Халони

Вовед

 Халоните припаѓаат на групата најефикасни средства за гасење пожар.

 Долго се применуваа во стационарни и мобилни системи за гасење пожар.
 Халоните имаат висок потенцијал за оштетување на озонската обвивка.
 Најповолна опција од гледиште за заштита на животната средина е да се
направи елиминација и уништување на халоните.
 Во поново време приоритет е ново развиените средства пред се немаат
влијание на озонската обвивка и истите да се минимално токсични за луѓето
и другите живи суштества.
Животна средина и одржлив развој

 Под поимот животна средина се подразбира се она што не опкружува, човекот,

животните, растенијата, воздухот, водата и почвата.
 Нормалните природни услови му овозможуваа на човекот комфорен живот на планетата
земја, а биосферата беше доволно моќна да ги неутрализира сите негативни последици од
човечките активности.
 Индустриското загадување на воздухот и водата, уништување на озонската обвивка,
глобално загревање, наталожување на различен отпад, се само некои од негативните
последици од човечките активности кои сериозно ја загрозуваат животната средина.
 Одржлив развој е концепт кој се стреми кон подобрување на квалитетот на живот што
вклучува:
-економски развој;
-заштита на животната средина;
-друштвена одговорност;
Историски факти за озонот

 Човечките активности ја загадуваат животната средина и го намалуваат озонскиот слој.

 Првите проблеми со озонот се детектираа во 1970 година. Историски гледано за озонот
важни се следните години:
-1839 откриен е озонот од Schonbein додека правел експерименти со електрични празнења;
-1850 докажано е дека озонот е природен дел од атмосферата;
-1880 докажано дека озонот ефикасно ги апсорбира UV зраците;
-1913 најголема количина озон се наоѓа во стратосферата;
-1920 конструиран е инструмент за мерење на озон;
-1928 пронајдени се халоните кои ја уништуват озонската обвивка;
-1985 пронајдена е озонска дупка над Антарктикот;
-1987 докажана е тезата: „Што повеќе хлор во атмосферата толку помалку озон„.
Исчезнување на озонот со употреба на
халони
Озонска обвивка и нејзино значење

 Озонската обвивка е лоцирана во стратосферата помеѓу 15 и 50 км на

земјата.
 Максимална концентрација има во појасот помеѓу 20 и 27 км- стратосферски
слој (10 пати повеќе од останатите делови на атмосферата)
 Клучна улога озонот има при абсорпцијата на ултравиолетовиот спектар од
зраците.
 Озонските дупки се создаваат при пораст на хлор и бром во атмосферата
(хлорфлуоро карбонати и бромфлуор карбонати), тоа се индустриски
производи за разладна технологија, средства за чистење (фреони) и средства
за гасење пожар (халони)
Исчезнување на озонот при употреба на
халони
 Исчезнувањето на озонот го предизвикуваат хлорфлуор јаглеводороди,
бромфлуор јаглеводороди (BFC), фреон и халони кои содржат атоми на хлор
флуор и бром.
UV зраци

 UV зраците припаѓаат на делот од спектарот со електромагнетно зрачење кој

е невидлив за човечкото око.
 Делот со ултравиолетово зрачење на површината земја е 3 %, инфрацрвените
зраци се 55%.
 Брановата должина се движи од 10 до 400 μм.
 Uv зрачењето од 200 до 280 μм е штетно за човекот и живите организми.
 Озонот апсорбира бранови со должина од 280 до 320 μм
Озонска дупка

 Озонската дупка е област каде е оштетена озонската обвивка.

 Тоа е секоја област каде вкупната количина на озон е под 220 Добсонови
единици.
 Озонската дупка најпрво е појавена на Антарктикот.
 Интензивно намалување во 1989 е регистрирано над јужниот пол.
Последици од исчезнување на озонот

 Намалена концентрација на озон доведува до послаба заштита на земјата од

ултравиолетово зрачење.
 Ултравиолетовото зрачење кај човекот влијае на создавање на витамин Д кој
овозможува размена на фосфор и калциум во организмот.
 Зголемена радијација остава последици на климата, здравјето на луѓето и
животната средина.
 Зголемено UV зрачење влијае врз болести на очите и рак на кожата,
функцијата на имуниот ситем, послаба биолошка продуктивност на
растенијата.
Виенска конвенција и Монтреалски
протокол
 Виенска конвенција донесена на 22 март 1985 година за заштита на
озонскиот слој. Потписници се 21 земја на Европа.
 На 19 септември 1987 година во Монтреал донесен е монтреалски протокол
за супстанциите кои го уништуваат озонскиот слој.
 Високиот потенцијал за оштетување на озонскиот слој ги смести халоните
на листата со контролирани супстанци спрема анекс А монтреалски
протокол.
 Развиените земји до 1 јануари 1994 целосно престанаа со користење на
халони.
Физичко-хемиски својства на халоните

 Халоните се исклучително ефикасни средства за гаснење.

 По хемиски состав се целосно халогенизирани заситени јаглеводороди каде
јаглеродниот атом е опкружен со атоми на халогени елементи: хлор, флуор,
бром, јод.
 Од практични причини воведен е бројчан систем за означување на халоните.
Механизам на гасење

 Механизмот на гасење со халони е хемиски и се темели на механизам на

инхибиција со доведување на супстанцата која има инхибирачко дејство во
зоната на согорување доаѓа до смалување на брзината на реакцијата на
согорување а со тоа и на гасење.
 Хомогена и хетерогена инхибиција
Видови халони
Видови халони
Видови халони
Видови халони
Видови халони
Видови халони
Токсичност на продуктите при
распаѓање на халони
 Токсичноста на продуктите на распаѓање на халоните е многу поголема од
нивната природна состојба. Зависи од остварената концентрација,
температура и должина на траење на гасењето, распаѓањето на халоните
почнува на температура над 428 С.
 Се создаваат:
-халогени киселини;
-слободни халогени елементи;
-помала количина јаглени халогениди.
Имаат карактеристичен остар мирис. Смртоносни волуменски концентрации на
разложените пареи од халон изнесуваат 0,765% за халон 1211, 1,4 % за халон
1301.
Начин на примена на халоните како
средство за гасење пожар
 Во авиони – за гасење пожари на мотори, за заштита на кабината на екипажот и товарниот
простор.
 За лична заштита на службени лица (полиција, војска, ПП бригада).
 Халоните се користат за примена во:
 Рачни апарати( преносни и превозни);
 Стабилни инсталации за гасење на пожар.
 Апарати за гасење пожар
 Апарати од 20-25 килограми.
 Се користат за гасење пожар на скапа електронска опрема – компјутерска, радио, радарска, телевизиска и ПТТ
техника.
 Во резервоарот халонот е во течна состојба под притисок од 6 до 10 bar и домет на млаз од 3 до 6 m.
 Температурен дијапазон од -20 до 45 С.
 Контрола на апаратот опфаќа:
 Контрола на механичка исправност;
 Контрола на притисок на барометарот;
 Контрола на тежина на вага;
 Исправност на отпорност кон притисок на резервоарот и свитливите цевки;
 Испитување на сигурносната направа.
Апаратот се полни под притисок од 10 bar.
Гасот во боцата е во течна агрегатна состојба
Опасност при користење на халони

 Мерки на претпазливост:
 Во простории каде има луѓе забрането е користење на халон;
 Во случај на пожар и гасење со халони 1211 и 1301 лицата мора да ја
напуштат просторијата во рок од 60 секунди;
 Уредите за гасење со халон имаат звучни сигнали, временско успорување на
испуштање на халонот;
 Потребно е да се постават непрекинати звучни или светлосни сигнали.
Оправдани исклучоци за користење на
халон 1211 и 1301
 Создаваат инертна атмосфера во која не доаѓа до пожар.
 Со монтреалски протокол препорачано е халонот да се користи за преносни
уреди за гасење и стационарни уреди за гасење мотори од авион.
 Во авиони за заштита на кабината за екипаж, куќишта на моторот и
товарниот простор.
 За опрема која е важна за личната заштита.
 За порема за гасење на лична заштита.
 Под простор за посебна заштита во контролните цевки.
Банка на халони

 Дел од проект со кој треба да се обезбеди контрола на потрошувачката,

елиминацијата и замена на халоните.
 Банката на халони претставува место каде се:
 Собирање;
 Пречистување и рециклирање;
 Контрола на квалитетот;
 Складирање на халони кои се наоѓаат во системите за гасење на пожар.