Djelatnosti država u

međunarodnim
odnosima
 Novi akteri - međunarodne organizacije,
narodi, stranke, grupe...nijesu učinili da
države ne budu i dalje najvažniji akteri
međunarodnih odnosa
 Prirodni uslovi
 Društveno-politički uslovi
 Aktivnost - uvijek usmjerena ka
postizanju određenog učinka
 Kako bi se ciljevi ostvarili ne smiju doći u
raskorak sa mogućnostima države
 Odnos između ciljeva i sredstava:
• Cjelokupna spoljna politika se shvata kao
vještina postizanja nemogućeg (Napoleon,
Hitler)
• Vještina usmjerena na što bolje upoznavanje
stvarnosti (Meternih:„Nikad nijesam uputio
ultimatum koji nijesam mogao potkrijepiti
djelom”)
Nacionalni interesi država
 Stalna crta spoljne politike pojedine zemlje
 Očuvanje mira, realizacija pune nacionalne
bezbjednosti, stalni napredak
 Uticaj krupnog kapitala - vojno-industrijski kompleks u
SAD
 Politički interesi (zavise od stranke na vlasti)
 Životni interesi države (očuvanje i zaštita državne
teritorije)
 Prioritet interesa, zajednički interesi
 Stvaranje trajnog sistema uslovljava relativnu sigurnost
ali time i relativnu nesigurnost za sve članice sistema
Uloga sile u djelovanju
država
 Moć - sposobnost da se drugi prisile na ponašanje u
skladu sa željama neke države
 Sila - aplikacija moći
 Spajkmen: samo pomoću moći se mogu ostvariti ciljevi
spoljne i unutrašnje politike
 „Bog je na strani najsnažnije armije”
 Frederik Hartman: razvoj međunarodnih odnosa je
složenost nekoliko stanja
 U stanju mira sila se izražava uticajem (influence)
 U mješovitom stanju se odražava moć države (power),
ali bez upotrebe sile
 U stanju rata se upotrebljava fizička sila (force)
 Uravnoteženost moći države i njene politike
 Privid postojanja veće sile nego što je ima - njemačka
okupacija Rajnske oblasti
 Ograničenje obaveza u jednom dijelu svijeta kako bi
bolje zaštitila interese u drugom - američki angažman u
odnosu na socijalističke zemlje, potom Jugoistočnu
Aziju
 Pristupanje stvaranju alijansi ako su unutrašnje rezerve
nedovoljne (Japan prije II svjetskog rata)
 Sila države je funkcija mnogih faktora i može se
definisati kao ukupnost svih snaga koje stoje na
raspolaganju vladajućoj klasi za ostvarenje njenih
ciljeva.
Ograničenje sile

 Subjektivne zapreke - upotreba sile bi mogla

izazvati velike poremećaje, prije svega
materijalne prirode
 Faktor potencijalnih sposobnosti protivnika
 Povelja UN zabranjuje i samu prijetnju silom
 Tačan izbor mjesta i sredstava u trenutku koji
najbolje odgovara političkim ciljevima
Nacionalna bezbjednost
država
 Pet različitih mogućnosti u kojima pojedina
država može tražiti realizaciju svoje nacionalne
bezbjednosti:
 Oslanjanje na vlastite snage bez uključivanja u
saveze (izolacionizam, neutralnost)
 Vojno političke koalicije i blokovi
 Sistem kolektivne bezbjednosti
 Šira svjetska imperija (Rimsko carstvo)
 Svjetska federacija sa Svjetskom vladom
Nacionalna bezbjednost

 Odsutnost bilo kakvog straha od napada,

ugrožavanja interesa ili prijetnje druge
države ili drugih država.
 Bezbjednost podrazumijeva fizički
opstanak jedne države i njenog
stanovništva, zajedno sa osnovnim
atributima nezavisnosti i stalnim
materijalnim prosperitetom države.
Sistem međunarodne
bezbjednosti
 Sistem međunarodne bezbjednosti obuhvata određenu
metodu djelovanja, načine postupanja i skup sredstava
koje države preduzimaju u svojim međusobnim
odnosima za ostvarenje najtrajnijeg osjećaja sigurnosti.
 Osnovne koncepcije:
 Ravnoteža snaga
 Sistem kolektivne bezbjednosti
 Svjetska naddržavna vlada
 Koncept bezbjednosne zajednice (Karl Dojč)
 Pet područja bezbjednosti: vojno, političko, privredno,
društveno, ekološko (Beri Buzan)
Savezi država

 Jezik, religija, ideologija, društveno-

političko uređenje kao osnova
savezništva
 Povezivanje više država radi ostvarenja
političkih ciljeva
 Dogovor da se organizuje odbrana ili
pripremi napad na neku treću državu
 Centrifugalne tendencije u savezu:
 Specifični nacionalni interesi preovladavaju nad
opštim, i država ako je dovoljno snažna istupa iz
saveza (Francuska i vojna struktura NATO)
 Lider saveza ostvaruje svoje interese ne poštujući
interese drugih članica (SAD u ratu 1973. i
Vijetnamskom ratu)
 Članica saveza pokušava svoje interese realizovati
pomoću savezničkih snaga (pokušaj Portugala da
angažuje NATO u svojim afričkim kolonijama)
Klasifikacije saveza
država
 Prema cilju
• ofanzivni
• defanzivni
• mješavina oba cilja
 Prema broju članica
• bilateralni
• kolektivni
Klasifikacije saveza
država
 Prema teritorijalnom kriterijumu
 direktni
 indirektni
 Prema snazi saveznika
 ravnopravni
 neravnopravni
 Prema namjeri
 politički
 vojni
 vojno-politički
Klasifikacije saveza
država
 Prema vijeku trajanja
 privremeni
 stalni
 Prema internom uređenju
 savezi koji nemaju stalna tijela
 savezi koji imaju razrađenu strukturu
 Prema stalnosti savezništava
 stalni saveznici
 privremeni saveznici
Glavni vojno-politički
savezi
 Nastaju nakon Drugog svjetskog rata
 Briselski pakt (1948) Francuska, V. Britanija i
zemlje Beneluksa
 Ugovor o Sjevernoatlantskoj organizaciji
(NATO/OTAN) 4. april 1949.
 Odbijanje agresije i pružanje pomoći članici u
takvoj situaciji – formiran sa ciljem sigurnosne
povezanosti Sjeverne Amerike i Zapadne
Evrope radi odbrane od potencijalne sovjetske
invazije
 Sjevernoatlantski savjet (čine ga stalni
predstavnici članica, a nekad se sastanci
odvijaju na najvišem nivou - ministara spoljnih
poslova ili odbrane/šefova država ili vlada) –
donosi ključne odluke; Vojni komitet – rukovodi
vojnim operacijama; Parlamentarna skupština -
postavlja široke strateške ciljeve (ima pet
komiteta); Sekretarijat (generalni sekretar,
trenutno Norvežanin Jens Stoltenberg,
predsjedava Sjevernoatlantskim savjetom,
rukovodi administracijom).
 NATO nije imao vojne akcije tokom
Hladnog rata, ali je nakon njegovog
završetka imao više vojnih operacija: u
BiH, Kosovu, Avganistanu, Iraku, Libiji i
protiv pirata u Indijskom okeanu.
 Osnivači NATO-saveza: SAD,
Francuska, Kanada, zemlje Beneluksa,
Danska, Velika Britanija, Norveška,
Island, Portugal i Italija; sjedište – Pariz,
a od 1966. Brisel.
 I proširenje: Grčka i Turska 1952. godine.
 II proširenje: Zapadna Njemačka, 1955.
 III proširenje: Španija, 1982.
 Ulazak Istočne Njemačke 1990. godine.
 IV proširenje: Poljska, Češka, Mađarska,
1999.
 V proširenje: Litvanija, Letonija, Estonija,
Bugarska, Rumunija, Slovenija, Slovačka
2004.
 VI proširenje: Hrvatska i Albanija, 2009.
 Partnerstvo za mir, započeto 1994. kao program
saradnje NATO-a i bivših socijalističkih, kao i neutralnih
država.
 Vlada Crne Gore je usvojila Prezentacioni dokument
Crne Gore za Individualni partnerski akcioni plan
(IPAP) koji je prezentovan zemljama članicama NATO,
u martu 2008. godine. Prezentacioni dokument za
IPAP je izrađen u saradnji sa ekspertima NATO-a i
predstavlja preduslov za ulazak u akcioni plan za
članstvo – MAP, program NATO-a kojim se stiče status
kandidata za članstvo.
 Sve su ovo bili preduslovi da na Samitu NATO-a u Bukureštu, 3.
aprila 2008. godine, Crna Gora, zajedno sa BiH, dobije poziv za
Intenzivirani dijalog (ID), što je nova faza na putu ka članstvu u
NATO. Inicijalni dokument za ID je izrađen u maju 2008. a ID je
otpočeo 24. juna 2008.
 Crnogorska aplikacija za Akcioni plan za članstvo, odnosno molba
za dobijanje statusa kandidata za NATO, predata je u novembru
2008. godine. Na sastanku ministara inostranih poslova zemalja
članica Saveza, koji je održan u Briselu, 3-4. decembra 2009.
godine, Crnoj Gori je upućen poziv za Akcioni plan za članstvo.
 Crna Gora je 2. decembra 2015. dobila formalni poziv za članstvo.
 Akcioni plan za članstvo imaju i
Makedonija (od 1999), i BiH (od 2010),
dok Ukrajina i Gruzija imaju intenzivirani
dijalog.
 Individualni partnerski akcioni plan imaju i
Azerbejdžan, Kazahstan, Jermenija i
Moldavija, koje za sada nemaju za cilj
ulazak u NATO. Pregovore za IPAP vodi
i Srbija koja takođe nema za cilj članstvo
u NATO-u.
Glavni vojno-politički
savezi
 Rio-pakt-međunarodni ugovor o uzajamnoj pomoći
(1947), Latinska Amerika i SAD
 ANZUS (Australija, N.Zeland, SAD) 1951.
 SEATO (1955-1977, Filipini, Pakistan, Tajland,
Australija, N. Zeland, SAD, Francuska, V. Britanija)
 Bagdadski (CENTO) pakt (1955-1979, Turska, Irak,
Iran, Pakistan, V. Britanija, SAD)
 Varšavski pakt (1955-1991)
• Političko-savjetodavni komitet (šefovi država i vlada)
• Stalna komisija za spoljnopolitička pitanja i sekretarijat
u Moskvi
• Ujedinjena komanda oružanih snaga
 Situacija kada mehanizam saveza stupa u pokret
(casus foederis) može se odrediti na više načina:
 Prostorno (npr. Varšavski pakt je vezivao djelovanje za
Evropu)
 Određenjem agresora (uopšteno ili konkretnog
agresora)
 Mora biti određeno šta se smatra agresijom
 stvarni oblik napada (razlika od prijetnje)
 određen stepen (razlika od incidenta)
 mora dolaziti spolja