UNIVERZITET DEMAL BIJEDI U MOSTARU NASTAVNIKI FAKULTET ODSJEK ZA SPORT I ZDRAVLJE

METODE I TEHNIKE PRIKUPLJANJA PODATAKA U SITUACIONOJ EFIKASNOSTI U SPORTSKIM IGRAMA

( SEMINARSKI RAD )

Student:

Mentor:

Faris Varelija Mostar , April 2012. godine SADRAJ:

doc.dr. Ekrem olakhodi

1. UVOD................................................................................................................................3 1.1 Metode istraivanja u kineziologiji............................................................................4 1.2 Tehnike mjerenja u kineziologiji...............................................................................4 2. PREDMET I PROBLEM RADA..................................................................................6 3. CILJEVI I ZADACI RADA........................................................................................7 4. METOD RADA..............................................................................................................8 4.1 Podaci o situacionoj efikasnosti ekipe .....................................................................8 4.2 Podaci o situacijskoj efikasnoti pojedinih sportista ..............................................8 4.3 .Programi za analizu utakmica...............................................................................10 4.3.1. ProZone3..........................................................................................................10 4.3.2. Prozone Match viewer....................................................................................11 5. PRAKTINA I TEORETSKA VRIJEDNOST RADA............................................13 6. ZAKLJUAK.................................................................................................................14 7. LITERATURA...............................................................................................................15

1. UVOD Testiranja i mjerenja su sredstva skupljanja informacija pomou kojih se planiraju budue aktivnosti. Oni su neophodni pri programiranju trenanog procesa. Konstantno napredovanje igraa je nezamislivo bez ovih aktivnosti i zbog toga su takve informacije veoma vane za svakog trenera. Rezultati testiranja sadre ogromne koliine podataka o tome ta se desilo u prolosti, koliko je sportista i kojom dinamikom napredovao, gdje su pravljene greke. Cijeli proces testiranja i mjerenja odvija se u est faza: Izbor karakteristika koje treba da se testiraju ili mjere Izbor odgovarajuih testova ili metoda mjerenja Skupljanje i evidentiranje dobijenih rezultata Analiza rezultata Donoenje odluka Izvravanje donesenih odluka

U odabiru testa treba biti siguran da je on objektivan (da je stvaran rezultat), validan (postie se cilj testiranja) i pouzdan (mogunost stalnog ponavljanja). U izboru testa treba se uzeti u obzir slijedee: Svaki test treba da mjeri samo jedan faktor Test ne treba da zahtijeva tehniku obuenost (osim ako se test koristi za procjenu tehnike) Treba se uvjeriti da igra tano razumije ta se od njega oekuje, ta se mjeri i zato Procedura testa treba da bude strogo standardizovana u pogledu voenja evidencije, organizacije i uslova izvoenja

1.1.Metode istraivanja u kineziologiji Izbor metoda istraivanja predstavlja osnovni uvjet za uspjean istraivaki proces i uvjetovan je nizom faktora. Koju metodu istraivanja treba izabrati najee zavisi od predmeta, problema i cilja istraivanja, prirodi i zakonitostima koje vladaju u kineziologiji, oblasti i izvorima istraivanja, nivoa osposobljenosti istraivaa, materijalnih, tehnikih i finansijskih mogunosti. Pod metodom se podrazumjeva odreeni, svrsishodni planski postupak, koji se primjenjuje zbog postizanja nekog cilja, zbog ostvarenja nekog zadatka. U oblasti naunog istraivanja metoda je organiziran put saznavanja stvarnosti i utvrivanja odreene zakonitosti u pojedinim naunim oblastima. Naunom metodom se naziva skup raznih postupaka i procesa pomou kojih se dolazi do naunih saznanja i istine. U kineziologiji najee se spominje sedam metoda istraivanja: dijalektika, eksperimentalana, statistika, kibernetika, normativna, studij sluaja, genetika metoda.

1.2.Tehnike mjerenja u kineziologiji

Mjerenje je veoma vaan postupak u nauci. Definira se kao pridruivanje brojeva prema odreenim pravilima. Iz toga jasno proizilazi da se pod mjerenjem podrazumijeva kvantifikacija objekata i dogaaja, odnosno atributa objekata. U drutvenim i humanistikim naukama pod objektima se najee podrazumjevaju ispitanici, a mjerenjem se u kvantitativnom obliku izraava zastupljenost pojedinih obiljeja (atributa) kod ispitanika. Mjerenju podlijeu ne samo iva bia, odnosno razna njihova obiljeja, ve to mobu biti i pojave, predmeti, drutvene grupe, insistucije i slino. U prvim poecima mjerne tehnike upotrebljavale su se primitivne jedinice kao to su palac, lakat, stopala itd. Razvojem nauke i tehnike u stalnom su porastu i zahtjevi u pogledu tanosti i mjerne mogunosti, pa iz tog razloga se s vremena na vrijeme uvode nove definicije mjernih jedinica, koje osiguravaju daljnje poveanje tanosti mjerenja. Danas je u upotrebi Meunarodni sistem jedinica (Si). Izbor tehnika i instrumenata zavisi u prvom redu od specifinosti problema koji se prouava. Iako se tehnike i instrumenti najee razmatraju zajedno, nema sumnje da su to logiki posebni pojmovi. U oblasti kineziologije najee se primjenjuje sljedeih est tehnika: posmatranje, anketiranje, skaliranje, sociometrija, intervju, testiranje.

2. PREDMET I PROBLEM RADA Definicija predmeta i problema rada predstavlja polaznu taku svakog rada, te je zbog toga veoma vano da se ispitivani problem jasno definie. Predmet ovog seminarskog rada su metode i tehnike prikupljanja podataka. Problem ovog seminarskog rada jeste objasniti kako i na koji nain se vri prikupljanje podataka o situacionoj efikasnoti u sportskim igrama.

3. CILJEVI I ZADACI RADA

Cilj ovag seminarskog rada jeste da objasnimo i prikaemo metode i tehnike pomou kojih se prikupljaju podaci o situacionoj efikasnosti u sportskim igrama. Na osnovu jasno definisanog cilja mogu se odrediti sljedei zadaci rada: izvriti odabir adekvatne literature i ostalih dostupnih izvora informacija, metodoloki posloiti sakupljene podatke, izvui odgovarajue zakljuke, prezentirati rad.

4. METOD RADA Situacioni modeli u sportskim aktivnostima rjeavaju najvanije i sutinske probleme, s obzirom da su oni najblii realnosti (orginalu), jer se istraivanja i njihove konstrukcije sprovode na mjestu i situacijama odvijanja neposredne sportske aktivnosti (takmienja), kao i sa subjektima koji su u toj aktivnosti neposredno angairani. Za razliku od situacionih istraivanja u takmiarskim uslovima, labaratorijskim eksperimentima se rjeavaju problemi samo u sluajevima kada nije mogue primjeniti situacioni eksperiment ili kada se rezultati situacionog eksperimenta ele provjeriti u rigoroznijim labaratorijskim uslovima. Bez detaljnijeg prouavanja i analiziranja situacione trenane i takmiarske aktivnosti ne moe se rijiti ni pitanje uspjenog situacionog modeliranja u tehnologiji sportskog treninga i takmienja. 4.1.Podaci o situacionoj efikasnosti ekipe Sprovodi se koritenjem, odnosno primjenom odgovarajuih mjernih instrumenata pod nazivom prtokol ( lista posmatranja), a njegov oblik i sadraj zavisi od sportske grane, kao i da li se registracija sprovodi direktno od strane ovjeka ili pomou video kamere. Prikupljeni podaci mogu se obraivati putem apsolutnih i relativnih brojki, te univarijantnim i multivarijantnim matematiko statistikim postupcima u razliite svrhe. 4.2.Podaci o situacijskoj efikasnoti pojedinih sportista Odnose se na ocjenu nastupa/izvoenja pojedinih sprtista (igraa) za vrijeme igre, koja moe pridonijeti boljem odreivanju tektikih aktivnosti neke ekipe. Jedan od prihvaenih sistema u koarkakoj igri odreuje norme za procjenu situacione efikasnosti igraa, uzimajui u obzir kako poziciju na kojoj igraju tako i vrijeme provedeno u igri. Takoer je mogue ocijeniti igrae na nain da se vie ili manje naglase elementi situacione efikasnosti, s obzirom da je poznato da svi statistiki pokazatelji nisu jednako vani, to se tie konanog rezultata utakmice. 8

Primjer: Za registaciju situacione efikasnosti pojedinih sportista u koarkakoj igri mogue je primjeniti slijedee parametre: P - broj pogodaka iz igre za dva poena T - broj pogodaka iz igre za tri poena F - broj postignutih pogodaka iz slobodnih bacanja A - asistencije R - skokovi S - ukradene lopte B - blokade L - line greke I - izgubljene lopte Prema tome, postoje formule pomou kojih se moe izraunati: Napadaka efikasnost (En), Efikasnost igraa u odbrani (Eo), Greke uinjene u igri (Ei), Ukupna efikasnost (Eu).

Parametri efikasnosti igraa u igri mogu se izraunati upotrebom koeficijenta relativne znaajnosti svake varijable na bazi subjektivne ocjene ocjenjivaa, te univarijantnim i multivarijantnim matematiko - statistikim postupcima u razliite svrhe. Podaci o situacionoj efikasnosti ekipe i pojedinih sportista se baziraju na novim zahtjevima u svakoj naunoj i strunoj djelatnosti gdje informatika igra veoma vanu ulogu za njen cjelokupan razvoj. Tako brz razvoj informatike oitavao se u razvoju vrlo monih linih raunara (PC), koji podravaju isto tako moni softverski paket sa novim tehnologijama praenja, analiziranja i statistikog obraivanja rezultata efekata trenanog rada i takmiarskih rezultata. Proces prikupljanja obraenih podataka igraa i timova za vrijeme utakmice je veoma zahtjevan i mogue

je samo uz softisticiranu tehniku opremu (kamere, markeri, itd.) i profesionalno obuenu ekipu za snimanje.

4.3.Programi za analizu utakmica Analiza takmiarske aktivnosti u fudbalu, razvojem savremene tehnologije, postala je

nezaobilazan aspekt pripreme ekipa za postizanje vrhunskih rezultata. Pojavom softverskih paketa za analizu, na veoma dostupan nain, mogue je kvantifikovati uspjenost pojedinaca u toku igre, kao i uinak cijelog tima. Uspjenost fudbalskih aktera ogleda se kroz rezultat postignut na najkvalitetnijim Svjetskim takmienjima, na kojima svaka ekipa nastoji da svoje sposobnosti prezentuje na najbolji mogui nain. Kako je u fudbalu pobjeda vei broj postignutih golova u odnosu na protivnika, potrebno je, u odnosu na karakteristike odreenih igraa, pronai najefikasniji i najracionalniji taktiki plan igre kojim e se postii gol. Da bi se ostvario taj cilj, svaka ekipa mora da ima efikasan nain osvajanja lopte, uspjenu organizaciju napada, dolazak u situaciju udarca na gol i na kraju postizanje gola sa visokom efikasnou.

4.3.1. ProZone3 Softverski paket za praenje fizikih, tehnikih i taktikih performansi igraa i timova, sastoji se od 5 osnovnih sekcija (teamsheet, overview, animation and video, analysis, fitness). Akvizicija podataka je sa 8-12 IP umreenih kamera fiksiranih na stratekim pozicijama stadiona. Akvizicija se obavlja uestanou 10 Hz sinhronizovano na svima kamerama i podaci se arhiviraju u digitalnom formatu na server. Nakon zavretka 559utakmice, startuje se polu-automatska analiza praenja igraa na korigovanim video snimcima kalibrisanih kamera. Runo se identifikuju igrai i nezavisno paralelno prate na snimcima kamera, a zatim se estimirane koordinate i kontinuirane putanje igraa i lopte automatski kombinuju u 1/10 delu sekunde kao jedinstveni skup podataka. 10

Podaci praenja igraa i klasifikovani dogaaji u toku igre (MatchViewer) prezentuju se i interpretiraju za korisnike u obliku interaktivnih distribucionih mapa, 2D grafike animacije i

reprodukcije video sekvenci (sl-2).

Slika 1. - Prozone3

4.3.2. ProZone MatchViewer Softverski paket za post-analizu tehnikih i taktikih performansi igraa i timova na osnovu snimka jedne kamere, sastoji se od 4 modula (teamsheet, overview, video, analysis). Analitiar ili trener pregledaju snimak i u program unose tri podatka: klasifikacija dogaaja, identifikacija igraa i pozicija na terenu. Klasifikaciona lista sadri 55 relevantnih dogaaja (defensive events (bloc, clearance, tackle), possession events, attacking events, goalkeeper events, free kick & dead ball situations, match official events, miscellaneous events) i 252 izvedena podatka, to ini u proseku 2500 dogaaja po utakmici. Kada je proces oznaavanja zavren, proverava se tanost i 11

konzistentnost podataka. Softver omoguava detaljnu analizu podataka prezentujui korisnicima interaktivne mape, statistike tabele i reprodukcije video sekvenci selektovanih dogaaja (sl-2). Na primer, mogue je pratiti pojedinane formacije tima (odbrana, napad ) i nain njihovog kretanja, kooperacije i potovanja taktikih zahteva trenera. Osnovni razlog upotrebeanalitikih alata je identifikovanje lanaca uzronoposledinih dogaaja i analiza koji dogaaji vode do specifinih situacija. Ponavljanje specifinih situacija u toku takmienja, a koje se zavravaju postizanjem gola, predstavljaju za trenera relevantne informacije.

Slika 2. Prozone Match viewer

12

5. PRAKTINA I TEORETSKA VRIJEDNOST RADA

Ovaj seminarski rad e biti koristan studentima Sporta i zdravlja, trenerima raznih sportskih igara, kao i svim ljudima koji ele neto vie da znaju o metodama i tehnikama mjeranja u situacionoj efikasnosti.

13

6. ZAKLJUAK

U kineziolokoj antropologiji iroko se koriste razliita sredstva, tehnike i metode mjerenja svih relevantnih antropolokih karakeristika linosti, a poznato je da sve to u prirodi i drutvu objektivno postoji moe se mjeriti, a sve to se moe mjeriti moe se i brojano izraziti i statistiki obraditi, zatim logizirati, zakljuiti i u neposrednoj ivotnoj aktivnosti primjeniti.

14

7. LITERATURA

1. olakhodi, E., Rao, I. (2011). Metodologija naunoistraivakog rada u kineziolgiji. Mostar: Univerzitet Demal Bijedi, Nastavniki fakultet. 2. Miki, B. (1999). Testiranje i mjerenje u sportu. Tuzla: Univezitet u Tuzli, Filozofski fakultet. 3. Rao, I., Malacko, J. (2004). Tehnologija sporta i sportskog treninga. Sarajevo: Univerzitet u Sarajevu, Fakultet sporta i tjelesnog odgoja. 4. oe, H., Meki, M. Rao, I. (1998). Vodi za pisanje naunih i stunih radova u kineziologiji. Sarajevo: Univerzitet u Sarajevu, Fakultet za fiziku kulturu.

15