ARTIFAK dan KOLEKSI

Pengenalan
 Artifak dalam pemuziuman
1. Mentakfak
2. Sosiofak
3. Artifak
Definisi artifak
 a. Peralatan atau barang-barang buatan manusia peninggalan
sesuatu zaman dahulu. Contoh; tembikar,senjata dan duit kijang
emas.
Artifak
 Terbahagi 2,
1. Bahan organik
2. Bahan bukan organik
Bahan organik
1. Merupakan bahan yang berasaskan karbon dan sumbernya adalah
daripada tumbuhan dan haiwan. Bahan organik mudah menyusut
dan dirosakkan oleh serangga (perosak). Contoh; rotan, kayu,
bulu dan kulit.
2. Tumbuhan seperti daun, kulit pokok, akar, ranting dan batang
pokok
3. Binatang seperti kulit, tanduk, tulang dan bulu
Hasil seperti,
- Tekstil
- Kertas
- Tumbuhan dan spasimen yang diawet untuk Muzium Sains
Bahan bukan organik
 1. Merupakan bahan yang terdiri daripada campuran mineral dan
tidak terbentuk hasil daripada pertumbuhan semulajadi organisma
hidup. Contoh; logam dan batu.
 a. Hasil inovasi manusia untuk kehidupan,
1. Alat senjata
2. Alat perhiasan diri
3. Alat kegunaan harian manusia
4. Alat pemainan
 artifak

Bahan Organik
Bahan Bukan Organik
koleksi
a. Koleksi merupakan himpunan koleksi
yang dimiliki dan disimpan oleh
sesebuah institusi yang telah diberikan
tanggungjawabnya
b. Koleksi juga merupakan sesuatu usaha
pengumpulan yang dilakukan dalam
pelbagai kaedah.
c. Hasil pengumpulan daripada pelbagai
jenis barangan. Misalnya hasil barangan
yang dikumpul daripada tapak sejarah
seperti artifak, fosil dan sebagainya.
 Perolehan koleksi
a. Tetap; diperolehi secara pembelian, hadiah, derma, wakaf,
wasiat dan jumpaan melalui penyelidikan
b. Pinjaman; bersifat sementara dan berdasarkan tempoh
masa yang ditetapkan
c. Perolehan koleksi hendaklah mematuhi segala, prosedur
serta pengurusan koleksi bermula dari kaedah dan proses
mendapatkan koleksi melalui Jawatankuasa Perolehan
Koleksi Jabatan.
Dasar perolehan koleksi
a. Kaitan secara langsung dan tidak langsung dengan
warisan kebudayaan, sejarah dan alam semulajadi
b. Penyelidikan secara perbandingan dari dalam atau luar
negara
c. Dinilai dari segi estetika, keunikan, keganjilan,
kehalusan buatan dan sukar ditemui
d. Menghadapi kepupusan atau tidak boleh di cari ganti
e. Memenuhi keperluan sesebuah muzium yang bersifat
kontemporari atau direka khas untuk sesuatu tujuan
f. Melalui sumber yang sah dari segi perundangan dan
diperolehi dari pemilik yang bertanggungjawab
keatasnya tanpa sebarang tanggungan
Kaedah perolehan koleksi
1. Pembelian,
a. Sesuatu proses pembelian akan dilakukan apabila bercadang
untuk membeli sejumlah koleksi yang telah dikenalpasti
sama ada melalui penyelidikan di lapangan atau pun para
pembekal menawar koleksi.
b. Jawatankuasa Pembelian Perolehan ditubuh dan dianggotai
ketua jabatan/ Pengarah, Pegawai-pegawai kanan, wakil
Perbendaharan, wakil Kementerian Kebudayaan, Kesenian
dan Warisan, pakar rujuk dan kurator yang terlibat.
2. Derma / Hadiah,
a. Sejumlah koleksi diperolehi tanpa melibatkan sebarang
bayaran/pampasan/ saguhati daripada individu, persatuan
dan swasta.
b. Keperihatian mereka seperti derma secara sukarela dan
rayuan/permohonan daripada pihak muzium
 3. Wakaf atau wasiat,

a. Perolehan melalui satu perjanjian bertulis di antara pihak jabatan

dan pemilik koleksi tersebut bagi tempoh pinjaman yang tertentu.
b. Boleh dituntut semula oleh pemiliknya ataupun menjadi milik
jabatan sepenuhnya sekiranya dipersetujui oleh kedua pihak melalui
kaedah tertentu.
4. Jumpaan,

a. Perolehan melalui jumpaan di lapangan menerusi kerja-kerja

penyelidikan yang dilakukan termasuk kerja-kerja cari gali
b. Perolehan flora dan fauna juga tergolong di bawah maksud
jumpaan
- Fauna, berasal dari bahasa Greek dan merupakan istilah yang
digunakan oleh ahli zoologi yang bermaksud binatang atau haiwan.
- Flora, berasal dari bahasa Latin dan merupakan istilah di dalam
bidang botani yang bermaksud tumbuh-tumbuhan.
5. Pinjaman,

a. Melalui pinjaman daripada pihak-pihak lain bagi maksud

tertentu terutamanya pameran.
b. Bersifat sementara melalui perjanjian yang dipersetujui
bersama untuk maksud tempoh yang ditetapkan.
Proses dan prosedur perolehan koleksi

1. Perancangan

a. Satu perancangan perlu dibuat oleh pegawai yang

bertanggungjawab di unit-unit yang terlibat.
b. Keperluan dan kepentingan koleksi mengikut dasar
perolehan, peruntukan kewangan adalah mencukupi
dan menentukan anggaran bilangan koleksi mengikut
jenis dan bahan
 2. Pengumpulan,

a. Bahan dikumpulkan hendaklah dikemukakan dalam

mesyuarat yang diadakan 3 bulan sekali atau mengikut
keperluan
b. Maklumat lengkap mengenai koleksi seperti sejarah bahan,
kegunaan, usia dan butiran berkaitan
c. Harga yang ditawarkan oleh penjual/pemunya asal
d. Laporan/perakuan diperlukan daripada ketua unit yang
bertanggungajawab
e. Pakar rujuk boleh disertakan dan diambil kira
 3. Perolehan di luar mesyuarat,

a. Perolehan dilakukan segera bagi memenuhi keperluan

semasa seperti tujuan pameran
b. Mesyuarat hanya diadakan untuk pengesahan sahaja
 Melalui pembelian di dalam negeri,

a. Disertakan dengan resit pembelian yang sah

b. Hanya ahli jawatankuasa yang dibenarkan melakukan
pembelian dan pengesahan seorang saksi
 Melalui pembelian di luar negeri,

a. Dilakukan oleh sekurang-kurangnya 2 orang ahli

Jawatankuasa Perolehan kecuali mendapat kebenaran
bertulis daripada Ketua Pengarah serta memaklumkan
kepada ahli Jawatankuasa Perolehan

a. Maklumat mengenai bahan, harga, tarikh, resit serta

tandatangan pembekal dan pegawai yang
bertanggungjawab perlu disertakan.
Pengwujudan Jawatankuasa Perolehan dan Pembelian

a. Terdapat dua buah jawatankuasa iaitu

- Jawatankuasa Harta Warisan Seni

- Jawatankuasa Teknikal
Jawatankuasa Harta Warisan Seni (Diperingkat Kementerian)

a. Ketua Setiausaha Kekwa

b. Setiausaha Bahagian Warisan
c. Setiausaha Bahagian Kebudayaan
d. Wakil Kementerian Kewangan (Perolehan)
e. Ketua Pengarah JMM/ Wakil
f. Ketua Pengarah Arkib/ Wakil
g. Ketua Pengarah Balai Seni Lukis Negara
Jawatankuasa Teknikal dan Pembelian (Diperingkat Jabatan)
a. Ketua Pengarah Jabatan Muzium Malaysia
b. Pengarah Pengurusan Muzium
c. Pengarah Muzium Negara
d. Bahagian Khidmat Sokongan
e. Perbendaharaan Malaysia
f. Wakil Kementerian
g. Pakar Rujuk (mengikut bidang)
h. Kurator yang berkaitan
Pendaftaran

 Proses dan prosedur pendaftaran,

 1. Setelah dipersetujuan dan memperolehi kelulusan

daripada pihak Kementerian Kewangan (Bahagian
bekalan dan Kontrak), maka kerja pendaftaran akan
bermula.
 2. Peringkat awal, borang permohonan “Pesanan Borang
Jabatan” dikemukakan dan menyenaraikan kesemua
bahan-bahan yang hendak dibeli beserta harga dan
butir-butir lengkap pembekal
 3. Borang permohonan diserah dan dikeluarkan “Pesanan
Tempatan” (L.O) bagi urusan pembayaran. No. L.O
disimpan untuk rujukan semasa pendaftaran
Proses pendaftaran
 Pendaftaran perolehan tahunan,

Satu buku pendaftaran khas mengikut tahun perlu

disediakan yang mempunyai maklumat-maklumat
berikut:

 Nama pembekal,
 Tarikh daftar,
 Nombor L.O dan
 Tarikh L.O
 Maklumat tambahan,

1. No. daftar,
2. No. rujukan bahan,
3. Nama bahan,
4. Cara perolehan (harga)
5. Tempat simpanan
Pengisian “Tag Kad”

a. Tag kad akan diikat kepada setiap bahan yangdiperolehi

dimananya peranannya adalah untuk rujukan tentang
maklumat asas sebelum merujuk kepada doket dan
inventori.
b. Setiap bahan mengandungi butiran berikut,

a. No daftar dan rujukan,

b. Nama bahan, tarikh pembuatan, tukang/pembuat,
kumpulan/ penjenisan
c. Tempat asal
Menulis nombor daftar

a. No. daftar diletakkan dibadanya sebagai nombor pengenalan

bagi mengenalkan identiti setiap bahan
b. Bahan tulisan yang digunakan seperti pena dakwat hitam
(Indian Ink) atau dakwat putih, cat hitam atau putih dan
cecair pelapis
Penyediaan Doket

a. Rujukan yang paling mudah dan cepat bagi setiap bahan di

mana terdapat maklumat berikut,
1. Tarikh nama bahan,
2. No. pendaftaran dan
3. Rujukan, diperolehi daripada, cara perolehi,
4. Tempat asal, kumpulan/ penjenisan dan
5. Tempat simpanan
 Penyediaan Inventori

a. Maklumat yang lebih lengkap dan terperinci mengenai setiap bahan dan amat
berguna sebagai rujukan penyelidikan, penyediaan katalog dan proses
dokumentasi
b. Berasal dari Bahasa Inggeris inventory yang bermaksud senarai terperinci
barang-barang yang terdapat di tempat tertentu (pejabat, kedai,galeri,stor
dan lain-lain)
c. Butiran yang perlu ada seperti;
d. 1. No pendaftaran,
e. 2. Nama bahan,
f. 3. Butiran ukuran (Dimensi, garis pusat, lilitan, berat),
g. 4. Keadaan bahan,
h. 5. Diperolehi, tarikh perolehan,
i. 6. No. fail perolehan,
j. 7. Tempat simpanan
k. 8. Catitan
Penyediaan kad perolehan koleksi

Maklumat ini seperti doket dan inventori tetapi mempunyai

maklumat tambahan seperti,

No. pesanan tempatan,

Nilai insuran, pihak yang bertanggungjawab,
Tarikh dan tandatangan pendaftar dan
Ruang gambar bahan/ koleksi
Proses aliran pendaftran artifak
 Koleksi Etnologi
 

Bil Jenis
1 Perhiasan dan Tekstil
2 Perhiasan diri
3 Alat dan Perusahaan
Peralatan berkaitan Api (Bahan untuk
4
menghasilkan api)
Rumah (Komponen rumah yang dipindah
5
semula, gambar, model dan pelan rumah)
6 Alat bunyi-bunyian (Alat Muzik)
7 Senjata dan Alat Peperangan
8 Agama dan Sistem Kepercayaan
9 Perangkap (Memburu)
10 Perubatan dan Sihir
11 Pertanian
12 Permainan dan Hiburan
Ternakan (bahan-bahan yang bersangkutan
13
dengan ternakan)
14 Topeng
15 Wayang Kulit
16 Matawang
17 Setem dan Sampul Surat
18 Pengangkutan
19 Koleksi Lain
Bahan rujukan
 Dudley &Wilkinson. Museum registration method.
Smithsonian Institution: American Association of
Museum

ACode of ethics for registrars. American Associotion of

Museum