonome kunst? De kerk is vervangen door de kunsthandel, de galerijen, de veilinghuizen. En nu beginnen de verzamelaars te bepalen wat je mag tonen. Het is n leeg gedoe. Kunst was afhankelijk van de kerk en nu is het afhankelijk van de handel, de nouveau riches. Saai saai saai saai saai saai saai en saai.

-9. ML: Waarom kondigde je in 2004 aan dat je zou stoppen met schilderen? Was het een statement met betrekking tot de kunstwereld?

Ik heb nooit echt gezegd: Ik ga stoppen met schilderen. Het is zoals stoppen met roken. Ik zei: Ik ga stoppen, tenzij er enkele dingen veranderen. Het was dus de enige manier om iets duidelijk te maken. Nu zeven jaar later is het nog altijd hetzelfde. Het ergste vind ik de domheid van de kunstwereld. Nee, nog erger is het misbruiken en misleiden van jonge kunstenaars. Ze maken er een hype van en laten hen dan vallen als een baksteen. Eerst worden ze een hype, dan hoor je er niks meer van. Daarna moeten ze trachten te overleven, dat vind ik zo pervers. De kritische kunstwereld is degene die anderen het meest misbruikt. De kunstenaar is ook onbeschermd en moet van broodkruimels leven. De middelmaat tiert woelig, er zijn veel middelmatige curators. Curators die met moeite twee tentoonstellingen in hun leven hebben gezien. Maar die alles van internet halen, mekaars werk zitten lezen. Tentoonstellingen maken onder een thema, waarbij de kunstenaar zaken opgelegd wordt door de curator. Af en toe mag de kunstenaar dan wat geld verdienen.

-10. Ml: Zelf werd ik getroffen door uw werk met als titel: Colorations anormales. In dit werk ontstaat er een spanningsveld tussen de aangetaste huid die afgebeeld wordt en de schoonheid daarvan in het beeld. Wat is schoonheid voor u? En wat is het verband tussen schoonheid en kunst?

Schoonheid is een verleidingsmiddel, het is eigenlijk niet schoon, maar een manier van verleiden. Als je er naar kijkt wordt je er toe aangetrokken, waarom? Schoonheid is een verleidingstechniek, kunst gebruikt ook een verleidingstechniek. Waarom zijn er anders kunstopleidingen? Schoonheid kan je niet veralgemenen. Zo vind ik al die modellen op de catwalks lelijke schepsels. Waarom word je verliefd op die ene vrouw en niet op een andere? Schoonheid is iets persoonlijks. Mensen die van wijn proeven, proeven er vanalles in: fruit, noten, chocolade. Kunst is een spel, waarin het draait om de verleiding, zeker door middel van kleur, iemand die dat goed gesnapt heeft is Jan Van Eyck. Door met de verschillende snelheden van het licht te werken creert hij een eyecatcher. Er zitten zoveel verschillende verhaallijnen in het Lam Gods waarvoor je gans jouw leven nodig hebt om er een tiende van te kunnen snappen. Als je iets expliceert is het al weg. Schoonheid wat is dat? Mensen worden ook aangetrokken door iets dat verschrikkelijk is. Mensen zien graag bloed, lijken, we zijn roofdieren en de perverten krijgen er een erectie van. En waarom kijken mensen naar een film om te kunnen snotteren?

-11. ML: In de hedendaagse kunstwereld wordt het verhalende vaak als iets negatief bestempeld, wat denk je daarvan?

Wat is een anekdote, leg me dat eens uit. Het is een afschuwelijke bourgeois houding van de modernisten. Voor alle andere kunstvormen zijn verhaallijnen zeer belangrijk. Ik kom uit een arbeidersmilieu, een vierkant is en blijft voor mij een vierkant. Cultuur en een samenleving die hangen aan mekaar van verhaallijnen. Je vertelt uw verhaal, je leest een boek, maar ook een schilderij. Ook film vertelt een verhaal. Een anekdote is n fragment uit een verhaal nemen. Dus dat hebben ze zelfs nog niet door. Een schilderij bestaat niet uit n verhaallijn, maar tientallen. Je kunt verwijzingen hebben, associaties. Die gasten die alles te anekdotisch vinden, vinden dat om ze zelf niet kunnen schilderen. Ze smeren hun emoties op het doek en zijn dus geen schilders, maar smeerders. Dat zijn mentale en emotionele masturbanten.

-12. ML: Jouw werk brengt literatuur en beeldende kunst samen. Is dat niet een voortdurend gevecht tussen beide disciplines of vormt dat juist de uitdaging in jouw werk?

Uitdaging(lacht), wil je dat woord alstublieft niet gebruiken? Het is niet mijn bedoeling om de humorist uit te hangen. Ik breng enkel kleuren samen en speel gewoon graag met titels. Dat spel tussen iets benoemen en niet benoemen. Dat komt eigenlijk van de traditie uit de lage landen, wat Magritte tot een eindpunt heeft gebracht. Ceci nest pas une pipe, dat was geen joke, dat was echt. Beuckelaer, zelfs Breughel waren daar enorm mee bezig. Door middel van die woordspelingen kreeg iets plots een andere connotatie. Zo stond fruit bij Beuckelaer voor het erotische. Door middel van woorden kan je het werk ondersteunen, maar ook de toeschouwer misleiden. De literaire betekenis en de beeldbetekenis uit mekaar trekken. Ze met mekaar confronteren, soms met een vleugje humor.

-13. ML: Is de titel van een werk even belangrijk als het schilderij zelf? Vormt de titel een verduidelijking van het werk of is het de pure pozie die van belang is?

De titel kan de betekenis geven of ook verwarring opwekken. De titels zeggen eigenlijk, kijk beter, kijk langer, want naar een schilderij moet je lang kijken, terugkeren, opnieuw kijken. Die titel is soms een hulpmiddel en soms een plagerijtje. Het is een spel, dat is mijn persoonlijk plezier in mijn atelier. De betekenisverschuivingen, dat wijst op mijn anarchistisch karakter. Mijne waarheid is niet de enige en juiste, er zijn nog vele andere waarheden. Ik ben geen dictatoriale schilder. Als kunstenaar wil ik niet tonen dat ik de wereld kan vatten en de toeschouwers niet. Dat is iets wat in de hedendaagse kunst, niet alleen in de schilderkunst te veel gebeurd. Die pretentie om de waarheid te verkondigen, zo van ik ben toch zo intelligent, terwijl dat gewoon galeristenpoepers zijn godverdomme. Om een vreselijk beeld te verwerken kan de titel ook helpen. Het is aan de toeschouwer zelf om uit te maken of de titel humoristisch is of er een verduidelijking van het werk.

-14. ML: Hoe lang werk je gemiddeld aan een schilderij?

Om een serie te maken heb ik een paar weken nodig. Als ik het over een serie heb, dan spreek ik over 15 a 17 schilderijen. Voor n schilderij heb ik 3 uren, 4 uren nodig. Maar de afwerking van een schilderij kan soms maanden duren. Een schilderij rijpt net zoals wijn.

-15. ML: Wat was voor u persoonlijk het eerste hoogpunt in uw carrire?

Wat bedoel je, een persoonlijke doorbraak? Dat was in 1997, toen was er een tentoonstelling in Hasselt, in het provinciaal museum voor beeldende kunst. Daar hingen zon 70 werken van mij.

-16. ML: Wat zijn volgens u de belangrijkste eigenschappen die een beginnende kunstenaar moet hebben om iets te kunnen bereiken als kunstenaar?

Mensen met talent, die geraken niet noodzakelijk verder, doorzettingsvermogen is het belangrijkste. Bekend zijn heeft me nooit genteresseerd. Een villa met een zwembad, een rolls royce interesseert me niet. Ik ben tevreden als ik mijn gin tonic kan drinken in de Charltatan. In mijn atelier heb ik de ambitie om de beste schilderijen te maken van de wereld. Als ik moet schilderen voor een tentoonstelling dan heb ik al geen goesting. Behalve muurschilderingen dat vind ik het meest fantastische. Ik maakte een muurschildering in de Brabantdam in Gent en een in het stadhuis van Kortrijk. De muurschildering in het stadhuis van Kortrijk was in de gotische zaal: De Guldensporenslag. Het franse leger is afgebeeld door de jongetjes van Kortrijk, die waren van een speelpleinwerking, ze hadden zich verkleed met papier. Het Vlaamse leger werd uitgebeeld door Vlaamse meisjes. Dus als die Vlaamse NVA gasten en Vlaams blokkers dat zagen, waren die daar niet content mee dat het Vlaamse leger werd uitgebeeld door meisjes. Die waren dan ook nog verkleed als prinsessen met kroontjes van papier en zo staan ze er op, vre schoon. De Arabische paarden in het gevecht wou ik uitbeelden als migranten. Maar dat zag Stefaan Declerck niet zitten. Carrire maken hangt niet samen met goed werk maken. Ik vind wel dat je carrire moet maken met goed werk. Schilders zijn geen projectkunstenaars, schilderen is geen project. Schilderen doe je voor het leven en je leeft maar n keer.