PRIRODNO-MATEMATIKI FAKULTET

ODSJEK ZA BIOLOGIJU
SMJER: BIOHEMIJA I FIZIOLOGIJA

VITAMINI RASTVORLJIVI U
VODI
Seminarski rad iz predmeta Nutrologija

Predmetni nastavnik: prof. dr. Enad Korjeni

Studenti: Abazovi Semir
Dafi Subha
Karahodi Arnela
Karamustafi Amra
Zuki Ema
Sarajevo, mart 2014. godine

VITAMINI B KOMPLEKSA

Vitamini B kompleksa su rastvorljivi u vodi. Vrlo slabo se skladite u organizmu. Ovi

vitamini su svrstani u jednu grupu iz vie razloga: nalaze se u istim izvorima, u tijelu
imaju funkcije koenzima, jedan vitamin pomae djelovanje drugog. Vitamine B
kompleksa sintetiu mikroorganizmi (bakterije, kvasci, plijesni i gljivice), koji se nalaze
u crijevima ovjeka.
Vitamini B kompleksa se nalaze u razliitim oblicima hrane. Obino se nalaze zajedno.
Razliiti tretmani hrane (zagrijavanje, kuhanje, smrzavanje), suneva svjetlost, kiseline
i baze na svaki od vitamina iz ove grupe djeluju specifino.
Najbolji izvor veine vitamina B kompleksa je pivski kvasac i on se obino koristi kao
sirovina u njihovoj proizvodnji.
Dobri izvori vitamina B kompleksa su i sjeme itarica, leguminoze, orasi, Ijenici,
zeleno povre, jetra i mlijeko.
Vitamini B kompleksa djeluju kao koenzimi, koji kataliu mnogobrojne biohemijske
reakcije u organizmu.

 U praksi ne postoje stvarne hipervitaminoze vitamina B kompleksa, ak

ako se oni unose i u velikim koliinama. Naravno da postoje problemi
ukoliko se velike doze nekih vitamina uzimaju u duem vremenskom
periodu. U takvim situacijama se moe desiti da jedan vitamin koi
aktivnost drugog.
Do nedostatka vitamina B kompleksa u ishrani dolazi uglavnom kada se
konzumira samo preraena i rafinisana hrana. Simptomi deficita veine
vitamina B kompleksa ukljuuju nervozu, depresiju, gubitak apetita,
pojavu anemije, akni, gubitak kose, rano starenje, povean sadraj
holesterola, slabost organizma itd.
Dnevne potrebe vitamina B kompleksa variraju zavisno od vitamina i
kreu se od vrlo malih doza (oko 2 g vitamin B12) do relativno velikih
koliina (20 mg vitamin B3). Konkretne potrebe za svakim od vitamina B
kompleksa bie date kod pojedinanih opisa vitamina.

VITAMIN B1 (TIAMIN ILI ANEURIN)

Prvi put znaaj vitamina B1

uoen je kod pojave bolesti
beri-beri. Nakon apsorpcije u
crijevima
dio
tiamina
se
uskladiti u jetri, srcu i
bubrezima. Viak vitamina se
eliminie urinom.
Vitamin B1 znaajno pomae
mnoge funkcije u organizmu:

bitan je faktor u metabolizmu ugljenih hidrata, pri

emu djeluje kao koferment tiamin pirofosfat za
ferment karboksilazu;
potpomae prve korake u proizvodnji masnih
kiselina i sterola. U tom pogledu tiamin
obezbjeuje proces prevoenja ugljenih hidrata u
masti, koje e se kasnije skladiti kao rezervne;
znaajan je za zdravlje nerava i nervnog sistema
u cjelini, vjerovatno zbog njegove uloge u sintezi
acetil-holina;
neophodan je za normalno odranje tonusa
eludano-crijevnemuskulature;
povoljno utie na rast;
povoljno djeluje na apetit, varenje i asimilaciju;
utie na rad sranog miia i
poveava otpornost na infekciju.

 Crijevne bakterije sintetizuju tijamin u debelom crijevu preivara.

Do nedostatka ovog vitamina dolazi u sluaju veeg povraanja, proliva, oboljenja jetre ili
nedostatka hlorovodonine kiseline. Suviak vitamina moe se izluiti putem mokrae, znoja
ili stolice. Kuhanjem se unitava oko 50 % vitamina b1.
Kod potpunog nedostatka vitamina b1 dolazi do avitaminoze poznate pod nazivom beri-beri.
Bolest je rasprostranjena na dalekom istoku, kod naroda koji se hrane oljutenom riom.
Simptomi bolesti su poremeaj u metabolizmu, paraliza, eludano-crijevni poremeaji,
smetnje u radu srca. Bolest se zavrava smru.
Ove bolesti kod nas nema, ali ipak u nekim sluajevima javlja se hipovitaminoza kod
odojadi koja se hrane bijelim branom, grizom i eerom.
Nije poznata hipervitaminoza tiamina, ukoliko se on uzima kroz hranu ili oralno. Ljudi mogu
uzimati na stotine mg ovog vitamina da se ne uoe bime promjene u organizmu. Ako
poveani unos traje dugo mogue je da se jave odreeni simptomi hipervitaminoze na
nervnom sistemu, sistemu probave i srcu.
Kod odraslih osoba dnevno je potrebno 1-2 mg vitamina b1. Dnevna potreba mladih po
kilogramu tjelesne mase je neto vea, s tim da su ukupne potrebe beba oko 0,5 mg/dan. U
trudnoi (oko 2 mg) i u toku dojenja (oko 2,5 mg) potrebe su vee.

Tabela 1. Vaniji izvori vitamina B1 (izvor: Pokrovskij, 1986)

Izvori vitamina
Penini hljeb
Graak
Pasulj
Zobena prekrupa
Heljdina
prekrupa

Sadraj vitamina
(mg/100 g)
0.15
0.81
0.50
0.49
0.53

Izvori vitamina
Meso:
svinjetina
govedina
teletina
Presovani
kvasac

Sadraj vitamina
(mg/100 g)
0.60
0.06
0.14
0.60

VITAMIN B2 (RIBOFLAVIN)
Riboflavin je narandasto-uti kristal, mnogo stabilniji od tiamina. Ovaj vitamin je prvo izolovan, a
zatim je utvreno njegovo fizioloko djelovanje. Otporan je na djelovanje toplote, kiseonika iz
vazduha, kiselina i baza, ali je neotporan na djelovanje svjetlosti (posebno ultraljubiastog dijela
spektra).
Riboflavin se ne skladiti u organizmu, osim malih koliina u jetri i bubrezima, zbog ega se
redovno mora unositi u organizam.
Riboflavin je prekursor koenzima znaajnih u procesu elijskog disanja, metabolizma ugljenih
hidrata i masti i proizvodnji energije u tijelu: flavin mononukleotid (FMN) i flavin adenin dinukleotid
(FAD). On je posrednik u elijskoj resorpciji pomaui efikasnije iskoritenje kiseonika u elijama.
Do nedostatka vitamina B2 dolazi zbog nedovoljnog unosa kroz hranu ili zbog nedostatka crijevne
flore koja ga sintetizuje. Zbog nedostatka vitamina B2 dolazi do hipovitaminoze poznate kao
ariboflavinoza. Simptomi bolesti su promjene na usnama, jeziku, koi i oima.
Resorpcija vitamina B2 se odigrava u crijevima. Deponovanje ovog vitamina vri se u jetri,
bubrezima i srcu. Izluuje se mokraom, preko stolice, znojenjem i kroz mlijeko.

 Dnevne potrebe zavise od mnogih okolnosti (mase tijela, stanja

metabolizma, unosa proteina i energije i si). Rezerve riboflavina koje se
nalaze u tijelu gube se ako je njegov unos manji od 1,2 mg. Potrebe
odraslog ovjeka su oko 1,5-3 mg/dan i neto su vee u toku trudnoe,
dojenja i puberteta.

Teak fiziki rad i masna hrana trae veu koliinu riboflavina. ene koje
uzimaju estrogene i pilule za kontracepciju moraju unositi veu koliinu
ovog vitamina.

Izvori vitamina B2 su vrlo raireni. Ima ga dosta u mnogim namirnicama

biljnog i ivotinjskog porijekla (ikra riba, mlijeko, sir, jaja, meso, bubrezi,
jetra, penina klica, mekinje, badem, pasulj, graak, soja, kupus, karfiol,
pinat, zelje, ljive itd). Riboflavinom je vrlo bogat pivski kvasac.

Tabela 2. Vitamin B2 (opte karakteristike)

Naziv
Riboflavin
Preporuena koliina:
RDA: Mukarci (19-50 g) 1,6 mg/dan
ene (19-50 g)
1,2 mg/dan
RNI: 0,5 mg/4200 kJ energije/dan
(1,0 mg/dan minimum)
Glavne funkcije u tijelu:
Dio koenzima FMN i FAD, posrednik u
elijskoj resorpciji, ouvanje zdravlja
koe, kose, utie na normalan rast i razvoj
Glavni izvori:
Raani hljeb, penini hljeb, zob, krompir,
kupus

Avitaminoza
Ariboflavinoza (promjene na
usnama, jeziku, koi i oima,
na ronjai se javljaju krvavi
sudovi, jezik postaje gladak,
crven i bez izraenih papila,
problemi pri gutanju)

VITAMIN B3 - PP FAKTOR (NIACIN)

Niacin (Nikotinamid, Nikotinska kiselina ili PP faktor) je jedan od najstabilnijih vitamina B

kompleksa. On je otporan na djelovanje toplote, svjetlosti, kiseonika, kiselina i baza. Ovaj
vitamin se lako apsorbuje u crijevima. Male koliine niacina se mogu skladititi u jetri, ali
visak vitamina se uglavnom izluuje iz organizma putem urina.
Niacin djeluje u sastavu dva koenzima nikotinamidadenin-dinukleotida (NAD) i
nikotinamiddinukleotid-fosfat (NADP), koji uestvuju u preko 50 razliitih reakcija
metabolizma u ljudskom organizmu. Oni su neophodni u procesima glikolize, sinteze masnih
kiselina i dezaminacije aminokiselina. Vrlo vano je njegovo djelovanje u procesima
metabolizma ugljenih hidrata u mozgu.
Ovaj vitamin utie na smanjenje holesterola u krvi, poveava mo zgruavanja krvi, stimulie
cirkulaciju (proirenjem krvnih sudova) i znaajan je za normalno funkcionisanje mozga i
djelovanje nervnog sistema. Niacin je neophodan za sintezu polnih hormona, a povoljno
djeluje na ouvanje zdravlja koe i tkiva digestivnog trakta.

 Simptomi pelegre su promjene na organima za varenje, koi i centralnom nervnom

sistemu. Manifestuje se kao glavobolja, gubljenje teine, slabljenje memorije,
uzrujanost, javlja se rapava koa na mjestima izloenim suncu (lice, ruke, grudi). Na
koi se javlja crvenilo i svrab, a kasnije boja koe postaje tamnocrvena, a koa
puca. Danas se zna da pored nedostatka nikotinske kiseline i nedostatak
aminokiseline triptofana utie na pojavu ove bolesti.
Dnevne potrebe za niacinom zavise od koliine energije koja je unesena u
organizam (6,6 mg/4200 kJ energije). RDA preporuke za odrasle mukarce su 18
mg/dan, za odrasle ene 13 mg/dan i za djecu 9-16 mg/dan. Potrebe radnika koji
obavljaju teke fizike poslove, trudnica i doilja su neto vee (do 25 mg/dan).
Utvreno je da hrana koja je bogata triptofanom spreava pojavu pelagre, pa se
pretpostavlja da se u organizmu na odreeni nain vitamin B3 sintetie iz triptofana.
Glavni izvori nikotinske kiseline su jetra, meso, mahunasto povre, penica, pirina,
a naroito kvasac.
Mljevenjem i preradom itarica gubi se preko 90 % niacina, zbog ega pekari esto
dodaju ovaj vitamin u hljeb.

Naziv
Niacin, Nikotinska kiselina, Nikotin amid,
Vitamin B3

Tabela 3. Vitamin B3
(opte karakteristike)

Preporuena koliina:
RDA: Mukarci (19-50 g)
18 mg/dan
ene (19-50 g)
13 mg/dan
RNI: 7,2 mg/4200 kJ /dan
(14,4 mg/dan minimum)

Glavne funkcije u tijelu:

Dio koenzima NAD i NADP, uestvuje u
procesima glikolize, sinteze masnih
kiselina i dezaminacija aminokiselina,
vaan za obezb jeden je energije
Glavni izvori:
Jetra, meso, leguminoze, penica, ria,
pivarski kvasac

Avitaminoza
Pelegra (promjene na organima za varenje,
koi i centralnom nervnom sistemu,
glavobolja, gubljenje tjelesne mase, gubitak
pamenja, uznemirenost, rapava koa na
mjestima koja su bila izloena suncu)

VITAMIN B5 (PANTOTENSKA KISELINA)

Pantotenska kiselina je uto ulje, koje u prirodi dolazi kao natrijumova ili kalijumova so.
Vitamin B5 je stabilan na zagrijavanje i oksidaciju, ali se lako oteuje pod uticajem
kiselina i baza. U toku kuhanja mesa u njemu se moe uniti do 1/3 vitamina B5.
Ovaj vitamin ulazi u sastav koenzima A, koji je blisko povezan sa djelovanjem
adrenalina. Pretpostavlja se da adrenalin pojaava proizvodnju kortizona i drugih
hormona i tako smanjuje stres i pomae metabolizam. Kroz ovaj mehanizam
pantotenska kiselina preventivno djeluje protiv starenja i pojave bora. Uopteno se
moe rei da je ovaj vitamin znaajan za ouvanje zdravlja koe.
Kao koenzim A vitamin B5 je znaajan za metabolizam ugljenih hidrata, p-oksidaciju i
sintezu masnih kiselina i sterola, kao i za metabolizam eera i stvaranje energije u
organizmu. Pored toga, koenzim A pomae sintezu acetil-holina, znaajnog za prenos
nervnog impulsa. Vitamin B5 je znaajan i za sintezu porfirinskog prstena, koji je
neophodan za strukturu molekule hemoglobina.

 Nisu uoeni simptomi previsokog unosa ovog vitamina u tijelo. Postoji

opasnost od odreenog oblika trovanja ukoliko se velike koliine ovog
vitamina unose bez drugih vitamina B kompleksa, odnosno moe doi do
neravnotee u djelovanju nekih vitamina.
Deficit pantotenske kiseline u organizmu je, takode, neuobiajen, jer ovog
vitamina ima u veini prirodnih oblika hrane. Osim toga, jednu koliinu
pantotenske kiseline sintetizuju crijevne bakterije. Meutim, kod
jednoline ishrane preraenom hranom ili zbog problema u radu crijevne
flore moe doi do pojave nekih simptoma deficita.
Prvi i najuobiajeniji simptom nedostatka vitamina B5 jeste zamor.
Nedostatak vitamina B5 je najei kod tinejdera, jer se u njihovoj ishrani
nalazi mnogo slatkia i proizvoda iz programa "brze hrane" (fast foo).
Problem se moe poveati, kada se akne, koje se redovno javljaju u ovom
uzrastu, lijee antibioticima, koji mogu unititi crijevne bakterije.

 Dnevne potrebe za vitaminom B5 iznose oko 10 mg za

odrasle osobe i oko 5 mg za djecu. Mnogi autori smatraju da
su minimalne potrebe za ovim vitaminom znatno vee (25-50
mg/dan, pa ak i do 50-100 mg/dan).
Pantotenske kiseline ima u svim prehrambenim proizvodima,
a naroito u jetri, bubrezima, mesu i umancu jajeta.
Sintetiziraju je mikroorganizmi crijeva.

VITAMIN H (BIOTIN)
Ovaj vitamin iz grupe B-kompleksa je prvo otkriven kada su prouavani
simptomi bolesti nastali nakon konzumiranja vee koliine sirovih jaja.
Kasnije je utvreno da materija avidin iz bjelanceta jajeta djeluje kao
antivitamin i da na sebe vee biotin u stomaku i tako oteava njegovu
apsorpciju. Kuhanjem jajeta avidin se unitava i simptomi deficita biotina
nestaju.
Biotin koenzim (poznat i kao koenzim R) uestvuje u metabolizmu masti.
On je neophodan za sintezu masnih kiselina i masti. Utvreno je da biotin
pomae meusobno spajanje aminokiselina u lance proteina, sintezu
pirimidina (i preko njega sintezu nukleinskih kiselina). Pored toga,
uestvuje u metabolizmu ugljenih hidrata i djeluje kao zatitni faktor koe.

 Nisu poznati toksini efekti djelovanja visokih doza biotina u organizmu.

Viak vitamina se eliminie iz organizma preko urina. I simptomi deficita
su rijetki, a neto ee se javljaju ako se u ishrani nalazi previe
sirovih jaja ili kod dugotrajne upotrebe antibiotika, koji mogu unititi
crijevne bakterije.
Dnevne potrebe za ovim vitaminom su od 150 g do 300 g u
zavisnosti od koliine vitamina koji sintetizuju bakterije u crijevima.
Vjerovatno je sigurna i doza od 300-400 g na dan. Ako se vie jedu
sirova jaja ili piju antibiotici treba poveati koliinu unesenog vitamina.
Unos biotina treba poveati u toku trudnoe i dojenja.
Veina namirnica sadri odreenu koliinu biotina. Najznaajniji izvori
biotina su pivski kvasac, jetra, umanac jajeta, neglazirana ria, orasi,
ljenici i mlijeko. Poto ga sintetizuju neke bakterije i kvasci iroko je
rasprostranjen u veini namirnica biljnog i ivotinjskog porijekla.

VITAMIN B6 (PIRIDOKSAL)
Aktivno fizioloko djelovanje ima vie jedinjenja (piridoksal,
piridoksin, piridoksol i piridoksamin). Ovaj vitamin je stabilan u
kiselinama i neto manje u bazama. Pod uticajem ultraljubiaste
svjetlosti i u toku prerade hrane lako se razara. Posebno mnogo
piridoksina se gubi u toku kuhanja i skladitenja namirnica.
Piridoksin se lako apsorbuje u crijevu. Mala koliina ovog vitamina
se moe skladititi u miiima.
Vitamin B6 i njegov koenzimski oblik (piridoksal-5-fosfat) imaju
razliite funkcije u procesu metabolizma aminokiselina (naroito
metionina, serina, cisteina, triptofana).

 Mnoge reakcije ukljuujui i konverziju triptofana u niacin i arahidonske

kiseline u prostagladin E2 zahtijevaju prisustvo vitamina B6. Pored toga,
vaan je za metabolizam nezasienih masnih kiselina, ima povoljno
djelovanje u zatiti od jonizujueg zraenja, uestvuje u prometu
sumpora, a neophodan je za funkcionisanje centralnog nervnog sistema.

Piridoksal je znaajan i u procesima proizvodnje energije u tijelu. On

potpomae proizvodnju antitijela, crijevnih krvnih zrnaca (preko sinteze
hemoglobina), nukleinskih kiselina i sl. Poznato je da piridoksal povoljno
djeluje na odranje ravnotee jona natrijuma i kalijuma i tjelesnim
tenosti, te odranje koncentracije magnezijuma u intracelularnim
tenostima.

 Piridoksal je potreban za odranje ravnotee hormona i koliine

vode u tijelu majke u toku trudnoe, te razvoja nervnog sistema
bebe. U praksi su rijetki sluajevi trovanja visokim dozama
piridoksina. Oralno unoenje piridoksina u koliini do 200 mg nije
pokazalo negativan efekat. Obino su toksine doze ovim
vitaminom znatno vee (2-5 g).

Nedostatak piridoksina kod ovjeka se ee javlja nego kod

drugih vitamina B kompleksa. Poto vitamin B6 uestvuje u
kontroli mnogih reakcija u tijelu to se njegov nedostatak osjea u
cijelom organizmu. Veina simptoma se moe opisati kroz
slabost, nervoza, depresija, agresivnost i sl. Simptomi nedostatka
piridoksina su slini kao kod nedostatka riboflavina i niacina.

 Nedostatak piridoksina ima dramatian uticaj na metabolizam

aminokiselina, posebno utie na smanjenje reakcije sinteze niacina
iz triptofana, na prenos impulsa kroz nerve, na smanjenje
proizvodnje hemoglobina i sl. Ostali problemi su vezani za zdravlje
koe (pucanje koe oko usta i oiju), jezika, usana, probleme sa
vidom, psihike poremeaje, muninu, povraanje, slabost,
vrtoglavicu, nervnu razdraivost, greve i sl.

Dnevne potrebe za ovim vitaminom zavise od mnogih faktora, a

posebno od koliine uneenih proteina. RDA za odraslog ovjeka su
oko 1,5-3,0 mg/100 g konzumiranih proteina i kod djece 0,6-1,2
mg/100 g konzumiranih proteina. Kod intenzivnog metabolizma
proteina dnevne potrebe su neto vee. Upotreba nekih lijekova,
takoe, zahtijeva poveanje unosa piridoksina.

 Sigurna doza kod unosa ovog vitamina je do 10-15 mg/dan,

dok se u svrhu lijeenja koriste i doze od 50-100 mg (u nekim
situacijama ak 200-500 mg).
Veina namirnica u nepreraenom obliku sadri malu koliinu
piridoksina. Poto se vitamin B6 gubi u toku prerade (posebno
kuhanja) esto se deava da se u organizam ne unese u
dovoljnim koliinama.
Glavni izvori ovog vitamina su: kvasac, govea jetra, govee
meso, kokoije jaje, soja, penica, kukuruz, krompir, pasulj,
graak, karfiol, kupus, avokado, banane, kikiriki itd. Vitamin B6
sintetiu neke crijevne bakterije.

VITAMIN B9 (FOLNA KISELINA)

Folna kiselina je vrlo osjetljiva i lako se razgrauje na razliite naine
(svjetlost, zagrijavanje, kisela sredina, pH<4, due skladitenje itd).
Nakon konzumiranja folna kiselina lako izlazi iz organa za varenja i
lako prelazi u krv. U organizmu djeluje kao koenzim i esto se prevodi
u aktivnu formu tetrahidrofolnu kiselinu.
U tijelu je pronaena u formi metil-folata. Da bi metil-folat bio preveden
u tetrahidrofolnu kiselinu neophodno je prisustvo vitamina B 12.
Koenzim folne kiseline (tetrahidrofolna kiselina) u tijelu ima funkciju
slinu vitaminu B12. Ona utie na proizvodnju crvenih krvnih zrnaca,
sintezu membrana hemoglobina. Folna kiselina, vitamin B l2 i vitamin C
pomau koritenje proteina u organizmu.

 Sa vitaminom B12 folna kiselina,

reakcijama konverzije aminokiselina
histidina i dr). Ovaj vitamin je
formiranjanukleinskih kiselina, tako da
toku rasta i reprodukcije elija.

uestvuje u mnogim
(serina,
metionina,
potreban i u toku
odreenu ulogu ima u

Poto je vana za proces djeljenja i rasta elija, folna kiselina

ima znaajnu ulogu u periodu trudnoe. Deficit folne kiseline
moe dovesti do raanja beba sa malom tjelesnom masom ili
prouzrokovati spori rast beba nakon roenja.

 Simptomi deficita su sljedei: anemija, gubitak mase, nervoza,

glavobolja, utuenost, diareja, srane smetnje, zaboravnost i
osjeaj paranoje. esto se mentalni problemi javljaju prije
anemije.
Dnevne potrebe za folnom kiselinom su 400 g kod odraslih.
Osnovni izvori folne kiseline su pivarski kvasac i jetra, a ima ga
dosta i u drugim namirnicama ivotinjskog i biljnog porijekla
(pinat, zeleno lie, zeleni graak, slatki krompir, trava,
mlijeko, bubrezi, meso). Odreenu koliinu folne kiseline
proizvode i crijevne bakterije.

PARAAMINOBENZOJEVA KISELINA
Ovaj vitamin je neophodan za rast i razmnoavanje bakterija. Neke bakterije
prisutne u ljudskim crijevima sposobne su da izvre njegovu sintezu.
Paraaminobenzojeva kiselina ulazi u sastav koenzima tetrahidrofolne kiseline i
uestvuje u metabolizmu i koritenju aminokiselina. Ona je znaajna za
normalno funkcioni sanje crvenih krvnih zrnaca, potrebna je kod procesa
zgruavanja krvi.

Potvreno je da ovaj vitamin titi kou od pojave kancera kod pretjeranog

izlaganja ultravioletnoj svjetlosti.

Poveani unos ovog vitamina djeluje iritirajue na jetru i izaziva oteenje

koe. Problemi deficita nisi uobiajeni, poto je jako rairen u svim
namirnicama, i poto ga sintetiu i crijevne bakterije. Ne postoje odreene
doze koje se preporuuju u ishrani.

VITAMIN B12 (KOBALAMIN)

Kao i drugi vitamini i vitamin B12 u prirodi se nalazi u nekoliko
oblika, koji se malo razlikuju u hemijskoj strukturi i skoro svi imaju
isto fizioloko djelovanje. Za sintezu vitamina B 12 neophodan je
metal kobalt.
Vitamin B12 je stabilan kod zagrijavanja u neutralnoj sredini, dok je
osjetljiv na zagrijavanje u kiseloj ili baznoj sredini i slabo osjetljiv
na uticaj svjetlosti. Jaka oksidaciona i redukciona sredstva i neki
teki metali ga razaraju.

 Kobalamin se apsorbuje u crijevu. Njegov transport u krvi

pomae protein globulin.
Organizam ovjeka je sposoban da skladiti odreenu koliinu
ovog vitamina, tako daje potrebno da proe nekoliko godina
ne uzimanja da bi se osjetio deficit vitamina B 12.
Vee koliine uskladitenog vitamina B12 pronaene su u jetri,
srcu, bubrezima, pankreasu, mozgu, testisima i krvi, tj. u svim
metaboliki aktivnim tkivima.

 Fizioloko djelovanje kobalamina ogleda se u sljedeem:

1. neophodan je za metabolizam proteina,

aminokiselina metionina, triptofana i tirozina;

naroito

2. neophodan je za sintezu nukleotida, odnosno nukleinskih

kiselina;
3. neophodan je u procesu sazrijevanja crvenih krvih zrnaca;
4. neophodan je za pravilno
nervnog sistema.

funkcionisanje elija centralnog

 Veina problema vezanih za nedostatak kobalamina u

organizmu vezana je za zdravlje krvi, koliinu nastale energije
u organizmu, stanje uma i nervnog sistema. Usljed nedostatka
ovog vitamina osjea se umor u nogama i rukama, smanjenje
osjetljivosti ula, potekoe u kretanju i govoru, usporeni
refleksi i sl.
Za razliku od drugih vitamina B-kompleksa vitamina B 12 ili nema
u biljkama ili ga ima u vrlo malim koliinama. Moe se nai u
svim ivotinjskim tkivima, a najvie u jetri, srcu, bubrezima,
pileem mesu, jajima. Izgleda da ga sintetizuju samo nie
gljive.

HOLIN
Holin ulazi u grupu materija poznatih kao lipotropni inioci,
odnosno materije koje smanjuju nagomilavanje masti u elijama
jetre i ubrzavaju njeno prenoenje u masne depoe organizma.
Holin je rasprostranjen u hrani, ali kuhanjem hrane u vodi lako se
raspada.
Holin ulazi u sastav acetilholina, koji nastaje pri nervnom
nadraaju, tako da pomae ouvanje zdravlja nervnih vlakana i
doprinosi sposobnosti razmiljanja i pamenja (poznat je i kao
vitamin pamenja), pomae stvaranje fosfolipida i uestvuje u
prenoenju masti iz elija jetre.

 Usljed nedostatka holina dolazi do nagomilavanja masti u jetri,

to dovodi do ciroze jetre, zatim dolazi do zastoja u rastu i
hemeragine narkoze u bubrezima.
Dnevne potrebe iznose oko 500 mg.
Od namirnica ivotinjskog porijekla najvie ga ima u jajima,
jetri, modanom tkivu, bubrezima, mesu, ribi i unutranjim
organima.
Sintetizuju ga i crijevne bakterije.

INOZITOL
Inozitol je usko povezan sa prethodno spomenutim holinom, i on se nalazi u
lecitinu i djeluje kao lipolitiki faktor te pomae emulgovanje masti.

Organizam ga prizvodi iz glukoze, tako da ne predstavlja esencijalne

sastojke hrane. U organizmu se nalaze velike zalihe ovog vitamina, prema
koliini rezervi je odmah poslije niacina. U formi fosfatidil inozitola
uestvuje u odravanju strukture i integriteta elijskih membrana. Zajedno sa
holinom pomae djelovanju modanih elija, elija kotane sri, tkiva oiju i
crijeva. Smatra se da utie na rast kose. Nisu poznati nus efekti niti
toksinost ako se koristi u velikim koliinama (do 50 g/dan).

 Deficit nije poznat s obzirom da ga ima dosta u tijelu, a

dostupan je i kroz hranu.
Ali, ipak se navodi da deficit inozitola moe izazvati
konzumacija velikih koliina kofeina.
Problemi se manifestuju kroz gubitak kose, poremeaj vida te
poremeaj u potronji holesterola. Kroz hranu se ovaj vitamin
dnevno unosi oko 1 g, tako da ne postoje specifine
preporuke.
Prisutan je u veini namirnica, a posebno visok sadraj imaju
integralna zrna itarica, citrus vou (osim limuna), pivskom
kvascu, jetri, peninoj klici, rii, kikirikiju, kupusu i lecitinu.

VITAMIN B13 (OROTINSKA KISELINA)

Funkcija ovog vitamina je jo uvijek nedovoljno poznata.
Zna se da djeluje kao prekursor nukleinskih kiselina te da je
neophodan za njihovu sintezu. Organizam moe sintetisati ovu
materiju za koju se smatra da nije vitamin nego nutrijent.
Toksinost i deficit nisu poznati.
Izvori ovog vitamina u prirodi su: mlijeni proizvodi i povre
(artioka i mrkva).

VITAMIN B15 (PANGAMINSKA KISELINA)

Jo nije dokazano da se zaista radi o vitaminu i da li je esencijalan u ishrani.
Ovaj vitamin je donor metil grupe i pomae pri sintezi vanih aminokiselina,
kao npr. metionina.
Ima odreenu ulogu u oksidaciji glukoze i elijskoj respiraciji. Djeluje kao
antioksidans. On je blok stimulator endokrinog i nervnog sistema i
potpomae funkciju jetre u procesima detoksikacije. Nisu poznati njegovi
toksini efekti (50 -100 mg ili vie).
Glavni izvori ovog vitamina su: integralno zrno rie, pivski kvasac, sjeme
suncokreta i govea krv. Voda i direktna suneva svjetlost mogu smanjiti
njegovo djelovanje.

VITAMIN B17 (AMIGDALIN)

Ovaj vitamin je kao i prethodni kontraverzan. Prvi put je naen u kotici
kajsije. Uoena je razlika njegovog djelovanja u zdravim i elijama oboljelim
od kancera. Upravo nedostatak ovog vitamina moe poveati sklonost elija
ka razvoju kancera.
Odreeni problemi usljed koritenja ovog vitamina se mogu javiti zbog
prisustva cijanidne grupe, koja moe imati negativno dejstvo na neke
procese metabolizma, tako da je u veini zemalja zabranjena njegova
upotreba.
Izvori su kotice kajsije, kotice jive, trenje, breskve i drugog voa.

VITAMIN C (ASKORBINSKA KISELINA)

Jednobazna kiselina koja se dobro rastvara u vodi.
Termolabilna.
Vitamin C ima jako antioksidativno djelovanje.
Detoksifikacijsko djelovanje.

ULOGE VITAMINA C
Stvaranje kolagena
Askorbinska kiselina djeluje na metabolizam tirozina, folne kiseline i
triptofana.
U prisustvu vitamina C triptofan se pretvara u 5 - hidroksi
triptofan, koji formira serotin, komponentu koja se nalazi u mozgu.
Djeluje na imuni sistem.
Sa vitaminom P uestvuje u kontroli propustljivosti kapilara i spreavanju
krvarenja
Pored toga, askorbinska kiselina stimulativno djeluje na luenje mokrae,
sintezu hormona nadbubrene lijezde i resorpciju organski vezanog
eljeza.

 Usljed potpunog nedostatka vitamina C dolazi do avitaminoze

C poznate pod imenom skorbut. Njeni glavni simptomi su
krvarenje iz desni, koe i krvarenje u unutranjim organima.

Najbogatiji izvori su: ipak, crne ribizle, paprike, kupus,

karfiol, keleraba, pinat, jagode, narande, limun itd (tabela).
Od namirnica ivotinjskog porijekla najvie ga ima u jetri,
slezeni, nadbubrenoj lijezdi, pluima itd. U toku pripreme
jela kuhanjem na vazduhu znatan dio vitamina C se unitava.

Sadraj
Izvori vitamina

Izvori

Sadraj vitamina
(mg/100 g)

Paprika crvena

vitamina (mg/100
vitamina
g)
250.0 35.0
Crveni paradajz 39.0

Luk zeleni
(perce) Kupus

45.0 70.0 20.0

25.0

pinat

55.0

Crna ribizla

200.0

Karfiol

7-10 5.0 25.0

Crvena ribizla

25.0

Kiseli kupus

ipurak

1500.0

Graak zeleni

Jabuke

30.0

Krastavci

Limun

40.0

Crvena paprika

Mandarine

38.0

Breskve

10.0

Rotkvica

VITAMIN P
Bioflavonoidi su pratioci askorbinske kiseline i nalaze se u
istim namirnicama kao i ona. To su razliite bojene
komponente: citrin, ekspendin, rutin, flavoni, katelini,
kvarcentin. Sva ova jedinjenja pojaavaju djelovanje vitamina
C. Bioflavonoidi su rastvorljivi u vodi, a neotporani su na
djelovanje toplote.
Usljed nedostatka vitamina P dolazi do poveane
propustljivosti kapilara i do pojave sitnih takastih krvarenja po
koi i sluzokoi. Iz istog razloga dolazi do krvarenja iz desni.

OSTALI VITAMINI
U literaturi su opisana jo tri vitamina: Vitamin T, Vitamin U, Vitamin
L i Vitamin ljubavi.
Vitamina T ima dosta u sjemenu sezama, a njegova osnovna
funkcija je u spreavanju hemolize crvenih krvnih zrnaca.
Vitamin U je prisutan u sirovom kupusu, a pripisuje mu se odreeno
djelovanje u pravcu odravanja koe i sluzokoe crijeva.
Za vitamin L se kae da je to grupa vie nutrienata potrebnih za
dobro zdravlje, da se nalazi u veini namirnica, ali i u svim elijama,
tkivima i organizmu u cjelini.

KORITENJE VITAMINA KAO LIJEKOVA

Mnogi ljudi vitaminima pripisuju osobine koje imaju lijekovi.
Meutim, potrebno je naglasiti da u nainu djelovanja vitamina
i lijekova postoje znaajne razlike. Lijekovi, obino djeluju tako
da izazivaju odreene tjelesne promjene koje pomau oboljeloj
osobi. Na primjer, penicilin unitava mikroorganizme koji su
prouzrokovati pojavu bolesti. S druge strane, vitamini djeluju
tako to obavljaju odreene "radnje" u reakcijama metabolizma
(na primjer, vitamini B kompleksa djeluju kao koenzimi).

 Vitamin C-lijeenje skorbuta

Nikotinska
poremeaja.

kiselina-lijeenje

razliitih

metabolikih

Posebnu opasnost kod troenja vitaminskih preparata

predstavlja injenica da se oni prodaju bez recepta, to
mnogima ostavlja mogunost da sami sebi dijagnosticiraju
bolesti i propisuju terapiju vitaminima.

Kada nastaju

Vitamin

RDA

Vitamin A

1 mg

5-10 puta RDA

Vitamin D

5 g

5-125 puta RDA

Vitamin B6

2 mg

150-1000 puta RDA

Vitamin C

60 mg

40-80 puta RDA

toksini efekti

Hvala na panji!