Polen (pelud)

- nastaje u polenovim kesicama (pranicama) iz arhesporijalnog tkiva procesom

mejoze,
- uloga: prenos nasljednog materijala spola,
- polen posjeduje niz adaptacija jer je izloen djelovanju razliitih vanjskih
faktora,
- zid polenovog zrna ili sporoderma primarna zatita polena
-sporoderma:
- egzina ili vanjski sloj vrsti sloj od sporopolenina bogat terpenima,
hemijski otporan i razliite strukturiranosti,
- intina ili unutarnji sloj

Polenovo zrno od Hibiscus sp.

Egzina:
nexina
seksina sa polenovim ljepilom

pore
kolpe

aperture
kolpoporatno
polenovo zrno

Apertura mjesto na kojemu e proklijati polenova cjevica,

- stanjena mjesta na sporodermi, odnosno egzini,
- kod pojedinih biljaka intina je ve izboena u bradavicu,
- najprimitivnije skrivenosjemenjae ili nemaju ili su slabo uoljive,
- primitivne skrivenosjemenjae aperture u obliku brazdi ili kolpi,
- ostale skrivenosjemenjae aperture okruglastog oblika iil pore,
- polenova zrna sa reduciranim aperturama atremna polenova zrna

Dvostanino polenovo
zrno
Generativna
stanica

vegetativna
stanica
Razliiti tipovi polenovog zrna

ivotni ciklus skrivenosjemenjaa

Opi plan grae embriona skrivenosjemenjaa dikotila

Polinacija opraivanje
- preduvjet uspjene oplodnje jeste polinacija, odnosno kontakt polenovog
zrna i njuke tuka; voda nije nepohodna za ovaj proces,
- dvospolnost cvijeta faktor u procesu uspjene oplodnje koji osigurava
autogamiju ili samooplodnju homogenost u prirodi??,
- alogamija ili stranooplodnja - spreavanje samooplodnje putem:
- heterostilija raznovratost (Primula sp.),
- dihogamija razliito vrijeme sazrijevanja pranika u odnosu na
plodne listove: proteroandrija sazrijevanje pranika,
proteroginija sazrijevanje plodnih listova,
- homogamija istovremeno sazrijevanje generativnih organa,
- herkogamija prostorna odvojenost pranika u odnosu na plodne
listove

Autogamija fakultativna (neobavezna) i obligatna (obavezna),

- zahtjeva nedostatak samokompatibilnosti,
jednospolnost u vezi sa nainom opraivanja,
- dvospolnost monecija i diecija.
Prenos polena biljke posjeduju adaptacije u vezi sa prenosom polena u cilju to
uspjenije oplodnje,
Anemofilija prenos polena putem vjetra
zraku,

- biljke proizvode velike koliine polena koji se treba dugo odrati u

- stigme tukova dovoljno krupne moraju biti za prihvat polena,

- cvjetovi maleni i neugledni, esto nedostaje jedan ili oba cvjetna

omotaa jer predstavljaju
smetnju,
- cvjetanje prije listanja jer listovi predstavljaju smetnju,
Npr. drvenaste vrste Quercus sp., Betula sp., Fagus sp. Coryllus sp., vrste iz
porodice trava (Poaceae)

Zoofilija opraivanje putem ivotinja

- graa cvijeta prilagoena polinatoru (ivotinji koja oprauje cvijet),
- cvijet mora privui polinatora (atraktivnost) u prenosu polena od cvijeta na
cvijet,
- podraujui mehanizmi iil primamljujua sredstva:
- hranjivi polen, nektar (cvjetni sok),
- boja cvijeta, miris cvijeta
- izgled cvijeta.
- cvijet treba biti izdrljiv na pritisak polinatora, poloaj pranika i tuka
odgovarajui za prenos polena,

Hidrofilija prenos polena putem vode (kine kapi koje

prskanjem prenose polen na drugi cvijet),
- otkidanjem cijelih cvjetova.

Plod generativni organ nastao kao rezultat oplodnje ija je funkcija zatita
sjemenog zametka te rasijavanje sjemena, tj. irenju potomstva,
- nastaje iz plodnice plodnog lista, drugih dijelova cvijeta ili cvati,
- irenje plodova (dijaspora) ispadanjem sjemenki iz plodova ili otkidanjem plodova
od matine biljke,
- aktivna jedinica dijaspore kod golosjemenjaa sjeme,
- aktivna jedinica dijaspore kod skrivenosjemenjaa plod,
- formiranje ploda niz morfoloko fiziolokih promjena,
- zid plodnice se pretvara u zid ploda ili usploe (perikarp),
- perikarp:
- ekoskarp vanjski sloj perikarpa.
- mezokarp sredinji sloj perikarpa,
- endokarp unutranji sloj perikarpa.
- u sastav ploda ulaze i ostali dijelovi cvijeta:
latice, aini listii, pricvjetni listovi,
cvjetite,

Popreni presjek ploda trenje

Kriteriji podjele plodova:

- konzistencija ploda:
faze

- suhi ili suni plodovi - perikarp od slojeva koji su manje ili vie suhi do
sazrijevanja,
- soni plodovi - perikarp ima makar jedan sloj od ivih, sonih
parenhimskih stanica,

- nain otvaranja plodova:

- pucavci pucaju uslijed higroskopskih sila,
- nepucavci mora doi do hemijske ili fizike razgradnje ploda,
- broj sjemenki u plodu:
- jednosjemeni plodovi
- viesjemeni plodovi
- broj plodnih listova:
- monokarpelni plodovi
- viekarpelni plodovi

- graa gineceuma:
- horikarpni ili apokarpni plodovi gineceum
od jednog ili vie plodnih listova koji su
slobodni
- cenokarpni ili sinkarpni plodovi gineceum
od vie plodnih listova koji su meusobno
srasli

Pucavci

Tobolac ili ahura (capsulla) od 2 ili vie sraslih

karpela, 2 ili vie avova, koji se razliito otvaraju
(slika 14), (Lilium, Galanthus, Iris, Syringa),
Mjehur ili mjeak (folliculus) 1 karpel, 1 av
(Helleborus, Magnolia, Liriodendron), (slika 5),
Mahuna (legumen) jedan plodni list koji se otvara
pomou dva ava (ventricidni i dorzicidni, odnosno
trbuni i leni av) (Fabaceae), (slika 6-8),
Komuica i komuka (siliqula i siliqua) 2 karpela,
avovi se otvaraju po rubovima ostataka placente,
(slika 9-13),

Nepucavci

Roka ili ahenija oraica iji je perikarp srastao

sa sjemenjaom; podrastao gineceum, a aini
listii preobraeni u dlaice ili papus /Asteraceae/
(slika 14-15),
Peno (caryopsis) perikarp srastao sa
sjemenjaom, gineceum nadrastao (Poaceae) (slika
16),
ir oraica sa kupulom (razrasla cvjetna drka,
slika 17), oraice (slika 18-19),
izokarp kalavac ili cjepavac; plod koji se cjepa u
jednosjemene plodie /slika 20/
Merikarp plod koji ima lane pregrade pa se cjepa
u dvostruko vie plodia u odnosu na broj karpela

Monokarpna kotunica endokarp

odrvenjeo (marelica)

Sinkarpna kotunica pojedinane

kotunice su obuhvaene razraslim
cvjetitem (jabuka)

Zbirna kotunica
pojedinane kotunice se
nalaze na razraslom
cvjetitu (Rubus).

Boba endokarp nije odrvenio

Skupni plod nastao od cvati

Syconium - smokva

Zbirna oraica pojedinani plodovi oraice su

meusobno povezane razraslim cvjetitem (jagoda i pasja
rua)

Rasprostiranje plodova
Zoohorija rasprostiranje plodova putem ivotinja
- endozoohorija plodovi moraju imati posebne podraujue mehanizme
koje e privui organizme koji raznose plodove,
mirmekohorija, ornitohorija, saurihorija
- epizoohorija plodovi moraju imati posebne prilagodbe za prenos na odreenu
udaljenost: sluzave materije koje se lijepe za organizme, emergence ili izrataje
koji se kae na organizme
- Antropohorija ovjek je faktor prenosa biljnih vrsta od interesa
-Anemohorija prenos plodova putem vjetra
- Hidrohorija putem vode
- Autohorija - samorasprostiranje

Cvati (inflorescencia) skup cvjetova poredanih na kraju due ili krae ose cvati
ili izdanka
- cvati ogranienog rasta ako osovina cvati zavrava cvijetom na vrhu
- neogranienog rasta ako osovina cvati ima sposobnost formiranja bonih
osovina
- prema rasporedu cvjetova i redoslijedu otvaranja:
- grozdaste ili racemozne
- ravaste ili cimozne
Racemozne cvati formiraju cvjetove od dna cvjetne osovine koji se otvaraju
idui prema vrhu
- proste i sloene cvati
Cimozne cvati glavna osovina zavrava terminalnim cvijetom i prestaje
sarastom, a ispod nje se formira novi boni cvijet

grozd

glavica

sloeni grozd metlica

gronja

Thirzus ili kiica

kombinirana cvat

kitica

klas

tit

klip

Pleohazijum

Dihazijum

Monohazijum uvojak

Monohazijum kovrica