Ndjenjat

Psikologji e Përgjithshme
• Ndjenjat/emocionet janë procese psikike që kanë të
bëjnë me të përjetuaritë e një qëndrimi subjektiv apo
personal ndaj ngjarjeve, njerëzve, dukurive dhe
objekteve me të cilat jemi në kontakt të drejtpërdrejtë.
• Psikologjia mund të studjojë dhe te kuptojë ligjësite e
ndjenjave.
• Ndjenjat shprehin një qëndrim pozitiv apo negative
ndaj një objekti, dhe kjo zakonisht nuk varet nga cilësite
e objektit.
• Ndjenjat ndikojnë në veprimtarinë e njeriut si në
drejtim pozitiv ashtu edhe negative.
• Ndenjat kanë ndikim të madh edhe në shpejtimin e
proceseve tjera psikike: imagjinata, kujtesa, te
menduarit etj.
• Ndenjat posqërisht ndikojnë në vullnetin e individit.
• Ndjenjat kanë karakter shoqëror
Paraqitja e ndjenjave është e shoqëruar me ndryshime
fiziologjike në organizëm:
– Me rastin e frikës, rritet sasia e adrenalinës në gjak. Kjo sasi e
rritur e adrenlinës bën që të zbërthehet me shpjet glikogjeni
ne sheqer, që sjell rritjen e vrullshme të sasisë së sheqerit ne
gjak.
– Me rastin e emocioneve gjithashtu bëhet zgjerimi i enëve të
gjakut në lekure dhe ndryshimet në punën e gjëndrave. Ne
lidhje me këtë rritet përqueshmëria e elektricitetit ne lekure.
Dukuri kjo e quajtur refleks psikogalvanik.
– Me rastin e paraqitjes se emocioneve paraqiten edhe
ndryshime në frymëmareje psh. Shpejtohet ritmi i
frymëmarrjes, rritet pulsi, shtypja e gjakut.
Emocionet kryesore: Plutchik (1980)
– Frika • Emocionet afër njera tjetrës
– Habia janë më shumë të ngjashme
– Trishtimi sesa ato karshi njëra tjetrës
– Neveria • Habia edhe frika janë më shumë
të lidhura sesa zemërimi
– Zemerimi
• Kurse gëzimi edhe pëlqimi janë
– Pritja më të ngjashme sesa me
– Gezimi nevrinë
– Pelqimi
• Studiuesit përdorin 4 kritere për të përcaktuar emocionet
primare:
– Emocioni duhet të jetë i dukshëm në të gjitha kulturat
– Të kontribuojë për mbijetesën
– Të lidhet më një shprehje të dallueshme të fytyrës
– Të jetë i dukshëm në primatët ndërnjerëzore
• Nuk ka ndonjë konsensus lidhur me emocionet primare, por
studimet ndërkulturore të bëra nga Ekman (1987) treguan me
saktësi se nga 60% deri në 98% e pjesëmarrësve nga 10 vende
interpretuan fotografitë me shprehje të ndryshme emocionale
– Lumturia, habia, trishtimi, frika, neveria edhe zemërimi
 Teoritë mbi emocionet
• Teoria e Xhejms – Lange
– Ngacmimet e mjedisit shkaktojnë ndryshime
psikologjike nqë trupin tonë dhe prej këtyre
ndryshimeve vijnë emocionet
• Frika
• Teoria e Cannon – Brand
– Konsideron se përjetimi i emocionit ndodh
njëkohësisht me ndryshime biologjike
 Tre komponentët e ndjenjave
- Komponenta fiziologjik
- Komponenta e të shprehurit
- Komponenta kognitive
 Tre komponentët e ndjenjave
• Emocionet – janë
gjendje emocionale të
cilat karkterizohet me
ndryshime fiziologjike,
me të shprehurit dhe
interpretimin kognitiv
 Komponenta fiziologjike: Vështrim historik
Teoria e Cannon –Bard mbi emocionet

• Emocionet lindin në
talamus
• Trupi (sistemin
fiziologjik) edhe Mendja
(përjetimin emocional)
aktivizohen pavarësisht
njëra tjetrës në të
njejtën kohë.
 Komponenta fiziologjike:
Truri qendra e emocioneve
• Sistemi limbik:
Amigdala është e përfishirë
në reagimin ndaj frikës
• Korteksi cerebral
Hemsifera e majtë është e
lidhur me emocionet
negative, kurse ajo e djathta
me ato pozitive
Komponenta fiziologjike: Stimulimi
autonom i gjeneralizuar
Sistemi nervor autonom

Fight/fli
ght
Restore
calm
 Komponenta e të shprehurit:
Shenjat e njohura gjatë komunikmeve virtuale
“Emoticons”
 Komponenta e të shprehurit:
Komunikimi joverbal
Sa mirë munden njerzitë t’i identifikojnë emocionet?
 Komponenta e të shprehurit:
Komunikimi joverbal
• Elektrodat e vendosura në
fytyrë dëshmojnë punën e
muskujve të ndryshëm
• Emocionet pozitive
ativizojnë muskujt e faqeve
• Emocionet negative
aktivizojnë muskujt në ballë
edhe përreth vetullave
 Komponenta e të shprehurit:
Feedbacku sensorik
• Feedbacku përmes fytyrës
- Hipoteza: Ndryshimet në mimikën e fytyrës ndikojnë në
paraqitjen e emocioneve përkatëse
• Zajonc et al. Ka kërkuar nga pjesmarrësit në hulumtim të
përsërisin zanoret
• Shqiptimin i tingujve “ah” dhe “e” i ka bërë të qeshin edhe i ka
disponuar pjesëmarrësit kurse
• Shqiptimi i tingujve “u” dhe “y” i ka vërenjtur apo i ka bërë të
padisonuar
 Cilësia e zërit dhe shprehja e
fytyrës
• Përmes zërit edhe tonit të tij mund të kuptojmë ngjyrimin
emocional
• Shprehjet e fytyrës
– Shumë shprehje të fytyrës janë të lindura edhe të
pamësuara
• Gjuha trupore
– Distanca personale
 Gjinia edhe emocioni
• Djemtë edukohen në atë mënyrë që të përmbajnë emocionet
• Femrat kanë më shumë gjasë sesa meshkujt të shprehin
emocionet në gjendje ankthi
• Meshkujt janë të prirur të reagojnë me zemërim ndaj
tradhtisë, kurse femrat me lëndim apo dëshprim
• Femrat janë më të mira në të kuptuarit të emocioneve të
tjerëve: deshifrimin e shprehjes së fytyrës; shenjave trupore
edhe timbrit të zërit
– Rezultat i socializimit
 Komponenta kognitive:
Terio e dy faktorëve e Tchaterit mbi
emocionet
• Stimulimi fiziologjik
- duar të djersitura
- shpejtimi i ritmit të zemrës
- shpejtimi i frymëmarrjes
• Interpretimi kognitiv
- gjetjen e shkakut për
stimulimin fizikologjik
• Për të patur një emocion të
dy faktorët janë të
domosdoshëm
 Komponenta kognitive:
Dimensonet e vlerësimit
• Dimensionet kognitive janë ngusht të lidhura me emocionet:
- Pëlqyeshmëria: Sa është e kënaqshme për neve ngjarjes?
- Vëmendja: Sa jemi të vëmendshëm ndaj ngjarjes?
- Agjenica: Sa e kemi nën kontroll ngjarjen?
- Qartësia: Sa është e qartë situata dhe sa mund të
parashikohen rezultatet?
 Komponenta kognitive:
A na duhet kognicioni
• Rruga e frikës pa “të
menduarit”
• Të përjetuaritë e kërcnimit
arrin tek amigdala përmes
rrugës direkte prej talamusit
“rruga e ulët”
• Të përjetuarit e kërcnimit
gjithahstu udhëton prej
talamusit në korteks “rruga
e lartë”
 Emocionet e njerëzve:
Russell’s Circumplex Model
• Frika, zemërimi, gëzimi,
gërditja, befasia edhe
dëshprimi – në të gjitha
kulturat
• Ai identifikoi dy aspekte të
vecanta: të kënaqshme
edhe jo të kënaqshme
 Frika
• Frika paraqitet ne situata të reja që konsiderohen si të
rrezikshme per veten e tyre.
• Përcillet me ndryshime fiziologjike si:shpejtimi dhe qregullimi I
frymemarrjes, tharja e gojes, rritja e shtypjes se gjakut.
• Paraqitet sindromi ikjes apo ballafaqimit.
• Nese rritet intensiteti i frikës dhe nuk mundemi të
ballafaqohemi paraqitet ndenja e tmerrit.
• Anksioziteti dhe Fobite jane disa prej qregullimeve psikike qe
shfaqen si rezultat I frikes.
 Zemërimi
• Zemerimi paraqitet si pasoje e pengimit te plotesimit te
motiveve, levizjeve qellimeve te individit.
• Nese intensitetit I kesaj ndjenje eshte I larte shendroeht ne
terbim.
• Individte dhe femijet zakonisht jane agresiv ne situate te tille.
 Gëzimi dhe Hidhërimi
• Gezimi paraqitet kur realizojme qellimet, deshirat dhe
objektivat tona.
• Zakonisht gezimi eshte me i madh kur arrijme te realizojme
qellimet papritmas dhe vrullshem.
• Hidherimi paraqitet kur humbim diqka te rendesishme per ne
dhe zakonisht shprehet me vaj.
 Llojet tjera të ndjenjave
• Ndenjat sensitive -paraqiten se bashku me sensacionet qe ne
ndjejme. Psh. Ato paraqiten krahas ndijimeve te shijes, te
prekurit, te ftohtit dhe te ngrohtit.
• Ndenjat ndaj vetvetes -jane ndjenjat qe jane te lidhura me
permabjetjen e mendimeve dhe perfytyrimeve.
• Ndjenja te tilla jane: ndjenjat e suksesit, te mossuksesit, e
mburrjes, dhe turpit.
• Keto ndenja i perjetojme varesisht prej asaj se si i vleresojme
veprimet tona.
• Ne kete grup te ndenjave bejne pjes ndjenjat morale qe jane
te varura nga respektimi i normave morale.
 Llojet tjera të ndjenjave cont.
• Ndjenjat e drejtuara ndaj tjereve- jane te drejtuara ndaj
tjereve dhe dallohet ndjenja e dashurise ku bejnej pjese
dashuria amnore, dashuria e femiut ndaj nenes, dashuria
midis te rrinjeve, xhelozia.

• Ndjenjat estetike- kane te bejne me kenaqesine qe e

perjetojme si rezultat I perfytyrimit apo te menduarit te
gjerave te bukura .
• Si psh. Poezite, muzike e kendshme, proze, vizatime.
 Llojet tjera të ndjenjave cont.
• Sentimentet- konsiderohen si ndjenja te nderlikuara, te
ndryshme lidhur me objektin fenomenin, apo perfytrim ne
situate te ndryshme.
• Psh sentimenti i patriotizmit ku perjetojme ndjenjen e gezimit
dhe mburrjes pastaj pikellimit dhe hidherimit.
• Afektet- jane emocione te vrullshme dhe intensive qe nuk
zgjasin shume.
• Gati te gjitha emocionet shendrohen ne aftekte.
• Psh. Zemrimi i vrullshem dhe intensive shendrohet ne terbim,
pastaj gezimi apo galdimi. Individi nuk mund te kontrolle
veten gjate perjetimit te afekteve.
 Llojet tjera të ndjenjave cont.
• Disponimet- jane gjendje emocionale te kendshme apo
pakenshme te cilat zgjasin relativisht shume po jane me pak
intensive.
• Ndahen ne disponime positive dhe negative.
• Pasionet- jane shprehi te formuara gjate jetes qe percillene
me emocione intensive.