Geometric Dimensioning and Tolerancing (GD&T)

Geometric Dimensioning and
Tolerancing (GD&T)
1
‫فهرست مطالب‬
‫مقدمه‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬مراجع‬
‫‪ ‬تعاريف‬
‫‪ ‬اصول اندازه گذاري‬
‫‪ ‬مزاياي ‪GD&T‬‬
‫‪ ‬شرط ماده ‪Material Condition‬‬
‫‪ ‬تغيير دهنده ها ‪Modifiers‬‬
‫‪ ‬ناحيه تلرانسي‬
‫‪ ‬قانون اول و دوم ‪GD&T‬‬
‫‪2‬‬
‫فهرست مطالب (ادامه)‬
‫تلرانسهاي فرم ‪Form‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬مقدمه (فرم ‪ ,‬موج و زبري)‬

‫‪ ‬راستي ‪Straightness‬‬
‫‪ ‬تختي ‪Flatness‬‬
‫‪ ‬گردي )‪Circularity (Roundness‬‬
‫‪ ‬استوانه اي ‪Cylindricity‬‬
‫مبناها‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬تعاريف‬
‫‪ ‬سيستم سه صفحه اي (قطعات غير دوار)‬
‫‪ ‬قطعات دوار‬
‫‪3‬‬
)‫فهرست مطالب (ادامه‬
Orientation ‫تلرانسهاي راستا‬ 
Angularity ‫ زاويه اي‬

Parallelism ‫ توازي‬
Perpendicularity (Squareness) ‫ تعامد‬
Location ‫تلرانسهاي مكان‬ 
Position ‫ موقعيت‬
Concentricity & Coaxiality ‫ هم محوري و هم مركزي‬
Symmetry ‫ تقارن‬
4
‫فهرست مطالب (ادامه)‬
‫تلرانسهاي لنگي ‪Run-out‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬لنگي ساده ‪Simple Run-out‬‬

‫‪ ‬لنگي كل ‪Total Run-out‬‬
‫تلرانسهاي پروفيل ‪Profile‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬پروفيل خط ‪Profile of line‬‬

‫‪ ‬پروفيل سطح ‪Profile of surface‬‬
‫‪5‬‬
‫مراجع‬
‫‪‬‬ ‫‪ISO 1101‬‬ ‫تعاريف‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ISO 1660‬‬ ‫پروفيل‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ISO 2768-2‬‬ ‫تلرانس هندسي عمومي‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ISO 2692‬‬ ‫شرط مواد‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ISO 3040‬‬ ‫مخروطها‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ISO 4291‬‬ ‫اندازه گيري گردي‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ISO 4292‬‬ ‫گردي‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ISO 5458‬‬ ‫موقعيت‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ISO 5459‬‬ ‫مبناها‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ISO 8015‬‬ ‫اصول تلرانس گذاري‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ISO 10578‬‬ ‫ناحيه تلرانسي تصويري‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ISO 10579‬‬ ‫قطعات منعطف‬ ‫‪‬‬
‫‪6‬‬
‫مراجع‬
‫‪‬‬ ‫‪ISO 12180‬‬ ‫استوانه اي‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ISO 5460‬‬ ‫اندازه گيري تلرانسهاي هندسي‬ ‫‪‬‬
‫‪7‬‬
‫تاريخچه ‪GD&T‬‬
‫تاريخچه ‪GD&T‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ :1945 ‬اولين بار تلرانس موقعيت مطرح گرديد‪.‬‬

‫‪ :1956 ‬استاندارد آمريكايي ‪ ASA Y14.5‬منتشر گرديد و توسط صنايع‬
‫نظامي پذيرفته شد‪.‬‬
‫‪ :1973 ‬تلرانسهاي هندسي در شهر لندن استاندارد شد‪.‬‬
‫‪ :1977 ‬توافقات جديد در شهر اوتاوا صورت پذيرفت‪.‬‬
‫‪ :1982 ‬استاندارد تلرانسهاي هندسي توسط ‪ ANSI‬تجديد نظر شد‬
‫‪ :1994 ‬استاندارد تلرانسهاي هندسي از ‪ ANSI‬به ‪ ASME‬تغيير نام داد‬
‫‪8‬‬
‫تلرانسها براي انحرافات هندسي‬
‫‪9‬‬
‫عالئم تلرانس هندسي‬
‫‪10‬‬
‫تعاريف‬
‫هدف از تلرانسهاي هندسي‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬شناخت تلرانسهاي هندسي‬

‫‪ ‬تفسير هريك از تلرانسهاي هندسي‬
‫‪ ‬رابطه بين تلرانسهاي مختلف‬
‫‪ GD&T‬ي\\ك زبانب\\ينا\\لمللي‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬تلرانسهاي هندسي و ابعادي يك زبان بين المللي است كه براي معرفي دقيق يك‬
‫قطعه بكار برده ميشود‪.‬‬
‫‪ ‬اين زبان شامل‪ :‬عالئم ؛ قوانين و تعاريفي است كه تلرانسهاي ابعاد؛ فرم؛‬
‫راستا و موقعيت فيچرهاي يك قطعه را توضيح ميدهد‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫تعاريف (ادامه)‬
‫‪ GD&T‬ي\\ك زبانص\\حيح‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬تلرانسهاي هندسي يك زبان صحيح است كه طراح توسط آن قادر است‬

‫”آنچيزي كه منظورش ميباشد“ در نقشه بيان كند؛ بنابراين طرحهاي توليدي‬
‫بهبود مي يابد‪.‬‬
‫‪ ‬تلرانسهاي هندسي بحث و جدال؛ حدس زدن در كار؛ فرضيات در تمامي‬
‫فرآيندهاي توليد و بازرسي را كاهش ميدهد‪.‬‬
‫ي ت‪‰‰‰‬وليد و ك‪‰‬نترل(آزمايشگاه‪)‰‬‬
‫‪ GD&T ‬ارتباط ص‪‰‰‬حيح ب‪‰‰‰‬ينب‪‰‰‰‬خشه‪‰‬ايطرا‪‰‬ح ؛‬
‫ق‪‰‰‬طع‪‰‬ات‪‰‬قتصاديت‪‰‰‰‬ر‬
‫ا‬ ‫ميباشد‪ .‬ا‪‰‬گر ت‪‰‰‰‬لرا‪‰‬نسه‪‰‬ايهندسيب‪‰‰‰‬درستيا‪‰‬عما‪‰‰‬لش‪‰‰‬ود؛ ت‪‰‰‰‬وليد‬
‫‪‰‬شت‬
‫ب‪‰‰‰‬وده‪ ‰‬و ب‪‰‰‰‬ازده‪ ‰‬ب‪‰‰‰‬يشتريخ‪‰‬وا‪‰‬هد دا ‪.‬‬
‫‪12‬‬
)‫تعاريف (ادامه‬
Engineering
Tolerance
Product Design Quality Control
Manufacturing
13
‫منظور از ‪: GD&T‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬روش صحيح اندازه گذاري و تلرانس گذاري نقشه با توجه به عملكرد قطعه‬
‫ميباشد‪.‬‬
‫‪ GD&T‬وق\تيب\\كار ميرود‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬مشخصه هايي از قطعه؛ در عملكرد يا تعويض پذيري آن مهم باشد‬

‫‪ ‬براي هماهنگي بين طراحي؛ ساخت و بازرسي از مبنا استفاده ميشود‬
‫‪ ‬زمانيكه در طراحي و ساخت از كامپيوتر استفاده ميشود‬
‫‪14‬‬
‫‪15‬‬
‫‪16‬‬
‫‪17‬‬
‫‪18‬‬
‫نقشه مهندسي چيست ؟‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬يك نقشه مهندسي عبارتست از مدركي كه تعريف دقيق از قطعه‌اي را انتقال‬

‫ميدهد‬
‫‪ ‬نقشه هاي مهندسي مدارك قانوني هستند بنابراين بايد دقيق و رسمي باشند‬
‫‪ ‬نقشه هاي ضعيف باعث اشتباه در توليد و مضاعف شدن هزينه هاي توليد و‬
‫زمان تحويل قطعه ميشود‬
‫محتويات نقشه مهندسي‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬هندسه قطعه ( شكل ‪ ،‬اندازه و فرم قطعه)‬

‫‪ ‬اندازه‌هاي عملكردي‬
‫‪ ‬تلرانسهاي مجاز براي هر عملكرد خاص‬
‫‪ ‬ماده ‪ ،‬عمليات حرارتي ‪ ،‬پوششها و …‬
‫‪ ‬اطالعات اسنادي قطعه ( شماره فني ‪ ،‬بازنگري و …)‬
‫‪19‬‬
‫پروسه توليد نقشه‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬نقشه تحقيقاتي‬
‫‪ ‬نقشه پروتوتايپ‬
‫‪ ‬نقشه طراحي (طرح با ابعاد)‬
‫‪ ‬نقشه متد (تصميم گيري براي نوع ماشينكاري)‬
‫‪ ‬نقشه خام قطعه‬
‫‪ ‬نقشه ماشينكاري قطعه‬
‫‪20‬‬
‫‪21‬‬
‫بعد ‪: Dimension‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬عبارتست از يك مشخصه هندسي قطعه مانند‪ :‬طول ‪ ،‬قطر ‪ ،‬زاويه و …‬

‫اندازه ‪: Size‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬مقدار عددي كه براي هر بعد تعريف مي‌شود‬
‫(نقشه خوب نقشه‌اي است كه براي تمام ابعاد قطعه اندازه‌هايي بطور مستقيم يا غير‬
‫مستقيم قابل استنتاج باشد‪).‬‬
‫‪22‬‬
‫اندازه حقيقي ‪: Real size‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬اندازه حقيقي يك بعد عبارتست از مقداري كه تحت شرايط استاندارد و بدون‬

‫خطا روي يك قطعه اندازه‌گيري مي‌شود و اندازه حقيقي تعيين ناپذير است‪.‬‬
‫اندازه واقعي ‪: Actual size‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬اندازه واقعي يك بعد عبارتست از اندازه اي كه توليد شده است و قابل‬

‫اندازه‌گيري و دسترسي است و اندازه واقعي تعيين پذير است‪.‬‬
‫اندازه اسمي ‪: Nominal size‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬يك تعريف كلي اندازه است كه براي دسته بندي و گروه بندي (استاندارد‬
‫كردن) بعضي از قطعات استفاده مي‌شود‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫اندازه طراحي ‪: Design size‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬اندازه ايست كه در مورد آن تلرانس داده شده است‪.‬‬
‫اندازه مطلق ‪: Basic size‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬اندازه‌اي كه تئوريك بوده و از آن اندازه‌هاي حدي براي آن بعد حاصل شده‬

‫است‪.‬‬
‫‪( ‬اندازه‌اي كه تلرانس به آن اعمال نمي‌شود و در نقشه به عنوان اندازه مطلق‬
‫تلقي مي‌شود)‬
‫اندازه محلي ‪: Local size‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬اندازه‌اي كه بعداز ساخت قطعه از نقاط نظير به نظير سطح آن حاصل شده‬
‫است‪.‬‬
‫‪24‬‬
‫اندازه محلي ‪Local Size‬‬
‫‪25‬‬
‫انحراف ‪: Deviation‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬تفاوت بين اندازه مطلق (خط صفر) و ماكزيمم يا مينيمم تلرانس شفت يا‬
‫سوراخ ميباشد‬
‫تلرانس ‪: Tolerance‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬عبارتست از مقدار مجاز تغييرات يك اندازه و برابراست با تفاوت حداكثر و‬

‫حداقل‬
‫‪26‬‬
‫انواع تلرانس‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬تلرانس حدي ‪.Limit tol‬‬

‫‪ ‬تلرانس مثبت و منفي ‪.Plus – minus tol‬‬
‫‪ ‬تلرانس دو طرف برابر‬
‫‪ ‬تلرانس يك طرفه‬
‫‪ ‬تلرانس دو طرف نابرابر‬
‫لقي )‪:Allowance (Clearance‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ :.Allowance Min ‬وقتيكه‪ ‰‬ش‪‰‰‬فتو س‪‰‰‬ورا‪‰‬خ هردو در ماكزيمم‪ ‰‬ماده‪ ‰‬ب‪‰‰‰‬اشد؛‬

‫ي‪‰‰‬عنيت‪‰‰‰‬ف‪‰‬اوتب‪‰‰‰‬ينماكزيمم‪ ‰‬ا‪‰‬ندازه‪ ‰‬ي‪‰‰‬ك ش‪‰‰‬فتو مينيمم‪ ‰‬ا‪‰‬ندازه‪ ‰‬ي‪‰‰‬ك س‪‰‰‬ورا‪‰‬خ‬
‫‪ .Allowance Max: ‬وقتيكه شفت و سوراخ هردو در مينيمم ماده باشد؛ يعني‬
‫تفاوت بين مينيمم اندازه يك شفت و ماكزيمم اندازه يك سوراخ‬
‫‪27‬‬
Limit Tolerance ‫تلرانس حدي‬
28
Limit Tolerance ‫تلرانس حدي‬
29
‫تلرانس مثبت ‪ /‬منفي‬
‫‪30‬‬
‫تلرانس مثبت ‪ /‬منفي‬
‫‪31‬‬
‫‪32‬‬
‫انطباقات ‪Fits‬‬
‫انواع انطباق‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬انطباق لق ‪:Clearance Fit‬‬

‫‪ ‬عضو داخلي هميشه فاصله دارد و لق است‬
‫‪ ‬انطباق تداخلي (پرسي) ‪:Interference Fit‬‬
‫‪ ‬عضو داخلي هميشه بزرگتر است و بايد با زور (نيرو) داخل عضو‬
‫خارجي شود‬
‫‪ ‬انطباق انتقالي (عبوري) ‪:Transition Fit‬‬
‫‪ ‬عضو داخلي يا لق است يا تداخلي‬
‫‪33‬‬
‫‪34‬‬
‫‪35‬‬
‫‪36‬‬
‫‪37‬‬
‫‪38‬‬
‫‪39‬‬
Tolerance Chain ‫زنجيره تلرانسي‬
40
41
42
43
44
Tolerance Chart ‫نمودار تلرانسي‬
45
‫نمودار تلرانسي ‪Tolerance Chart‬‬
‫‪WD‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬مربوط به حركت ابزار برش يا‬

‫حركت ميز ماشين‬
‫‪ ‬دقت فيكسچر توليد و ميز ماشين يا‬
‫دقت حركت ابزار برش‬
‫‪MD‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬مربوط به فيكسچر توليد يا فواصل‬

‫ابزار برش‬
‫‪ ‬دقت ساخت بين مته هاي مولتي‬
‫اسپيندل‬
‫‪TD‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬مربوط به ابعاد ابزار برش‬

‫‪ ‬دقت ساخت فاصله بين تيغه هاي‬
‫ابزار برش؛ ارتفاع پله ابزار برش‬
‫‪46‬‬
Tolerance Chart ‫نمودار تلرانسي‬
SR 
‫)است‬Stock Removed( ‫ مربوط به ابعاد براده برداري‬

RD 
‫) ميباشد‬Raw Dimension( ‫ مربوط به ابعاد قطعه خام‬

CD 
‫) است‬Condition Dimension(‫ مربوط به تلرانس نقشه‬
Σ Tol WD+Σ Tol MD+Σ Tol TD+RD ≥ )Tol CD+Σ SR(
47
‫تلرانس عمومي‬
‫مطابق ‪ISO 2768‬‬ ‫‪‬‬
‫‪48‬‬
‫اصول اندازه گذاري‬
‫اصول اندازه‌ گذاري عملكردي‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬اندازه بايد واضح ‪ ،‬مطابق مقررات ‪ ،‬خالصه و براساس عملكرد قطعه باشد‬
‫‪ ‬اندازه بايد بزرگترين دامنه تلرانس را كه عملكرد سيستم اجازه مي‌دهد داشته‬
‫باشد‬
‫‪ ‬اندازه بايد قطعه را در حالت قطعه تمام شده نشان دهد‬
‫تفاوت اندازه گذاري متريك و اينچي‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬مميز در متريك بصورت خط ميباشد و دراينچي بصورت نقطه‬

‫‪ ‬قبل از مميز عدد كوچكتر از يك در متريك صفر ميآيد و در اينچي بدون صفر‬
‫‪ ‬در متريك بين اعشار اندازه اسمي و تلرانس محدوديتي وجود ندارد ولي در‬
‫اينچي محدوديت وجود دارد (تعداد اعشار اندازه اسمي و تلرانس بايد يكسان‬
‫باشد)‬
‫‪49‬‬
‫‪50‬‬
‫‪51‬‬
‫مزاياي ‪GD&T‬‬
‫اشكاالت سيستم مختصاتي‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬ناحيه تلرانسي مقطع چهار گوش دارد‬

‫‪ ‬ناحيه تلرانس ثابت است‬
‫‪ ‬مبناها صراحتا مشخص نيست‬
‫‪ ‬ترتيب مبناها مشخص نيست‬
‫مزاياي سيستم هندسي‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬توليد ارزانتر قطعه به واسطه ناحيه تلرانس گرد و غير ثابت بودن ناحيه‬
‫تلرانسي‬
‫‪ ‬از توضيحات اضافه و وقتگير در نقشه جلوگيري ميشود‬
‫‪ ‬مشكل عدم تكرارپذيري در توليد و اندازه گيري به واسطه ترتيب مبناها بوجود‬
‫نمي آيد‬
‫‪52‬‬
‫ناحيه تلرانسي مختصاتي و هندسي‬
‫‪53‬‬
‫‪54‬‬
‫مربعي كه در داخل دايره محدود شده است؛ مساحت كمتري نسبت به دايره دارد‬
‫‪55‬‬
‫‪56‬‬
‫‪57‬‬
‫‪58‬‬
‫تعاريف كليدي ‪GD&T‬‬
‫سطح ‪: Surface‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬يك اليه فرضي است كه ماده را از فضاي بيرون جدا ميكند‬
‫تعريف فيچر ‪: Feature‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬به هر بخش مشخص و قابل تعريف از سطح يك فيچر گفته ميشود مثل‪:‬‬
‫سوراخ يا شيار‬
‫‪59‬‬
‫تعاريف كليدي ‪GD&T‬‬
‫پوسته مونتاژي (غالف تماسي) ‪: Mating Envelope‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬يك پوسته تماسي براي شفت يك سيلندر كامال ايده آل است كه قطر آن از‬
‫بينهايت كاهش ميبابد تا به بيروني ترين نقطه سطح شفت ميرسد و متوقف‬
‫ميگردد‪.‬‬
‫‪ ‬براي سوراخ بلعكس از صفر افزايش مييابد تا داخلي ترين نقطه سوراخ‬
‫متوقف ميگردد‬
‫‪ ‬فرم پوسته تماسي كامال ايده آل است‬
‫‪60‬‬
‫شرط ماده ‪Material Condition‬‬
‫شرط ماده يعني شرط بيشترين يا كمترين ماده يا سنگينترين و سبكترين‬ ‫‪‬‬
‫حالت قطعه‬
‫‪ ‬شرط حداكثر ماده ‪MMC‬‬
‫‪ ‬شرط حداقل ماده ‪LMC‬‬
‫در شرط حداكثر ماده ‪ : MMC‬با براده برداري بيشتر؛ تلرانس هندسي‬ ‫‪‬‬
‫افزايش مي يابد و باعث ارزانتر شدن قطعه و ضايعات كمتر ميشود‬
‫‪61‬‬
‫شرط ماكزيمم ماده ‪MMC‬‬
‫‪62‬‬
‫‪63‬‬
‫‪64‬‬
‫‪65‬‬
‫‪66‬‬
‫‪67‬‬
‫‪68‬‬
‫‪69‬‬
‫شرط مينيمم ماده ‪LMC‬‬
‫در شرط حداقل ماده ‪ : LMC‬با براده برداري بيشتر؛ تلرانس هندسي كاهش‬ ‫‪‬‬
‫مي يابد‪.‬‬
‫در شرط حداقل ماده ‪ LMC‬هميشه مجموع خطاي تلرانسهاي ابعادي و‬ ‫‪‬‬
‫هندسي در حالتهاي مختلف تلرانس ابعادي قطعه ثابت است‪.‬‬
‫‪70‬‬
‫‪71‬‬
‫‪72‬‬
‫‪73‬‬
Material Condition ‫شرط ماده‬
74
‫شرط ماده ‪Material Condition‬‬
‫كاربرد شرط حداكثر ماده ‪MMC‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬مونتاژ اصل است‬

‫‪ ‬لقي تحت كنترل نيست (بعداز مونتاژ قطعه لق بود مهم نيست)‬
‫‪ ‬براده برداري آسان است‬
‫به نفع سازنده است كه بيشترين براده را بردارد زيرا قطعه ارزانتر ميشود‬
‫كاربرد شرط حداقل ماده ‪LMC‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬كمترين براده برداري موردنياز است (جاييكه براده برداري مشكل است)‬
‫‪ ‬در جاهاييكه كار هدايت ‪ guiding‬انجام ميشود (مثل جيگ سوراخكاري)‬
‫‪75‬‬
‫‪76‬‬
‫جدول تلرانسي ‪Feature Control Frame‬‬
‫جدول تلرانسي ‪Feature Control Frame‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬از ‪ 2‬تا ‪ 5‬خانه تشكيل شده است‬

‫‪ ‬خانه اول‪ :‬محل عالمت تلرانس هندسي‬
‫‪ ‬خانه دوم‪ :‬مقدار تلرانس ذكر ميشود ‪ +‬تغيير دهنده را نيز ميتوان ذكر نمود‬
‫‪ ‬خانه سوم‪ :‬اولين مبنا ذكر ميشود ‪ +‬تغيير دهنده را نيز ميتوان ذكر نمود‬
‫‪ ‬خانه چهارم‪ :‬دومين مبنا ذكر ميشود ‪ +‬تغيير دهنده را نيز ميتوان ذكر نمود‬
‫‪ ‬خانه پنجم‪ :‬سومين مبنا ذكر ميشود ‪ +‬تغيير دهنده را نيز ميتوان ذكر نمود‬
‫‪77‬‬
‫جدولي است كه خواسته هاي طراح در آن نوشته ميشود‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬از ‪ 2‬تا ‪ 5‬خانه ميتواند داشته باشد‬
‫‪78‬‬
‫نحوه تلرانس گذاري روي نقشه‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬تلرانس بر روي سطح‬

‫‪ ‬تلرانس روي بخشي از سطح‬
‫‪ ‬تلرانس روي محور يا صفحه تقارن‬
‫‪ ‬تلرانس روي محور مشترك‬
‫‪79‬‬
‫عالئم تلرانس هندسي‬
‫‪80‬‬
‫تغيير دهنده ها ‪Modifiers‬‬
‫كاربرد تغيير دهنده ها ‪Modifiers‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬تغيير مقدار و اندازه ناحيه تلرانسي‬

‫‪ ‬تغيير شكل يا تغيير مكان ناحيه تلرانسي‬
‫ناحيه تلرانسي تصويري ‪ Projected‬در ‪ ISO‬و ‪ ANSI‬آمده است‬ ‫‪‬‬
‫ناحيه تلرانسي مماسي ‪ Tangent‬در ‪ ANSI‬آمده است‬ ‫‪‬‬
‫حالت آزاد ‪ Free State‬در ‪ ISO‬و ‪ ANSI‬آمده است‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬براي قطعات منعطف الستيكي و قطعات ريختگي با تنش مكانيكي باال‬

‫‪ ‬بايد در نقشه جهت راستاي جاذبه زمين مشخص شده باشد‬
‫ناحيه تلرانسي ‪ RFS‬در ‪ ANSI‬آمده است‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬ناحيه تلرانسي ثابت و غير قابل تغيير است‬
‫‪81‬‬
‫‪82‬‬
‫‪83‬‬
‫‪84‬‬
‫‪85‬‬
‫‪86‬‬
‫‪87‬‬
‫‪88‬‬
‫‪89‬‬
‫‪90‬‬
‫‪91‬‬
‫ناحيه تلرانسي در ‪GD&T‬‬
‫ناحيه تلرانسي در ‪GD&T‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬ناحيه تلرانسي فاصله‬

‫‪ ‬فاصله بين دو خط موازي‬
‫‪ ‬فاصله بين دو خط راست موازي‬
‫‪ ‬فاصله بين دو صفحه موازي‬
‫‪ ‬فاصله بين دو صفحه تخت موازي‬
‫‪ ‬فاصله بين دو دايره هم مركز‬
‫‪ ‬فاصله بين دو استوانه هم محور‬
‫‪ ‬ناحيه تلرانسي قطري ( ‪) Ø‬‬
‫‪ ‬دايره‬
‫‪ ‬استوانه‬
‫‪ ‬كره‬
‫‪92‬‬
‫ناحيه تلرانس استوانه اي‬
‫‪93‬‬
‫ناحيه تلرانس استوانه اي‬
‫‪94‬‬
‫ناحيه تلرانس كره اي‬
‫‪95‬‬
‫ناحيه تلرانس كره اي‬
‫‪96‬‬
‫ناحيه تلرانس زاويه ( در هندسي)‬
‫‪97‬‬
‫ناحيه تلرانس مشترك ‪:Common Zone‬‬ ‫‪‬‬
‫‪98‬‬
‫‪99‬‬
‫‪100‬‬
‫‪101‬‬
‫‪102‬‬
‫‪103‬‬
‫‪104‬‬
‫حالت مجازي ‪Virtual Condition‬‬
‫حالت مجازي يا بدترين حالت‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬بدترين حالت فيچر كه در ماكزيمم ماده و حداكثر تلرانس هندسي باشد‬

‫‪ ‬در اينحالت اگر يك پوسته مونتاژي ‪ Mating Envelope‬بر فيچر مورد نظر‬
‫تماس يابد اندازه حاصله اندازه مجازي يا ‪ Virtual Size‬ميباشد‬
‫‪ ‬براي شفت‪V.C.S = MMC + Tolerance :‬‬
‫‪ ‬براي سوراخ‪V.C.S = MMC – Tolerance :‬‬
‫در طراحي براي مونتاژ پيچ در سوراخ حتما بايد اندازه هاي مجازي پيچ و‬
‫سوراخ درنظر گرفته شود تا تداخل صورت نگيرد‬
‫قطر پين گيجهاي موقعيت از طريق اندازه مجازي بدست مي آيد‬
‫‪105‬‬
Virtual Condition ‫حالت مجازي‬
106
Virtual Condition ‫حالت مجازي‬
107
‫قانون اول و دوم ‪GD&T‬‬
‫قانون اول ‪ -GD&T‬قانون تيلور‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬در سال ‪ 1905‬ويليام تيلور قانون اول را تدوين نمود و گيج برو ‪ GO‬را‬
‫اختراع نمود‬
‫‪ ‬تيلور ميگويد‪ :‬يك فيچر در محدوده تلرانس ابعادي هر فرمي ميتواند داشته‬
‫باشد اما در ماكزيمم ماده فرم ايده آل است‬
‫حالت استثنا‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬در بعضي موارد ايده آل بودن قطعه حتي در ماكزيمم ماده اصال مهم نيست‬
‫(مثال پايه پرچم)‬
‫‪ ‬بايد در جدول نقشه ‪ ISO 8015‬آورده شود يعني الزم نيست در ماكزيمم ماده‬
‫فرم ايده آل باشد‬
‫‪ ‬اگر فيچري نياز به فرم ايده آل دارد بايد در كنار اندازه آن از عالمت‬
‫‪ Envelope‬استفاده شود‬
‫‪108‬‬
‫‪109‬‬
‫‪110‬‬
‫‪111‬‬
‫‪112‬‬
‫‪113‬‬
‫‪114‬‬
‫قانون دوم ‪ -GD&T‬استقالل فرم از اندازه‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬وقتيكه از شرط ماده براي يك اندازه استفاده نشود يعني فرم از اندازه مستقل‬
‫است‬
‫‪ ‬بعبارت ديگر پل بين تلرانسهاي هندسي و ابعادي از بين ميرود‬
‫‪ ‬يعني همان ‪RFS‬‬
‫‪115‬‬
ISO4287 – ISO 1302
DIN4774 – DIN4760 Surface Profile ‫پروفيل سطح‬
116
‫‪ISO4287 – ISO 1302‬‬
‫‪DIN4774 – DIN4760‬‬ ‫پروفيل سطح ‪Surface Profile‬‬
‫علتهاي ايجاد پروفيل سطح‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬خطاي فرم‪ :‬در اثر سايش ابزار و لقي فيكسچر توليد يا ميز دستگاه براده‬
‫برداري و قطعه شل يا خيلي محكم نگهداشته شود‬
‫‪ ‬موج‪ :‬در اثر ارتعاشات و ناباالنسي ماشين براده برداري‬
‫‪ ‬زبري‪ :‬در اثر مشخصات نوك ابزار (تغييرات شعاع نوك ابزار) و عدم‬
‫همخواني سرعت و بار براده برداري و ساختار مواد‬
‫اندازه گيري پروفيل سطح‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬خطاي فرم‪ :‬بايد در تمامي سطح اندازه گيري شود‬

‫‪ ‬موج‪ :‬در بخش كوچكي از سطح مطابق روش تست اندازه گيري ميشود (‪Cut-‬‬
‫‪)off‬‬
‫‪ ‬زبري‪ :‬در بخش كوچكي از سطح مطابق روش تست اندازه گيري ميشود (‪Cut-‬‬
‫‪)off‬‬
‫موج و زبري در تمامي طول ماشينكاري با همديگر توليد ميشود‬
‫‪117‬‬
ISO4287 – ISO 1302
118
ISO4287 – ISO 1302
119
ISO4287 – ISO 1302
120
ISO12181
Surface Profile ‫پروفيل سطح‬
121
ISO12181
Surface Profile ‫پروفيل سطح‬
122
ISO4287 – ISO 1302
123
ISO4287 – ISO 1302
124
‫راستي ‪Straightness‬‬
‫تعريف خط راست‪ :‬كوتاهترين فاصله بين دو نقطه‬ ‫‪‬‬
‫انواع راستي‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬راستي براي سطح‪( :‬مثل‪ :‬پايه و پيرو ؛ شفت جك هيدروليك)‬

‫‪ ‬ناحيه تلرانسي‪ :‬بين دو خط موازي است و سطح مورد نظر هر شكلي‬
‫ميتواند داشته باشد‬
‫‪ ‬اين ناحيه تلرانسي موازي يا عمود به هيچ جايي نيست و كامال آزاد است‬
‫‪ ‬راستي براي محور‪( :‬مثل‪ :‬گايدستونها)‬
‫‪ ‬ناحيه تلرانسي‪ :‬يك استوانه به قطر ‪Øt‬‬
‫‪ ‬در يك استوانه اگر سطح آن راست باشد طبعا محور آن نيز راست است اما‬
‫عكس آن صادق نيست‬
‫‪125‬‬
Straightness ‫راستي‬
126
127
128
‫نكات‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬تلرانسهاي فرم همگي در مورد سطح بحث ميكنند و تنها يك مورد از راستي‬
‫وجود دارد كه در مورد محور صحبت ميكند‬
‫‪ ‬مقدار تلرانس هندسي راستي در سطح هميشه بزرگتر يا برابر مقدار تلرانس‬
‫هندسي راستي در محور يك استوانه ميباشد‬
‫‪ ‬شرط ماكزيمم ماده در راستي امكان پذير است‬
‫توزيع خطاي راستي در طول سطح‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬جهت جلوگيري از تمركز خطا در يك نقطه ميتوان نرخ توزيع خطا در طولهاي‬
‫كوچكتر در نظر گرفت (مثل ميل ماهك)‬
‫‪129‬‬
130
131
132
133
134
135
136
‫اندازه گيري راستي در محور‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬براي اندازه گيري اين تلرانس روش دستي وجود ندارد و فقط توسط فرم تستر‬
‫امكان پذير است‬
‫‪ ‬روش ‪ Differential Measurement‬و ‪.FIM ≤ Tol‬‬
‫اندازه گيري راستي در سطح‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬روش ‪ Jackscrew‬و ‪.FIM ≤ Tol‬‬

‫‪ ‬روش ‪Precision Straight edge‬‬
‫‪ ‬روش ‪ Two Blocks‬و ‪.FIM ≤ Tol‬‬
‫‪137‬‬
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
Flatness ‫تختي‬
148
‫تختي ‪Flatness‬‬
‫تعريف سطح تخت‪ :‬سطحي كه تمام نقاط آن در يك صفحه تخت قرار گرفته باشد‬ ‫‪‬‬
‫در تختي هميشه ناحيه تلرانسي يك فاصله است‬ ‫‪‬‬
‫فاصله بين دو صفحه تخت موازي كه موازي يا عمود به هيچ جايي نيست و كامال‬ ‫‪‬‬
‫آزاد است‬
‫راستي يك تلرانس دوبعدي است و تختي يك تلرانس سه بعدي است‬
‫توزيع خطاي تختي در سطوح‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬جهت جلوگيري از تمركز خطا در يك نقطه ميتوان نرخ توزيع خطا در‬
‫مساحتهاي كوچكتر در نظر گرفت (مثل‪ :‬سطح نيم تنه و سرسيلندر)‬
‫‪149‬‬
150
‫تختي ‪Flatness‬‬
‫‪ ‬اندازه گيري تختي‪:‬‬
‫تختي نميتواند گيج بشود (يعني با گيج برونرو كنترل كرد) آنرا بايد اندازه گيري نمود‬
‫‪ ‬روش ‪ Jackscrew‬و ‪.FIM ≤ Tol‬‬
‫‪ ‬روش ‪ Wobble Plate‬و ‪.FIM ≤ Tol‬‬
‫‪ ‬روش ‪ Fixed Plane‬و ‪.FIM ≤ Tol‬‬
‫‪ ‬روش ‪ Direct Contact‬و ‪.FIM ≤ Tol‬‬
‫‪ ‬روش ‪( Optical Flat‬براي تختي خيلي كوچك‪ )mm 0.020 – 0.002 :‬و‬
‫هر خط = ‪0.3µm‬‬
‫‪ ‬روش ‪( CMM‬توسط روش ‪ LS‬خطاي تختي محاسبه ميشود)‬
‫‪ ‬روش تراز دوقلو‬
‫‪151‬‬
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
‫گردي )‪Circularity (Roundness‬‬
‫در گردي هميشه ناحيه تلرانسي يك فاصله است‬ ‫‪‬‬
‫ناحيه تلرانسي‪ :‬فاصله بين دو دايره هم مركز كه در اين محدوده سطح هر فرمي‬ ‫‪‬‬
‫ميتواند داشته باشد‬
‫‪168‬‬
Circularity (Roundness) ‫گردي‬
169
170
‫گردي )‪Circularity (Roundness‬‬
‫اشكاالت چند روش اندازه گيري گردي‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬روش ساعت و مرغك‪ :‬در اين روش جمع گردي و هم محوري يعني لنگي‬
‫اندازه گيري ميشود‪ .‬اگر خطاي اندازه گيري شده از حدود نقشه كمتر باشد‬
‫‪ .FIM ≤ Tol‬قطعه قبول است و در غير اينصورت جاي شك است؟‬
‫‪ ‬روش ‪ : V-Block‬در اين روش براي قطعات سه پهن مركز قطعه نيز جابجا‬
‫ميشود و عالوه بر خطاي گردي جابجايي مركز قطعه نيز اندازه گيري ميشود‬
‫‪ ‬روش كوليس‪ :‬در اين روش براي قطعات سه پهن خطاي گردي قابل تشخيص‬
‫نميباشد‬
‫‪171‬‬
:‫اندازه گيري گردي‬ 
‫(توسط كوليس) اندازه گيري در دو‬Diametral Roundness Measurement ‫ روش‬

.2xTol ≤ )Ømax-Ømin( ‫مقطع و سه قطر در طول شفت يا سوراخ و‬
.FIM ≤ (1+Coscant α)Tol ‫ و‬Vee Block ‫ روش‬
.FIM ≤ Tol ‫ و‬Rotary Table ‫ روش‬
Profile Projector ‫ روش‬
Form Tester ‫ روش‬
Least Square Circle 
)‫يج‬‰‰‰‫يلندر و رينگگ‬‰‰‫لس‬‰‰‫(مثا‬
: Min. Circumscribed Circle 
)‫يج‬‰‰‰‫ينگ‬‰‰‰‫يستونو پ‬‰‰‰‫لپ‬‰‰‫(مثا‬
: Max. Inscribed Circle 
Min. Zone Circles 
172
173
174
175
176
177
178
179
Data Point
Fitting
180
Filtering
Analysis
181
Data Point
182
Fitting Filtering
183
Filtering Analysis
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
‫استوانه اي ‪Cylindricity‬‬
‫تلرانس گردي به كليه قطعاتيكه مقطع گرد داشته باشد قابل اعمال است (مثل‪ :‬دمبل؛‬ ‫‪‬‬
‫مخروط؛ استوانه و ‪ )...‬ولي تلرانس استوانه اي فقط به قطعات استوانه اي قابل‬

‫اعمال است‬
‫در استوانه اي هميشه ناحيه تلرانسي يك فاصله است‬ ‫‪‬‬
‫فاصله بين دو استوانه هم محور كه در اين محدوده سطح هر فرمي ميتواند داشته‬ ‫‪‬‬
‫باشد‬
‫استوانه اي بودن يعني‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬جسمي كه داراي مقطع گرد (گردي) با يالهاي راست (راستي) و زاويه (توازي)‬
‫نداشته باشد‬
‫‪ ‬البته زاويه يالها (توازي) با تلرانس ابعادي چك ميشود بنابراين استوانه اي‬
‫تركيبي از گردي و راستي است‬
‫‪198‬‬
Cylindricity ‫استوانه اي‬
199
200
‫تلرانس گردي يك تلرانس دوبعدي است و تلرانس استوانه اي يك تلرانس سه بعدي‬
‫است‬
‫محدود كردن خطاي گردي و راستي در خطاي استوانه اي‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬با توجه به اجزاي تشكيل دهنده تلرانس استوانه اي (يعني تلرانسهاي گردي و‬
‫راستي) ميتوان عالوه بر تلرانس استوانه اي محدوديت جداگانه اي براي هريك‬
‫از اجزا در نظر گرفت‬
‫‪201‬‬
‫اندازه گيري استوانه اي‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬روش اندازه گيري با فرم تستر (توسط روش ‪ LSC‬خطاي استوانه اي محاسبه‬
‫ميشود)‬
‫‪202‬‬
Least Squares
203
204
Minimum Zone
205
Minimum Circumscribed
206
Maximum Inscribed
207
208
209
210
211
212
213
214
‫تلرانسهاي فرم ‪ -‬خالصه‬
‫‪215‬‬
‫تلرانسهاي فرم ‪ -‬خالصه‬
‫‪216‬‬
‫مبنا ‪Datum‬‬
‫تعريف مبنا‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬مبنا ميتواند يك نقطه؛ يك خط؛ يك صفحه يا هر سطح هندسي ديگري باشد كه از‬
‫آن ابعاد اندازه گيري يا تلرانسهاي هندسي نسبت به آن داده ميشود‬
‫‪ ‬مبنا ‪ : Datum‬مبناهاي نقطه‪ ,‬خط يا سطحي هستند كه بصورت ايده آل در نقشه‬
‫ها آورده ميشود‬
‫‪ ‬فيچرمبنا‪ : Datum feature‬فيچرهاي واقعي قطعات هستند كه مبناها را‬
‫ميسازند‬
‫‪ ‬مبناي شبيه سازي شده ‪ : Simulated datum‬سطوح مبناهاي مراجع اندازه‬
‫گيري (مثل‪ :‬صفحه صافي ‪ ,‬گيج بالك ‪ ,‬تيغه هاي موازي ‪ ,‬پين گيج ها و رينگ‬
‫گيجها) كه در تماس با فيچر مبنا هستند و يك نقطه‪ ,‬خط يا صفحه را ميسازند‪.‬‬
‫‪217‬‬
Datum ‫مبنا‬
218
219
220
‫يك قطعه در فضا ‪ 6‬درجه آزادي دارد‬ ‫‪‬‬
‫هر نقطه از قطعه يك درجه آزادي را مهار مينمايد‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬اولين مبنا در قطعات غير دوار با ‪ 3‬نقطه تماس ‪ 3‬درجه آزادي را مهار ميكند و‬
‫نقش ‪ Support‬را دارد‬
‫‪ ‬دومين مبنا در قطعات غير دوار با ‪ 2‬نقطه تماس ‪ 2‬درجه آزادي را مهار ميكند‬
‫و نقش ‪ Align‬را دارد‬
‫‪ ‬سومين مبنا در قطعات غير دوار با ‪ 1‬نقطه تماس ‪ 1‬درجه آزادي را مهار ميكند‬
‫و نقش ‪ Stop‬را دارد‬
‫هميشه نياز به ‪ 3‬مبنا در تلرانسهاي هندسي وجود ندارد ‪ ,‬گاهي نيز با يك مبنا يا با ‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫مبنا (قطعات دوار) كار انجام ميشود و بستگي به عملكرد قطعه و فيچرهاي قطعه‬
‫در مونتاژ دارد‬
‫‪221‬‬
‫سيستم سه صفحه اي (قطعات غير دوار)‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬در سيستم سه صفحه اي براحتي ميتوان موقعيت هر فيچري را تعيين نمود‬

‫‪ ‬در سيستم سه صفحه اي با اعمال سه صفحه مبنا تمامي ‪ 6‬درجه آزادي آن‬
‫مهار شده و قطعه فيكس ميشود‬
‫‪ ‬اولين مبنا با ‪ 3‬نقطه تماس ‪ 3‬درجه آزادي را مهار ميكند‬
‫‪ ‬دومين مبنا با ‪ 2‬نقطه تماس ‪ 2‬درجه آزادي را مهار ميكند‬
‫‪ ‬سومين مبنا با ‪ 1‬نقطه تماس ‪ 1‬درجه آزادي را مهار ميكند‬
‫قطعات دوار‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬از سيستم سه صفحه اي براي قطعات دوار نميتوان استفاده نمود و بايد از‬
‫طريق پين راهنما يا خار يا ‪ ...‬درجات آزادي قطعه را محدود نمود‬
‫‪ ‬توسط سه نظام ‪ 4‬درجه آزادي يك قطعه دوار مهار ميشود‬
‫‪222‬‬
223
224
225
226
227
228
229
‫نحوه مبنا گذاري روي نقشه‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬عالمت مبنا‬
‫‪ ‬ترتيب مبناها‬
‫‪ ‬يك قطعه ميتواند يك مبنا داشته باشد‬
‫‪ ‬مبناي مشترك‬
‫‪ ‬سطح استوانه مبنا‬
‫‪ ‬محور استوانه مبنا‬
‫‪ ‬مركز كره مبنا‬
‫‪ ‬مبناهاي جزئي ‪Partial Datum‬‬
‫‪230‬‬
231
232
233
234
235
236
237
238
‫مبنا هاي جزئي (‪:)Partial Datum‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬زمانيكه سطح قطعه به شكلي است كه نميتوان از مبناي كامل براحتي استفاده‬
‫نمود و هر مبنا را بايد بصورت نقاط تماس درنظر گرفت و مبنا را خرد كرد‪.‬‬
‫‪239‬‬
240
241
242
243
244
245
246
247
‫مبنا در ماكزيمم ماده‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬مونتاژ اصل است‬

‫‪ ‬لقي تحت كنترل نيست (بعداز مونتاژ قطعه لق بود مهم نيست)‬
‫‪ ‬براده برداري آسان است‬
‫قطعه با مبنا در ماكزيمم ماده آسانتر و ارزانتر توليد ميشود‬
‫‪248‬‬
249
250
251
‫‪252‬‬
‫‪253‬‬
‫مثال‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬مبناهاي مورد نياز قطعه آداپتوري كه الكتروموتور را به پروانه فن و ياتاقان آن‬

‫متصل مينمايد را تعيين نماييد‪.‬‬
‫‪254‬‬
255
256
257
258
259
260
261
‫راستا ‪Orientation‬‬
‫تلرانسهاي راستا‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬تعامد‬
‫‪ ‬زاويه اي‬
‫‪ ‬توازي‬
‫ناحيه هاي تلرانسي‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬صفحه نسبت به سطح (صفحه)‬

‫‪ ‬خط نسبت به سطح (صفحه)‬
‫‪ ‬صفحه نسبت به خط‬
‫‪ ‬خط نسبت به خط‬
‫‪262‬‬
‫تلرانس زاويه اي يك مبحث عمومي از تلرانس راستا بوده و تلرانسهاي تعامد و‬ ‫‪‬‬
‫توازي حالتهاي خاص ميباشند‬
‫ناحيه تلرانسي صفحه نسبت به صفحه‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬زاويه اي‪ :‬ناحيه تلرانسي بين دو صفحه تخت موازي با زاويه مورد نظر نسبت‬
‫به سطح مبنا ميباشد و سطح مورد نظر در اين ناحيه هر شكلي ميتواند داشته‬
‫باشد‬
‫‪ ‬تعامد‪ :‬ناحيه تلرانسي بين دو صفحه تخت موازي بوده و عمود به سطح مبنا‬
‫ميباشد و سطح مورد نظر در اين ناحيه هر شكلي ميتواند داشته باشد‬
‫‪ ‬توازي‪ :‬ناحيه تلرانسي بين دو صفحه تخت موازي بوده و موازي به سطح مبنا‬
‫ميباشد و سطح مورد نظر در اين ناحيه هر شكلي ميتواند داشته باشد‬
‫‪263‬‬
Orientation ‫راستا‬
264
‫در تلرانسهاي راستا جنس مقدار تلرانس هندسي از درجه نبوده بلكه از ‪mm‬‬ ‫‪‬‬
‫ميباشد‬
‫در تلرانسهاي راستا ميتوان از تلرانسهاي فرم براي محدود كردن رفتار سطح نيز‬ ‫‪‬‬
‫استفاده كرد‬
‫ارتباط تلرانسهاي راستا با تلرانسهاي ابعادي‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬تلرانسهاي راستا در تلرانسهاي ابعادي شناور هستند‬

‫‪ ‬هميشه تلرانسهاي راستا كوچكتر از تلرانسهاي ابعادي است‬
‫شرايط محدوديت مبناي اول‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬حتما بايد تلرانس تختي داشته باشد‬

‫‪ ‬ميتوان گفت كه حتي محدب نباشد ‪Not convex‬‬
‫‪265‬‬
‫اندازه گيري توازي‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬براي اين تلرانس با يك مبنا نيز امكان پذير است و تمامي نقاط سطح مورد نظر‬
‫بايد توسط ساعت لمس شود ‪.FIM ≤ Tol‬‬
‫اندازه گيري تعامد‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬براي اين تلرانس با يك مبنا نيز امكان پذير نيست و بايد حداقل دو مبنا داشته‬
‫باشد‬
‫‪ ‬در نقشه ايكه مبناي دوم وجود ندارد‪:‬‬
‫‪ ‬طراح ميتواند مبناي دوم را انتخاب نمايد‬
‫‪ ‬اگر طراح در دسترس نبود ‪ ,‬بايد سراغ عملكرد قطعه رفت‬
‫‪ ‬اگر هيچكدام نبود‪ ,‬روشي كه كمترين خطا را نشان ميدهد صحيح ترين‬
‫اندازه گيري ميباشد‬
‫‪266‬‬
Angularity ‫زاويه اي‬
267
‫زاويه اي ‪Angularity‬‬
‫تفاوت بين زاويه ‪ Simple Angle‬و زاويه اي ‪Angularity‬‬ ‫‪‬‬
‫محاسبه تلرانس ابعادي از روي تلرانس زاويه اي‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬انتقال مقدار تلرانس زاويه اي به افق (تصوير مقدار تلرانس)‬

‫‪ ‬تلرانس ابعادي هميشه بايد بزرگتر از تلرانس زاويه اي باشد‬
‫‪268‬‬
269
270
271
‫توزيع خطاي زاويه اي‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬جهت جلوگيري از تمركز خطا در يك ناحيه ميتوان نرخ توزيع خطا در فواصل‬
‫كوچكتر در نظر گرفت‬
‫‪272‬‬
273
274
275
276
‫تعام\د )‪Perpendicularity (Squareness‬‬
‫توزيع خطاي تعامد‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬جهت جلوگيري از تمركز خطا در يك ناحيه ميتوان نرخ توزيع خطا در فواصل‬
‫كوچكتر در نظر گرفت‬
‫‪277‬‬
Perpendicularity (Squareness) ‫تعام\د‬
278
279
280
281
Parallelism ‫توازي‬
282
283
284
‫ناحيه تلرانسي خط نسبت به صفحه‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬ناحيه تلرانسي خط در واقع محور يا لبه نسبت به سطح مبناي مورد نظر ميباشد‬
‫و خط (محور) مورد نظر در اين ناحيه هر شكلي ميتواند داشته باشد‬
‫روش اندازه گيري (خط نسبت به سطح)‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬براي سوراخها توسط پينهاي استاندارد و ساعت اندازه گيري‬

‫‪ ‬براي شفتها توسط ساعت اندازه گيري‬
‫‪285‬‬
‫صفحه مماسي ‪Tangent Plate‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬در صفحه مماسي خطاي زاويه اي سطح مورد نظر مهم است‬
‫‪ ‬در صفحه مماسي تختي سطح مورد نظر مهم نيست (باعث ارزاني قطعه‬
‫ميشود)‬
‫‪286‬‬
287
288
289
290
291
292
293
294
295
‫ناحيه تلرانسي صفحه نسبت به خط‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬ناحيه تلرانسي بين دو صفحه تخت موازي نسبت به خط (محور) مبنا ميباشد و‬
‫سطح مورد نظر در اين ناحيه هر شكلي ميتواند داشته باشد‬
‫روش اندازه گيري (صفحه نسبت به خط)‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬براي سوراخهاي مبنا توسط پينهاي استاندارد يا دو مرغك و ساعت اندازه گيري‬
‫‪ ‬براي شفتهاي مبنا توسط سه نظام و ساعت اندازه گيري‬
‫‪296‬‬
297
298
299
300
301
‫ناحيه تلرانسي خط نسبت به خط‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬ناحيه تلرانسي خط (محور) نسبت به خط (محور) مبنا ميباشد و محور مورد‬

‫نظر در اين ناحيه هر شكلي ميتواند داشته باشد‬
‫روش اندازه گيري (صفحه نسبت به خط)‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬براي سوراخهاي مبنا توسط پينهاي استاندارد يا دو مرغك و ساعت اندازه گيري‬
‫‪ ‬براي شفتهاي مبنا توسط سه نظام و ساعت اندازه گيري‬
‫‪302‬‬
303
304
305
‫تعام\د )‪Perpendicularity (Squareness‬‬
‫روش اندازه گيري تعامد‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬روش گونياي دقيق ‪Precision Square Method‬‬

‫‪ ‬روش سيلندر تعامد ‪Cylindrical Square Method‬‬
‫‪ ‬روش ساعت اندازه گيري و پين گيج (پين استاندارد)‬
‫‪ ‬براي ناحيه تلرانسي صفحه ‪FIM ≤ Tol :‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ ‬براي ناحيه تلرانسي محور قطري ‪:2‬‬
‫‪Tol  FIM ver  FIM hor‬‬
‫‪306‬‬
307
308
309
310
‫اندازه گيري زاويه اي‬ 
FIM ≤ Tol ‫ و‬Sin Plate Method ‫ روش ميز سينوسي‬

FIM ≤ Tol ‫ و‬Angle Block Method ‫ روش بلوك زاويه‬
311
312
313
314
315
316
317
318
‫توازي ‪Parallelism‬‬
‫روش اندازه گيري توازي‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬براي ناحيه تلرانسي فاصله ‪FIM ≤ Tol :‬‬

‫براي ناحيه تلرانسي محور قطري ‪2:‬‬
‫‪‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Tol  FIM ver  FIM hor‬‬
‫‪319‬‬
320
321
322
323
324
325
‫تلرانسهاي راستا ‪ -‬خالصه‬
‫‪326‬‬
‫مكان ‪Location‬‬
‫تلرانسهاي مكان‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬موقعيت‬
‫‪ ‬هم محوري و هم مركزي‬
‫‪ ‬تقارن‬
‫تلرانس موقعيت يك مبحث عمومي از تلرانس مكان بوده و تلرانسهاي هم محوري‬ ‫‪‬‬
‫و تقارن حالتهاي خاص ميباشند‬
‫‪327‬‬
‫موقعيت ‪Position‬‬
‫سيستم دكارتي‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬ناحيه تلرانسي چهارگوش‬

‫سيستم هندسي‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬ناحيه تلرانسي دايره‬

‫‪ ‬تركيب تلرانسهاي موقعيت و تعامد در حالت سه مبنا‬
‫‪ ‬موقعيت در ماكزيمم ماده‬
‫‪ ‬موقعيت بدون مبنا (ناحيه تلرانسي به جايي عمود نيست و فقط ناحيه تلرانسي‬
‫سوراخها نسبت به همديگر موازي هستند)‬
‫‪ ‬مبنا در ماكزيمم ماده‬
‫‪328‬‬
Position ‫موقعيت‬
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
‫تغيير دهنده ها‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬تغيير دهنده ‪( P‬ناحيه تلرانسي تصويري)‬
‫‪342‬‬
343
‫روشهاي اندازه گيري موقعيت‬ ‫‪‬‬
‫‪2  Dist.  Tol .‬‬ ‫‪ ‬اندازه گيري موقعيت توسط پروفايل پروژكتور‬
‫‪ ‬اندازه گيري موقعيت توسط دستگاه ارتفاع سنج دوبعدي‬
‫‪2  ( x  x0 ) 2  ( y  y0 ) 2  Tol .‬‬
‫اندازه گيري موقعيت توسط ‪CMM‬‬ ‫‪‬‬
‫‪344‬‬
345
‫اندازه‌گيري موقعيت توسط‬

‫دستگاه پروفايل پروژكتور‬
‫‪2  Dist.  Tol .‬‬
‫خط پر‪ :‬معرف قطعه ايده‌آل (نقشه)‬

‫خط چين‪ :‬معرف قطعه واقعي (توليد شده)‬
‫‪346‬‬
‫اندازه‌گيري موقعيت توسط‬

‫دستگاه ارتفاع سنج دوبعدي‬
‫خط پر‪ :‬معرف قطعه ايده‌آل (نقشه)‬

‫خط چين‪ :‬معرف قطعه واقعي (توليد شده)‬
‫‪2  ( x  x0 )  ( y  y0 )  Tol .‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪347‬‬
348
349
350
351
352
‫هم محوري‪/‬هم مركزي ‪Concentricity‬‬
‫يادآوري‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬در بحث قبلي هرجائيكه بحث موقعيت است‪ ,‬يك فاصله در كار است‬
‫‪ ‬هم محوري و تقارن زماني مطرح ميشود كه مقدار فاصله صفر باشد يعني بحث‬
‫انطباق صورت ميگيرد‬
‫‪ ‬هم محوري و هم مركزي در مورد محور يا مركز صادق است ولي تقارن در‬
‫ساير موارد ( غير محور يا مركز ) صادق است‬
‫‪353‬‬
‫هم محوري‪/‬هم مركزي ‪Concentricity‬‬
‫وقتي گفته ميشود هم محوري ‪ , Coaxiality‬يعني‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬محور نسبت به محور‬
‫وقتي گفته ميشود هم مركزي ‪ , Concentricity‬يعني‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬مركز نسبت به مركز‬

‫‪ ‬محور نسبت به مركز‬
‫‪ ‬مركز نسبت به محور‬
‫وقتي ميگوييم مركز يعني ‪ :‬ضخامت صفر (مثل‪ :‬ورقها ‪ ,‬واشرها و ‪)...‬‬ ‫‪‬‬
‫‪354‬‬
‫هم محوري ‪Coaxiality‬‬
‫در هم محوري ‪: Coaxiality‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬ناحيه تلرانسي هميشه مقطع ‪ Ø‬دارد يعني دايره يا استوانه است‬

‫‪ ‬مبنا هميشه محور است‬
‫‪ ‬جهت فلش تلرانس هندسي بايد روي محور استوانه مورد نظر باشد‬
‫هم محوري در ماكزيمم ماده امكان پذير است‬ ‫‪‬‬
‫‪355‬‬
Coaxiality ‫هم محوري‬
356
357
‫هم محوري ‪Coaxiality‬‬
‫روش اندازه گيري هم محوري ‪: Coaxiality‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬از طريق ساعت اندازه گيري (اشكال اينست كه محور استوانه اندازه‬
‫گيري نميشود بلكه سطح استوانه اندازه گيري ميشود بنابراين خطاي فرم‬
‫سطح استوانه نيز اضافه ميشود) يعني‪ :‬لنگي اندازه گيري ميشود‬
‫‪FIM  Tol‬‬
‫از طريق كوليس (‪.Tol ≤ )a - b‬‬ ‫‪‬‬
‫روش ‪ Differential Measurement‬و ‪.FIM ≤ Tol‬‬ ‫‪‬‬
‫از طريق فرم تستر‬ ‫‪‬‬
‫‪358‬‬
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
‫هم مركزي ‪Concentricity‬‬
‫در هم مركزي ‪: Concentricity‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬زماني مطرح ميشود كه در يك فاصله مورد نظر از استوانه خطاي هم مركزي‬

‫الزم است اندازه گيري شود‬
‫‪369‬‬
‫تقارن ‪Symmetry‬‬
‫يادآوري‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬هم محوري و هم مركزي زماني مطرح ميشود كه مقدار فاصله صفر باشد يعني‬
‫بحث انطباق (در مورد محور يا مركز) صورت ميگيرد‬
‫‪ ‬تقارن يعني انطباق در ساير موارد ( غير محور يا مركز ) صادق است‬
‫‪ ‬انطباق مركز نسبت به مركز يعني هم مركزي‬
‫‪ ‬انطباق محور نسبت به محور يعني هم محوري‬
‫‪ ‬انطباق صفحه نسبت به صفحه يعني تقارن‬
‫‪ ‬انطباق صفحه نسبت به محور يعني تقارن‬
‫‪ ‬انطباق محور نسبت به صفحه يعني تقارن‬
‫‪370‬‬
‫تقارن ‪Symmetry‬‬
‫همانطوريكه در بحث هم محوري ناحيه تلرانسي حول محور مبنا تشكيل ميشود ‪ ,‬در‬ ‫‪‬‬
‫بحث تقارن نيز ناحيه تلرانسي بطور مساوي حول مبنا تشكيل ميشود (بدون فاصله)‬
‫تقارن در ماكزيمم ماده امكان پذير است‬ ‫‪‬‬
‫‪371‬‬
Symmetry ‫تقارن‬
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
‫تلرانسهاي مكان ‪ -‬خالصه‬
‫‪388‬‬
‫تلرانسها ‪ -‬خالصه‬
‫‪389‬‬
‫تمرين – گيربكس حلزوني‬
‫‪390‬‬
‫تمرين – درپوش بسته‬
‫‪391‬‬
‫تمرين – درپوش باز‬
‫‪392‬‬
‫لنگي ‪Run-out‬‬
‫انواع لنگي ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬لنگي ساده (‪Simple Run-out )Circular Run-out‬‬

‫‪ ‬لنگي كلي ‪Total Run-out‬‬
‫لنگي ساده يك تلرانس دو بعدي است و لنگي كلي يك تلرانس سه بعدي است‬
‫لنگي جزء تلرانسهايي است كه نياز به مبنا دارد ‪ ,‬پس مستطيل تلرانس حداقل سه‬ ‫‪‬‬
‫خانه است‬
‫ناحيه تلرانسي هميشه يك فاصله است‬ ‫‪‬‬
‫لنگي هميشه نسبت به محور است پس مبنا هميشه محور است‬ ‫‪‬‬
‫‪393‬‬
‫لنگي ‪Run-out‬‬
‫لنگي هميشه نسبت به محور است پس مبنا هميشه محور است ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬اگر راستاي فلش مستطيل تلرانس در جهت محور مبنا باشد به آن لنگي محوري‬
‫(پيشاني) ‪ Axial Run-out‬گفته ميشود‬
‫‪ ‬اگر راستاي فلش مستطيل تلرانس در جهت عمود بر محور مبنا باشد به آن لنگي‬
‫شعاعي ‪ Radial Run-out‬گفته ميشود‬
‫به لنگي شرط ماكزيمم ماده ‪ MMC‬تعلق نميگيرد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪394‬‬
‫لنگي ساده ‪Simple Run-out‬‬
‫لنگي ساده ‪Simple Run-out‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬لنگي ساده محوري ‪Simple Run-out Axial‬‬

‫‪ ‬لنگي ساده شعاعي ‪Simple Run-out Radial‬‬
‫ناحيه تلرانسي فاصله بين دو دايره هم مركز ميباشد‬ ‫‪‬‬
‫در لنگي ساده شعاعي ‪ ,‬براي هر دفعه اندازه گيري ساعت صفر مي شود‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬بزرگترين ‪ FIM‬ساعت بعنوان خطاي لنگي ساده شعاعي مي باشد‬
‫‪FIM ≤ Tol‬‬
‫‪395‬‬
Simple Run-out ‫لنگي ساده‬
396
397
FIM ≤ Tol
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
‫لنگي كلي ‪Total Run-out‬‬
‫لنگي كلي ‪Total Run-out‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬لنگي كلي محوري ‪Simple Run-out Axial‬‬

‫‪ ‬لنگي كلي شعاعي ‪Simple Run-out Radial‬‬
‫ناحيه تلرانسي فاصله بين دو استوانه هم محور با محور مبنا ميباشد‬ ‫‪‬‬
‫در لنگي كلي شعاعي ‪ ,‬فقط يكبار ساعت اندازه گيري صفر مي شود‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬بزرگترين ‪ FIM‬ساعت بعنوان خطاي لنگي كلي شعاعي مي باشد‬
‫‪FIM ≤ Tol‬‬
‫‪418‬‬
‫لنگي كلي ‪Total Run-out‬‬
‫لنگي ساده ميتواند صفر باشد ولي لنگي كلي غير صفر باشد‬ ‫‪‬‬
‫لنگي كلي از كل سطح صحبت ميكند ولي لنگي ساده فقط از يك نقطه از سطح‬ ‫‪‬‬
‫صحبت ميكند‬
‫‪419‬‬
Total Run-out ‫لنگي كلي‬
420
421
422
423
424
425
426
427
428
‫تلرانسهاي لنگي ‪ -‬خالصه‬
‫‪429‬‬
‫تمرين – گيربكس حلزوني‬
‫‪430‬‬
‫تمرين – شفت م\ارپيچ‬
‫‪431‬‬
‫پروفيل ‪Profile‬‬
‫انواع پروفيل ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬پروفيل خط ‪Profile of line‬‬

‫‪ ‬پروفيل سطح ‪Profile of surface‬‬
‫اكثر تلرانسهاي هندسي كه قبال بحث شده را ميتوان بعنوان تلرانس پروفيل ارايه‬ ‫‪‬‬
‫نمود (مانند‪ :‬تلرانسهاي فرم ‪ ,‬تلرانسهاي راستا و تلرانسهاي مكان)‬

‫اگر تلرانس پرفيل سطح بدون مبنا باشد يعني‪ :‬تختي يا استوانه اي‬ ‫‪‬‬
‫اگر تلرانس پرفيل سطح داراي مبنا باشد يعني‪ :‬توازي ‪ ,‬تعامد ‪ ,‬زاويه اي و موقعيت‬ ‫‪‬‬
‫‪432‬‬
‫ناحيه تلرانسي در پروفيل ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬در ‪ ISO‬ناحيه تلرانسي بطور مساوي (شبيه تقارن) حول پروفيل نقشه‬
‫(تئوريك) تشكيل ميشود‬
‫‪ ‬بعبارت ديگر ‪ ISO‬ميگويد ‪ ,‬ناحيه تلرانسي پروفيل بصورت يك كره ميباشد كه‬
‫مركز آن روي تمامي خطوط پروفيل نقشه (تئوريك) تشكيل ميشود‬
‫‪ ‬يعني پوسته هايي كه بينهايت كره را از بيرون و داخل بغل كرده است‬
‫‪433‬‬
‫تعريف قديمي ‪ ISO‬براي ناحيه تلرانسي ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬اگر در مستطيل تلرانسي نوشته شود (‪ , )t+‬ناحيه تلرانسي داخل پروفيل نقشه‬
‫تعيين ميشود‬
‫‪ ‬اگر در مستطيل تلرانسي نوشته شود (‪ , )t-‬ناحيه تلرانسي بيرون پروفيل نقشه‬
‫‪ ‬اگر در مستطيل تلرانسي نوشته شود (‪ , )t‬ناحيه تلرانسي بطور مساوي بر روي‬
‫پروفيل نقشه تعيين ميشود‬
‫‪434‬‬
Profile ‫پروفيل‬
435
436
437
438
439
‫تعريف ‪ ANSI‬براي ناحيه تلرانسي ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬اگر خط نقطه در بيرون پروفيل نقشه باشد ‪ ,‬ناحيه تلرانسي بيرون پروفيل نقشه‬
‫‪ ‬اگر خط نقطه در داخل پروفيل نقشه باشد ‪ ,‬ناحيه تلرانسي داخل پروفيل نقشه‬
‫‪ ‬اگر فلش مستطيل تلرانسي صرفا روي پروفيل نقشه باشد ‪ ,‬ناحيه تلرانسي بطور‬
‫مساوي بر روي پروفيل نقشه تعيين ميشود‬
‫‪440‬‬
Profile of line ‫پروفيل خط‬
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
Profile of surface ‫پروفيل سطح‬
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
‫تلرانسهاي پروفيل ‪ -‬خالصه‬
‫‪474‬‬

Geometric Dimensioning and Tolerancing (GD&amp;T)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Geometric Dimensioning and Tolerancing (GD&amp;T)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Geometric Dimensioning and

‫‪ ‬مقدمه (فرم ‪ ,‬موج و زبري)‬

Angularity ‫ زاويه اي‬

Location ‫تلرانسهاي مكان‬ 

‫‪ ‬لنگي ساده ‪Simple Run-out‬‬

‫تلرانسهاي پروفيل ‪Profile‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬پروفيل خط ‪Profile of line‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ISO 1660‬‬ ‫پروفيل‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ISO 2768-2‬‬ ‫تلرانس هندسي عمومي‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ISO 2692‬‬ ‫شرط مواد‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ISO 3040‬‬ ‫مخروطها‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ISO 4291‬‬ ‫اندازه گيري گردي‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ISO 4292‬‬ ‫گردي‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ISO 5458‬‬ ‫موقعيت‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ISO 5459‬‬ ‫مبناها‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ISO 8015‬‬ ‫اصول تلرانس گذاري‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ISO 10578‬‬ ‫ناحيه تلرانسي تصويري‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ISO 10579‬‬ ‫قطعات منعطف‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ISO 5460‬‬ ‫اندازه گيري تلرانسهاي هندسي‬ ‫‪‬‬

‫‪ :1945 ‬اولين بار تلرانس موقعيت مطرح گرديد‪.‬‬

‫هدف از تلرانسهاي هندسي‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬شناخت تلرانسهاي هندسي‬

‫‪ GD&T‬ي\\ك زبانب\\ينا\\لمللي‬ ‫‪‬‬

‫‪ GD&T‬ي\\ك زبانص\\حيح‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬تلرانسهاي هندسي يك زبان صحيح است كه طراح توسط آن قادر است‬

Product Design Quality Control

‫منظور از ‪: GD&T‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ GD&T‬وق\تيب\\كار ميرود‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬مشخصه هايي از قطعه؛ در عملكرد يا تعويض پذيري آن مهم باشد‬

‫نقشه مهندسي چيست ؟‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬يك نقشه مهندسي عبارتست از مدركي كه تعريف دقيق از قطعه‌اي را انتقال‬

‫‪ ‬هندسه قطعه ( شكل ‪ ،‬اندازه و فرم قطعه)‬

‫پروسه توليد نقشه‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬عبارتست از يك مشخصه هندسي قطعه مانند‪ :‬طول ‪ ،‬قطر ‪ ،‬زاويه و …‬

‫‪ ‬مقدار عددي كه براي هر بعد تعريف مي‌شود‬

‫‪ ‬اندازه حقيقي يك بعد عبارتست از مقداري كه تحت شرايط استاندارد و بدون‬

‫اندازه واقعي ‪: Actual size‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬اندازه واقعي يك بعد عبارتست از اندازه اي كه توليد شده است و قابل‬

‫اندازه اسمي ‪: Nominal size‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬اندازه ايست كه در مورد آن تلرانس داده شده است‪.‬‬

‫اندازه مطلق ‪: Basic size‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬اندازه‌اي كه تئوريك بوده و از آن اندازه‌هاي حدي براي آن بعد حاصل شده‬

‫اندازه محلي ‪: Local size‬‬ ‫‪‬‬

‫انحراف ‪: Deviation‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬عبارتست از مقدار مجاز تغييرات يك اندازه و برابراست با تفاوت حداكثر و‬

‫‪ ‬تلرانس حدي ‪.Limit tol‬‬

‫لقي )‪:Allowance (Clearance‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ :.Allowance Min ‬وقتيكه‪ ‰‬ش‪‰‰‬فتو س‪‰‰‬ورا‪‰‬خ هردو در ماكزيمم‪ ‰‬ماده‪ ‰‬ب‪‰‰‰‬اشد؛‬

‫‪ ‬انطباق لق ‪:Clearance Fit‬‬

‫‪ ‬مربوط به حركت ابزار برش يا‬

‫‪ ‬مربوط به فيكسچر توليد يا فواصل‬

‫‪ ‬مربوط به ابعاد ابزار برش‬

‫)است‬Stock Removed( ‫ مربوط به ابعاد براده برداري‬

‫) ميباشد‬Raw Dimension( ‫ مربوط به ابعاد قطعه خام‬

‫) است‬Condition Dimension(‫ مربوط به تلرانس نقشه‬

Σ Tol WD+Σ Tol MD+Σ Tol TD+RD ≥ )Tol CD+Σ SR(

‫تفاوت اندازه گذاري متريك و اينچي‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬مميز در متريك بصورت خط ميباشد و دراينچي بصورت نقطه‬

‫‪ ‬ناحيه تلرانسي مقطع چهار گوش دارد‬

‫مزاياي سيستم هندسي‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬يك اليه فرضي است كه ماده را از فضاي بيرون جدا ميكند‬

‫تعريف فيچر ‪: Feature‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬مونتاژ اصل است‬

‫كاربرد شرط حداقل ماده ‪LMC‬‬ ‫‪‬‬

Geometric Dimensioning and Tolerancing (GD&T)

Geometric Dimensioning and Tolerancing (GD&T)