Kapitalizmin Ekonomik Ve

Sosyokültürel Etkileri
 İÇİNDEKİLER
1.GİRİŞ
2.ANAHTAR KAVRAMLAR VE YAPILAN ARAŞTIRMA
2.1. ARAŞTIRMADA KULLANILAN KAVRAMLAR
2.2. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ
3. KAPİTALİZMİN İYİ VE KÖTÜ YÖNLERİ
3.1. İYİ YÖNLERİ
3.2. KÖTÜ YÖNLERİ
4. DİNLER VE KAPİTALİZM
4.1. İŞ GÜCÜNÜN ARTMASI
4.2. YAŞAM STANDARTLARINDA YÜKSELİŞ
4.3. DEVLET OTORİTESİNDEKİ AZALIŞ
4.4. KAPİTALİST SİSTEMDE YAŞANAN KRİZLER
5.EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER VE ENDEKSİ
5.1. EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER NELERDİR?
5.2. EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER ENDEKSİ NASIL ÖLÇÜLÜR?
5.2.1. EFW ENDEKS UNSURLARI
5.3. DÜNYA ÜLKELERİ EFW ENDEKSLERİ (2016)
6.HİPOTEZ
7.GENEL DEĞERLENDİRME
8.KAYNAKÇA
 1. GİRİŞ
Kapitalizmin 16. Yüzyıldan itibaren yaşanılan ekonomik ve siyasal gelişmelere göre
şekillenip günümüze ulaşması insanların hayatını önemli derecede etkilemiştir.

Geleneksel ve dindar toplum yapısı kapitalist bir bireyin kendini ekonomik açıdan
geliştirmesinde ve ilerlemesinde bir engeldir. İnsanların birbirlerinden maddi
fayda sağlamak için bir araya gelmeleri ile dini farklılıklar ya da önyargılar
etkilerini kaybederler.

Kapalı ekonomilerde devlet ekonomik gücü elinde bulundurduğundan insanları

kontrolü altına almakta zorlanmaz hayatlarına, yaşam biçimlerine karışmak veya
algı yaratmakta başarılı olabilirler fakat açık ekonomilerde bireyler ekonomik
güçlerini kendi başlarına kazanabilirler bu sayede devlete sığınmak ya da muhtaç
olmak zorunda kalmazlar.
 2. ANAHTAR KAVRAMLAR

Sekülerizm:”Sekülerleşme, belli bir zaman dilimi içerisinde dinin , dinimsi

yapıların ve batıl inançların toplumsal düzeydeki prestijlerinin ve topluma
etki etme güçlerinin göreceli şekilde azalmasıdır”(Ertit, 2013; s.64-65).

Kapitalizm: Asıl hedefi kar etmek olan uygulamasında akılcı yani rasyonel
kararlar alınması gereken seri üretime bağlı sermayesini para kazanmak için
kullanan sistemdir(Kızıltaş, 2019; s.5-7).

Otorite: Yüksek yetkiye sahip, geleneksel davranış kalıplarına bağlı karşı

çıkanları ise cezalandırma eğiliminde olan yapıdır(Taylor, Peplau ve Sears
1997: s.183).
 2.1. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ

Araştırmanın amacı; Kapitalist sistemle yönetilmeyen ülkelerde toplumların

inançlarına, adetlerine, kültürlerine ya da otoriteye sahip, ekonomiden aldığı
güce sahip devlete karşı boyun eğmelerinin çözümünün bireylerin ekonomik
kalkınmaları olmasını ortaya koymaktır.

Araştırmada durum tespiti yapmada nitel ve nicel yöntemlerden

yararlanılmıştır.

Araştırma yöntemi olarak; Araştırma konusuyla alakalı çıkarımlar elde

edilebilen Betimsel Araştırma Yöntemi (BAY) ve Deneysel Araştırma Yöntemi
(DAY) kullanılmıştır.

Araştırma tekniği olarak; Literatür taraması ve gözlem kullanılmıştır.

 HİPOTEZ
Bağımlı değişken
Y1: Serbest piyasa ekonomisinin toplumlar üzerindeki dini veya devlet
otoritelerine olan bağlılığı azaltması
Bağımsız değişkenler
X1: Devletin ekonomide sağladığı özgürlük
X2: İş gücü
X3: Yaşam standartlarında ve maddi refah düzeyinde artış
X4: Rekabet üzerine kurulu üretim sistemi

Hipotez:
H1: Serbest piyasa ekonomisine sahip devletin ekonomide sağladığı
özgürlükler ,bireylerin iş gücü, bireylerin yaşam standartlarında ve maddi
refahlarındaki artış, rekabet üzerine dayalı üretim sistemi toplumsal olarak
din ve devlet otoritesini azaltır.
 3. KAPİTALİZMİN İYİ VE KÖTÜ YÖNLERİ
3.1.İYİ YÖNLERİ
Serbest piyasanın getirdiği iyi özelliklere örnek olarak rekabete teşvik
sayesinde tüketici refahındaki artış; kaliteli ve ucuz ürünler, rekabet gücünü
arttırıcı teknolojiye ve inovasyona teşvik sayesinde üretici refahındaki artış;
artan satış miktarı ve tanınırlık, korumacı sistemlerde sıkça görülen rant,
rüşvet ve yolsuzlukların azaltmasını verebiliriz(ACAR, 2010; s.6-7.).
Kapitalizm liberal yani özgürlükçü düşünce tarzını benimser getirileri arasında
serbest piyasa sistemi, özel mülkiyet hakkı, serbest dış ticaret, kar odaklı seri
üretime dayalı rekabet ortamı ve sınırlı devlet müdahalesi söz konusudur. Bu
şartlarda bireylerin ekonomik kalkınmaları için fırsat yaratan bir
sistemdir(KILIÇ, 2013; s.5).
3.2. Kötü Yönleri
Serbest piyasanın getirdiği kötü özellikler ise bazı korumacı görüşlere göre
ticarette dışa bağımlılıktan kaynaklanan milli güvenlik, bebek endüstrilerin
dış rekabetten zarar görmesi gelişememesi, ithalatın artması sebebiyle
işsizlik oluşması, ithalatın ihracattan fazla olması sebebiyle oluşan dış
açıklar, çocuk iş gücünden oluşan maliyet avantajı sebebiyle haksız
rekabet(ACAR, 2010; s.5-6).
Kapitalizmde toplum sınıflara ayrılmıştır kapitalistler yani iş verenler üretim
araçlarına sahipken işçiler ellerinde sadece emekleri yani iş güçleri vardır
kapitalistler işçilerin fazla emeklerinden kar elde ederler işçilere ise hayatta
kalmalarına yetecek kadar ücret verirler buda işçilerin fazla emeklerinin
sömürüldüğü anlamına gelir(KILIÇ, 2013; s.8).
4. DİNLER VE KAPİTALİZM
Dini değerlerine bağlı gelenekselce yapıya sahip toplumlar ile kapitalist
sistem etikleri, geneli itibarı ile uyuşmamaktadır. İnsanlar dini kurallarının,
ahlaki değerlendirmelerinin veya manevi inançlarının etkisiyle değil
yaptıkları gözlemler ile aldıkları rasyonel kararlarla ticari başarıya
ulaşabilmektedirler. Serbest piyasada kar etme amaçlı kıyasıya rekabet
ortamında insanların kazanç sağlamaları için dini ve geleneksel
yöntemlerden vazgeçmeleri ortama uygun akılcı şekilde davranmaları
gerekir.
Toplumun büyük bir kısmının Müslüman olduğu bir ülkede faizin
normalleşmesini örnek olarak verebiliriz. Faizin yasak olmasını, kötü
görülmesini dini toplumlarda normal karşılayabiliriz fakat faiz serbest piyasa
ekonomilerinde işleyişin en önemli unsurlarından biridir. Bu açıdan ekonomi
ile gelen sekülerleşme farklı inançlara sahip insanların ticaret yapmalarıyla
barışçıl ve pozitif bir etkisi de vardır.
4.1. İş Gücünün Artması
Kapitalizm öncesi insanlar malları kar amaçlı değil kendilerine yetecek
seviyede üretirlerdi, kapitalizmle birlikte gelen iş gücü imkanı dinine bağlı
toplumların şekülerleşmelerinde önemli rol oynamıştır. Kapitalistlerin kar
etme istekleri insanların iş bulma kriterlerinden dini inançlarını çıkarmalarını
gerektirdi, kadınların iş gücüne katılımını arttırdı, farklı inanç gruplarından
insanlarla aynı yerlerde çalışmalarını aynı semtlerde yaşamalarını sağladı
(ERTİT, 2014; s.69-70).
4.2. Yaşam Standartlarında Yükseliş
Toplumların barınma koşullarındaki iyileştirmelerini, insan ömrünün
uzamasını, sağlık alanında gelişmelerini, gündelik hayata daha çok vakit
ayırmalarını, demokratik yönetim sistemini ve maddi refahlarını
yükseltmelerini de sekülerleşmeye neden olduğunu söyleyebiliriz(ERTİT, 2014;
s.71-76).
4.3. Devlet Otoritesindeki Azalış
Üretim araçlarının bireyselleşmesini engelleyen, kendi tekelinde tutan ve
ekonomik gücü sağlayan devlet kendi düşüncesini empoze etmede dini
dayatmalar yapmada başaralı olabilir, kapitalist sistem devletin aşırı
güçlenmesinin önüne geçerek insanların daha bağımsız kendi ayakları
üstünde durabilen bireyler olmasını sağlayarak devlet otoritesine bağlılığını
azalmıştır.
Kapitalizmin sağladı finansal güç sanatçılarında devletin baskılarına,
ideolojik veya dini dayatmalarına karşı durabilmelerini sağlamışlardır fakat
devletin güçlü olduğu ülkelerde bu durum geçerli olmayıp sanatçıların
cezalandırıldıkları görülmüştür.
4.4. Kapitalist Sistemde Yaşanan Krizler
Tabi ki de her sistemde olduğu gibi mutlak başarı sağlamak söz konusu değil
iş yaşanan ekonomik krizlere geldiğinde insanlar sistemi sorgulamaya
başlarlar bu sefer dini sistemler ve inançlar ön plana çıkabilir.
 5. EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER VE ENDEKSİ
5.1. Ekonomik Özgürlükler Nelerdir ?
Bireylerin özgürce ekonomik faaliyet veya hareketlerde bulunabilmesi
kazanımlarını istedikleri şekilde değerlendirebilmeleri ve dışarıdan herhangi bir
güç veya zorlukla karşılaşmamaları durumudur (AKTAN, 1998). Temelde üç
unsurdan oluşurlar bunlar kişisel tercih, özel mülkiyet, mübadele serbestisi
(GWARTNEY ve LAWSON, 2006; s.5).
5.2. Ekonomik Özgürlük Endeksi Nasıl Ölçülür?
Ülkeler ekonomik özgürlükleri hakkında yorumlarda bulunabilmek için son
zamanlarda geliştirilen ve yaygınlaşan endekslerdir. “Bunlardan birincisi, Kanada
kökenli Fraser Institute adlı Uluslar arası sivil toplum kuruluşunun yayınladığı,
“Dünya Ekonomik Özgürlüğü”(Economic Freedom of the World: EFW) adlı
endekstir. İkincisi ise, ABD kökenli Heritage Foundation'ın Wall Street Journal ile
birlikte hazırladığı, “Ekonomik Özgürlük Endeksi”dir (Index of Economic
Freedom,IEF). Bu çalışmada EFW esas alınmış, ekonomik özgürlük ve refah
arasındaki ilişkiler EFW endeksi üzerinden tartışılmıştır”(ACAR, 2010; s.10-11).
5.2.1.EFW Endeksinin Unsurları
5.2.1.1. Devletin Büyüklüğü
EFW endeksine göre devletin ekonomiye müdahaleleri arttıkça ekonomik özgürlüklerin
tehlikede olduğunu varsayar bu yüzden müdahaleler ne kadar az ise endeks puanlarını o kadar
yüksek verir, müdahaleler arttıkça verdikleri puan azalır.
5.2.1.2. Hukuksal Yapı ve Mülkiyet Hakları
Serbest Piyasa ekonomisinin getirilerinden olan mülkiyet hakları hukuk sistemi ile korunabilir
bu noktada EFW endeksi için önemli bir kriterdir. Hukuksal yapı ne kadar iyi işlerse EFW
endeks puanları artar.
5.2.1.3. Sağlam Paraya Erişim
Parasal istikrarın sürekliliği demektir. Sağlam paraya erişim arttıkça EFW endeks puanları
artar.
5.2.1.4 Ticaret Serbestliği
Dış ülkeler ile olan ticaretin serbestlik durumuna bakar kısıtlamalar, kotalar vb. Durumlar ne
kadar az olursa EFW endeks puanları artar.
5.2.1.5 İş Dünyası, İşgücü ve Kredi Piyasalarındaki Düzenlemeler
“Para-kredi piyasalarına yönelik sıkı düzenlemelerin söz konusu olduğu yerlerde ekonomik
faaliyetler zayıflamaktadır.”(ACAR, 2014; s.14) düzenlemeler katılaştıkça EFW endeks puanı
azalır.
5.3 Dünya Ülkeleri EFW Endeksleri (2016)
Fraser Institute’ nün 2016 yılında dünya ülkeleri arasında yapmış olduğu ekonomik
özgürlük endeks değerleri ülkeler , 4 çeyrek gruba ayrılmıştır 1. Çeyrekte en özgür
ülkeler ve 4. Çeyrekte en az özgür ülkeler olmak üzere endeks puanlamaları 1-10 arası
yapılmıştır.
5.3.2 Kanada EFW Endeksi
*Türkiye(2016) Devletin Hukuksal Yapı Sağlam Para Ticaret Kredi ve
3. Çeyrek Özgür Büyüklüğü ve Mülkiyet Serbestliği Düzenlemeler
Ülkeler

*1-10 Endeks puanı 6.54 4.78 9.01 7.22 6.63

5.3.3 Fransa EFW Endeksi

*Fransa(2016) 2. Devletin Hukuksal Yapı Sağlam Para Ticaret Kredi ve
Çeyrek Özgür Büyüklüğü ve Mülkiyet Serbestliği Düzenlemeler
Ülkeler

*1-10 Endeks puanı 4.81 6.92 9.48 8.18 7.24

5.3.1 Türkiye EFW Endeksi
*Türkiye(2016) Devletin Hukuksal Yapı Sağlam Para Ticaret Kredi ve
3. Çeyrek Özgür Büyüklüğü ve Mülkiyet Serbestliği Düzenlemeler
Ülkeler

*1-10 Endeks 6.54 4.78 9.01 7.22 6.63

puanı

5.3.4 İran EFW Endeksi

*İran(2016) 4. Devletin Hukuksal Yapı Sağlam Para Ticaret Kredi ve
Çeyrek Özgür Büyüklüğü ve Mülkiyet Serbestliği Düzenlemeler
Ülkeler

*1-10 Endeks 5.51 4.58 8.37 4.59 5.56

puanı
 6. GENEL DEĞERLENDİRME
Kapitalist sistemle başarılı bir şekilde piyasaları serbestçe yönetilen
ülkelerde veya toplumlarda dinlerin, geleneksel yapının ve devlet
otoritelerinin bireylerin ekonomik kalkınmalarında veya hedeflerinde birer
engel olmaktan çıkması yaşam standartlarında yükseliş, iş gücünde artış
yaşanması, bireylerin inançlarını kendi içlerinde yaşadıkları daha özgürleştiği
bir toplum yapısı görüyoruz.
Öteki yandan kapitalist sistemin başarısız olduğu, krizlerin yaşandığı veya
korumacı ekonomi tipindeki yönetimlerde din ve inançların baskın geldiği
bireylerin yaşam tarzlarına kadar etkilediği devletin gücü elinde tuttuğu
isteklerini ve dayatmalarını rahatça yapabildiği, özgürlüklerinin
kısıtlanabildiği bir toplum yapısı olduğunu görüyoruz.
 KAYNAKÇA
 Volkan ERTİT, Sekülerleşmenin Hızlandırıcısı Olarak Kapitalizm (2014) Sayı 73-74
 Kayhan KIZILTAŞ, Yeni Kapitalizm; Üretim Süreci Ve Prekaryalaşma (2019)
 TAYLOR, Shelly E. , Anne L. PEPLAU ve David O SEARS, Social Psycholgy, Ninth
Edition (1997)
 Mustafa ACAR, Serbest Ticaret, Ekonomik Özgürlükler ve Refah (2010)
 Serpil KILIÇ, Kapitalizmin Yaşam Mücadelesi ABD Tipi Piyasa Kapitalizmi Ve Çin
Tipi Devlet Kapitalizminin Karşılaştırılması (2013)
 Hatice BIYIK, Kapitalizm-İslam İlişkisi: Birey, Mülkiyet, Devletin Rolü Kavramları
Çerçevesinde Bir İnceleme (2015)
 https://www.fraserinstitute.org/economic-freedom/map?geozone=world&year=20
16&page=map
(2019)