SEJARAH

TINGKATAN 1

BAB 9

WARISAN KESULTANAN
MELAYU
BAB 9 :Warisan Kesultanan Melayu
Sistem Pemerintahan
Dan Pentadbiran

Sistem
WARISAN Perundangan
KESULTANAN
MELAKA
Kegiatan
Ekonomi

Sosiobudaya
9.1 Sistem Pemerintahan dan
Pentadbiran

9.1.1: Sistem 9.1.2: Sistem

pemerintahan Pemerintahan
dan dan
Pentadbiran Pentadbiran
Negeri-negeri Negeri
Melayu Sembilan
Sistem Pemerintahan dan Pentadbiran

SULTAN

Pembesar
Peringkat Negeri

Pembesar
Peringkat Daerah dan
Jajahan

Penghulu Peringkat Kampung

a) Sultan
-Pemerintah tertinggi
-Berkuasa mutlak
-Mempunyai daulat
-Ada keistimewaannya yang
tersendiri
1.Penggunaan bahasa istana
2.Penggunaan warna
3.Cop mohor diraja
4.Alat muzik tradisional
5.Penggunaan alat-alat
kebesaran
-Penderhaka akan mendapat
tulah
b) Pembesar Peringkat Negeri /
Daerah
-Menjaga & mengekalkan
keamanan
-Memungut cukai
-Menyerah hasil/cukai kepada sultan
-Menyediakan tenaga buruh
-Membekalkan tenaga tentera
-Mempertahankan kedaulatan negeri
-Menghadap sultan dan melaksanakan
istiadat menjunjung duli
c) Pentadbiran Peringkat Kampung
i- Ketua Kampung ialah penghulu @ penggawa
Tugasnya: - orang perantaraan di antara pembesar
daerah dan rakyat
- tidak bergaji, hasil cukai dari orang kampung
sebagai sumber pendapatan.
ii- Peranan Ketua Kampung
i. Memungut cukai
ii. Membekalkan tenaga tentera
iii.Mendapat tenaga buruh untuk sultan
iv.Memastikan seluruh rakyat di kampungnya taat setia
kepada sultan
sambungan…..
Golongan yang penting di kampung

Golongan Agama Golongan Magis

- cerdik pandai Islam -Pawang dan bomoh

- Penasihat sultan, -Mempunyai kuasa magis
kadi, -Boleh menyembuhkan
mufti dan pembesar. penyakit
- Berdakwah,mengajar - Berpengetahuan dalam
agama, berkarya. bidang perubatan
- imam, khatib, bilal
dan juru nikah
Latihan Pengukuhan

-Lambang kedaulatan
Raja -Memiliki kesempurnaan, kebolehan
atau Sultan dan keistimewaaan
1.
Sultan atau raja perlu memiliki ciri-ciri di atas kerana
A Dihormati rakyat
B Dipuja oleh rakyat
C Disanjung oleh rakyat c
D Dikenang oleh rakyat

2. Yang manakah antara berikut merupakan alat kebesaran diraja

I keris
II tombak
III pedang
IV lembing
A I dan II D
B II dan III
C II dan IV
D I dan IV
Sambungan……
Sila klik

3. Di antara berikut yang manakah merupakan tugas seorang

pembesar dalam sistem pentadbiran masyarakat Melayu
tradisional

I menjaga dan mentadbir kawasan jajahan

II memastikan setiap rakyat taat setia kepada sultan
III menyediakan tenaga kerja untuk sultan
IV memungut cukai di kawasan jagaan masing-masing
A I, II, dan III
B I, II dan IV
C I, III dan IV
D II, III dan IV c
Sistem Pemerintahan dan Pentadbiran
Negeri Sembilan

Yamtuan Besar

Undang

Lembaga

Buapak
Yamtuan Besar

-Pemerintah tertinggi di Negeri Sembilan

-Yang Dipertuan Besar
-Ketua Negeri
 Undang

- Ketua Luak / Luhak

- Tugas utama memilih Yamtuan Besar
- Ada 4 orang Luak (Sg. Ujong, Rembau,
Jelebu, dan Johol)
LEMBAGA

-Ketua suku
-Peranannya
i. memilih undang
ii.menjaga keamanan dan keselamatan
iii.Menyelesaikan pertelingkahan antara suku
iv.Menguruskan pembahagian harta pusaka
v. Orang perantara antara anggota sukunya
dengan Undang
Buapak

-Ketua perut
-Setiap anggota perut adalah anak buah
-menjadi tempat rujukan soal yang berkaitan
dengan adat dan hukum
Cara Pemilihan Pemimpin

Yamtuan Besar

Undang

Lembaga

Buapak

Anak buah
 Alat-alat Kebesaran Diraja Negeri Sembilan

Lambang kekuasaan dan pengesahan Yang Dipertuan Besar

16 kaki payung kuning

16 bilah pedang
16 bilah keris panjang
16 batang tombak benderang
8 buah tepak sirih
8 buah tempat abu
8 batang tiang lilin
4 tunggul (panji-panji) berwarna kuning
2 tunggul (panji-panji) berwarna merah
2 tunggul (panji-panji) yang berwarna hitam
 Latihan Pengukuhan

1. Siapakah yang menjadikan pemerintahan tertinggi di Negeri

Sembilan
A Raja
B Buapak
D
C Pembesa
D Yamtuan Besar
2. ‘Lembaga’ antara struktur dalam pentadbiran di Negeri Sembilan.
Antara berikut yang manakah tugas ‘Lembaga’?
I memilih Undang
II menjaga keamanan
III mengetuai pentadbiran
IV menyelesaikan masalah antara suku
A I, II dan III
B I, II dan IV
C I, III dan IV
B
D II, III dan IV
9.2: Sistem Perundangan
Kerajaan Melayu
Sistem perundangan berasaskan
undang-undang adat dan undang-
undang bertulis
 Sistem Perundangan

Undang-undang Bertulis
Hukum Kanun Melaka
Undang-undang Adat
Undang-undang Laut Melaka
Adat Temenggung
Undang-undang Pahang
Adat Perpatih
Undang-undang 99 Perak
Undang-undang Kedah
Undang-undang Adat

• Undang-undang adat ialah peraturan yang

berlandaskan amalan kebiasaan dan
dihafal turun-temurun
• Dua jenis undang-undang iaitu Adat
Perpatih dan Temenggung
Aspek Adat Adat
Perpatih Temenggung
Tempat asal Pagar Palembang
Ruyong
Amalan Negeri Semua negeri
Sembilan Tanah Melayu
dan kecuali N.9
Naning dan Naning
Corak Unsur Bercorak
Pemerintahan demokrasi autokratik
Jurai keturunan Mengikut sebelah Mengikut sebelah
ibu bapa

Perkahwinan Sesama suku Mengikut hukum

dilarang syarak

Pembahagian harta Mengutamakan Mengutamakan

pusaka anak perempuan anak leleki

Tujuan hukuman Memberi Memberi

pemulihan pengajaran
Undang-undang Bertulis

• Undang-undang bertulis merupakan

himpunan peraturan, larangan, dan adat
istiadat dalam bentuk bertulis
• Negeri Johor. Perak dan Pahang
mempunyai undang-undang yg hampir
sama dengan Melaka kerana negeri-negeri
tersebut merupakan jajahan takluk
Kesultanan Melayu Melaka
Undang-undang tersebut ialah

• Hukum Kanun Melaka

• Undang-undang Laut Melaka
• Undang-undang Pahang
• Undang-undang Kedah
• Undang-undang Perak
 Soalan Pengukuhan

1. Bagaimanakah undang-undang adat dikekalkan?

A Ditulis dan dibukukan
B Dihafal secara lisan
C Diajar secara tulisan C
D Diamanahkan kepada orang tertentu

2. Antara berikut yang manakah tergolong sebagai

undang- undang adat?
I Adat perpatih
II Adat Melayu
III Adat tradisional
IV Adat temenggung
A I dan II
B II dan III
C III dan IV
D I dan IV
 Klik

3. Apakah unsur yang terkandung dalam hukuman

dan undang- undang yang digubal oleh kerajaan
Melayu?
I Nasihat
II Pengajaran
III Pencegahan
IV Hukuman
A I, II dan III
B I, II dan IV
C I, III dan IV A
D II, III dan IV
Pertanian
Perikanan
Kraf Tangan
Perlombongn
Sistem percukaian
Sitem Serah
Sistem Kerah
Perdagangan
Timbangan, sukatan, dan ukuran
Pengangkutan
1. Jenis tanaman sebagai sumber makanan yang penting seperti
a) Padi Sawah
b) Padi huma
c) Sayur-sayuran
d) Buah-buahan
e) Ubi

2. Kawasan utama pertanian lebih tertumpu di kawasan berhampiran

sungai kerana
a) Tanahnya subur
b) Mudah mendapatkan sumber air. ( Terusan Wan Mat Saman)

3. Antara kawasan utama penanaman padi ialah

a) Delta Sungai Kedah
b) Delta Sungai Kelantan
 Padi Sawah

Ubi Padi Huma

Jenis Tanaman

Buah-buahan Sayur-sayuran

Kawasan padi

Delta Delta
Sungai Kedah Sugai Kelantan
Peralatan Pertanian

Mengemburkan
tanah dengan
cepat

Menanam anak
padi

Menuai padi
Membajak tanah

Menuai padi

Memukul padi bagi

memisahkan bijirin
daripada
tangkainya
 Perikanan

Serkap

Bubu 1. Peralatan Traditional Tanggul

Tangguk
 Contoh
Alatan
Menangkap
Ikan
 2. Penggunaan Peralatan ini menunjukkan masyarakat
Melayu mempunyai kemahiran menangkap ikan.

3. Hasil tangkapan akan diperdagangkan kerana

mendapat permintaan yang tinggi

4. Lebihan tangkapan pula akan Keropok

Ikan kering
dibuat

Belacan Budu
Membuat senjata Menenun
(Keris) songket

Masyarakat Melayu mahir dalam

Barangan perhiasan
daripada emas dan perak
1. Hasil perlombongan yang terdapat di Tanah Melayu ialah seperti
Bijih timah
dan emas.

2. Kawasan utama perlombongan bijih timah adalah seperti berikut :-

Bahan Negeri Kawasan Perlombongan

Bijih timah Perak Lembah Kinta, Larut, Dinding,
dan Beruas
Selangor Sungai Bernam, Sungai
Selangor, dan Sungai Klang

Negeri Sungai Linggi, dan Sungai

Sembilan Ujong.
 Mendulang

3. Kemahiran
melombong Bijih
timah yang
digunakan oleh
masyarakat Melayu
tradisional

Melampan Lombong
Siam
 Cukai dikenakan
Ke atas

Hasil hutan
Hasil pertanian Hasil perlombongn Hasil perdagangan
(getah perca,dan
(beras) (bijih timah) (ikan kering)
Rotan)
2. Cukai merupakan sumber pendapatan pemerintah

3. Sungai merupakan jalan perhubungan dan pengangkutan utama serta

tempat kegiatan memungut cukai

4. Cukai juga melambangkan kekuasaan seseorang pembesar di

kawasannya.

Jenis cukai Huraian

a) Cukai bebas kuala Cukai yang dipungut di

kuala sungai
b) Cukai labuh batu Cukai yang dipungut di
tempat-tempat tertentu di
sepanjang sungai.
c) Cukai perdagangan Cukai ke atas rakyat yang
digunakan untuk membuat
bunga emas(ufti)
d) Cukai tanaman Cukai yang dikenakan jika
tanaman mengeluarkan
hasil yang banyak.
1. Rakyat menyerahkan sebahagian daripada hasil
tanaman kepada pemerintah menyediakan
tanah untuk rakyat.

2. Kadar dan nilai serahan bergantung pada hasil

tanaman.
1. Pekerjaan yang dilakukan tanpa diberi upah,
contohnya membina istana, kubu, dan
saliran.

2. Sistem ini melambangkan taat setia dan

pengorbanan rakyat terhadap pemerintah.
 Kegiatan
perdagangan
Dilakukan secara

Berjual beli
Tukar barang
 Pusat
perdagangan

Pelabuhan Pelabuhan Pelabuhan Pelabuhan

Melaka Kedah Klang Johor Lama
 Rempah

Hasil tenunan Garam

Barang-Barang
Dagangan
Bijih timah Gambir

Lada Hitam Beras

• Meramu – kegiatan mengumpul hasil hutan
untuk tujuan perdagangan.

Kayu kayan

Hasil
Madu lebah Rotan
hutan

Damar
 Sistem Matawang

Sistem Barter
(Pertukaran barang)

Siput Geweng dan Siput Gerus

Matawang logam
Emas dan Perak

Abad ke 15 wamg logam

Kaleng (Calains) digunakan
di Melaka
Contoh-contoh Matawang
….. Lagi contoh matawang
 Kaul, Cupak dan
Dacing dan Pikul Gantang

Emas Beras
Perak
Garam
Rempah
Rempah
Bijih Timah
Kacang

Bijih Timah
 Unit Relung
► Mengukur keluasan tanah

Jengka dan Hasta

(Angota badan) ► Mengukur panjang dan pendek
Sesuatu benda.

Sepelaung, Setanah nasi,

Sehari, Sepekerjaan
Dan Sepurnama ► Mengukur jarak antara
kampung dengan kampung.
 Jenis-Jenis
Pengangkutan

Pengangkutan Denai Pengangkutan

Air Penarikan Darat
 Pengangkutan
Air

Perahu
Jalur

Kolek Sampan
 Perahu ditarik untuk
sampai ke sungai

Denai Penarikan Menghubungkan Pahang

dan Melaka

Masa perjalanan
disingkatkan
 Pengangkutan
Darat
Lembu

Gajah

Kerbau
 Soalan Pengukuhan
1.
Tikar Bakul Tudung saji

Kraftangan di atas diperbuat daripada daun

I nipah
II rotan
III pandan
IV mengkuang D
A I, II dan III
B I, II dan IV
C I, III dan IV
D II, III dan IV
2. Mengapakah rakyat terpaksa memberi sebahagian daripada
hasil tanaman mereka kepada pemerintah?
A Sebagai tanda terima kasih kepada pemerintah
B Rasa hormat yang tinggi kepada pemerintah
C Mengekalkan tulah menimpa mereka
D Rakyat akan dihukum jika tidak memberi kepada
pemerintah
A Sambungan..
 Klik

3. Ukuran panjang boleh dilakukan dengan kaedah

I hasta
II kepal
III jengkal
IV pikul
A I dan II
B I dan III
C II dan IV
D I dan IV
B
9.4: SOSIOBUDAYA

Gaya hidup golongan

Gaya hidup rakyat jelata
bangsawan
Gaya hidup golongan bangsawan

• Adat Pertabalan
• Adat Menjunjung duli
• Muzik bangsawan
• Upacara menyambut utusan
• Tarian bangsawan
• Pesta, pertunjukkan seni, sukan dan permainan
• Pakaian raja
• Sastera bertulis
• Adat resam
Gaya Hidup Rakyat Jelata

• Permainan
• Adat resam
• Pendidikan
• Kesusasteraan dan Persuratan
• Seni muzik, seni tari dan nyanyian
Aktiviti Sosiobudaya Masyarakat
Melayu

Masa lapang Karya persuratan

Adat resam Kesenian rakyat

 Seni tari Seni mempertahankan diri

KESENIAN RAKYAT
Seni suara Seni tekat

Seni tenun Seni muzik

Seni ukir
SENI MUZIK

Hadrah dan ghazal

Alat muzik seperti gong, nafiri, kompang,
rebana ubi dan seruling
SENI TARI

• Tarian tradisional seperti joget, inang,kuda

kepang dan zapin
SENI SUARA

Lagu yang terkenal ialah

 Endoi atau dendang Siti Fatimah
 Ulit Anak
 Dikir Barat
 Nazam
 Nasyid
 Marhaban
 Qasidah
 Hadrah
 Rodat
 Ghazal
SENI UKIR

Mahir mengukir tembaga, memahat,

mengukir pintu dan membuat mimbar
masjid
Jenis ukiran bercorak ukiran timbul,
terbenam dan tembus
Tema ukiran berbentuk daun, bunga dan
tulisan khat ayat Al-Quran
SENI TENUN

o Terkenal di Terengganu, Kelantan dan

Pahang
o Jenis tenunan ialah tenunan biasa,
songket dan benang ikat celup
o Corak tenunan berunsur tumbuhan,
bunga, binatang dan geometri
SENI TEKAT

Kraftangan yang popular

Menggunakan kain baldu sebagai dasar
disulami dengan benang emas
SENI MEMPERTAHANKAN DIRI

• Dapat mendisiplinkan dan membentuk

ketahanan diri seseorang untuk
menghadapi musuh
 MASA LAPANG

Golongan Bangsawan Golongan Rakyat

Faedah
Golongan bangsawan

Semasa tidak menjalankan urusan

pentadbiran negara
Bermain separ raga, catur ,senjata,
bersilat dan menunggang kuda
Mendengar hiburan dari tukang cerita,
penyair, penyanyi dan ahli muzik
Dipersembahkan dengan pelbagai muzik
dan tarian
Golongan Rakyat

Semasa menunggu hasil atau

selepasmenuai hasil sertapada waktu
petang atau malam
Bermain layang-layang, gasing, bersilat
dan congkak
Bercerita, bersyair dan berpantun
Faedah

 Dapat memupuk persefahaman serta

saling membantu
 Mendapat hiburan
 Dapat menajamkan fikiran dan ingatan
yang mengkehendaki daya pemikiran yang
pantas
 Karya Persuratan

Lisan Tulisan
Lisan

• Disampaikan melalui cerita oleh tukang

cerita sambil bermain alat muzik gendang
dan rebab
Jenis-Jenis Dan Contoh Cerita Lisan
Cerita Asal Usul •Cerita Asal Usul Tiga Buah Gunung
•Cerita Asal Usul Bukit Marak di
Kelantan

Cerita Binatang •Sang Kancil dan Harimau

•Pelanduk dan Buaya
•Kura-kura dan Arnab
Cerita Jenaka •Cerita Pak Kaduk,
•Cerita Lebai Malang
•Cerita Si Luncai
Cerita Penglipur Lara •Hikayat Malim Deman
•Hikayat Raja Muda
•Hikayat Anggun Cik Tunggal
Cerita Dongeng •Puteri Saadong di Kelantan
•Tasik Dayang Bunting
•Cik Siti Wan Kembang
 Tulisan

Misa Melayu
Sejarah Melayu
Tuhfat al- Nafis
Nazam Kamzul Ula
Kitab al-Darr al Manzum
Syair Sultan Ahmad
Tajiddin
Tujuan sastera lisan

Hiburan
Memberi nasihat
Menambahkan ilmu pengetahuan
 Adat Bercukur

ADAT RESAM

Adat Berkhatan

Adat Perkahwinan
Melayu
ADAT RESAM

• Amalan yang ditetapkan oleh sesebuah

masyarakat dan diwarisi secara turun
temurun
ADAT PERKAHWINAN MELAYU

Merisik
Meminang
Bertunang
Menghantar belanja
Akad nikah
Bersanding
ADAT BERCUKUR

Mencukur rambut bayi selepas seminggu

dilahirkan sebagai tanda kesyukuran
Diadakan bacaan berzanji dan marhaban
Tahlil dan doa selamat dibaca pada akhir
upacara
ADAT BERKHATAN

• Bagi kanak-kanak lelaki yang sudah baligh

atau cukup umur
• Dilakukan secara beramai-ramai
• Sebelum upacara kanak-kanak lelaki akan
dimandikan dan diarak mengelilingi
kampung
• Dikhatankan oleh Tok Mudin
 Pendidikan Masyarakat Melayu

Pendidikan Formal
Pendidikan Tidak Formal (Tidak Rasmi
Pendidikan Tidak Formal

• Perkara yang dipelajari

 Adab sopan
 Adat Istiadat
 Pantang larang
 Kemahiran pertukangan dan ilmu perubatan tradisional
Belajar melalui
 Ibubapa dan orang dewasa yang berpengalaman
 Pemerhatian
 Melalui cerita lisan, pantun, peribahasa dan teka teki
Pendidikan Formal
• Berkembang selepas kedatangan agama Islam
• Perkara yang dipelajari
 Kitab muqaddam dan Al-Quran
 Fardhu ain , rukun Islam dan rukun Iman
 Mengira, menulis jawi dan tajwid
Aktiviti dijalankan di:
 Istana
 Surau, masjid dan madrasah
 Pondok
 Rumah guru agama
Tujuan

Seseorang individu boleh berdikari tanpa

mengharapkan bantuan orang lain
Melahirkan individu berakhlak mulia,
bersopan, bertatasusila dan berhemah
tinggi
Soalan Latihan

1. Antara yang tergolong dalam kumpulan

pemerintah ialah
I ulama
II pendekar
III pembesar
IV pedagang
A I, II dan III
B I, II dan IV
C I, III dan IV
A
D II, III dan IV

Sambungan……
 Klik

2. Siapakah yang menjadi pakar rujuk sultan dan masyarakat

dalam hal-hal kesusasteraan, kesenian dan kebudayaan?
A Kadi
B Imam
C Ulama D
D Pendeta

3. Rumah orang Melayu di Johor mendapat pengaruh reka

bentuk dari
A Siam
B Bugis
C Acheh
D
D Belanda
Sekian Terima kasih
Selamat Maju Jaya