Ano ang Tuberculosis?

AKA Kochs Disease

Sakit sa baga dala sang bacteria nga

Mycobacterium tuberculosis.
Ika duwa sa pinaka komon nga rason sang
kamatayon sa bilog nga kalibutan,
nagasunod sa HIV/AIDS.
Masami makita sa mga naga debelop nga
mga pungsod kaangay sang Africa kag Asia.

Rank Country / Territory Population

% of World
population

China

1,342,120,000 19.5%

India

1,193,590,000 17.3%

United States

311,999,000

4.52%

Indonesia

237,556,363

3.44%

Brazil

190,732,694

2.77%

Pakistan

171,739,000

2.49%

Nigeria

158,259,000

2.29%

Bangladesh

149,983,000

2.17%

Russia

141,927,297

2.06%

10

Japan

127,370,000

1.85%

11

Mexico

112,322,757

1.63%

94,013,200

1.36%

12

Philippines

13

Vietnam

86,930,000

1.26%

14

Germany

81,802,000

1.19%

15

Egypt

79,744,000

1.16%

Paano naga lapta ang TB?

1. Naga lapta ini halin sa isa ka tawo pakadto
sa isa pina-agi sa pag kontak sang isa ka
may TB samtang siya naga-ubo, nangatsi,
naga-hambal ukon nagakanta man.
2. Ang pag lapta sini naga kinahanglan sang
liwat-liwat kag madugay nga exposure.
3. Makuha man ini sa pag kaon sang infected
nga mga gatas kag dairy products.

TB Infection (LTBI:

[+] TST, [-] DSSM, [-] CXR

Naga pabilin ang mga particles sa hangin mga pila

ka oras. Kung mahaklo ini, naga kadto ini sa
baga kag sa pinaka gamay nga parte (alveoli)
kag didto naga-tinir. Amat-amat ini mag damo
kag mag-lapta sa lawas. Ang immune system
sang lawas maga bato sini. May mga pinasahi
nga selyula, mga macrophages, nga magakaon
kag pangtiponon niya ini nga mga bacteria. Ang
matipon maga porma sang bag-o nga tissue nga
ginatawag granuloma. Ini magapa-untat sang
pagdamo pa gid sang bacteria.

TB Disease

([+] DSSM, TST, CXR)

Sa tion nga manubo ang immune response

sang tawo kag makahaklo ini siya sang
bacteria, indi na masarangan sang iya
lawas ang pag control sa bacteria. Diri
magasugod ang aktibo nga sakit. Sa diri
nga punto naga lapta sang bacteria ang
naapektohan nga tawo.

Senyales kag Simtomas

1. Ubo nga duwa
ka semana ukon
masobra pa nga
may puti nga
plemas; pula
ukon may dala
nga dugo kung
yara na sa
advanced stage

2. Manubo nga hilanat masami kung

hapon

3. Pagbal-has kung gab-i

4. Pag batyag sang kakapoy

5. Sakit sa dughan kag likod

6. Wala gana mag-kaon kag indi maisplikar

nga pag niwang

Diagnostic Tests
1. DSSM (Direct Sputum Smear
Microscopy)

2. Chest X-ray

3. Mantoux Test AKA TST

Management
1.

NTP-DOTS
a.
b.
c.
d.
e.

2.

Rifampicin
Isoniazid
Pyrazinamide
Ethambutol
Streptomycin

BCG Vaccine lapsag kag sa mga

kabataan nga Grade 1 (6-7 years old)

Paagi nga Maka-likaw sa Paglapta sang

bacteria
1.

2.

3.
4.

5.

Magtabon sang ilong kag baba kung naga

pangatsi ukon naga-ubo.
Mag pabaskog sang immune system paagi
sang insakto nga pagkaon, inom sang tubig,
pahuway kag ehersisyo.
Likawan ang magutok nga mga lugar.
Kung naga batyag sang mga simtomas,
mag kadto sa health center.
Kung naga baton sang bolong, indi guid
mag-untat tubtob matapos ang treatment

Ma-ayo ang isa ka tawo gikan sa TB kung

mangin tutom siya sa pag-inom niya
sang bolong.
Naga balik-balik ang sakit nga TB sa isa ka
tawo kung indi niya ini pag kumpletohon
ang pag-tomar sang bolong.