GV.

4-A
GV.4-B

Human factor

Communications

Mechanical faults and failures

Forces not under command

1.Verilen kumandalarn uygulanmasnn bir sebepten gecikmesi

2.Knden kontrol olmamas;sadece mkdan kontrol olmas
3.Serdmenin dmen komutunu ge yada yanl uygulamas
4.Ba ve ktaki zabitlerin kabiliyet ve eitimleri neticesinde

komutlara verdikleri farkl cevaplar

 Kba-k haberlemesindeki aksaklklar(walky-talkylerin

dzgn almamas,talk-back sisteminin duyulmamas,grltl

alan vinler,vs)

Farkl milletlerden mrettebatn dil zorluu ve yanl anlamalar

Ayn milletten bile,kendini ifade etmekde zorluk ekenler

 Dmen,mk,bow thruster,romorkrle- rin arzalanmas veya

hatalar

Demirin funda edilememesi,rgatn arzalanmas

Sitim borularnn patlamas,vs
El incesinin ksa dmesi,halatlarn kopmas yada karmas

 Aknt ve rzgar ve bunlarn yn ve kuvvet

deitirmesi
S su etkisinin her zaman iyi tahmin
edilememesi
Gidilen farkl gemiler,farkl mk gc, farkl
mklarn komutlara cevap verme sresi, farkl
trim, farkl draft, farkl boyut, farkl
momentum, farkl romorkrler, farkl
denizcilerle allmas vs)

Rotaional

Lateral motion

motion
Longitudinal motion

Components of ships motion

Gemi bu hareketleri ayn anda yada tek tek yapyor olabilir
Rotational motionda pivot pointi gz nne almamz
lazm;nk gemiye etki eden kuvvetlerin bu noktaya olan
uzaklklar geminin hareketi asndan nemli

 Momentum yavalarken ve yn deitirirken nemli rol oynar

Momentum ktle ve hzn arpmyla elde edilen hareket

miktardr

Pratikte Momentum;
Artk geminin devam etmesini istemediimiz hareketidir

 Byk gemilerde srtnmenin az bir yavalatma etkisi

vardr

nk deplasman geminin llerinin kbyle,slak alan

ise karesiyle deiir

Byk gemilerin dk beygir gcyle, ataletlerini yenip

tam yola gemeleri uzun bir sre alr fakat bu dk beygir

gc(dk yakt sarfiyat) tam yollarn korumalar iin
yeterli olur

Bundan dolay gemi tonaj 10 kat artmasna ramen mk

beygir gc yaklak 3 kat artarak ayn hz elde edilir

Sebep :kk slak alan ve az srtnme etkisidir

p.p

nitial pivot point

Momentum geminin arlk merkezinden etki eder

Momentumun etkisi,pivot noktasyla alakal dnlmelidir

 Suyun az skabilmesi ve vizkozitesi sebebiyle sudaki geminin

hareketine kar sabit bir diren vardr

Bundan dolay diren tarafnda su ykselmesi,dier tarfta su

alalmas vardr

Srtnme direnci hzla doru orantldr

 Boyuna diren,geminin ba tarafndaki basncn artmasyla

oluur

Hzn artmasyla,ykselen ba dalgas,enerjiyi absorbe eder ve

datr

Bulplar boyuna direnci azaltrlar

Yksek sratte boyuna diren ayn oranda artar

 Yana diren,yana doru hareket srasnda

oluur
Boyuna ve enine direncin bykl, geminin
ekline ve hzna baldr
Her ikisi de pivot pointin pozisyonunu tespit
etmede nemli rol oynar
Gemiye etki eden kuvvetlerin bykl
kadar bunlarn kuvvet kollar geminin
hareketleri iin nemlidir

 Gemi zerinde bir kuvvet olutuunda

Ataletin

yenilmesiyle birlikte

Hareket balar, ve
Suyun yer deitirmesiyle
Gemi, su alt direnciyle karlar

The four motions

Longitudinal
resistance

+
+
Propulsion force

Pervane kuvveti boyuna hareket salar

Boyuna hareket boyuna dirence sebep olur
Boyuna diren te geriye kuvvet oluturur

1-Longitudinal motion

Bow thruster force

Lateral resistance

Bow thruster gemi boyunca dirence sebep olur fakat

Direncin byk ksm batadr

2-Rotational motion

Wind-force

Lateral resistance
Rzgar gemiyi yana hareket ettirir
Su alt direnci gemiyi rzgar kuvvetinin tersi ynde etkiler

3-Lateral motion

4-Relative motion or motion over the ground

Current-force

Bir borda aknts gemiyi su alt direnci olmadan yana hareket ettirir
Burada yana hareket yere gredir yani diren yoktur
Diren denizle dip arasndadr
Bu nisbi hareket,rota deitirmek veya akntdan kmakla kendini
momentum olarak gsterir

 Byk tankerler yanarken sadece yana hareket olumasn

isterler

Dn hareketi olmasn istemezler

nk, yana hareketi kontrol etmek kolay,
Dn hareketini durdurmak zordur
Sebep;temas alann yaymak(flat alongside)

rudder

Bow thruster

propeller

Rotational motion in combination with longitudinal

and/or lateral motion

rudder

leri yolda alan pervane ve dmenle dn hareketi

Bow thruster

Bow thrusterla dn hareketi

propeller

Tornistan alan pervane etkisiyle dn hareketi

Bulunduumuz yerden batan,ktan yada vasattan geminin
nekadar boyuna,yana,yada dn hareketine sahip olduuna
karar vermemiz lazm
Ve herbir ynde nekadar harekete ihtiyacmz olduuna da
karar vermemiz lazmki,hangi yndeki hareketi
yavalatalm,arttralm yada durduralm

Pivot pointin yerini byk lde

boyuna

hareketin yn belirler

Dn momentumunun deerlendirilmesinde dn noktasnn

yeri nemlidir

Pivot pointin yerine iyi karar vermek baarl bir manevrann

anahtardr

 Suya ve karaya gre alan doppler indicatorlar

vardr
Genelde byk tankerlerde bulunur
Baz limanlarda Shore doppler indicatorlar var
(zellikle pervane tornistan alyorken ok
yararldr)
nk doppler cihaz, 1 kntn altnda ok
gvenilir deildir
Rate of turn indicatorlar geminin dn hzn
tespit etmede nemlidir

 Krlangtaki compass repeater(angle of approach iin

nemlidir)

Wind speed/direction indicator

Doppler sonar(aknt iin)
Sonu olarak cihazlardan aldmz bilgiler karar vermemize

yardm eder

100 hp=1 ton bollard pull

Longitudinal resistance=25 percent of propulsion force under

constant speed

Transverse force of propeller working astern=5 to 10 percent of

applied stern power

 Bir geminin dn hareketi enine boyuna

hareketlerle beraber olabilir

Enine,boyuna hareketler sfrsa dn hareketi
tek bir dey eksen etrafnda olur
Bu eksenin yerini;geminin ekli,geminin
hareketi,gemiye tesir eden kuvvetlerin etki
noktalar belirler.
Bu eksene yukardan baktmzda nokta olarak
gzkr
Buna pivot point denir

 Pivot point srtnme etkisinden(gemi boyunca etkiyen)

etkilenmez

Pervane kuvveti bunu yener

Pervane kuvvetinin geriye kalan ksm(yaklak i) geminin

arlk merkezi Gden etkiler

Ve buna kar koyan ba taraftaki diren kuvvetidir

+
nitial pivot point

p.p

At constant speed

Sabit hzda ikisi(1/4 pervane kuvveti=longidutinal resistance)

birbirine eittir;eit olmasayd gemi srekli hzlanrd yada
yavalard

The pivot point under

the turn
+

+
G

Loss of speed

p.p

Dmenin etkisiyle dnme baladnda pivot noktas G ile ba

tarafn arasndadr
G trimle gsterilir ve ancak even keel durumunda G gemi
boyunun tam ortasndadr ve pivot noktasda boyun indedir.
Boyuna direncin pervane kuvvetine oran,pivot pointin yerini
belirlemede nemli bir rol oynar
Dnmeye baladmzda pervane kuvveti her zaman pruva
istikametini gecikmeden korur, fakat momentumun yn gecikir ve
hala eski yne devam etmeye alr

+
+

+
p.p

drift as

Dnte batan gemi boyunca basn dalmas olur

Genileyen drift as sebebiyle,alabanda,artan basnca maruz
kalr ve hz kaybna sebep olur ve
Bu Pivot noktasn iterek geminin ortasna yaklatrr
Pivot noktasnn gerisindeki basn ta, dn engeller
Dmen ortalandnda geminin dnmesi bundan dolay durur

Longitudinal motion and

pivot point
+

Ykl bir tanker,even keel,eit gce sahip iki romorkr geminin

ortasndan eit mesafelerden yaslanyorlar
Gemide ileri ve geri hareket yok
Bu gemi yana parelel olarak hareket eder

L
+

Gemi kaptan ileri yol verirse

leri hareket yana diren merkezini baa getirir
Bataki R ktakinden daha byk su alt drenle karlar
Bu durumda ba Rn yana hareket etkisi az olur
Netice;leri hareket pivot noktasn baa getirir

L
+

+
+

Tornistan hareket pivot noktasn ka getirir

Yan kuvvetlerin etki kollar;borda rzgar,bow
thruster,dmen,aknt vs boyuna hareketten ayn ekilde etkilenir

P
R

Wind effect on ballasted ship,dead in the water

Light ship-borda rzgar var-rzgar altna srkleniyor
Tekne su alt direnciyle karlar
Gemi nekadar kl olursa su alt diren merkezi o kadar
ktadr(R)
Kl gemide ba yukardadr
Ba taraf rzgardan daha ok etkilenir
Rzgar kuvveti etki mekezi P dir

Lateral resistance

+
+
+
+

wind

R
p.p
P

R
P

Wind effect on ballasted ship,dead in the water

Pivot point, P ve R arasnda oluur

Ve gemi bu kuvvetlerin etkisinde bu noktalardan yn deitirir
Gemi her iki kuvvet ayn istikamete gelmeyle az bir ayla rzgara
borda verir

P
R

Wind effect on ship under headway

Hareket halinde yana diren merkezi baa kayar

Rzgar diren merkezi geride kalr

Lateral resistance

wind

P
p.p

Wind effect on ship under headway

Bataki pivot pointle birlikte gemi istenen rotadan sapar

Ktan transerverse force ihtyac vardr ve dmenle kuvvetler
dengelenene kadar ayarlanr

P
R
Wind effect on ship under sternway

Tornistanda su alt diren merkezi geriye gelir

Lateral resistance

+
+
+
+

wind

R
p.p
P

Wind effect on ship under sternway

Tornistanda pivot noktas ka gelir

Rzgar kuvvet merkezi byk etki kolu bulur
K rzgar arar
Kuvvetli sancak ba omuzluk rzgar saa devirli pervanenin
tornistan thrust etkisini kolayca yener!!!

+
+

Ship dead in the water

Dmen kuvveti geminin en knda oluur

Dmen kuvveti yana ateleti uzun kuvvet kolu
sebebiyle abucak yener
Pervane kuvveti(propulsion force) ise boyuna ataleti
bu kadar abuk yenemez

+
+
+
+
+
Dn noktasnn balang yeri (pivot point)
L/B(boyun ene oranna) ye baldr
Gemide L/B=8 ise pivot point sfr hzla balandnda
ba taraftan 1/8 L geridedir
Buda dmen kuvvetinin gemi duruyorken en st
seviyede olduu anlamna gelir

+
+
+
+
+
Boyuna atalet yenildiinde gemi yol kazanr ve su alt
direnci ortaya kar
Pervane kuvvetinin boyuna dirence harcanr
Pivot noktas da pervane kuvvetinin bu dirence
oranyla batan biraz geriye doru gelir
Bu mesafe azalmas balag mesafesinin kadar
azdr.yani 3/4 x 7/8 L =21/32 L
Yani batan mesafe 11/32 L dir(L=LBP)
Gemi sabit hzla dnerse pivot noktas sabit kalr

11/32 L

+
+

+
+

1/8 L

Making headway

Decrease in rudder leverage caused by headway

11/32 L

+
+

+
+

Making headway
Decrease in rudder leverage under prolonged
rudder while under headway

L/B =9,8,7,6,5 olan gemiler ileri yolda veya sabit hz dnerken

pivot noktalarnn batan mesafelerinin aadaki gibi olduu kabul
edilir
1/3 L, 11/32 L, 5/14 L, 3/8 L, 2/5 L
Bunun yannda pivot point sadece L/B ile
deil,trim,hzlanma,yavalama,geminin tekne ekli, ileri ve geri
hareket etmesiyle yer deitirir.

+
+
+
+

Suda duran gemide,tam yol ileri ve alabanda dmen

yapldnda,gemi dn durgunluunu,boyuna durgunlua
gre daha abuk yener
Boyuna atalet geminin ileri gitmesini engeller ve yana
dmen kuvvet kolunu max yapar
Dizel gemilerde(motor-ships) dmen zerindeki bu ani
kuvvetli itmenin avantaj,hemen yana dmen kuvvetine
evrilmesiyle kendini gsterir
Buda geminin sanki nokta etrafnda dnmesine sebep olur

+
+
+
+

Trbnl gemilerde ise (trbine-powered vessel) mk devri

yava yava artar ve gemi dn hareketi tam balamadan
ileriye doru hareket balar
Buda dmen kuvvet kolunu gerekte ksaltr
Savrulma dizel gemilere gre yava olur

 Dn hareketinin merkezi pivot noktasdr

Bu hareket dn momentumunu netice verir
Dn momentumunun bykl de gemi

ktlesine baldr
Balam olan bir momentumu yenmek uzun
sre alr
Tornistan yapan ykl bir tankerde bunu
aklayalm

1
2

Tornistanla gelen ykl tanker ba taraf

sancaa savrulur ve bu savrulmay
durdurmak iin 3 nolu durumda
Tam yol iskele alabanda yaptmzda

Mk tam yol almasna,dmen iskele

alabandada olmasna ramen,uzun bir sre
sonra savrulmann durduunu grrz
nk pivot noktas nceki momentum
sebebiyle ktan kurtulmas uzun sre alr

Propeller working ahead

Transverse rudder force

Transverse thrust

+
p.p
+

Ship under headway

Tamamen batm pervanelerde ileri alrken k taraf genelde
sancaa eker(wheel effect)
En byk ekme etkisini stoptan ileri yola geerken grrz
nk pivot point stoptan ileri harekete balarken, batan olan
mesafesi 1/8 L kadardr

Tornistan alan pervane helozonik ekilde suyu atarak geminin sancak k

omuzluuna dik olarak arptrr
Byk apl pervaneler dk devirlerde tornistanda, suyu dik ayla
geminin kna atarlar ve kuvvetli transverse thrust olutururlar
Kovanl pervanelerde pervane kanal,suyun dik ayla gelmesini engeller

Tornistanda Alt kanatlardan gelen su pervanenin hemen arkasndaki

geminin dolgun olan st k yapsna dik olarak arpar
leri yolda dmenin iskele tarafna arpar ve ba az iskeleye
savurur
Fakat ileri yoldaki transeverse thrust etkisi tornistandakine oranla
karlatrlamayacak kadar nemsizdir

Strong suction

Weak
suction

Tekerlek etkisi
Wheeling effect

Propeller working ahead

Transverse thrust

Transverse rudder
force

Transverse thrust

Ship under headway

leri yolda sancaa ekme etkisi, zayflar ve az bir dmen asyla

dengelenir
zellikle byk pervaneli gemilerde bu etki ,Tam dn
dairesinde, iskeleye dnn, sancaa gre daha kk olmasyla
kendini hissettirir

p.p

p.p

 Trim
Hz
Gemiyi dndren yana kuvvet kolu
Ve dier gemiye etki eden kuvvetler
Tornistanda pivot pointin yeri etkiler

p.p

+
+

+
+

leri yol alan bir gemide pivot point olduka batadr

Fakat tornistanda olan bir gemide ok fazla ka yakn
deildir
Sebep ka trim ve pervane sular sebebiyle oluan
diren pivot pointi biraz baa iter

Ship under sternway propeller

working astern

Gemi mkn stop etti,pivot noktas

ka yaklar
Sebep diren azald