PROF.Dr.

İBRAHİM BALCIOĞLU
 Psikomotor gelişim, yaşam boyu devam eden ‘motor’
becerilerde ortaya çıkan davranışların kontrol altına alınması
sürecidir.
 . Motor kelimesi anlam olarak ‘hareket’i ifade eder. Dünyaya
gelen her birey, daha anne karnında iken fiziksel olarak
gelişmeye başlar. Dünyaya geldiğinde de bu gelişim
hızlanarak devam eder.
 Psikomotor gelişimin sağlıklı olması, fiziksel gelişiminin yanı
sıra zihinsel, duygusal ve sosyal gelişimlerine de önemli katkı
sağlar.
 Bireyin motor gelişimi dışında psikososyal ve psikoseksüel
gelişiminde ele alınması gerekir. Zira bu kavramlar gelişim
sırasında birbirinden ayrılmayan bir bütündür ayrıca birbirini
olumlu ve olumsuz yönde etkiler.
 Gallahue (1982), motor gelişimini çocukluk dönemi
ile sınırlayarak incelemiş ve kuramını piramit
modeli ile açıklamıştır. Bu modele göre her bir
motor gelişim dönemi, bir diğerinin üzerine
kurulur.
 Freud’un libido kuramına göre psikocinsel gelişim
oluşurken dürtülerin ve en belirgin doyum noktaları
oldukları belirlenen beden kısımlarına işaret
etmiştir.
 Her dürtünün bir amacı, bir nesnesi, birde kaynağı
vardır;dürtünün amacı boşalma ve doyumdur.
Nesnesi boşalma ve doyum sağlayacan herhangi bir
şeydir. Kaynağı ise cinsel bazı bölgelerdir(libidan
veya erotojan zon).
 Psikososyal döneme ait kuramda Erikson, organ işlev
biçimlerinin ve toplumsal etkileşimlerle oluşan işlev
örüntülerinin gelişmeler ile her dönemde benliğin özel
bir bunalımdan geçerek o döneme özgü bir benlik
sorununu çözdüğü, bir gelişmeyi tamamladığını ve özel
bir benlik öğesinin temel taşını kazandığını tanımlar.
 Erikson “insanın sekiz evresi “ başlığı ile geliştirdiği
dönemler kuramı ile normal ve anormal kişilik
gelişmesini açıklamaktadır ; her dönemde benlik , belli
bir takım gelişmeleri tamamlamakta, sorunları çözmekte
ve evreye özgü bir psikososyal bunalımı atlatmaktadır.
 Erikson her evrede benliğin karşılaştığı bir olumlu benlik öğesi
birde bunun karşıtı belirtilmektedir.
Gallahue’nin piramit modeli(1982)
 Refleksin kelime anlamı “dıştan gelen bir uyarı
sonucu doğan, irade dışı fiziksel yanıt”.
 Yaşamın ilk yılında motor gelişimin dönüm
noktaları vardır:
 - İlk hareketler
 - Oturma
 - Emekleme
 - Desteksiz yürüme
 - Bağımsız yürüme

REFLEKS UYARICı TEPKİ DÖNEM

Moro Bebeği ani olarak Kollarını elleriyle Yaklaşık 3-6.

sarsmak veya kollarından birlikte açar ve aylarda kaybolur.
tutup kaldırıp tekrar sonra kucaklama
yatağa bırakmak hareketi yapar gibi
kapar.
Adımlama Yeni doğanı koltukaltlarından Yürüyormuş gibi 3-4. hafta
kavrayıp adım atar kaybolur.
ayakta tutmak

Arama Bebeğin yanağına veya Başını uyarıldığı 3. ayda kaybolur.

dudağına dokunmak. yöne çevirir ve
ağzını açarak
meme arar

Yakalama/kavrama Bebeğin avuç içine Parmakları kapar. 3-4 ayda kaybolur.

parmak veya herhangi bir Parmağı ya da
nesneyle dokunmak çubuğu
yakalayarak kavrar

Emme Parmağı yeni doğanın Ritmik bir şekilde Uyanık durumda

ağzına sokmak ve emer. 4, uykuda 7. aya
dudaklara dokunmak. kadar sürer.

Babinski Ayak tabanına, ayak Ayak 8-12. aylarda

parmaklarından topuğa parmaklarını kaybolur
doğru tırak ya da benzeri yelpaze gibi açar.
bir nesneyle hafifçe Baş parmak
dokunmak/çizmek bükülüdür.
Göz kırpma Yeni doğanın gözlerine Hemen gözlerini Kalıcıdır
parlak ışık tutmak kapatır.
 İlk bir yıl içinde psikoseksüel açıdan oral döneme
denk gelir:
 1. oral dönemde çocuk dışarıdan verilecek bakıma
ve korumaya bağımlıdır
 2.içe alım ve beslenme yanlız ağız yolu ile değil
bütün duyu organlarıyla olur
 3. gereksinimlerini önce tüm beden ile dışa
vururken giderek tepkileri ayrımlaşır ve
istediklerinin özgül biçimde iletebilme yetisi
kazanırlar.
 4. çocuk kendisine sürekli bakım yapan kişiye
bağlanır
 5.bakıcının sürekliliği ve bakımın niteliği çocuğun
benliğini ve çevresini algılamasında ilk yapı
taşlarını oluşturur.
 6.uyku, beslenme düzeni açılarından çevre
beklentilerinin ilkel algıları ve öğrenimi olur.
 Psikososyal açıdan temel güven ve özerkliğin
kazanıldığı dönemdir.
 Temel güven duygusunun ilk belirtileri beslenme,
uyku ve sindirim gibi işlerde düzen ve rahatlığın
oluşudur .Bebek tümden alıcı bir yapıdadır ayrıca
bunu karşılayan sağlıklı, işleri dengeli yürüten
bir“verici“ olası şarttır.
 Bu dönemdeki tehlike çocukta yeterli güven
duygusu kazanmayışıdır.
 Özerklik döneminde bebeğin 1. yaşının sonlarına
doğru yatay ve bağımlı varoluştan dikey ve
hareketli, özerk varoluşa geçişin ilk adımlarını
atar.ayrıca birbirine karşıt istek ve eğlimler
arasında bir seçim yapabilme dürtüsü gelişir.
 Bu evredeki tehlike utanç ve kuşkuculuk
duygulaırnın aşırı gelişmesidir.
 Bu döneme ait hareket yeteneklerinin
gelişmesi, hem çevresel faktörlere hem
de olgunlaşma faktörlerine bağlıdır.
Olgunlaşma, hareket yeteneklerinin bir
sıra izlemesini sağlar. Çevresel faktörler
ise hareket yeteneklerinin ortaya çıkış
hızını düzenlerler.
 İlkel hareketler döneminin üç temel
ögesi; denge, yer değiştirme ve el
becerileridir.
 İlkel hareketler döneminde bireysel
farklılıklar olabilmesine karşın belli bir
sıra dahilinde gelişim gerçekleşmektedir.
 Emekleyerek merdiven çıkar. ……………………………... 13-24 ay
 Taklit ederek top yuvarlar. ……………………….……....13-24 ay
 çubuğa 4 halka geçirir. …………………………………..13-24
 Modele bakarak 3 küple kule yapar. ……………………. 13-24 ay
 Merdivenlerden geriye doğru emekleyerek iner. …….......13-24
ay
 Çömelir,ayağa kalkar. ……………………………………...13-24 ay
 eğilerek yerden nesneleri alır. ………………...……….... 13-24 ay
 4 küpten kule yapar. ………………………………...…....17-24 ay
 Psikoseksüel gelişim açısından anal döneme denk
gelir.
 1.çocuğun motor , konuşma ve zihinsel yetilerinin
gelişmesiyle yatay varoluştan dikey
varoluşa ,bağımlı varoluştan özerk varoluşa geçiş
yapar.
 2.birbirine karşıt dürtü ve eğlimlerin yoğunluk
kazanması, bunların algılanması bunlara karşı
çevrenin düzenleyici kısıtlayıcı önlemlerine tepki
gösterilmesi-ilk özerklik savaşımlarıdır.
 3.çevre beklentilerinin, iyi kötü, doğru yanlış,
onaylanan ve onaylanmayan tutumların
öğrenilmeye başlanması.
 4.tuvalet eğtimi ve bununla ilgili özerklik tepkileri.
 Tüm çocukların ortak özellik taşıması ve
yaşam için gerekli beceriler olduğundan ‘temel
beceriler’ ismini almıştır. Bunlar koşma,
atlama, sıçrama, sekme, yakalama, fırlatma,
topa ayakla vurma gibi hareketlerdir
 İki yaşından sonra temel hareketler kaba bir
şekilde ortaya çıkar. Önce çocuk, kendi
bedeninin hareket becerisini anlamak ve bunu
denemek için çaba gösterir. Daha sonra beden
üzerindeki kontrolü ile hareketlerini daha
uyumlu ve kontrollü yapmaya başlar. Dönemin
sonlarında ise çocuk, uyumlu ve kontrollü
gelişmiş hareketlerini mekanik yönden etkili
olarak gerçekleştirir
 5-6 yaş döneminde temel beceriler olgunlaşmış
olarak görülür. Çocuğun olgunlaşmasında iyi bir
öğretim verilmesi, cesaretlendirilmesinin ve
alıştırma olanağı yaratılmasının önemi büyüktür.
2-3 Yaş Büyük Kas Yetenekleri Küçük Kas Hareketleri

Çift ayak sıçrar. İpe dört boncuk dizebilir.

Geri geri yürür. Kapı kolu açabilir.
Destekle merdiven iner. 5-6 küpten kule yapabilir.
Durağan topa tekme atar. Kitabın sayfalarını tek tek çevirebilir.
Destekle öne takla atar. Kâğıdı ikiye katlar.

3-4 Yaş Büyük Kas Yetenekleri Küçük Kas Hareketleri

20 cm yükseklikten yere atlar. Üç parçalı yap-boz yapar.

Hareketli topa tekme atar. Makasla keser.
Parmak ucunda yürür. Çizgi üzerinden makasla keser.
Üç tekerlekli bisiklete biner.
Salıncakta sallanır.
Kaydıraktan kayar.
Öne takla atar.
Ayak değiştirerek merdivene çıkar.
Havadan atılan topu tutar.
4-5 Yaş Büyük Kas Yetenekleri Küçük Kas Hareketleri

Tek ayak üzerinde 4-8 saniye durur.

Değişik yönlere koşar. Resimde ev, adam, ağaç çizebilir.
Dengede yürür. Makasla basit şekiller keser, yapıştırır
Çift ayak on kez sıçrar.
5 cm yükseklikteki ip üzerinden atlar.
Altı kez geriye sıçrar.
Top sıçratır ve yakalar.
Ayak değiştirerek merdiven iner.
Tek ayak üzerinde beş kere sıçrar

5-6 Yaş Büyük Kas Yetenekleri Küçük Kas Hareketleri

Dengede ileri, geri, yanlara yürür. Kalem tutar.

İp atlar gibi sıçrar. Büyük harf çizer.
Topa yön vererek sıçratır. Bir resmin sınırlarını taşırmadan boyar.
İki elle top tutar. Kalemtıraş kullanır.
İp atlar. Resim keser.
Sopa ile topa vurur. Çekiçle çivi çakar.
Paten kayar. İsmini yazar.
İki tekerlekli bisiklete biner. Koşarken yerden nesne alır.
Kızak kayar. Küçük harfleri bakarak çizebilir
Tek ayak üzerinde 10 saniye durur.
Barfikste 10 saniye asılı bekler.
 Psikoseksüel açıdan fallik döneme denk gelir:
 1. Çocuğun motor ve zihinsel yetilerinde hızlı
gelişme ;motor ve zihinsel yetilerin bilinçli
amaçlılık kazanması.
 2. Çocuğun her türlü yaşantısına oyun, hareket ve
öğrenme tutkusunun egemen oluşu.
 3. Ben merkezcil(ego santrik) varoluştan toplumsal
ilişkilere dönük davranışların gelişmesi
 4. Cinsel ayrılıkların bilincine varılması, cinsel
ilgiler ve düşlemlerin başlaması
 5. oedipal bağlanma( ilgi ve sevgisine eşeysel bir
anlam yüklenmektedir) ve çatışma, iğdişlik
korkuları(erkek çocuk penisinin kesileceği yok
olacağı korkusudur)
 6. Hareketlilik , öğrenme ve cinsel meraklara karşı
toplumsal yasakla karşılaşma.
 7. Özdişilik yaparak büyüme ilgisinin gelişmesi,
büyüklük özentileri ve çocuksu girişimler
 Psikososyal açıdan Girişim dönemine denk gelir.
 Çocuk beden ve kişilik bakımından hızla
büyümektedir
artık bir yetişkin gibi daha sevecen ve rahat
düşünmesinde daha parlak, hareketlerinde daha
canlı ve etkindir.
 Bu evrede çocuk, düşüncede ve eğlemde cinsel
konulara,bilinmeyen şeyleri öğrenmeye, çevresinin
çapını genişletmeye yönelmiştir.
 Bitmek tükenmez bilmeyen bir öğrenme merakının
ortaya çıkması
 Bu evrede oluşan temel toplumsal işlev
“becermedir” bu kelime yaşamda verilen tüm
çaba , gayret, savaşmalar ve başarmaları
tanımlar
 Kısaca bu evrede çocukta gelişen olumlu
benlik öğesi girişim duygusudur. Girişim
duygusu özerk ve özgür düşünmek geleceğe
yönelik erekler beslemek ve eğleme geçmek
için rahatlık ve güç sağlar. Bu dönemin
tehlikesi aşırı suçluluk duygusunun
gelişmesidir.
 Bu dönem, genelde 7 yaş yukarısını kapsar. İlkokul
çocukları, yeni beceriler kazanmaktan çok daha önce
kazandıkları temel becerileri daha akıcı ve doğru olarak
ortaya koyarlar.
 Burada ’spor’ terimi geniş anlamıyla kullanılmıştır. Yani
yalnız yarışma değil; aynı zamanda eğlence ve spor
etkinlikleri açısından gönüllü katıldıkları faaliyetler;
oyun, dans gibi aktiviteleri de kapsayan bir araç olarak
benimsenmiştir.
 Kuvvet, dayanıklılık, hız, denge gibi özelliklerin
gelişmesiyle performans artar. Değişik hızlarda ip
atlama, taş sektirme ve top fırlatma gibi harekeler
bu evrimin tipik geçiş hareketleridir.
 Hareketler giderek daha karmaşık ve spor
türüne özgü seçilmeye başlanır.
 11 yaşından sonra beceri gelişmesinde
bireysel farklılıklar ve bir branşa (statüye bağlı
olarak) yönelme ortaya çıkar
 Daha sonraki yaşlarda ise spor dalına özgü
hareketler ve becerilerle yaşlara göre spor
dalları söz konusu olur
SPOR DALI BAŞLAMA HAZIRLIK ÖZEL ÇALIŞMA
DÖNEMİ DÖNEMİ(Y DÖNEMİ(YAŞ)
(YAŞ) AŞ)
Jimnastik, kano, 7,12,13,16 17 yaşından itibaren
tramplen, buz pateni vb

Genelde çabuk kuvvet 10 – 12 13 – 17 18 yaşından itibaren

isteyen spor dalları:
Sürat koşuları, halter,
bisiklet, uzun mesafe
koşuları
Genelde dayanıklılık 12 – 15 16 – 18 18 yaşından itibaren
isteyen dallar: Kürek,
bisiklet, uzun mesafe
koşuları.
Genelde kompleks olup 10 – 13 14 – 17 18 yaşından itibaren
bedensel güç gerektiren
dallar: Mücadele sporları
 Psikoseksüel açıdan gizillik dönemi ,ergenlik ve
delikanlılık dönemi gelir.
 Gizllik dönemi:
 1. Motor ve zihinsel yetilerde ilgi ve beceri
alanlarının belirginleşmesi
 2.Bilişsel yetiler ve duygusal tepkilerde gerçeklik
ilkesinin egemenlik kazanması. Bilişsel yetilerde ve
düşüncede büyüsel, animistik, dürtüsel özelliklerin
yok olması;zaman ve uzaysal kavramlarının,
neden-sonuç bağlantılarının gerçeğe
yakınlaşması;soyutlama, kavramsallaştırma ve
genelleme yetilerinin gelişmesi. Duygusal
tepkilerde denetim oluşması.
 3.Çocuğun öğrenme merakının artık toplumsal
beklentilere, yani o toplum için geçerli öğrenme
alanlarına(okul) yoğunlaşması.
 4.Yetişkin yaşama geçiş için beceriler kazanma
yolunda çabalar gelişmesi.
 5.Oyun etkinliklerinin çocukluk düşlemlerinden
sıyrılıp , beceriler ve başarılar kazanmaya yönelik
eğlemlere dönüşmesi
 6.Arkadaşlıkların ve dostlukların oluşması
 Ergenlik ve Delikanlıklık dönemi:
 Ergenlik erkekte ve kızda hızlı büyümenin olduğu,
birincil ve ikincil cinsel yapıların hızla geliştiği
yaşları kapsar.
Bu dönemde cinsel dürtülerin artışı, kimliğin henüz
tam olgunlaşmamış olması ve toplumsal yerin
henüz kesinleşmemesi, aileye bağımlılığın sürmesi
etkenlerle bu çağ sorunlarla yüklü fırtınalı10 yıllık
bir çağdır.
Delikanlılık dönemi kimlik gelişimi açısından en
önemli evrelerden biridir
 Psikososyal açıdan çalışma ve yapıcılık, kimlik,
yakınlaşma ve üretkenlik dönemlerine ayrılır.
 Çalışma ve yapıcılık: bu dönemde , bütün
toplumlarda çocuklar düzenli ve tutarlı bir eğtim
ve öğrenim görürler.
 Bu dönemde çocuğun karşılaşabileceği sorun
yetersizlik ve aşağlık duygusudur.
 Kimlik: toplumun araç –gereç ve beceriler dünyası
ile iyi bir ilişkinin kurulması ile ve ergenlik
çağının gelmesi ile çocukluk dönemi sona erer.
Geçlik çağı başlar. Ergenllik çağında bedenin ve
eşeysel organlarınhızlı gelişimi olur.
 Kimlik duygusunun kazanılma sürecinde
çocuklukta yaşanmış olan kavgalar,
çatışmalar yeni baştan yaşanır.
 Eskiden yapılmış olan özdeşimler delikanlının

yeni değerlerine ve rollerine uygun nitelik

kazandırılarak benimsenir.
 Yakınlaşma:delikanlılık döneminden sonra

yetişkinlik çağı başlar artık birey kendi

kimliğini bir başkasının yada başkalarının
kimliğiyle bileştirebilmeye hazırdır. Bu yakın
ilişkiler kurma evresidir.
 Burada yakınlaşma , yakın ilişkiler kurma
derken , bireyin somut birleşmelere ,
eşleşmelere kendini bırakabilmesi;bu yakın
ilişkilerde özveride bulunabilmesi ve ödünler
verebilmesi anlaşılmaktadır .
 Bu evredeki tehlike yakın ilişkiler

kurabilmenin karşıtı yanlızlık duygusudur.

 Üretkenlik:orta yaşı kapsayan bu evrede,

benliğin en önemli işlevi, üretme, yaratma ve

üretilen, yaratılan şeylere sevgi ile
bağlanmadır.
 Burada üretilen ve yaratılan şeyin yalnızca
çocuklar olması gerekmez. Bir çok kişi için
sanat ,bilim alanındaki yapıtlar da üreticiliğin
içinde sayılmaktadır.
 Bu evredeki tehlike kısırlık, verimsizlik,
duraganlık ve benliğin yoksullaşmasıdır.
 Benlik bütünlüğü:yaşlılık dönemini kapsayan
bu evrede, daha önceki evrede kazanılmış
benlik özelliklerinin artık iyice olgunlaşması
ve birbiriyle bütünleştirilmesi benliğin en
önemli evresidir.
 Bu benliğin kendi içinde bir düzen ve anlamın
bulunmasıdır.
 Benlik bütünlüğü , olumlu olumsuz , acı tatlı
yönleri ile bütün bir yaşamın olduğu gibi
kabul edilişidir.
 Bu evrede gelecekle ilgili korku ve endişe

bulunmamaktadır.
 Buradaki tehlike umut yetimi ve ölüm

korkusudur.