SISTEM SKELETON

SISTEM SKELETON
Sistem Skeleton
- Salah satu dari sistem badan
- Membentuk rangka , kaviti dan fosa
- Memberi perlindungan kepada organ-organ badan
- Membantu dalam penghasilan sel-sel darah

Sistem Skeleton dibentuk oleh cantuman – 206 tulang

pelbagai bentuk , dari yang paling besar – Tulang Femur
kepada yang paling kecil – Tulang Osciles

Setiap tulang mempunyai pelbagai bentuk , lekuk , lobang

halus , bahagian yang tajam dan bahagian yang licin dan rata
 SISTEM SKELETON
Tulang
- Sejenis sel yang keras dan juga tisu perantara
- Dibentuk oleh sel-sel yang istimewa (Oesteoblast ,
Osteoklas & Oesteosit)
- Mempunyai bekalan darah (vaskular) , saraf dan
limfatik
- Matriks tulang terdiri dari bahan organik (protein) dan
bahan bukan organik (Kalsium fosfat & Kalsium
karbonat
 SISTEM SKELETON

Struktur Tulang

Di dalam tulang , terdapat struktur-struktur berikut :-

• Kanal Haversian
• Lakuna
• Kanalikuli
• Lamellae
Bahagian tengah tulang dikenali sebagai medula

Kanal Haversian
- Salur darah
- salur limfatik
- Saraf
Kanal Haversian disambungkan oleh Kanal Volkman’s
SISTEM SKELETON
 SISTEM SKELETON
Struktur Tulang

Lakuna
- Merupakan ruang –ruang dalam tulang yang mengandungi
limfatika dan oesteosit

Kanalikuli
- Saluran halus yang mengalurkan cecair limfatik dari saluran
limfa dalam kanal Haversian

Lamellae
- Merupakan lapisan matriks yang keras
SISTEM SKELETON
 SISTEM SKELETON
Komposisi tulang
Tulang mengandungi :-
1. Air – 20%
2. Bahan organik (protein) – 30 –40 %
3. Bahan bukan organik – 40 – 50 % (kalsium fosfat &
kalsium karbonat
Terdapat 3 jenis sel yang membentuk tulang
1. Oesteoblast
2. Oesteosit
3. Oesteoklas

Oesteoblast
- Sel-sel yang menghasilkan bahan-bahan kandungan tulang
yang dipanggil oesteoid
 SISTEM SKELETON

Oesteosit
-Sel-sel yang terperangkap dalam lakuna
-Membantu dalam pergerakkan kalsium di antara darah dan
tulang

Oesteoklas
-Sel yang membantu dalam ‘remodelling’ tulang (memakan
oesteoblast yang tidak diperlukan)
-Fungsinya bertentangan dengan oesteoblast
-Terdapat di bawah periosteum & di dinding kanal medula

Kerjasama di antara oesteoblast dan oesteoklas –

membentuk rupa bentuk tulang
 SISTEM SKELETON
Sel-sel tulang Wujud di :-
1. Di dalam lapisan
Oesteoblast periosteum
2. Pusat ossifikasi pada
tulang yang belum matang
3. Pada bahagian diafisis ;
bertentangan dengan
rawan epifisis tulang
panjang
Menggalak deposisi kalsium

Oesteoklas

Oesteosit
‘Remodelling’ tulang
 SISTEM SKELETON
Jenis-jenis tulang
-Terdapat 2 jenis :-
1. Tulang kompak (Compact)
2. Tulang Kanselus (Cancellous)

1. Tulang kompak
- Merupakan bahagian tulang yang keras di mana
terdapatnya kanal-kanal Haversian
- Bahagian tulang yang paling luar
2. Tulang kanselus
- Bahagian tulang yang lembut
- Secara mata kasar kelihatan seperti ‘sponge’
- Banyak mengandungi kanal Haversian dan sum-sum tulang
- Terlibat dalam pembentukkan sel-sel darah
- Terdapat di lapisan bahagian dalam tulang
SISTEM SKELETON
 SISTEM SKELETON

Periosteum
-Lapisan tulang yang paling luar dan pejal
-Diganti oleh rawan di bahagian permukaan yang membentuk
sendi sinovial

Klassifikasi tulang mengikut rupa bentuknya

1. Tulang panjang
2. Tulang pendek
3. Tulang leper
4. Tulang tidak sekata (irregular / tak regular)
5. Tulang sesamoid
SISTEM SKELETON
 SISTEM SKELETON
1. Tulang Panjang
- Tulang berbentuk panjang
- Terdapat di anggota yang panjang seperti tangan dan kaki
- Cth. – Tulang Humerus , Radius / Ulnar , Femur dan Tibia
/ Fibula
 SISTEM SKELETON
2. Tulang Pendek
- Tulang yang berbentuk seakan kiub
- Terdapat di sendi pergelangan tangan dan kaki
- Cth . Tulang karpal & tulang tarsal
 SISTEM SKELETON
3. Tulang leper
- Tulang berbentuk leper dan lebar
- Berperanan dalam memberi perlindungan kepada organ-
organ dibawahnya – mitsalnya –otak
- Cth. – Tulang kranium , skapula , rusuk dan Iliak
 SISTEM SKELETON
4. Tulang tak sekata (Irregular bone)
- Tulang yang tidak mempunyai rupa bentuk
yang sekata
-Cth Tulang vertebra
 SISTEM SKELETON
5. Tulang sesamoid
- Tulang terbentuk hasil dari proses pengerasan yang
berlaku ke atas tisu / otot
- Cth. – Tulang patella
 SISTEM SKELETON

PERTIMBUHAN DAN FUNGSI TULANG

Perkembangan / pertumbuhan tulang ( Oesteogenesis /

ossification
-Bermula dari sejak lahir dan akan berhenti sewaktu berusia
25 tahun
-Tulang panjang , pendek dan tulang tak sekata terbentuk dari
rawan
-Tulang lleper (Flat bone) terbentuk dari membran
-Tulang sesamoid terbentuk dari tendon
 SISTEM SKELETON

Proses ossifikasi
-Proses di mana sel-sel oesteoblast menghasilkan bahan
matriks tulang yang diperolehi di sekeliling sel-sel oesteoblast
tersebut
- Seterusnya deposisi kalsium berlaku
- Rawan mula berubah dan ianya akan membentuk tisu-tisu
tulang yang keras
- Pusat ossifikasi yang kedua wujud di bahagian epifisis tulang
- Proses ini akan berterusan sehingga terbentuknya satu
tulang yang matang dan boleh berfungsi membentuk rangka
badan yang kemudian membantu dalam pergerakkan badan.
 SISTEM SKELETON

Fungsi-fungsi tulang
1. Membentuk kerangka pada tubuh
2. Menyediakan tempat perlekatan untuk tendon dan otot
3. Membolehkan pergerakan dengan adanya pembentukkan
sendi yang menggerakkan otot
4. Mengandungi sum-sum tulang merah yang terlibat dalam
penghasilan sel-sel darah merah
5. Menyediakan tempat pengumpulan bahan-bahan mineral
seperti kalsium dan fosforus dan membebaskannya
apabila diperlukan oleh tubuh
 SISTEM SKELETON
Sum-sum tulang

- Terdapat dua jenis sum-sum tulang yang di dalam tulang:-

1.Sum-sum tulang kuning

- Terdapat di kanal medulla (pertengahan) tulang panjang

2. Sum-sum tulang merah

- Terdapat tulang-tulang kanselus (di bahagian penghujung
tulang panjang dan hampir keseluruhan bahagian
tulang leper dan tulang tak sekata)

- Sum-sum tulang merah bertanggungjawab terhadap proses

‘hematopoesis’ (menghasilkan sel-sel darah putih dan sel-
sel darah merah
SISTEM SKELETON
 SISTEM SKELETON
Tulang-tulang skeletal
- Terdapat 206 tulang pelbagai saiz , bentuk dan fungsi
- Terbahagi kepada dua kumpulan tulang skeletal :-
1. Tulang skeletal Aksial (Axis)
2. Tulang skeletal Apendikular
 SISTEM SKELETON
i. Tulang skeletak Aksial
- Tulang-tulang yang mendokong aksis utama badan adalah :-
1. Tulang Tengkorak
- Kranium - 4 tulang
- Fasial / Muka – 14 tulang
- Ossikel Auditori – 6 tulang
2. Tulang Hyoid – 1 tulang Jumlah keseluruhan
3. Tulang Vertebra tulang skeletak Aksial
- Servikel – 7 tulang = 80 tulang
- Torasik – 12 tulang
- Lumbar – 5 tulang
- 1 Sakrum – gabungan 5 tulang
- 1 Koksik – gabungan 4 tulang
4. 1 Tulang sternum – gabungan 3 tulang
5. Tulang rusuk / kostal – 12 tulang
 SISTEM SKELETON

ii. Tulang skeletal Apendikular

- Tulang tangan dan kaki yang melekat pada tulang skeletal
Aksial
6. Tulang bahagian bahu
- Skapula – 2 tulang
- Klavikel – 2 tulang
7. Tulang lengan
- Humerus – 2 tulang
- Radius – 2 tulang
- Ulnar – 2 tulang
8. Tulang pergelangan tangan (wrist)
- Karpal - 16 tulang
9. Tulang tangan
- Metakarpal – 10 tulang
 SISTEM SKELETON
ii. Tulang skeletal Apendikular

10. Tulang jejari

- Falang (Phalangx) – 28 tulang
11. Tulang pinggul
- 2 tulang ‘innominate’ – gabungan 6 tulang
12. Tulang kaki
- Femur – 2 tulang
- Tibia – 2 tulang Jumlah tulang
- Fibula – 2 tulang skeletal Apendikular
- Patella – tulang = 126 tulang
13. Tulang pergelangan kaki
- Tarsal – 14 tulang
- Metatarsal – 10 tulang
- Falang (Phalangx) – 14 tulang
 SISTEM SKELETON

1. Sistem skeletal Aksial

- Merupakan tulang yang membentuk Kepala , dada dan

tulang belakang
- Terdiri dari tulang-tulang berikut :-
1. Tulang Tengkorak
2. Tulang Vertebra
3. Tulang kostal (rusuk) dan sternum

2. Sistem skeletal Apendikular

- Tulang-tulang yang menyambung pada tulang aksial

(rangka utama)
- Terdiri dari tulang tangan dan kaki (Ekstremiti atas &
ekstremiti bawah)
 SISTEM SKELETON
Sistem Skeletal Aksial

1. Tulang tengkorak
- Berjumlah 29 tulang
- Terbahagi kepada 2 bahagian
i. Tulang kranium – 8 tulang
- 1 tulang frontal
- 2 tulang parietal
- 2 tulang temporal
- 1 tulang oksipital
- 1 tulang sphenoid
- 1 tulang ethmoid
SISTEM SKELETON
 SISTEM SKELETON

ii. Tulang Fasial (Muka)

- Berjumlah 13 tulang

1. 2 tulang Zigomatik
2. 1 tulang maksilla (asal 2 tulang bercantum selepas lahir)
3. 2 tulang Nasal
4. 2 tulang lakrimal
5. 1 tulang vomer
6. 2 tulang Palatine
7. 2 tulang konka inferior
8. 1 tulang mandibel (asal 2 tulang bercantum selepas lahir)
SISTEM SKELETON
 SISTEM SKELETON
A. Tulang kranium
1. Tulang frontal
- Membentuk bahagian dahi dan sebahagian atas orbit
- Terdapat 2 ruang udara yang dipanggil sinus (Frontal sinus)
yang diselaputi membran mukus bersilia dan membuka di
kaviti nasal
- Bercantum di bahagian tengahnya oleh sutur frontal
- Bercantum dengan tulang parietal oleh sutur koronal
2. Tulang parietal
- Membentuk bumbung kranium dan sisi (side) kranium
- Kedua tulang parietal ini dicantumkan oleh sutur sagital
- Bercantum dengan tulang frontal oleh sutur koronal
- Bercantum dengan tulang oksipital oleh sutur lambodial
- Bercantum dengan tulang temporal oleh sutur skuamous
SISTEM SKELETON
SISTEM SKELETON
 SISTEM SKELETON
3. Tulang Temporal
- Terletak di sisi kepala , maka membentuk dinding sisi
tengkorak
- Dalam tulang ini terdapat meatus telinga
- Membentuk tempat / titik pencantuman dengan tulang-
tulang parietal , oksipital , sphenoid dan zigomatik
a. Bahagian skuamous
- Berbentuk seperti kipas dan nipis yang bercantum
dengan tulang parietal
b. Bahagian cuaran mastoid
- Bahagian tulang yang tebal dibelakang telinga
- Mengandungi banyak sinus yang berhubung dengan
telinga
SISTEM SKELETON
 SISTEM SKELETON
3. Tulang Temporal

b. Bahagian ‘petrous portion’

- Membentuk lantai / dasar tengkorak
- Mengandungi organ pendengaran (‘Organ of Corti’)

c. Bahagian Cuaran zigomatik

- Bercantum dengan arca zigomatik

Tulang temporal bercantum dengan tulang mandibel di

bahagian ‘temporomandibular joint’
 SISTEM SKELETON

4. Tulang oksipital

- Membentuk bahagian belakang dan sebahagian dari dasar

tengkorak
- Bercantum dengan tulang parietal , temporal dan sphenoid
- Bahagian dalam berbentuk cengkung (‘concave’ ) untuk
menempatkan serebellum dan serebrum
- Terdapat 2 kondil yang berartikulasi dengan tulang atlas
(tulang vertebra yang pertama)
- Di antara 2 kondil terdapat rongga yang di namakan
Foramen Magnum , iaitu laluan bagi korda spina
SISTEM SKELETON
SISTEM SKELETON
 SISTEM SKELETON
5. Tulang sphenoid
- Berbentuk seperti kelawar
- Membentuk dasar kranium / lantai tengkorak
- Berartikulasi dengan tulang-tulang temporal parietal dan
frontal
- Tulang ini mempunyai lekuk yang dipanggil ‘Sella Turcica’
atau ‘Hypophyseal fossa’ yang menempatkan kelenjar
pituitari
- Banyak mengandungi sinus yang membuka di kaviti nasal

6. Tulang Ethmoid
- Membentuk bahagian hadapan dasar kranium
- Terletak di antara tulang frontal dan tulang sphenoid
- Membentuk sebahagian dari kaviti orbit , septum nasal
dan dinding lateral nasal
SISTEM SKELETON
 SISTEM SKELETON

6. Tulang Ethmoid

- Setiap kaviti nasal terdapat 2 cuaran yang dipanggil konka

nasal
- Bahagian yang membentuk rabung nasal dipanggil
‘Cribriform plate’ yang mempunyai beberapa foramina yang
memberi laluan kepada saraf ‘Olfactory’ ke otak
 SISTEM SKELETON

B. Tulang Fasial / Muka

1. Tulang Zigomatik
- Membentuk tulang pipi yang menonjol , sebahagian dari
lantai / dasar mulut dan dinding lateral kaviti orbit
2. Tulang Maksilla
- Berasal dari 2 tulang yang bercantum selepas kelahiran
- Membentuk rahang atas , sebahagian bumbung mulut ,
dinding lateral kaviti nasal dan sebahagian lantai orbit
-Tempat keluarnya gigi atas
3. Tulang Nasal
- Membentuk bahagian lateral dan atas kaviti nasal
SISTEM SKELETON
 SISTEM SKELETON
4. Tulang lakrimal
- 2 tulang yang kecil membentuk dinding medial orbit
- Ditembusi foramen yang merupakan laluan duktus naso-
lakrimal yang menyalirkan air mata
5. Tulang palatine
- 2 tulang kecil yang berbentuk huruf ‘L’
- Membentuk lelangit keras , lantai dan dinding lateral kaviti
nasal

6. Tulang konka inferior

- Cuaran yang membentuk sebahagian dari dinding lateral
kaviti nasal
 SISTEM SKELETON
7. Tulang mandibel
- Tulang yang membentuk satu-satunya sendi yang boleh
bergerak di bahagian tengkorak
- Terdapat 2 bahagian dan bercantum di bahagian tengah ,
iaitu :-
a. ‘Alveolar ridge’
- Bahagian yang mengandungi gigi bawah

b. Ramus / rami
- Bahagian yang menegak dan mempunyai 2 cuaran
i. Cuaran ‘Condyloid’ (posterior)
ii. Cuaran Coronoid (anterior)
- Membentuk sendi temporomandibular
SISTEM SKELETON
 SISTEM SKELETON
8. Tulang Hyoid
- Tulang berbentuk ‘stirrup’ dan berada di lokasi secara
bersendirian di tisu lembut di leher
- Ia tiada berartikulasi dengan mana-mana tulang akan
tetapi melekat pada cuaran stiloid tulang temporal oleh
ligamen
 SISTEM SKELETON
Sinus
- Merupakan ruang-ruang udara pada tulang-tulang :-
1. Frontal – 2 sinus
2. Sphenoid – 2 sinus
3. Ethmoid – 2 sinus
4. Maksilla – 2 sinus , juga dipanggil ‘Antra of Highmore’
- Sinus diselaputi membran mukus bersilia dan berhubung
terus dengan hidung
 SISTEM SKELETON
Sinus berfungsi :-
1. Menyumbang kepada nada suara yang ressonan
2. Menjadikan tulang tengkorak dan fasial lebih ringan
Sutur-sutur yang terdapat pada kranium
1. Sutur Koronal
- Terdapat di antara tulang frontal dan parietal
2. Sutur Sagittal
- Terdapat di antara tulang parietal
3 Sutur skuamous
- Terdapat di antara tulang parietal dan temporal
4. Sutur lambodial
- Terdapat di antara tulang parietal dan oksipital
5. Sutur frontal
- Tempat cantuman tulang frontal (hilang selepas berusia 6
tahun
SISTEM SKELETON
 SISTEM SKELETON
Fontanalle (Ubun-ubun)
- Semasa kelahiran , ossifikasi pada sutur-sutur kranial
(tempat / titik pertemuan 3 atau lebih tulang-tulang
kranium)adalah tidak lengkap
- Fontanalle – adalah lapisan membran di antara petemuan
tulang
- Terdapat 2 fontanalle utama :-
1. Fontanalle Anterior
- Di antara pertemuan tulang frontal & parietal
- Ossifikasi sepenuhnya ketika berusia 12 ke 18 bulan
2. Fontanalle Posterior
- Di antara pertemuan tulang parietal dan oksipital
- Kebiasaannya ossifikasi sepenuhnya berlaku selepas 2
ke 3 bulan selepas kelahiran
SISTEM SKELETON
 SISTEM SKELETON

Fungsi tengkoran / kranium

1. Memberi perlindungan kepada otak
2. Menyediakan ruang untuk mata dan tempat untuk
perlekatan otot
3. Membentuk rongga untuk organ telinga , hidung
4. Maksilla dan mandibel – menyediakan ruang untuk gigi
5. Mandibel menbantu dalam melakukan kunyahan