UVOD U ZOOLOGIJU

Zoologija (zoon-životinja + logos- nauka) je

jedna od bioloških disciplina koja se bavi
proučavanjem i opisivanjem životinjskih
organizama.
U okviru zoologije se izučavaju:
- sistematika
- taksonomija
- klasifikacija
- morfologija
- anatomija

- genetika

- citologija

- histologija

- embriologija
- etologija

- ekologija

- zoogeografija

- evolucija
- entomologija

- ihtiologija

- batrahologija

- ornitologija

- mamologija
 Posmatranje

Formulacija hipoteze

Poređenja Kreiranje i izvođenje eksperimenta

i
konsultacije Sakupljanje podataka
sa ranijim
saznanjima
Interpretacija podataka

Formulisanje zaključaka
HEMIJSKA OSNOVA ŽIVOTINJSKOG
POSTOJANJA
- pH-vrijednost

Neorganska jedinjenja
Organska jedinjenja
- nukleinske kiseline
- proteini
- šećeri
- masti
ĆELIJE, TKIVA, ORGANI I ORGANSKI
SISTEMI ŽIVOTINJA

Ćelija je osnovna strukturna jedinica

svih živih organizama.
Robert Hooke je 1665. god. gledajući
komadić pluta kroz primitivan mikroskop
uočio da je pluto izgrađeno od malih šupljina
koje je nazvao “ćelije".
Sve životinjske ćelije sadržavaju tri osnovna
dijela:
Ćelijsku opnu
Citoplazmu (organele)
Jedro
 Prokarioti Eukarioti
Prosječni organizmi bakterije protisti, gljive, biljke, životinje
~ 10-100 µm (osim manjih
Prosječni promjer ~ 1-10 µm
spermija)
nukleoidna regija, nema prava jezgra s dvostrukom
Vrsta jezgre
jezgre membranom
linearne molekule (
DNA kružna
hromosomi) s histonima
sinteza RNA u jezgri
Sinteza RNA i proteina odvija se u citoplazmi
sinteza proteina u citoplazmi
Ribosomi 50S+30S 60S+40S
jako strukturirana
Citoplazma slabo strukturirana endomembranama i
citoskeletonom
Pokretanje bičevi (flagelin) bičevi i trepetljike (tubulin)
Mitohondrij nema jedan i više (iznimno nema)
Hloroplasti nema alge i biljke
jedna stanica, kolonije,
Organizacija jedna stanica višestanični organizmi s
podjelom rada
mitoza
Stanična dioba dioba (obična dioba)
mejoza
Plazma membrana/Plazmalema
Plazma membrana (ćelijska membrana)
razdvaja eukariotsku ćeliju od ekstracelularnog
prostora.
Veličina (4-5 nm)
Funkcije:
Transport koji zahtijeva brojne nosače i
proteinske kanale koji su ugrađeni u
membranu.
Ona daje oblik ćeliji i pruža joj otpornost.
Membranski lipidi

Kada se nađu u vodi, hidrofilne grupe se

orijentišu prema vodi tako da se fosfolipidi
organizuju u bimolekularni sloj.
Ova osobina lipida i drugih lipidnih molekula je
osnova membranske strukture.
Membranski lipidi su odgovorni za nekoliko
važnih karakteristika bioloških membrana.

1. Membranski fluiditet
2. Selektivni permeabilitet i
3. Sposobnost samozatvaranja – kada se
poremeti lipidni dvosloj on se odmah
samostalno obnavlja
Biološki transportni mehanizmi su klasificirani
saglasno njihovim energetskim potrebama:
jednostavna difuzija, molekuli u rastvorima se
kreću od mjesta veće koncentracije ka mjestu
manje koncentracije (bez utroška energije)
Složena difuzija, transport molekula putem
određenih proteina
Osmoza, kretanje vode kroz selektivno-
propusnu membranu iz područja manje u
područje veće koncentracije.
Endocitoza (fagocitota i pinocitoza)
Često ćelija mora akumulirati molekule
nasuprot gradijentu koncentracije.
Pošto ovaj proces zahtijeva energiju označen je
kao aktivni transport.
Postoje dva oblika aktivnog transporta, primarni
(energija se koristi iz ATP-a) i sekundarni
(odvija se pomijeranjem supstanci kroz
membranu).
Citoplazma životinjskih ćelija se sastoji od dva dijela:
Endoplazmatskih membrana (okružuju ćelijske
strukture) i
Tečnog citosola (u kojem su smještene organele i
rastvorene molekule)
Tečna citoplazma je gusta «supa» proteina,
ugljikohidrata, soli, šećera, lipida, nukleotida i
aminokiselina.
Citoplazma ima tri glavne funkcije, energetsku,
skladišnu i proizvodnu.
Ribosomi
Ćelijske organele bez membrana koje
učestvuju u sintezi proteina.
Sastoje se od dvije podjedinice i ribosomalne
nukleunske kiseline
Endoplazmatski retikulum
Kompleks membranskog „labirinta” koji se
provlači kroz svaku ćeliju
One vrše specijalne funkcije ćelije:
sintezu proteina,
produkciju steroida,
skladištenje i proizvodnju glikogena, i
umetanje membranskih proteina.
Razlikujemo dva ER-a: granulirani i
agranulirani endoplazmatski retikulum.
Golđijev aparat

Golđijev aparat je poznat i ako Golđijev

kompleks je dobio ima po italijanskom biologu
Count Camillo Golgi, koji ga je prvi opisao
1898.
Sačinjen je iz relativno velikih, sljoštenih, na
kesice nalik membranskih vezikula koje liče na
složene ploče.
Lociran je uglavnom blizu nukleusa.
Golđijev aparat je odgovoran za sortiranje i
pakovanje nekoliko tipova proteina, malih
molekula i novosintetiziranih membranskih
komponenti.
Važna uloga GA je stvaranje proteina plazma
membrane i njihovo slanje na njihovo tačno
određeno mjesto.
Lizozomi
Funkcija
Lizozomi služe kao ćelijski digestivni sistem.
Naki proteini koji se proizvode u
endoplazmatskom retikulumu pripadaju
intracelularnim digestivnim enzimima.
Ovi enzimi mogu razlagati masti, proteine i
ugljikohidrate i pakovati ih u membranske
kesice označene kao lizozomi.
Ćelijski citoskelet
Citoskelet je mreža proteinskih vlakana koja
daje oblik ćeliji, pridržava i pomjera organele, i
učestvuje u ćelijskom kretanju.
Kada se misli na citoskelet, misli se na gradivni
stub.
Eukariotske ćelije održavaju oblik i organizaciju
pomoću citoskeleta, koji sadrži tri vrste
proteina: mikrotubuli, intermedijerni filamenti i
mikrofilamenti.
Bez citoskeleta, ćelija ne bi imala oblik.
Održanjem stalnog ćelijskog oblika, ćelija
održava funkciju koja joj je namjenjena i ostaje
u homeostazi.
Mitohondrije
Izdužene, ovalne organele sa dvostrukim
membranama (unutrašnjom i vanjskom)
Energetska postrojenja stanice.
veličine 2-3 μm x 0,5–1 μm
Jedro - Nukleus
Sve stanice posjeduju nukleus sem zrelih
eritrocita.
Sadrži DNK organizovanu u hromosome, koji
su vidljivi samo za vrijeme diobe stanice.
Sadrži heterohromatin koji je gusto pakiran i u
kome je prisutna inaktivna DNK.
Nukleus sadrži ćelijsku genetičku informaciju i
mašineriju za prevođenje te informacije u
molekule proteina.
Važna uloga nukleusa je u regulaciji ćelijske
funkcije.
On sadrži nasljednu genetsku informaciju i vrše
kontrolu nad ćelijskim metabolizmom u smislu
uticaja na biosintezu proteina, kao i na kretanje
molekula u i van nukleusa.
Organele za kretanje
Cilije (treplje) i
Flagele (bičevi)
Bičevi su 5-20 puta duži od treplji, ali im je
osnovna građa jednaka
TKIVA
- su grupe sličnih ćelija specijaliziranih za
obavljanje određenih funkcija.
Unutar životinjskog organizma moguće je
razlikovati više tkiva:
- Kožno tkivo
- Vezivno tkivo
- Mišićno tkivo i
- Nervno tkivo
Kožno tkivo
Nalazi se na površini organizma ili tkiva,
prekriva i štiti organizam ili tkivo
Može biti: jednostavno (jedan sloj ćelija) i
Složeno (više slojeva)
Vezivno tkivo
Obezbjeđuje potporu i povezivanje dijelova
organizma
Masno tkivo (adipozno) sadrže velike ćelije u
kojima se pohranjuju masti
Hrskavica –podupire neke dijelove tijela (ušna
školjka)
Koštano tkivo –daje tvrdoću i zaštitu dijelova
tijela
Krv –krvi elementi i krvna plazma
Mišićno tkivo
Tri tipa:
Poprečno-prugasto
Glatko
srčano
Nervno tkivo
Ćelije koje vrše prenos impulsa nazivaju se
neuroni, a ćelije koje obezbjeđuju zaštitu,
potpornu i trofičku aktivnost nazivaju se
neuroglije.
ORGANI I ORGANSKI SISTEMI
Organi su funkcionalne jedinice životinjskog
tijela koji sadrže više od jednog tipa tkiva,
poput: srca, jetre, pluća, slezene, bubrega,
itd.
Organski sistemi:
- kožni
- skeletni
- mišićni
- nervni
- endokrini

- limfatični

- respiratorni

- digestivni

- urinarni

- reproduktivni
Kožni sistem
Koža je sistem organa koji se pojavljuje tek
kod kičmenjaka.
Izgrađena je od pokožice (epiderm i
epidermis), vezivnog tkiva – krzna i
potpornog tkiva (subkutisa).
U koži kičmenjaka mogu se naći razni kožni
organi – oni mogu biti rožni (krljušt, perje,
dlake, kandže, itd) ili žljezdani (suzne,
znojne, lojne, mirisne, mlijećne, itd)
Skeletni sistem
Ovisno od životinjske skupine skelet može
biti sa vanjske strane tijela, općenito kod
beskičmenjaka – egzoskelet, ili se može
nalaziti unutar tijela, općenito kod
kičmenjaka – endoskelet.

Mišićni sistem
- obezbjeđuje premještanje tijela u prostoru,
tj. kretanje.
Nervni sistem

Općenito gledajući nervni sistem može biti

difuzni (ravnomjerni prenos nadražaja u
svim pravcima) i centralizovani (prenos
nadražaja vrši se preko određenih nervnih
centara)
Sistem organa za varenje

- usta, usna duplja, ždrijelo, jednjak, želudac,

dvanaestopalačno crijevo, ileum, jejunum,
debelo crijevo i rektum.
Sistem organa za disanje
Disanje može biti difuzno i preko sistema
organa za disanje:
- traheje,
- škrge i
- pluća
Sistem organa za krvotok
Krvni sistem se sastoji od:
- srca,
- arterija,
- kapilara i
- vena, a može biti otvoreni i zatvoreni.
Sistem organa sa unutrašnjim lučenjem

Obuhvata više organa:

- štitna žlijezda, grudna žlijezda, hipofiza,
epifiza, nadbubrežna žlijezda, spolne
žlijezde i pankreas ( žlijezda sa spoljašnjim i
unutarnjim lučenjem)
Urogenitalni sistem organa
- je karakterističan za kičmenjake, a
podrazumijeva povezanost bubrežnih
(urinarnih) i spolnih (genitalnih) organa u
jedinstvenu cjelinu.
Usporedba građe životinjskih i biljnih stanica

Prosječna životinjska stanica Prosječna biljna stanica

Organeli •Jezgra •Jezgra
•Jezgrica (unutar jezgre) •Jezgrica (unutar jezgre)
•Hrapavi endoplazmatski retikulum •Hrapavi
(ER) endoplazmatski retikulum (ER)
•Glatki endoplazmatski retikulum •Glatki endoplazmatski retikulum
•Ribosomi •Ribosomi
•Citoskeleton •Citoskeleton
•Golgijev aparat •Golgijev aparat (diktiosomi)
•Citoplazma •Citoplazma
•Mitohondrij •Mitohondrij
•Vezikul •Vezikul
•Lizosom •Hloroplast i drugi plastidi
•Centrosom • Središnja vakuola
• Centriol • Tonoplast
• Vakuola •Peroksisom
•Vakuole
•Glioksisom