ÇEVRESEL FAKTÖRLER

İŞLETMELERİ NASIL
ETKİLEMEKTEDİR?
İşletme Ekonomisi Dersi
Prof.Dr.Dilber Ulaş
2017 Eylül
İŞLETME VE ÇEVRESİ

 İşletmelerin makro çevresi

 İşletmelerin mikro çevresi
İŞLETME ÇEVRESİ
KONTROL EDİLEBİLEN ÇEVRE

Pazarlama Karması Elemanları: İşletmenin

denetimi altında olupta, satışları
etkilemede kullanılabilecek pazarlama
araçlarıdır.
 Ürün
 Fiyat
 Tutundurma
 Dağıtım
KONTROL EDİLEBİLEN ÇEVRE

 Ürün, tüketicileri fizyolojik, sosyal ve psikolojik olarak

hissettikleri ihtiyaçları karşılayan somut ve soyut
unsurlar
 Fiyat, bir ürüne sahip olma veya kullanmaktan
kaynaklanan faydalar karşılığında tüketicilerin ödediği
değerler toplamı
 Dağıtım, işletmenin ürettiği mal veya hizmetlerin
tüketicilere ulaştırılması için sürdürülen tüm çabalar
 Tutundurma, bir işletmenin mal veya hizmetlerinin
satışını kolaylaştırmak için müşteriyi ikna amacına
yönelik, bilinçli, programlanmış ve eşgüdümlü
faaliyetlerden oluşan iletişim süreci
KONTROL EDİLEMEYEN MAKRO ÇEVRE
FAKTÖRLERİ

 Demografik
 Politik ve hukuki Çevre

 Ekonomik Çevre

 Sosyal ve Kültürel Çevre

 Teknolojik çevre

 Doğal Çevre
MİKRO ÇEVRE

 Örgüt
 Tedarikçiler
 Pazarlama aracıları
 Müşteriler
 Rakipler
 Kamuoyu grupları
ÇEVRE FAKTÖRLERİ

Makro Çevre Faktörleri

1. Politik Çevre
2. Sosyal Çevre -Kültürel Çevre
3. Ekonomik Çevre
4. Teknolojik Çevre
ÇEVRE FAKTÖRLERİ

Mikro Çevre Faktörleri

1. Rakipler
2. Müşteriler
3. Tedarikçiler
4. Hissedarlar
5. Aracılar
6. Yöneticiler ve Çalışanlar
PESTEL – WHAT CHARACTERIZES THE NATIONAL ENVIRONMENT?

Political Economic

National
Legal environment Social

Environmental Technological

Johnson & Scholes 1997

10
İŞLETMELERİ ETKİLEYEN ULUSLARARASI
ÇEVRESEL FAKTÖRLER
 Politik Çevre/Yasal Çevre
 Ekonomik

 Sosyal/ Kültürel çevre

 Teknolojik

 Doğal çevre
.
 1. WHICH OF THESE ARE THE MOST IMPORTANT AT THE PRESENT TIME?
2. WHICH OF THESE WILL BE THE MOST IMPORTANT IN THE NEXT FEW
YEARS?
 Political  Economic
 Global, regional, and national political  Business cycles
development (administration, political  GNP trends
parties)  Interest rates & exchange rates
 Taxation policy  Money supply
 Foreign trade regulations  Inflation
 Labour market politics  Unemployment
 Government stability  Wage level
 Terrorism  Private consumption and disposable
 Social income
 Population demographics  Public finances
 Income distribution  Energy availability and cost
 Social mobility  Technological
 Lifestyle changes  Government spending on research
 Attitudes to work and leisure  Government and industry focus of
 Attitudes to consumerism technological effort
 Levels of education  New discoveries/development
 Changes in values/attitudes  Speed of technology transfer
 Education conditions  Rates of obsolescence
 Work environment conditions  New patents and products
 Health conditions  Legal
 Environmental  Development in price and competitive
 Ecology legislation
 Pollution conditions  Labour market legislation
 ”Green” energy  Product safety and approvals
 Energy conservation
 Waste handling
13
.

.
POLITIK ÇEVRE

 Birçok soru potansiyel bir pazarda siyasi iklim hakkında

sorulmalıdır. Bu tür sorular şunlardır:

Ülkedeki politik sistem nedir? İstikrarlı mı?

Hükümet sistemi müşterinin ithalatını etkiler mi?
Siyasi sistem tarife oranları ve lisans zorunlulukları nı etkiler
mi?
Hukuk sisteminin uluslararası ticaret destekleyici mi?
Yasal sistem uluslar arası ticareti teşvik ediyor mu? hangi
teşvikler var?
Pazar siyasi açıdan istikrarsız ise, ekonomik istikrarı nasıl
etkileyebilir ?
Pazar Uluslararası Standartlar Organizasyonu ISO 9000
sürecini benimsemiş mi?
POLİTİK RİSKİN YÖNETİMİ

 Ne yapabilirsiniz?
. Politik Riskin Kaynakları
Politik ideolojiler (Milliyetçilik,
sosyalizm, komünizm)
Sosyal tedirginlik ve karışıklık
Yerel iş gruplarının çıkarları
Politik bağımsızlık
Çatışmalar, politik güç karşısında
içsel ayaklanmalar, terör
Yeni uluslararası işbirlikleri
Politik Riski Meydana Getiren
Gruplar
Güce sahip hükümet ve devlet
daireleri
Parlamento’nun karşısındaki
gruplar
Ülke içinde ve dışında anarşist,
terörist hareketleri
Öğrenciler, işçiler, köylüler,
azınlıklar gibi organize olmayan
ortak çıkar grupları
Yabancı hükümetler ya da AB
gibi hükümetler arası kuruluşlar
Yabancı hükümetlerin askeri
çatışmaya girme istekleri ya da iç
ayaklanmayı desteklemeleri
Politik Riskin Etkileri:
Uluslararası İşletme
Faaliyetlerine Etki Türleri
Mala el koyma: Tazminat parası
vermeden varlığın kaybedilmesi
Kamulaştırma: Tazminatla
istimlak edilmesi, faaliyet
özgürlüğünün kaybedilmesi.
Faaliyet kısıtlamaları: Pazar payı,
ürün özellikleri, istihdam
politikaları, yerel sahiplik payı
gibi
Transfer etme özgürlüğünün
kaybı: Finansal (kar payı, faiz
ödemeleri gibi), mal, personel ve
sahiplik hakları.
Sözleşme ve anlaşmaların ihlali
ya da tek taraflı revizyonu
Mal, mülk ya da personel zararı:
(kaçırma, savaş, terör, isyan,
devrim.
YASAL ÇEVRE

Devlet ile birey arasındaki ilişkileri düzenleyen

anayasa, iş hukuku, idare hukuku işletmelerle
bireyler arasındaki ilişkileri düzenleyen ticaret,
borçlar. icra iflas hukuku işletmelerin sorumlulukları
ile ilgili kuralları içerir: Çalışanların haklarının
verilmesi, vergi vermek, iş güvenliğinin sağlanması
vb. gibi. İşletmeler, yasal düzenlemelere uygun
faaliyet göstermenin karşılığında devletin sağladığı
çeşitli haklardan yararlanır; yatırım indirimi ya da
vergi teşvikinden yararlanma, kredi olanakları vb. .
gibi.
?

 Kamu alanlarında sigara içme yasağının

uygulanması sigara talebini nasıl etkiler?

 AB yasaları Türkiye’deki işletmeleri etkiler mi?

BÖLGESEL TİCARET VE İŞBİRLİĞİ ANLAŞMALARI:
 Avrupa Birliği (EU-European Union): Bütün üye ülkeler
arasındaki ticari engeller kalktığı gibi, birlikteki ülkeler ortak
para birimi olan “euro”ya geçmişlerdir.
 NAFTA (North American Free Trade Agreement): ABD,
Kanada ve Meksika arasında yapılan Kuzey Amerika
Serbest Ticaret Anlaşması’dır. Bu ülkeler arasındaki tüm
ticari engelleri kaldırmış ve çok büyük bir Kuzey Amerika
pazarı oluşturmuştur.
 ASEAN (Association of Southeast Asian Nation): Bankok’ta
Filipinler, Malezya, Tayland, Endonezya ve Singapur’un
kurduğu uluslar arası bir örgüttür.
 GAFTA (Greater Arab Free Trade Area): Büyük Arap Serbest
Ticaret Anlaşması, Arap ülkeleri arasında işbirliği ve
ekonomik anlamda dayanışmayı amaçlamaktadır.
BÖLGESEL TİCARET VE İŞBİRLİĞİ ANLAŞMALARI:
 APEC (Asia-Pacific Economic Cooperation): Asya Pasifik
Ekonomik Birliği olarak adlandırılan APEC, Pasifik
Okyanusu çevresinde yer alan ülkelerde ticareti
geliştirmek ve özgürleştirmek amacıyla 21 ülkenin
üyeliğiyle kurulan bir örgüttür.
 Güney Amerika Ülkeleri Birliği (Union of South American
Nations): Güney Amerika ülkeleri arasındaki siyasi
diyalogun güçlendirilmesi, ekonomi, finans, sosyal
gelişme ve kültürel temaslar gibi alanlarda bölgesel
bütünleşmenin sağlanmasıdır.
 Ek olarak Dünya Bankası (World Bank), Uluslar arası Para
Fonu-IMF (International Monetary Fund), Dünya Ticaret
Örgütü-WTO (World Trade Organization)gibi uluslar arası
kuruluşlar da küresel çevrede faaliyet göstermektedir.
.

.
EKONOMİK ÇEVRE
 Ev sahibi ülkenin ekonomik gelişmesi, GSMH, ülke
nüfusu, nüfusun yaşlara göre dağılımı, kentleşme
oranı, gelir dağılımı, nüfusun satın alma gücü,
karayolları, demiryolları, enerji üretimi, iletişim gibi
fiziki imkanları gösteren altyapı, hammadde ve ürün
pazarları, büyüme oranı, vergiler, enflasyon, para
politikası, faiz oranları, ödemeler dengesi, ihracatı
teşvik politikaları, kaynak maliyeti, nitelikli işgücü,
fiziksel altyapı, işletmecinin ülkesinin bölgesel
ekonomik bütünleşmelerde yer alıp almaması gibi
etmenlerden etkilenir.
AB, BRICS ÜLKELERİ
 Kurucu Ülkeler:
 1951 Belçika, Fransa, Almanya, İtalya, Lüksemburg ve Hollanda

 Genişlemenin Tarihçesi
1973 Danimarka, İrlanda ve İngiltere
1981 Yunanistan
1986 Portekiz ve İspanya
1995 Avusturya, Finlandiya ve İsveç
2004 Estonya, Litvanya, Letonya, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Güney
Kıbrıs Rum Yönetimi, Slovakya, Slovenya, Malta, Macaristan
2007 Bulgaristan, Romanya
2013 Hırvatistan
(Brasil, Russia, India, China, South Africa)
BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika Cumhuriyeti)
.

.
KÜLTÜREL ÇEVRE

Eğitim ve kultur olmak uzere, toplumsal

inanclar, gelenekler, değer yargıları gibi
faktorler sosyal cevreyi olusturur.

Değisik eğitim ve kultur duzeyine sahip

bireylerin, tuketim kalıpları, eğilimleri, tercihleri
ve satın alma alıskanlıkları değisik olduğu gibi,
isletmelerden beklentileri de farklı olmaktadır.
SOSYO-KÜLTÜREL FAKTÖRLER
 Yaşam Tarzı
 Günlük yaşamda insanların neyi, niçin
yaptıklarının bir göstergesi ve bir kültürlerde
yaşayan insanları diğerlerinden farklılaştıran
ortak yaşam kültürleri.
 Tüketim Kalıpları
 Tüketim eylemini gerçekleştiren bireylerin
alışverişlerini sahip oldukları kültürel
değerlere göre düzenleme biçimi.
 Aile Yapısı
 Farklı kültürler, büyüklük, karar alma ve
kararlara katılma, paylaşma ve dayanışma
gibi kriterler bakımından farklı aile yapılarına
neden olur.
 Çalışma Hayatında Kadın
 Çalışma hayatında kadın sayısının artması,
yaşam tarzları ve tüketim kalıplarını da
etkilemektedir.
ÇEVRESEL-DOĞAL FAKTÖRLER

 Iklim gibi çevresel faktörler, belirli bir pazarda

satmak için uyarlamayı gerektirebilir.

 Neme veya diğer iklim konularında ürünün

performansını veya görünümünü ne nasıl
etkiler belirleyin.
 Ekolojik Faktörler

 Azalan
Hammaddeler ve
Enerji Kaynakları
 Çevre Kirliliği ve
Çevre Kirliliğini
Korumaya Yönelik
Sivil hareketler
 Ürün Güvenliği
 Ürün ve Ambalaj
Atıkları
DOĞAL ÇEVRE
Bunlar, toprak, hava, su ve iklimdir. Bütün işletmeler
çeşitli derecelerde bu kaynaklara bağımlıdır.
İşletmelerin mallarını üretmek için kullandığı
kaynakların çoğu fiziksel çevreden sağlanır. Bu
kaynakların kullanımı, ekonomik yapıyla,
hükümetlerin tutumuyla ve toplumun duyarlılığı ile
yakından ilgilidir.

Doğal kaynakların bilinçsizce kullanılıp yok edilmesi

ve kullanımındaki çıkar ilişkileri işletmeler için de
önemli sorunlar yaratır.
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK KAVRAMI

 Birleşmiş Milletler bünyesinde çalışan Dünya Çevre

ve Kalkınma Komisyonu’nun 1987 yılında
yayımladığı “Ortak Geleceğimiz” isimli raporda:

 İnsanlık; doğanın gelecek kuşakların

gereksinimlerine cevap verme yeteneğini tehlikeye
atmadan, günlük ihtiyaçları temin ederek,
kalkınmayı sürdürülebilir kılma yeteneğine sahiptir.
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK KAVRAMI
 Hepimizin hayatı doğal kaynaklara bağlıdır. Ve bu doğal
kaynaklar sonsuzluğa sahip değildir. Sürdürülebilirlik
sağlamak demek doğa ve insan arasında denge
oluşturmak demektir. Bu dengenin oluşturulması ise
bizim elimizdedir. Peki nasıl başaracağız bunu?

 Yenilenemeyen enerji kaynaklarının (doğalgaz, kömür,

bor, petrol) farkında olacak bunun yerine yenilenebilir
(Güneş enerjisi, rüzgar enerjisi, jeotermal enerji, su
enerjisi, biokitle enerjisi, gelgit enerjisi ve üretici nükleer
enerji reaktörleri gibi kendiliğinden yenilenebilir)
kaynakların kullanımına ağırlık vereceğiz.
 ! görüşmeler, baz istasyonları ile
Cep telefonları ile yapılan
cep telefonları arasında karşılıklı gönderilen
elektromanyetik dalgalarla sağlanmaktadır. Baz
istasyonlarının nerede, nasıl, hangi ölçü ve limitler
dahilinde kurulması halinde sağlığa ve çevreye zarar
vermeyeceğini belirlemek ve kurallarını koymak ilgili
kamu kurum ve kuruluşlarının görevidir.

Kurum düzenlemelerine uyulup uyulmadığıyla ilgili

başvurular, Güvenlik Sertifikası ve ölçümler hususlarında
başvurular Bilgi Teknolojileri ve İletişimi (BTK) Kurumuna
yapılmaktadır. 2813 sayılı Telsiz Kanununa göre
Kurumdan izin ve/veya ruhsat alınmadan hiçbir telsiz
sistemi kurulamaz ve işletilemez. Baz istasyonlarını kuran
işletmeciler bu istasyonlar için il bazında Kurumdan toplu
izin almaktadır.
Teknolojik
Faktörler
 Yenilikler ve Teknolojik Değişim Hızı
 Artan tüketici beklentileri, gelişen
teknolojiler yenilik yapmayı
zorlamakta ve teknolojik değişim
hızına ayak uydurmayı bir
gereklilik haline getirmektedir.
Teknolojik değişim hızının artması,
bazı ürünlerin hızla eskimesini de
beraberinde getirmektedir.
 Araştırma ve Geliştirme
Harcamaları
 Teknolojideki değişim ve yeni
ürünlerin artması gerekliliği,
araştırma geliştirme
harcamalarını da artırmaktadır.
.

.
PİYASA EKONOMİSİ- KOMUTA EKONOMİSİ

 Nedir?
PİYASA EKONOMİSİ- KOMUTA EKONOMİSİ
 Piyasa ekonomisi, ekonomik özgürlüklerin mevcut olduğu
ekonomik düzen iken, komuta ekonomisi sosyalizm, aşırı devlet
müdahalesi gibi uygulamaların olduğu ekonomik düzendir.

 Ekonomik refah, kişi başına düşen milli gelir ile ölçülür.

 Ekonomik yönden dünyanın en serbest ülkesi HongKong,

Singapur, Yeni Zelanda,ABD iken ekonomik özgürlüklerin kısıtlı
olduğu ülkeler Hırvatistan, Suriye, Haiti, İran, Nijerya gibi
ülkelerdir.
MİLLİ GELİR
 Bir ülkede bir yılda üretilen mal ve hizmetlerin parasal
değerinin toplamıdır.
 GSYİH: Bir ülkenin sınırları içinde hem o ülkenin vatandaşları
hem de yabancılar tarafından elde edilen gelirdir.
 GSMH: Bir ülkenin yurttaşları tarafından o ülkenin sınırları
içinde ve sınırları dışında elde edilen geliri ifade eder.
 Ülke nüfusuna bölündüğü zaman ise kişi başına GSYİH ve
GSMH elde edilir.
 Harcanabilir gelir, kişisel gelirden kişisel gelir vergisi çıkarılarak
bulunur.
TÜİK
 Her yıl milli gelirin hane halkı arasında (en fakirinden en zenginine) nasıl
dağıldığını gösteren bilgileri yayınlıyor.2010 yılı hane halkı gelir dağılımı
tablosuna göre nüfusun ilk yüzde 20’lik dilimi (14 milyon kişi) milli
gelirin yüzde 5.8 ini paylaşırken, yüzde 20’lik en zengin dilim (14 milyon
kişi) milli gelirin yüzde 46.4’üne sahip oluyor.
.

 .

Lorenz Eğrisi tam eşitlikten ne kadar uzaklaşır ise (A alanı ne kadar büyür
ise) gelir dağılımı o kadar bozuk demektir. Gelir dağılımı en iyi olan Kuzey
Avrupa ülkelerinden İsveç’te katsayı 0.25, buna karşı İsviçre’de 0.34,
Fransa’da 0.33, Almanya’da 0.28, İngiltere’de 0.34, ABD’de 0.41’dir.
Görülüyor ki, kişi başı gelir rakamının yüksekliği ile gelir dağılımının
bozukluğu farklı konular. ABD’de kişi başı gelir yüksek ama, gelir dağılımı
Türkiye’dekinden daha bozuk. (Güngör Uras, 2011)
GİNİ KATSAYISI NEDİR?

 Gelir dağılımı ile ilgili hesaplamalarda nüfus

%20’lik dilimlere ayrılmakta ve her dilimin milli
gelirden aldığı paya bakılmaktadır. Gini
katsayısı 0 ile 1 arasında değişir. Gelir
dağılımıdaki eşitsizlik yükseldikçe gini katsayısı
yükselmektedir. 1 olması gelirin 1 kişiye
gitmesidir.
 Türkiye’de durum nasıl sizce?
17 yıllık sürede gelir dağılımına ilişkin tatmin edici
bir iyileşme yaşanmamış.
TÜRKİYE’DE DURUM NASIL SİZCE?

 Gelirden en düşük payı alan yüzde 20’lik grup yüzde

6.1 pay alırken, en fazla pay alan yüzde 20’lik grup
%44.4’ünü almaktadır.

 Yani nüfusun en zengin %20’lik bölümü AB

standartlarında yaşamaktadır. TÜİK’in araştırmasına
göre 144 katrilyon liralık tüketim harcamasının 72
katrilyon lirası nüfusun ilk yüzde 20’lik kısmına aittir.
En yoksul yüzde 20’nin tüketimdeki payı ise sadece
7.2 katrilyon liradır. En alt ve en üst kesim arasında
fark vardır.
Mikro Çevre Faktörleri

 Tedarikçiler
 Rakipler
 Aracılar
 Müşteriler
 İşletme
 Çalışanlar
 Pay Sahipleri
 Kamuoyu Grupları
Mikro Çevre Faktörleri

 Tedarikçiler
 Rakipler
 Aracılar
 Müşteriler
 İşletme
 Çalışanlar
 Pay Sahipleri
 Kamuoyu Grupları
İşletme (Örgüt) İçi Faktörler

 Tüm bölümler “tüketiciyi düşünmeli” ve daha fazla

tatmin ve değer yaratmak için birlikte çalışmalıdır
 Üst yönetim
 Üretim
 Finans
 Araştırma geliştirme
 İnsan kaynakları ve
 Pazarlama Karması (4P).
İşletme (Örgüt) İçi Faktörler

 Üst yönetim örgüt misyonunu, hedeflerini, geniş stratejisini

ve politikalarını belirler.
 Pazarlama yöneticileri üst yönetim tarafından belirlenen
stratejiler ve planlar doğrultusunda kararlar verirler.
 Finans bölümü pazarlama planını gerçekleştirmek için
gerekli olan fonların bulunması ve kullanılması ile ilgilenir.
 Araştırma geliştirme bölümü çekici ve güvenilir ürünlerin
dizaynı ile ilgilenir.
 Satın alma gerekli malzeme ve teçhizatın elde edilmesi,
işlemler birimi ise gerekli miktar ve kalitede arzu edilen
ürünün üretilmesi ve dağıtılması ile ilgilidir.
 Muhasebe pazarlama hedeflere ne ölçüde başarıyla
ulaştığını bilmesi için gelir ve maliyetleri ölçer.
Tedarikçiler

 Mal ve hizmeti üretmek için girdi/kaynak(hammadde,

malzeme, parça) sağlarlar.
 Tedarikçilerle yaşanan sorunlar uzun vadede müşteri
memnuniyetine zarar verebilir.
 Tedarikçiler, paydaş olarak görülürler.
Aracılar

 Nihai alıcılara mal ve hizmetlerin ulaşmasında (satış,

dağıtım, tutundurma vb) doğrudan ya da dolaylı görev
alan kuruluşlar
 Toptancı ve Perakendeci Aracı Kuruluşlar
 İşletmeye müşteri bulmak ya da müşterilere satış
yapmak hususunda yardımcı olan dağıtım
kanalları firmalarıdır
 Fiziksel Dağıtım Firmaları
 Fiziksel dağıtım firmaları işletmeye ürünlerini
stoklamaları ve taşımaları konusunda yardımcı
olur.
Aracılar

 Nihai alıcılara mal ve hizmetlerin ulaşmasında (satış,

dağıtım, tutundurma vb) doğrudan ya da dolaylı görev
alan kuruluşlar
 Finansal Aracılar
 Finansal aracılar bankalar, kredi kuruluşları, sigorta
kuruluşları, ürünlerin satın alınması ve satılmasıyla
ilişkili riske karşı sigorta ve finansal değişimlerde
yardımcı diğer kuruluşlardır
 Pazarlama
 Pazarlama araştırmaları, reklama ajansları, medya
firmaları, pazarlama danışmanlık firmalarıdır
 Bu firmalar işletmeye ürünlerini doğru pazarlara
hedefleme ve tutundurma noktasında yardımcı
olur
Müşteriler

 Tüketici pazarları
 Kişisel tüketim için ürün ve hizmet satın alan bireyler ve hanelerden
oluşur.
 Endüstriyel pazarlar
 Üretim süreçlerinde kullanmak ya da işlemek için ürün ve hizmet
satın alırlar
 Aracı pazarları
 Karla yeniden satmak için ürün ve hizmet satın alırlar
 Resmi (Hükümet) pazarları
 Kamu hizmeti yaratmak ya da ihtiyacı olanlara vermek için mal ve
hizmet satın alırlar
 Uluslar arası pazarlar
 Diğer ülkelerdeki tüketici, üretici, aracı, hükümetler gibi alıcılardan
oluşur.
Rakipler

 Aynı hedef gruba yönelik

mal ya da hizmet üreten
işletmenin ikamesi
olabilecek diğer
işletmelerdir
 Rakiplere karşı stratejik
üstünlük sağlanmalıdır
 Tüketicinin zihninde kendi
tekliflerini rakiplerinin
tekliflerinden daha güçlü
konumlandırarak stratejik
avantaj kazanmalıdır.
Kamuoyu

 İşletmenin hedeflerine ulaşmadaki başarılarıyla ilgili olan

ya da etki eden gerçek/potansiyel gruplar
 Finansal Gruplar
 İşletmenin fona sahip olma becerisini etkilerler.
 Bankalar, yatırım danışma şirketleri, hissedarlar bunlara örnektir
 Medya Kesimi
 Haber, editör görüşleri ve röportajları ulaştırır.
 Gazeteler, dergiler, radyo TV ile haber istasyonlarından oluşur
 Tüketicilerin, işletme ve ürünleri hakkında tutumları üzerinde
etkilidir
 Hükümet
 İşletmelerin hükümet gelişmeleri göz önüne almaları gerekir
Kamuoyu
 İşletmenin hedeflerine ulaşmadaki başarılarıyla ilgili olan ya
da etki eden gerçek/potansiyel gruplar
 Sivil Toplum Kuruluşları
 İşletmenin pazarlama kararları tüketici kuruluşları, çevre grupları,
azınlık grupları ve diğer gruplar tarafından sorgulanabilir
 Yerel Gruplar
 Yerel birlikler ve topluluklar (Bergama köylüleri – siyanür)
 Genel Kamuoyu
 İşletmenin mal ve hizmetleri ile ilişkili genel kamuoyunun tutumunu
bilmesi önemlidir.
 İşletmenin genel olarak toplum imajı satışlarını etkiler.
 İç Gruplar
 Bunlar çalışanlar, yöneticiler, gönüllüler, stajyerler, paydaşlar ve
yönetim kuruludur.
 Çalışanlar işletme hakkında olumlu düşündüğünde bu dışarıya da
yansır.
TÜKETİCİ TRENDLERİNDEKİ
DEĞİŞİM
 Küreselleşme
 Rekabet Yapısında Değişim
 Yavaşlayan Pazar Büyüme Oranları
 Modalaşma
 Mikro-Pazarların Oluşumu
 Ürünler Arası Farklılıkların Azalması
 Markanın Önemini Yitirmeye Başlaması
 Dağıtım Kanallarında Yaşanan Hızlı Değişim
DÜŞÜNELİM???

Bir sektör düşünün ve bu sektörde çalışan

işletmeyi seçin ve 5-10 yıl içinde çevresel
faktörlerde hangi güçler işletmeyi nasıl
etkileyecek!
Sigara, alkolsüz içecek, mobil telefonlar,
kozmetik, emlak sektörü için düşünün!
Teknoloji pazarlamayı nasıl etkileyecek?
SWOT ANALİZİ
Firmaların kendilerini iç ve dış faktörler gözönüne alarak
değerlendirme şeklidir. Öncelikle SWOT’un bir analiz
olduğunu unutmamak gerekir. İlgili analiz sadece bilgi içerir,
bu bigliyi firmaya katma değer sağlayacak şekilde stratejiye
dönüştürmek gerekir.
S – Strengths -> Firmanın güçlü yanları. Güçlü bir marka ismi
(CocaCola), Düşük Maliyet avantajı (IKEA), Sağlam Bilgi
Teknolojileri yatırımları (Turkcell), Pazar
konumlandırılmasının sağlamm olması(Toyota Kaliteli
otomobil üretir, Volvo sağlamlığı ile önplandadır.)
W – Weakness -> Firmanın olumsuz ve pazara göre güçsüz
yönleri. Müşteriler gözündeki kötü intiba, Patent haklarının
alınmaması ya da korunmaması, kalite standartlarının düşük
olması.

SWOT
O – Opportunity -> Firmanın elindeki fırsatlar. Yeni teknolojilerin
üretilmesi ya da hizmete sunulması. (3G Teknolojisi ile bir çok firma
çağrı merkezi hizmetlerini görüntülü sunma fırsatını değerlendirmiştir),
Henüz karşılanmamış müşteri ihtiyaçları (Özellikle Irak’ta inşaat
alanındaki yapılanma projelerindeki fırsatı gören çimento firmaları), yeni
kanunlar (elektronik imzanın resmileşmesi ile bu tip yazılım ve servis
hizmeti veren firmalar), Ülkeler arası ticareti kolaylaştıran kanunların
çıkartılması, 2009 yılı içerisinde bazı mallara uygulanan vergi indirimi.
Nufüs artışının çok olduğu ülkelerde gençlere yönelik pazarların büyüme
fırsatı değerlendirilebilir.
T –Threats -> Firmanın varlığını, büyümesini tehdit eden unsurlar.
Müşterilerin farklı ürünlere kayması (LED Televizyonların, LCD’nin yerini
almaya başlaması, bu değişim firmanın konumuna göre “fırsat” olarak
da algılanabilir), Kanuni değişiklikler, hammade fiyatlarının yükselme
eğilimi, sektöre yeni ve güçlü rakiplerin dahil olması.
MEYVE SUYU
Güçlü Yönler
- Tarımsal üretim için uygun ekolojik koşullar ve iklim
- Yetiştirilen birçok meyvenin ana vatanı konumunda olunması
- Tarım sektöründeki yatırımlar için sağlanan devlet destekleri
- Türkiye’nin tarımsal üretimde komşularına göre daha gelişmiş
olmasının önemli ihracat fırsatları sunması
- Türkiye’nin nüfus büyüklüğü ve tarımsal gücü nedeniyle içinde
bulunduğu bölgede artan önemi
- Son zamanlarda Türk tarımına Orta Doğu ve diğer yatırımcılar
tarafından artan oranda ilgi gösterilmesi
- İlerleyen otomasyona bağlı olarak üretim verimliliğinde görülen artış
- Ekilebilir tarım alanları
MEYVE SUYU
 Meyve suyu sektörünün zayıf yönler ve tehditler
- Küresel ekonomik krizden etkilenen değişken ekonomik
ortamın, tüketici harcamaları üzerindeki olası olumsuz etkisi
- Meyve suyu ve benzeri ürün kategorilerinin ne olduğunun ve
aralarındaki farkların tüketiciler tarafından bilinmemesi
- Meyve suyuna karşı oluşmuş/oluşturulmuş olan yanlış ön
yargılar
- Tarımdaki istikrarsız ortamının meyve suyu sanayisi
üzerindeki olumsuz etkisi
- Yüksek enerji ve diğer girdi giderlerinin meyve suyu
üreticilerinin performansını olumsuz etkilemesi
FIRSATLAR

- İlgi düzeyi yüksek genç nüfusun yeni marka ve ürünlere açık olması
- Turizm sektöründeki büyümenin içecek sektöründeki tüketimi de
arttırması
- Meyve suyu pazarının henüz olgunluğa ulaşmaması nedeniyle
büyümenin önünde önemli bir fırsat olması
- Çalışan kadın sayısındaki artışın, tüketime hazır içeceklere olan talebi
arttırması
- Tüketici bilincindeki artışın, meyve suyu gibi sağlıklı ürünlere olan ilgiyi
arttırması
Ülkemizde üretilen meyve suyu ve benzeri ürünlerin miktarı 2010 yılında
yaklaşık 900 bin tona ulaşmış durumdadır. Son beş yıllık büyüme
oranlarına bakıldığında ilk sırada meyveli ve aromalı içeceklerin yer aldığı
gözlemlenmektedir. Bunları % 40 ile meyve nektarı izlemiş, meyve
suyunun büyüme oranı ise % 16 civarında gerçeklemiştir. Önceki yıla göre
değişimler incelendiğinde ise, en hızlı büyüyenkategorinin %100 meyve
suyu olduğu görülmektedir.
APPLE GÜÇLÜ YÖNLER (2013)
 Customer loyalty combined with expanding closed
ecosystem
 Apple is a leading innovator in mobile device
technology
 Strong financial performance ($10,000,000,000
cash, gross profit margin 43.9% and no debt)
 Brand reputation
 Retail stores
 Strong marketing and advertising teams
APPLE ZAYIF YÖNLER

 High price
 Incompatibility with different OS

 Decreasing market share

 Patent infringements

 Further changes in management

 Defects of new products

 Long-term gross margin decline

APPLE FIRSATLAR
 High demand of iPad mini and iPhone 5
 iTV launch
 Emergence of the new provider of application
processors
 Growth of tablet and smartphone markets
 Obtaining patents through acquisitions
 Damages from patent infringements
 Strong growth of mobile advertising market
 Increasing demand for cloud based services
APPLE TEHDİTLER
 Rapid technological change
 2013 tax increases
 Rising pay levels for Foxconn workers
 Breached IP rights
 Price pressure from Samsung over key
components
 Strong dollar
 Android OS growth
 Competitors moves in online music market
TOWS MATRIX
 TOWS MATRIX

SO Strategies
• Strategies that enable competitive
advantage, external opportunities
match well with internal strengths,
allows for competitive advantage to
be built and maintained.
 TOWS MATRIX

ST Strategies
• Mitigation Strategies, firm possesses
internal strengths that facilitates
neutralization of external threats,
may lead to temporary advantage if
competitors are impacted by
environmental threats.
 TOWS MATRIX

WO Strategies
• Acquisition/Development Strategies,
situation where strategies are
formulated to acquire or develop new
resources/capabilities to take
advantage of external opportunities.
 TOWS MATRIX

WT Strategies
• Consolidation/Exit Strategies, if firms
can’t find ways to convert
weaknesses to strengths via
acquisition/development, exit from
market is recommended.
PAYDAŞ NEDİR?

 ?
PAYDAŞLAR,
Bir organizasyonun, kurum, kuruluşun yada
şirketin faaliyetlerinden, hedeflerinden,
politikalarından, aldığı
sonuçlardan etkilenebilen veya etkileyebilen
kişiler, gruplar, organizasyonlar veya
sistemlerdir.
PAYDAŞLAR
 Şirketin sahipleri, hissedarları, şirket hisselerine
yatırım yapan kişi ve kuruluşlar,
 Şirketin yöneticileri, çalışanları, ürün ve hizmet
üretiminde, dağıtımında, satışında doğrudan katma
değer yaratan kişiler,
 Şirketin ürün ve hizmetlerini satın alan, kullanan kişi
ve organizasyonlar, şirketin müşterileri
 Tedarikçiler,
 Şirketin dağıtım ve satış işlemlerinde görev alan
dağıtıcılar, bayiler,
PAYDAŞLAR
 Şirkete kredi, finansman kolaylığı sağlayan kişi ve
kuruluşlar,
 İşçi ve işveren sendikaları,
 Şirketin bulunduğu sektörde faaliyet gösteren meşru
yetkileri olan baro, oda, meslek gibi profesyonel
kuruluşlar,
 Şirketin faaliyeti ve elde ettiği sonuçlarla ilgili vergi
ödeme, mahsup, izin, onay, bildirim, raporlama,
sertifikasyon vb amaçlarla etkileşime girdiği devlet
daireleri, kurum ve kuruluşları,
 Şirketin faaliyeti ile yakından ilgili sivil kuruluşlar,
örgütler; özellikle üretim şirketlerinin faaliyet gösterdiği
lokasyondaki mahalli belediyeler, örgütler, yerleşik
topluluklar,
 Sivil toplum örgütleri, ulusal ve yerel medya kuruluşları
 ?

İşletmelerin izleyecekleri politikalar, içinde

bulundukları çevrenin koşullarına uygun
olmalıdır. İşletmelerin çevresini oluşturan
gruplarla ilişkisi, onların beklentilerini
karşılama ve faaliyetleri yoluyla onları etkileme
biçiminde ortaya çıkar. Her işletme
çevresindeki kişi veya kurumlara karşı
sorumludur. Neden?
REKABETÇİ ÇEVRE

 Faaliyet gösterilmesi planlanan ve her bir ulusal

pazarda rekabet üzerinde etkili olan
unsurlardır.

 Sektör rekabeti (makro düzeyde)

 İşletmeler arası rekabet (mikro düzeyde)
REKABET

 Nedir?
REKABET
Doğrudan doğruya veya dolaylı olarak işletmenin
pazarına mal veya hizmet sunmaya çalışan
işletmelerin faaliyetlerinin bütünüdür.

 Bir sektörde işletmelerin birbirleri ile aralarındaki

mücadelenin boyutu.

 Daha kaliteli mal ya da hizmeti, daha ucuza sunma

yarışı.
 !
 Rakip durumunda olan işletmeler işbirliği içinde
de olabilir. Çıkarları gereği anlaşarak, ilerideki
ünitelerde açıklanacak olan kartel, tröst,
konsorsiyum ya da holding gibi birleşmelere
gidilebilir.

 Bu birleşmeler sayesinde işletmeler arasında

finansal, teknolojik, örgütsel ya da hukuki
anlaşmalar gerçekleşir.
ESAS RAKİPLER

 Coca Cola-Pepsi
 Kodak-Fuji

 Nike-Adidas

 Hürriyet-Sabah

 Ülker-Eti

 Tofaş-Renault

 Hertz-Avis
COCA-COLA’NIN RAKİBİ PEPSİ Mİ SADECE

 Sizce?
COCA-COLA’NIN RAKİBİ PEPSİ Mİ SADECE

 Pepsi (marka)
 Kahve, süt, çay, su,(ürün rekabeti)

 Portakal, elma, karpuz, kavun gibi susuzluğu

giderenler de olabilir (aynı gereksinimi
karşılayan jenerik rekabet).
DÜŞÜNELİM!

 İstanbul’dan Ankara’ya
gelmek isteyen birinin
Varan, Pamukkale,
Ulusoy’dan birini
seçsin.

 Esas fayda (çekirdek

ürün) nedir?
 Bunların rakipleri?
 DÜŞÜNELİM!
 Burada esas ürün ulaşımı
sağlamak
 Marka rekabeti (Ulusoy,
Varan)
 Ürün rekabeti (özel araç,
otostop, firma)
 Aynı gereksinimi karşılayanlar
arasında rekabet Jenerik
rekabet (Uçak, hızlı treni
helikopter)
 Bütçe rekabeti (Ankara’ya
gitmeyip, sinemaya gitmesi)
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN

TEŞEKKÜRLER!