REFLEKS VE İLKEL HAREKETLER DÖNEMİ

MEHMET ÖZER
TEMEL KAVRAMLAR
 Gelişme : Organizmanın, büyüme, olgunlaşma ve
öğrenmenin etkileşimiyle sürekli olarak ilerleme
kaydeden değişmesidir.
 Büyüme : Bedenin boy ve ağırlık yönünden artışı
organların belli bir düzeye gelinceye kadar geçirdikleri
biçim, hacim, ağırlıkla ilgili değişmeleri kapsayan bir
terimdir.
 Olgunlaşma : Bir sürenin geçmesi sonucunda, bireyin
yada bir organın fiziksel güç ve kuvvet bakımlarından,
yaşama uyumda belli bir durumu karşılayabilecek,
başarı ile uyum yapabilecek bir düzeye erişmesidir.
 Hazır Bulunuşluk : Olgunlaşmadan daha geniş
kapsamlı bir kavram olup, olgunlaşma ve öğrenme
sonucu belli düzeye gelmesidir.
MOTOR GELİŞİM
 Motor gelişim: fiziksel büyüme ve merkezi sinir
sisteminin gelişimine bağlı olarak organizmanın
isteme bağlı hareketlilik kazanmasıdır.
 Bireyin doğum öncesi dönemden başlayarak yaşam
boyu süren, harekete ilişkin davranışlarında meydana
gelen değişmeleri inceler.
 Psikomotor Gelişim: fiziksel yapıda ve sinir kas
işlevlerindeki değişim süreçleridir.
 Yaşam boyu devam eden bir süreçtir
 Motor becerilerde azalma yada yeni bir becerinin
gelişmesi
 Fiziksel yeteneklerin gelişmesini kapsar
 Özünde hareket olan becerilerin kazanılmasını içeren
ve doğum öncesi süreçte başlayıp ömür boyu devam
eden bir süreçtir.
MOTOR GELİŞİM DÖNEMLERİ
A-REFLEKS HAREKETLER DÖNEMİ
Tüm insanlar yaşama uyum sağlamak üzere bir kısım
reflekslerle donanık olarak Dünyaya gelirler.Anneden
ayrılarak dış dünyaya uyum sağlamak ve daha sonraki
motor gelişimlerine temel oluşturmak için var olan
reflekslerin önemli bir bölümü bebeklik yılları içinde
ortadan kalkarlar.Onların yerini öğrenilmiş hareketler
almaya başlarlar. Refleks hareketler bebeklerin dış dünyaya
ilişkin bilgi toplamasını ve yavaş yavaş bedenini tanımasına
neden olur.Refleksler yardımı ile bebeklerin gelişimleri
hakkında kolaylıkla bilgi edinilebilir.Gelişimsel
refleksler,merkezi sinir sisteminde var olan bozuklukların
teşhisinde önemli bilgiler vermektedir.
Refleks Hareketler Dönemi 2 Evreden
Oluşur
Bilgi toplama evresi(0-4ay)
 Doğum öncesi dönemden
başlayan evre yaklaşık 4 aya
değin devam eder.Alt beyin
merkezleri fetüsün ve
bebeklerin hareketlerini
yönetir.Bu evrede hareketler
besin arama,bilgi toplama ve
korunma temelidir.
Bilgi Çözme Evresi(4Ay-1Yaş)
 4.ayda başlayan evre üst beyin
merkezlerinin gelişimine
bağlı olarak reflekslere
giderek sınırlık getirmeye
başlar. Nörolojik
muayenelerde bebeklerin
giderek artan bir merkezi
sinir sisteminin gelişimini
gösterir.
Refleks Hareketler
 İlkel refleksler
 Duruşa ilişkin refleksler
Olmak üzere iki grupta incelenir.
İLKEL REFLEKSLER
 Bilgi toplama,beslenme ve korunma kökenlidir. İlkel
refleksler doğum öncesi yaşamda ve yaşamın ilk
yıllarında görülür.
 Bazı ilkel refleksler şunlardır:
Kökünü Arama ve Emme Refleksi:
• Bebeğin dudaklarına ya da dudaklarının yakınına
hafifçe dokunulduğu zaman bebek başını uyaranın
geldiği yöne çevirir. Uyarı doğrudan dudaklara
uygulandığında bebek dudaklarını büzüp,emme
hareketini yapar. Bu refleks 3-4 ay sürebilir ve bebek
uyurkende bu refleks görülebilir.
Palmer(kavrama) Refleksi
 Bebeğin avucuna doğru parmak veya herhangi bir
cisim uzatıldığında bebek, içgüdüsel olarak
parmaklarını içeri kıvırarak cismi kavramaya ve
tutmaya çalışır.kavrama refleksinin olması sinir
sisteminin doğru çalıştşğının göstergesidir. Yaklaşık 3
ay devam eder.
Babinski ve Plantar Yakalama
Refleksleri
 Babinski, bebeğin ayak tabanına dokunulduğu zaman
ayak parmaklarını açması; plantar ise, aynı hareket
yapıldığında parmakların kapanmasıdır.

Plantar refleksi Babinski refleksi

Asimetrik Tonik Boyun Refleksi
• Çocuk sırt üstü yattığında genel olarak başı bir yöne
döner, bir kolu uzanmış diğer kolu bükülü yani
asimetrik pozisyondadır.
Duruşa İlişkin Refleksler
• Temelde dik durma ve bu pozisyonun sağlanması ile
ilişkilidir. Bu refleksler daha sonraki istemli
hareketlere benzer ve onlara temel oluştururlar.
Bunlar;
Labyrinthine Righting Refleks
 Bebek dik pozisyondan öne, geriye veya yanlara doğru
eğildiği zaman, getirildiği pozisyonun aksi yöne doğru
başını hareket ettirerek, başını dik pozisyona
getirmeye çalışır.
Çekme (pull-up) Refleksi
• Bebek dik pozisyonda otururken bir ya da iki elinden
tutularak geriye doğru eğildiğinde, kollarını bükerek
kendisini ileri doğru çekip dik pozisyona gelmeye
çalışır.
Paraşüt ve Propping Refleksi:
 Bebek havada dik pozisyondan yere doğru ani düşüş
pozisyonuna getirildiğinde bacakların gerginleşip,
yanlara doğru açılması paraşüt reflekstir. Oturur
durumda bebeğin dengesi bozulunca bacaklarının
gerginleşip yanlara doğru açılması şeklinde görülür.
Boyun ve Gövde Çevirme Refleksi
 Bebeğin başı bir yöne doğru çevrildiğinde sırayla kalça,
bacaklar ve gövde aynı yöne doğru döner. Bebek yan
pozisyonda yatarken bacaklar ve gövde bir yöne
dönünce başını da aynı yöne çevirip, gövdesini yüzüstü
pozisyona getirir.
Sürünme Refleksi
 Yüzüstü yatan bebeğin ayak topuğuna
dokunulduğunda, bebek kol ve bacaklarını kullanarak
istem dışı sürünme hareketi yapar.
İlkel Adımlama Refleksi
 Ayakta desteklenerek düz bir yüzeye ayağı temas
ettirilen bebek öne doğru yürüme refleksi gösterir.
Yüzme Refleksi
 Su içinde yüzüstü pozisyonda tutulan bebek ritmik kol
ve bacak gerilme – bükülmeleriyle yüzme hareketini
yapar.
Refleks hareketler döneminin en
önemli özellikleri
1.Refleksler fetüsün ve yeni doğanın ilk hareket
şekilleridir.
2.Yakalama, adımlama, emekleme gibi bazı refleksler
sonraki istemli davranışların ortaya çıkması ile
ilişkilidir.
3.refleksler yenidoğanda istemli hareketlerden daha
baskındır.
4.Refleksler, çocuğun ilk bilgi edinme kaynaklarıdır.
5.Basınç ses. Görütü değişimleri birincil refleksleri
ortaya çıkarır.
Refleks hareketler döneminin en
önemli özellikleri
6.Birincil refleksler koruyucu ve yiyecek sağlayıcı özellik
taşırlar.
7.Refleksler merkezi sinir sistemi bozukluklarının erken
tanısını sağlarlar.
8.Refleksler standart bir programa göre ortaya çıkarlar ve
kaybolurlar.
9.Bir çok refleks daha yüksek beyin merkezlerinin işe
karışmasıyla kaybolur.
10.Duruşa ilişkin bir refleksin erken ve düzenli
uyarılması sonraki istemli hareketin ortaya çıkışını
çabuklaştırabilir. (Gallahue)
B-İLKEL HAREKETLER DÖNEMİ(0-2 yaş)
 İstemli hareketlerin ilk biçimidir.
 Doğumdan sonra baskın olan refleksler korteksin gelişimi
ile inhibe edilmeye başlanır.
 Ortaya çıkış sıraları genellikle değişmez ancak bireyden
bireye farklılıklar gösterir.
 Yaşam için gerekli olan hareketlerin temelini oluştururlar.
 Denge sağlama (baş boyun ve gövde hareketlerinin
kontrolü)
 Lokomotor (sürünme, emekleme, yürüme)
 Manuplatif beceriler (uzanma, bırakma, yakalama)
İlkel Hareketler Döneminin Safhaları
1.Reflekslerin Ortadan Kalktığı Evre (0-1 Yaş)
2.İlk Kontrol Evresi (1-2 yaş)
1-Reflekslerin ortadan kalktığı evre (0-
1 yaş)
 Doğumla başlar ve bir yaşına kadar sürer.
 Gelişen sinir sisteminin etkisi ile refleksler yavaş yavaş
kaybolur.
 Reflekslerin yerini istemli hareketler alır.
 Hareketlerdeki farklılaşma ve bütünleşme zayıftır
(reflekslerin etkisi)
 Amaçlı ancak kontrolsüz ve kabadır. Çünkü noro-
motor yapı hala gelişiminin temel safhasındadır.
2- İlk Kontrol Evresi (1-2 yaş)
 İlkel hareketlerin kontrol edildiği evredir.
 1-2 yaşlar arası gözlenir.
 Zihinsel ve motor süreçlerdeki hızlı gelişim sonucu
ilkel hareket yeteneklerinde hızlı bir artış görülür.
 Bu evrede bebekler ilkel dengeleme, lokomotor,
manipulatif hareketler üzerine kontrol sağlamaya
çalışırlar.
İlk Kontrol Evresi
2.1.Dengeleme
 Bebek vücudunu dik
durumda tutabilmek için yer
çekimine karşı sürekli bir
uğraş vermek zorundadır.
 Baş,boyun,gövde ve
bacakların kontrolü ayakta
durabilmeyi sağlar
2.3.Baş ve Boyun Kontrolü
 Bebek 1. aydan sonra bu
kaslar üzerinde kontrol
sağlar.
 Bebek 1.ayın sonunda yüzüstü
yatırıldığında, 5. ayın
sonunda sırt üstü
yatırıldığında başını
kaldırabilir.
A-DENGE
 DENGE
A.1.Gövdenin kontrolü
 2. Ayın sonuna doğru bebek
yüzüstü yatarken göğsünü
yerden kaldırabilme,
 6. Ayın sonuna doğru göğsünü
kaldırdıktan sonra dizlerini
karnına çekip tekme atabilme
becerisine sahiptir.
 1-2 ay sonra bebek gövdesinin
alt kısmını kontrol edebilmeye
başlar.
 Buda bebeğin 7. aya doğru
desteksiz tek başına
oturabilmesini sağlar.
A.2.Dik pozisyonda
durabilme:
 Ayakta dik durma denge
açısından dönüm noktasıdır.
 Kas-sinir kontrolünün
sağlandığı ve artık yerçekimine
karşı konduğu dönemdir.
 8-9 aylıkken destekle ayakta
duran bebek, 11-13 ayları
arasında tutunmadan ayakta
durur.
B-LOKOMOTOR
 Lokomotor hareketler dengeleme hareketleri ile
birlikte gelişirler. Bebeğin bir yerden bir yere
sürünmesi de , hareket etmesi de sonuçta yerçekimine
karşı konmasıyla ilgilidir.Kısacası bir noktadan başka
bir noktaya hareket etmesidir.
Lokomotor Hareketler
 Sürünme: Bebeğin ilk amaçlı yer değiştirme
hareketidir. sürünme baş, boyun ve gövde kaslarının
kontrolü ile ortaya çıkar. ilk sürünmede bacaklar pek
kullanılmaz. sürünmenin ilk çıktığı aylar, 4-11 ayları
arasındadır. ilk sürünme 6.ayda görülür.
 Emekleme: Sürünmenin gelişmiş halidir. 10. ayda
görülür.
 Yürüme: ilk bağımsız yürüme çabaları 10-15 . aylar
arasındadır. geniş destek yüzeyi, dışa dönük ayaklar,
bükülü dizler ve akıcı olmayan yürüme hareketleridir.
C-MANİPULATİF
 Manipulatif hareketlerin gelişiminde de belli bir sıra
vardır. baştan ayağa, merkezden yanlara doğru gelişim
açıkça görülür. En temel manipulatif hareketler
uzanma, yakalama ve bırakmadır.
Manipulatif Hareketler
 Uzanma: 4. ay sonunda bebek nesne ile ilişkilerde el-göz
koordinasyonunu sağlıklı biçimde yapar. ilk uzanma
hareketi tüm bedenle yapılır. daha sonra bilek, el ve
parmaklar devreye girer. bebek 5. ayın sonunda nesneye
uzanır ve dokunur.
 Yakalama: Doğumu izleyen ilk 3 ayda istemsiz yapılan bu
hareket, duyu-motor sisteminin gelişmesi ile istemli hal
alır. yakalama hareketi önce tüm el ile yapılır. 7. ayda avuç
içi ve parmakların koordinasyonun gelişmesiyle hareket
gelişir. 9. ayda baş parmak kullanılır. 14. ayada uzanma ve
yakalama hareketi olgunlaşır.
 Bırakma: En güç hareketlerden biridir. istemli bırakma 10.
ayda gerçekleşir. 18. ayda uzanma, yakalama, bırakma
hareketlerinin koordinasyonu sağlanır.
MEHMET ÖZER