Biohemija katjona alkalnih

metala
jon KB Jonski radijus [pm] Geometrija Ligandi CFSE

Li+ 4-8 73 – 106 različita O 0

Na+ 4 – 12 113 – 153 različita O 0

K+ 4 – 12 151 – 178 različita O 0

Rb+ 6 – 12 166 – 186 različita O 0

Cs+ 6 – 12 181 – 202 različita O 0

Fr+ 6 – 12 194 (KB = 6) radioaktivan O 0

ion Transporter, kofaktor Funkcija/Toksičnost
Li + Upotreba u medicini
Na + Natrijumovi kanali, jonofore, Nervni impuls, osmotski pritisak, jonska
Na+ /K + ATPaza sila u ekstracelularnom prostoru, ćelijski
potencijal
K+ Kalijumovi kanali, jonofore, Nervni impuls, osmotski pritisak, jonska
Na+ /K + ATPaza sila u intracelularnom prostoru, ćelijski
potencijal
Rb + Toksičnost — kompeticija sa K + za
kalijumove kanale
Cs + citotoksičan
Transport kroz membranu – jonski kanali i jonske
pumpe
Fluidno-mozaični model ćelijske membrane
 Transport kroz membrane

Uniport: Na+ 
Glukoza

Simport: Na+/Glukoza 

Antiport: Na+  / K+
Na+  / Ca2+
• Aktivni transport glukoze omogućen gradijentom
Na+ jona
 Transport kroz membranu – jonski kanali
• Kanali omogućavaju protok jona niz koncentracioni gradijent –
pasivni transport ili olakšana difuzija
• Nisu svi kanali otvoreni sve vreme. Obično su zaključani
(gated), i mogu se otvoriti , ili vezivanjem liganda (ligand-
gated), ili promenom membranskog potencijala (voltage-
gated).
• Ligand-gated channels, kao što su acetilholinski na post-
sinaptičkim membranama, se otvaraju vezivanjem
neurotransmitera acetilholina, dok se voltage-gated
natrijumovi i kalijumovi kanali, koji posreduju u akcionom
potencijalu neurona (aksona) otvaraju depolarizacijom
membrane.
 Kalijumovi kanali
K+ jonski kanal

• K + kanali selektivno transportuju K +

kroz membranu, hiperpolarizuju
ćeliju, podešavaju membranski
potencijal i kontrolišu trajanje
akcionog potencijala
• Permeabilnost za K + je 104 puta
veća od one za Na +

C žut, N plav, O crven, i K joni zeleni

filter selektivnosti (na vrhu)
šupljina (na dnu)
K+ in the selectivity filter
 Transport kroz membranu – jonske pumpe
• Pumpe koriste energiju, u vidu ATP ili svetlosti, da omoguće
transport metalnih jona uz koncentracioni gradijent - aktivni
transport.
• ATP-om pokretane pumpe koriste konformacione promene
prouzrokovane vezivanjem i hidrolizom ATP-a da transportuju
jone kroz membranu.
• Drugi mehanizam aktivnog transporta koristi elektrohemijski
gradijent jednog jona da omogući transfer drugog jona
• Primeri: Na+/H+ pumpa kontroliše intracelularni pH i Na+/Ca2+
pumpa uklanja Ca2+ iz ćelija.
• (Na–K) pumpa - pumpa Na + van ćelije i K + u ćeliju pri
čemu se hidrolizuje unutarćelijski ATP.
3 Na+(in) + 2 K+(out) + ATP4- + H2O  3 Na+(out) + 2 K+(in) + ADP3- + H2PO4-

Enzim postoji u dve konformacije (E1 i E2) koje se razlikuju po

svojoj konformaciji, katalitičkoj aktivnosti i specifičnosti za ligand
• Inhibicija (Na–K)-ATPaze kardijačnim glikozidima kao što je
digitalis, koji blokira defosforilaciju E2–P forme enzima, je bila
osnova za razvoj velikog broja steroidnih lekova koji imaju
primenu u tretmanu poremećaja srčanog rada

digitalin
Otrov iz Fugufish
(Tetrodotoksin)
blokira voltažno
zavisne Na+ kanale
Jon Ekstracelularni Intracelularni [mM] Membranski-
[mM] potencijal [mV]
Na+ 150 12 +68
K+ 4 140 -99

Osmotski balans ćelije, signalna transdukcija i neurotransmisija

• Otvaranje i zatvaranje jonskih kanala, koji se otvaraju na
promenu membranskog potencijala, stvara elektrohemijski
gradijent duž plazma membrane neurona
• Akcioni potencijal dovodi do brzog i prolaznog povećanja
permeabilnosti za Na+ koje je praćeno sporijim povećanjem
permeabilnosti K +
• Otvaranje i zatvaranje Na- i K-jonskih kanala duž membrane
aksona stvara akcioni potencijal (elektrohemijski gradijent)
duž membrane, koji omogućava transfer informacija i
regulaciju funkcije
K+
Na+
Jonofore
Kako jonofore vrše selekciju metalnih jona?
Koji faktori utiču na stabilnost kompleksa
metalnih jona sa jonoforama?
Tvrde i meke kiseline i baze
Helatni i makrociklični efekat

entropija-helatni efekat
Slično kao helatni efekat, makrociklični efekat dovodi do povoljne
promene entropije. Makrociklični efekat je povezan i sa
povoljnom promenom entalpije