Pensejarahan berbentuk

undang-undang:
Hukum Kanun Melaka

Pensyarah : Dr Sia Keng Yek

Tah Jing Ern

Lam Hui Jie
 Maksud Undang-undang
Sesuatu peraturan atau keseluruhan peraturan yang digubal (dibuat)
oleh kerajaan dan mesti dipatuhi oleh masyarakat yang berkenaan
terdapat undang-undang yang telah direkodkan dalam bentuk
penulisan yang boleh menjadi rujukan kepada kerajaan yang
memerintah dan pemerintah selepasnya.
Hukum Kanun Melaka(Undang-undang Darat Melaka)
Undang-undang Laut Melaka
Undang-undang 99 Perak
Undang-undang Kedah
Pengenalan
Hukum Kanun Melaka merupakan manuskrip undang-undang Melayu yang terawal dalam sejarah
perundangan Tanah Melayu.
Diasaskan pada zaman Sultan Muhammad Syah (Sultan Melaka pertama yang memeluk Islam)
Tambahan dibuat seasa pemerintahan Sultan Muzaffar Syah

Kewujudan Hukum Kanun Melaka membuktikan bahawa Melaka merupakan sebuah kerajaan yang
makmur dan lengkap dengan segala peraturan (jenayah, ekonomi, keluarga, keterangan & acara)
Undang-undang tersebut telah menggabungkan elemen adat dan prinsip syariah bersesuaian dengan
amalan masyarakat pada masa itu.

Hukum Kanun Melaka juga merupakan hukum Islam pertama yang digunakan di negeri Melaka.
Hukum Kanun Melaka telah menjadi pemangkin kepada kegemilangan kerajaan Kesultanan Melayu
Melaka.
Fungsi Hukum Kanun Melaka
Hukum Kanun Melaka

Mewujudkan keamanan Mempertahankan Memperkukuh kedudukan Membina sistem

dan kesejahteraan sistem sosial raja pemerintahn yang
dalam negara sistematik

Membezakan Membezakan keistimewaan menerangkan tugas

Menjadi sumber rujukan para
untuk menentukan keistimewaan golongan golongan kerabat sultan
kerabat sultan dengan dengan rakyat jelata pembesar(memahami
hukuman bagi setiap tanggungjawab diri)
kesalahan yang dilakukan rakyat jelata

Menentukan pelbagai Kedudukan hamba terus Adat Lembaga

Setiap kesalahan dikenakan terpelihara
hukuman yang setimpal pantang dan larangan
tertentu ke atas rakyat
Menjamin keselamatan
rakyat
Mewujudkan keamanan dan kesejahteraan
dalam negara
Hukum Kanun Melaka berfungsi sebagai panduan/rujukan bagi segala hukuman di atas darat,
contoh: hukuman jenayah, keluarga, jual beli dll
• Menjadikan setiap hukuman dapat dijatuhkan dengan adil
• Setiap kesalahan dikenakan hukuman yang setimpal
• Peruntukan hukuman yang lengkap menjadi panduan yang sempurna dalam mejalankan
pemerintahan kerajaan
• Meminimumkan berlakunya jenayah kerana setiap kesalahan dijatuhkan hukum yang setimpal

Memastikan kelicinan segala urusan sosial

• contoh: perkahwinan, perhumaan dan jual beli
• Menjaga kebajikan kewangan peniaga dan rakyat (contoh, melarang segala riba dalam
perniagaan)

Mengekalkan keselamatan dan keamanan masyarakat

Mempertahankan sistem sosial

Mengekalkan hierarki masyarakat

• perbezaan terhadap hukuman kepada setiap individu yang berlainan darjat

dan keturunan
• Sultan berada pada hierarki tertinggi dalam struktur pemerintahan kerajaan

Menentukan pelbagai pantang dan larangan tertentu ke

atas rakyat
• contoh: hanya sultan berhak memakai pakaian kuning, paying kuning,
keris berhulu emas dan pakaian nipis.
• Rakyat jelata dihalang menggunakan barang-barang tersebut
 Hierarki Masyarakat Kesultanan Melayu Melaka
Golongan Raja, permaisuri,
diraja dan putera, puteri kuasa
kerabat
Pembesar : Bendahara, Laksamana dll
bangsawan Agamawan : ulama Islam (maulana,
kadi, makhdum, tuan sayyid)

Pedagang, saudagar, tukang-

rakyat biasa tukang mahir, petani

Hamba raja, hamba

Hamba berhutang, hamba abdi dll
Memperkukuh kedudukan raja

Membezakan keistimewaan golongan kerabat sultan dengan rakyat jelata

• Sultan mempunyai kuasa mutlak dan perintahnya dalah undang-undang tertinggi dan
mengatasi undang-undang yang terkandung dalam Hukum Kanun Melaka
• Hukuman qisas dan hudud tidak akan dikenakan kepada sultan dan kerabatnya
• Mengekalkan konsep daulat
• Mengamalkan konsep pantang kepada sultan walaupun memerintah dengan zalim.

Taraf sultan ternyata berbeza berbanding dengan golongan rakyat dari segi
kedudukan, pakaian, perlatan dan pertuturan.
• Contoh: hanya sultan berhak memakai pakaian kuning, paying kuning, keris berhulu emas dan
pakaian nipis.Rakyat jelata dihalang menggunakan barang-barang tersebut
• Contoh: hanya sultan boleh menggunakan sebutan “beta”, rakyat hanya boleh
memperkenalkan diri dengan perkataan “patik” dan “hamba”
Kedudukan hamba terus terpelihara
• Hukum Kanun Melaka telah menjelaskan undang-undang
perhambaan
• Undang-undang ini memperakukan kedudukan hamba abdi
• Hamba abdi tidak akan diibaratkan seperti barang tetapi
mempunyai hak yang tertentu
Membina sistem pemerintahan yang sistematik
Adat Lembaga
• menerangkan adat-adat raja dan larangannya, perihal peranan
bendahara, temenggung,penghulu bendahari dan syahbandar
membantu sultan.

Menerangkan tugas para pembesar dengan jelas

• Hukum Kanun Melaka menjadikan panduan kepada para pembesar
untuk memahami tanggungjawab diri
• Ini dapat melancarkan pentadbiran kerajaan kesultanan Melaka

Melahirkan satu sistem pentadbiran dan

pemerintahan yang teratur
 Undang-
undang
keluarga

Undang-
undang
Pengaruh Undang-
undang
jenayah Islam muamalah

Undang-
undang
keterangan
dan acara
Undang-undang Undang-
jenayah undang
jenayah

Hukum Hukum Hukum

Hukum Diat
Qisas Hudud Ta’zir

Sesiapa yang membunuh

orang akan dibalas dengan
hukumun bunuh
Orang Islam membunuh orang
bukan Islam akan dikenakan
Qisas, begitu juga dalam soal
mencederakan anggota juga
akan dibalas perbuatan yang
sama dan setimpal
Hal ini selari dengan fahaman
dan suruhan dalam surah al-
Maidah
Diat= denda Berhubung dengan
Pembunuh yang sengaja kesalahan zina, qasaf, Hukum ini dikenakan
jika diberi maaf oleh minum arak dan bagi kesalahan yang
waris akan dikenakan murtad tidak dikenakan hudud
Diat Hukuman ini adalah dan qisas
Selari dengan pendapat selari dengan surah an- Contohnya, mencuri
Nur dan juga hadis-
yang terdapat dalam yang tidak cukup nisab
Mazhab Sahfiee hadis sahih
Undang-undang mualamah
• Berhubung dengan urusan jual beli, riba, sewa, pinjam-meminjam
• Dinyatakan jelas dalam Falasl 30 Hukum Kanun Melaka
• Contohnya, mengamalkan riba dalam urusan jual beli adalah haram
• Contohnya, tidak boleh berniaga dengan orang gila

Undang-undang keterangan dan acara

• Menyatakan jelas syarat-syarat untuk menjadi sultan. Contohnya, mestilah beragama
Islam,adil,pengampun,pemurah dan sebagainya.
• Seseorang kadi/hakim dilarang menerima hadiah
• Penglibatan ulamak dalam soal pentadbiran negeri disebut dengan nyata.
• Ulamak dan kadi terlibat aktif dalam soal pertabalan, perkahwinan, dan pemakaman seseorang
sultan
Undang-undang keluarga
• Terdapat jelas berkenaan soal perkahwinan, penceraian, wali, dan sebagainya
• Semuanya selari dengan hukum Islam
Pengaruh Hindu dan adat Melayu dalam
Hukum Kanun Melaka

Konsep devaraja, hukuman qisas tidak akan dikenakan kepada sultan dan kerabatnya.

Hukuman hudud tidak dikenakan kepada sultan (contohnya, Sultan Mahmud berzina
dengan isteri orang lain)

Tidak mengamalkan persamaan taraf. Contohnya, larangan memakai warna kuning,

konsep daulat

Mengamalkan konsep pantang kepada sultan walaupun memerintah dengan zalim.

Mengamalkan diskriminasi dalam undang-undang

Rumusan
Hukum Kanun Melaka telah memaparkan sejarah undang-undang Melaka yang menjadi amalan masyarakat
Melayu pada zaman Kesultanan Melayu Melaka.

Hukum Kanun Melaka dapat mewujudkan keamanan dan kesejahteraan dalam negara serta menjamin
keselamatan rakyat, ini menjadi asas kepada kesultanan Melayu Melaka untuk bangun menjadi sebuah empayar
yang kuat dan agung.

Keadaan negara yang aman damai dan pelaksaaan sistem perundangan yang sistematik dan adil telah menjadik
tarikan pedagang luar datang ke pelabuhan Melaka dan akhirnya menjadikan Melaka satu pelabuhan entrepot
yang makmur.

Keunikan Hukum Kanun Melaka telah meningggalkan pengaruh yang lua sehingga kebanyakkan negeri jajahan
takluk Melaka (Johor dan Kedah) telah menggubalkan undang-undang mereka yang mewarisi banyak unsur
daripada Hukum Kanun Melaka.

Kita seharusnya bangga terhadap kehebatan orang dulu yang dapat mengasaskan undang-undang yang begitu
lengkap dan sempurna.
Rujukan
Meor Aris Meor Hamzah,Syed Ismail Syed Mustapa. (2016).
Pensejarahan Malaysia. Kuala Lumpur, Malaysia: Sasbadi
Sdn.Bhd.