Modularno projektovanje obradnih sistema

Adi Pandi, Erna Pendek Josip Mati

UVOD
Prvi razvoj obradnih strojeva pojavljuje se 1717.

godine u V. Britaniji. Poetak razvoja modernih proizvodnih strojeva poinje 1947 godine u SAD, kada je ovjek prvi put u povijesti upravljao numerikim strojem, do osamdesetih godina ovoga stoljea kada nastaju moderni inteligentni japanski proizvodni sistemi i tvornice bez ljudi.

UVOD
Modularna gradnja

obradnih sistema omoguuje nam bru i jednostavniju gradnju maine, manji inventar potrebnih dijelova i mogunost integracije ireg raspona funkcija maine.
Modularni sistemi se

sastoje od niza stanica i elija, s tim da svaka elija posjeduje svoj sistem upravljanaj i kontrole.

UVOD
U projektovanju i proizvodnji alatnih maina

postavljaju se visoki zahtjevi u pogledu tanosti, kvaliteta i pouzdanosti. To utie na poveanje sloenosti obradnih sistema, te pojedinani prilaz u projektovanju maina ne bi dao zadovoljavajue rezultate. Koncept koji bi mogao odgovoriti na sve zahtjeve koji se postavljaju pred savremene obradne sisteme je modularni koncept gradnje maina.

UVOD
Polazei od prethodnih tvrdnji, mogu se izvesti

sljedei zakljuci:

UVOD
Potrebno je razviti sistem vienamjenskih cijelina

maina, modula, iz kojih je mogue formirati razliite strukture obradnih sistema, razliitih stepena automatizacije

UVOD
Strukture obradnih sistema bi se formirale

prema tehnologijama potrebnim za obradu odreenih spektara dijelova.

UVOD
Nie cijeline moduli, komponente ili dijelovi,

mogu biti isti ili tehnoloki slini.

UVOD
Svim ovim se bitno poboljavaju osnovne

pretpostavke za rentabilnu i ekonomski stabilnu proizvodnju.

UVOD
Prednosti modularne gradnje obradnih sistema:
Fleksibilnost sistema u proizvodnji; Gradnja obradnog sistema u skladu sa konkretnim

zahtjevima u pojedinom proizvodnom pogonu; Kombinacija najboljih dijelova vie proizvoaa; Laka mogunost izmjene dijelova obradnog sistema; Laka integracija takvog sistema u CIM sisteme; Omoguena nadogradnja sistema u skladu sa potrebama;

Osnove modularne gradnje

Moduli su cijeline za realizaciju odreenih

kretanja i drugih funkcija. Moduli se izrauju u veim serijama, a zatim se u razliitim kombinacijama dobijaju razliite maine u malom broju komada.

Osnove modularne gradnje

Tipini moduli su:
Nosei sistem maine; Moduli za glavno kretanje; Moduli za pomona kretanja; Sistem upravljanja;

Sistem za prihvat i izmjenu alata;

Modul za stezanje obradka Pognoski motori; Modul za manipulaciju obradka, itd.

Osnove modularne gradnje

Tipini moduli su:
Nosei sistem maine; Moduli za glavno kretanje; Moduli za pomona kretanja; Sistem upravljanja;

Sistem za prihvat i izmjenu alata;

Modul za stezanje obradka Pognoski motori; Modul za manipulaciju obradka, itd.

Osnove modularne gradnje

Tipini moduli su:
Nosei sistem maine; Moduli za glavno kretanje; Moduli za pomona kretanja; Sistem upravljanja;

Sistem za prihvat i izmjenu alata;

Modul za stezanje obradka Pognoski motori; Modul za manipulaciju obradka, itd.

Osnove modularne gradnje

Tipini moduli su:
Nosei sistem maine; Moduli za glavno kretanje; Moduli za pomona kretanja; Sistem upravljanja;

Sistem za prihvat i izmjenu alata;

Modul za stezanje obradka Pognoski motori; Modul za manipulaciju obradka, itd.

Osnove modularne gradnje

Tipini moduli su:
Nosei sistem maine; Moduli za glavno kretanje; Moduli za pomona kretanja; Sistem upravljanja;

Sistem za prihvat i izmjenu alata;

Modul za stezanje obradka Pognoski motori; Modul za manipulaciju obradka, itd.

Osnove modularne gradnje

Tipini moduli su:
Nosei sistem maine; Moduli za glavno kretanje; Moduli za pomona kretanja; Sistem upravljanja;

Sistem za prihvat i izmjenu alata;

Modul za stezanje obradka Pognoski motori; Modul za manipulaciju obradka, itd.

Osnove modularne gradnje

Tipini moduli su:
Nosei sistem maine; Moduli za glavno kretanje; Moduli za pomona kretanja; Sistem upravljanja;

Sistem za prihvat i izmjenu alata;

Modul za stezanje obradka Pognoski motori; Modul za manipulaciju obradka, itd.

Osnove modularne gradnje

Tipini moduli su:
Nosei sistem maine; Moduli za glavno kretanje; Moduli za pomona kretanja; Sistem upravljanja;

Sistem za prihvat i izmjenu alata;

Modul za stezanje obradka Pognoski motori; Modul za manipulaciju obradka, itd.

Moduli alatnih maina

Moduli alatnih maina

Nosei sistem maine

Pod noseim sistemom maine podrazumijeva se

skup dijelova i sklopova koji obezbjeuju meusobni poloaj alata i predmeta obrade, kako u stanju mirovanja tako i u procesu obrade.

Nosei sistem maine

Svi motori, prijenosni i drugi funkcionalni dijelovi

alatne maine, povezani meusobom, vrsto su vezani za noseu strukturu maine. Tako da sve komponente maine moraju da ostanu u tanom relativnom poloaju da bi zadrale geometrijsku tanost, bez obzira na okolna dejstva.

Moduli za glavna kretanja

Prenos glavnog kretanja od elektromotora do

radnog vretena se moe ostvariti:

Zupastim prenosnicima; Kainim prenosnicima; Kombinovanim prenosnicima;

Direktnim prenosom i
Motorvretenom.

Moduli za glavna kretanja

Moduli za glavna kretanja

Na osnovu prikazanih sistema glavnog

kretanja mogue je izdvojiti sledee zajednike module ovih sistema:

pogonski motori, vretenite (radno vreteno, prednje i zadnje

uleitenje), sistem za prihvat i stezanje alata, kuite (hlaenje motora, podmazivanje leaja, SHP).

Moduli za glavna kretanja pogon

Za pogon glavnog kretanja danas se uglavnom

koriste elektromotori.

DC motor

AC motor

Motorvretena

Moduli za glavna kretanja - vretenite

Zadnje vratilo u kinemtskom lancu prenosnika za

glavno kretanje, na koje se privruje rezni alat, naziva se radno vratilo ili glavno vreteno maine. Glavno vreteno ima zadatak da obezbjedi zadani meusobni poloaj alata i obradka, te za obradu neophodna relativna kretanja.

Moduli za glavna kretanja - vretenite

Sklop vratila i leaja se naziva vretenite i

razmatra se kao jedna cjelina. Glavna vretena se preteno oslanjaju na dva oslonca, a mogua je i izvedba sa tri oslonca u kojoj je srednji oslonac blii prednjem kraju. Oslonac moe biti sa jednim leajem ili sloeni.

Moduli za glavna kretanja sistem za prihvat i stezanje alata

Ovaj sistem podrazumijeva standardizovan oblik

prednjeg dijela glavnog vretena koji se naziva modul za prihvat alata.

Moduli za glavna kretanja kuite

Kuita kao dijelovi elektrinih vretena treba da

obezbijede prostor u koji e biti smjeteni gore opisani dijelovi sistema za glavno kretanje. Pored osnovnih cijelina, u kuitima se mora predvidjeti prostor za neke dodatne funkcije:
Hlaenje;

Podmazivanje;
Prostor za hidro i

pneumatske instalacije; Elektroinstalacije i dr.

Moduli za pomona kretanja

Pomono kretanje kod obradnih centara izvodi

obradak i/ili alat, a ono moe biti pravolinijsko, obrtno ili kombinacija ova dva kretanja. Zapravo, da bi se mogao iskoristiti posebno potencijal visokobrzinske obrade potrebna su i adekvatna rijeenja sistema za pomona kretanja koja trebaju ostvariti:
Visoke posmine brzine; Visoka ubrzanja; Visoke dinamike tanosti putanje alata.

Moduli za pomona kretanja

U skladu sa ovim razvijeni su i sistemi pomonog

kretanja, te imamo:
Linearne sisteme;

Obrtne sisteme;
Kombinovane sisteme pomonog kretanja.

Moduli za pomona kretanja

U skladu sa ovim razvijeni su i sistemi pomonog

kretanja, te imamo:
Linearne sisteme;

Obrtne sisteme;
Kombinovane sisteme pomonog kretanja.

Moduli za pomona kretanja

U skladu sa ovim razvijeni su i sistemi pomonog

kretanja, te imamo:
Linearne sisteme;

Obrtne sisteme;
Kombinovane sisteme pomonog kretanja.

Sistemi upravljanja
Upravljaki sistemi imaju zadatak da realizuju

zadani program, odnosno da upravljajui pogonskim sistemima ostvare relativno kretanje alata i obratka na eljeni nain.

Sistemi upravljanja
Alatne maine je mogue upravljati pojedinano,

grupno i kao dijelom integralnog proizvodnog sistema. Potreba za istovremenim upravljanjem vie maina dovela je do razvoja DNC sistema upravljanja.

Sistemi za prihvat i izmjenu alata

Prihvat alata je standardizovan po pitanju oblika i

prikljunih mjera. U projektovanju elektrinih vretena se najee pojavljuju dva tipa prihvata alata:
ISO prihvat i HSK prihvat.

ISO prihvat

HSK prihvat

Sistemi za prihvat i izmjenu alata

Primjeri razliitih modula z stezanje alata:

Sistemi za prihvat i izmjenu alata

Obradni centri opremljeni su spremitima alata i

manipulatorom za automatsku izmjenu alata. Koritenjem magacina alata rezultiralo je:

Smanjenjem vremena izmjene alata; Poveana produktivnost; Automatizovan rad alatne maine; Poveava se asortiman dijelova koji se mogu obraivati na

OC...

Sistemi za prihvat i izmjenu alata

Primjeri spremita za izmjenu alata:

Moduli za stezanje obradka

Moduli za stezanje obradka imaju zadatak da

osiguraju taan i jednonaan poloaj obradka, te sprijeiti njegovo pomijeranje uslijed djelovanja sila stezanja i rezanja. Danas postoji veliki broj modula za stezanje, a neki od njih su prikazani na slikama:

Pogonski motori
Za pogon alatnih maina danas se uglavnom

koriste elektromotori. U komponovanju alatnih maina posmatraju se kao moduli. Kao takvi oni moraju da zadovolje odreene uslove koji se odnose na:
polazne i radne karakteristike, sposobnost koenja, promjenu broja obrtaja, stepen iskoritenja, dinamiku stabilnost, masu, dimenzije i dr.

Pogonski motori
Za projektovanje sistema glavnog kretanja obradih

centara koriste se:

Istosmjerni motori (DC direct current)

Bezkolektorski motori (BDC brushless direct current) i

Naizmjenini motori (AC alternate current).

Pogonski motori
Za projektovanje sistema glavnog kretanja obradih

centara koriste se:

Istosmjerni motori (DC direct current)

Bezkolektorski motori (BDC brushless direct current)

i Naizmjenini motori (AC alternate current).

Pogonski motori
Za projektovanje sistema glavnog kretanja obradih

centara koriste se:

Istosmjerni motori (DC direct current)

Bezkolektorski motori (BDC brushless direct current) i

Naizmjenini motori (AC alternate current).

Pogonski motori
U modularnom projektovanju sistema glavnog

kretanja najbitniji parametri koji treba da budu poznati projektantu su:

Snaga;
Broj obrtaja; Pogonski moment; Upravljanje i regulacija;

Masa;
Gabariti i dr.

Pogonski motori
Ipak, pogoni modernih alatnih maina sve ee se

baziraju na direktnim pogonima integriranim u strukturu maine motorvretena. Osovina motorvretena je ujedno i glavno vreteno alatne maine u kojoj je integrirana vuna poluga sistema za prihvat alata.

Pogonski motori
Zahtijev za postizanje visokih brzina obrade dovodi

do niza projektnih rijeenja vretena maina za obrade velikim brzinama. Tako da pogone visokobrznskih vretena moemo svrstati u dvije osnovne grupe:
Vretena sa integriranim motorom (HS motorvretena) Visokobrzinski motori za pogon visokobrzinskih

komponenata HS motori

Moduli za manipulaciju obradka

Automatska izmjena obradka, omoguuje skraenje

pomonog vremena i autonomnost procesa, tj. rad bez operatera u vienamjenskom radu. Ovim se poveava iskoritenje obradnog centra. Automatska izmjena obradka izvodi se najee:
Pomou robota ili manipulatora za simetrino okrugle

obratke Pomou paleta za prizmatine obratke Automatskim voenjem ipkastog materijala

Moduli za manipulaciju obradka

Automatska izmjena obradka, omoguuje skraenje

pomonog vremena i autonomnost procesa, tj. rad bez operatera u vienamjenskom radu. Ovim se poveava iskoritenje obradnog centra. Automatska izmjena obradka izvodi se najee:
Pomou robota ili manipulatora za simetrino okrugle

obratke Pomou paleta za prizmatine obratke Automatskim voenjem ipkastog materijala

Moduli za manipulaciju obradka

Automatska izmjena obradka, omoguuje skraenje

pomonog vremena i autonomnost procesa, tj. rad bez operatera u vienamjenskom radu. Ovim se poveava iskoritenje obradnog centra. Automatska izmjena obradka izvodi se najee:
Pomou robota ili manipulatora za simetrino okrugle

obratke Pomou paleta za prizmatine obratke Automatskim voenjem ipkastog materijala

Koritena literatura
A. eki, CNC alatne maine, Skripta, Mainski fakultet

Sarajevo, 2011. N. Veselinovi, Modularno projektovanje obradnih sistema sa posebnim osvrtom na module glavnog kretanja, Diplomski rad, Mainski fakultet Banja Luka, 2008. GROB Group, Competence in worldwide advanced technology, Mindelheim, Germany, http://www.grobgroup.com, 2013. Direct industry, The Online Industrial Exhibition, Brand of the VirtualExpo group, http://www.directindustry.com/, 2013. . Vukeli, B. Tadi, J. Hodolo, Specijalni modularni sistemi steznih pribora za obradni centar HURCO-500, dokumentacija tehnikog rijeenja, IMT, Boljevac, Republika Srbija, 2013. HYDAC international, Komponent, Systeme und Service fur Werkteugmaschinen, Germany, 2009. D. Ciglar, Projektiranje i konstrukcija alatnih strojeva, prezentacija, Zavod za tehnologiju, FSB, Zagreb, 2013.

HVALA NA PANJI!!!