„აკრძალული ქალები“

აკრძალული ლიტერატურა და
გამოხატვის თავისუფლება სიტყვაში

2019
ქალის როლის ფორმირება საზოგადოებაში

• მატრიარქატი > პატრიარქატი.

• როლის განმსაზღვრელი 3 სივრცე:
ოჯახი
საზოგადოება
რელიგია
• დედა ქალღმერთი / დიდი დედა vs ღმერთი / მამა
ღმერთი
• პოლითეისტური რელიგიები (ეგვიპტური, აქადური,
შუმერული მითოლოგია vs ბერძნული მითოლოგია) <>
მონოთეისტური რელიგიები (იუდეიზმი,
ქრისტიანობა, მაჰმადიანობა vs ინდუიზმი და შაკტიზმი).
• „მადლობას გიხდი უფალო, რომ ქალად არ გამაჩინე“ -
იუდეველთა ლოცვა. ჩათალ ჰუიუკში აღმოჩენილი დედა
ქალღმერთის / დედამიწის
სკულპტურა.ძვ. წ. 6000 წ.
ქრისტიანული სამყარო და ქალი

• ლილიტისა და ევას პარადიგმა < ძველი აღთქმა

• „ძვალია ჩემი ძვალთაგანი და ხორცია ჩემი
ხორცთაგანი“.
• „და დედაკაცს უთხრა: გამრავლებით გავამრავლებ
შენს მწუხარებას და შენს ოხვრას, მწუხარებით შობ
შვილებს; და შენი ქმრისკენ მიბრუნდები შენ, და იგი
შენზე იბატონებს.“ (შესაქმე).
• ღვთისმშობლისა და მაგდალინელის პარადიგმა <
ახალი აღთქმა.

• გალატელთა მიმართ ეპისტოლე:

• „რამეთუ რაოდენთა ქრისტეს მიმართ ნათელ-იღეთ,
ქრისტე შეიმოსეთ. არა არს ჰურიაება, არცა
წარმართება; არა არს მონება, არცა აზნაურება; არა ლილიტი და ევა
არს რჩევა მამაკაცისა, არცა დედაკაცისა, რამეთუ Zachary Lupton
თქუენ ყოველნი ერთ ხართ ქრისტე იესუის მიერ“.
 საზოგადოება და ქალი ქალთა მიერ ხმის უფლების
მოპოვების ქრონოლოგია:
• სუსტი სქესი <> ძლიერი სქესი
• ადამიანი / კაცი <> ქალი / გამრავლების საშუალება
• ქალი და სექსუალობა X ტაბუ
• ქალის ფუნქცია > დედობა / ცოლობა / საოჯახო საქმეები.

• ქალი და განათლება:
ასპასიას სკოლა ძველ საბერძნეთში
ბოლონიის უნივერსიტეტი 1088 წ. / აკრძალვა კაცების
მოთხოვნით.
ბეტისია გოძადინი - პირველი დიპლომიანი ქალი
ბოლონიის უნივერსიტეტიდან (1239 წ.)
დოროთეა ბუკა - პირველი პროფესორი /დეკანი ქალი
ბოლონიის უნივერს. (1390 წ.)
დედოფალი სოფია პოლონეთში ქალთა სკოლას
აარსებს კრაკოვში (მე-15 ს.).
შუა საუკუნეები: მეცნიერი ქალი = გრძნეული (ჰიპათია).
საქართველო: თამარ მეფე > ვეფხისტყაოსანი.
 ქალები თანამედროვე ქართულ ქალთა მიერ ხმის უფლების
ლიტერატურაში მოპოვების ქრონოლოგია:

• პრემია „საბას“ სტატისტიკური მონაცემები 16

წლის განმავლობაში:
127 გაცემული პრემიიდან 25 პრემია ქალმა მიიღო.
• ჟიურის 80-მდე წევრიდან 15 ქალი იყო.

• ტერმინოლოგია:
მწერალი ქალი vs მწერალი (ანუ მწერალი კაცი)
სოციალური ასპექტი:
• ქალი და პოლიტიკა > კვოტირება.
• ქალის შრომა > დაბალი ანაზღაურება.
• ადრეული ქორწინების პრობლემა.
 ნობელიანტი ქალები ლიტერატურის დარგში

• 13 ნობელიანტი მწერალი ქალი 123 წლის განმავლობაში.

გრაცია დელედა
პერლ ბაკი
ნელი ზაქსი
ადინ გოდიმერი
ტონი მორისონი,
ვისლავა შიმბორსკა
ელფრიდა ელინეკი
ჰერტა მიულერი
სელმა ლაგერლოფი
სიგრიდ უნსეტი
გაბრიელა მისტრალი
დორის ლესინგი
სვეტლანა ალექსიევიჩი
ლიტერატურის ფემინისტური კრიტიკა
• ვირჯინია ვულფი, „საკუთარი ოთახი“ – 1929 წ.
• რატომ არის ლიტერატურაში ქალი მწერლების
რაოდენობა მცირე? სოციალური და კულტ. ასპექტები.
• სიმონ დე ბოვუარი, „მეორე სქესი“ – 1949 წ.
• მეორე სქესი - როგორც მეორეხარისხოვანი
პატრიარქალურ საზოგადოებაში.
• მეორე სქესი - როგორც პირველი სქესის ოპოზიცია,
ფემინური.
„ქალად არ იბადებიან. ქალად იქცევიან. არანაირი
გარემოება, არც ბიოლოგიური, არც ფსიქოლოგიური ან
ეკონომიური არ განაპირობებს იმ ხატს, რომელიც
საზოგადოების წიაღში იშვა და ქალურობის თვისებებით
მოსავს ადამიანს. ეს კრებითი სახეა, ცივილიზაციის მიერ
შექმნილი და წარმოადგენს შუალედურ არსებას მამრსა და
საჭურისს შორის, რომელიც ქალად იწოდება. მხოლოდ
გარე ფაქტორებითაა შესაძლებელი ერთმანეთის მსგავსი
ინდივიდების შექმნა“
 ვირჯინია ვულფი
საკუთარი ოთახი
• Women's Writing - ლიტერატურისმცოდნეობაში
დამკვიდრებული ტერმინი, ქალური და
მამაკაცური წერის სტილთა შორის
განსხვავებაზე დაფუძნებული, რომელიც
თავის მხრივ ქალებისა და კაცების მიერ
სამყაროს სხვადასხვაგვარი აღქმის თეორიას
ეფუძნება.

• ქალური ენა vs ანდროცენტრული /

ფალოცენტრული ენა

• ქალი პერსონაჟების 2 პარადიგმა

ლიტერატურაში:
• ნაზი, სუსტი, ვინც მამაკაცმა უნდა დაიცვას.
• მარიამ/ევას დიქოტომია.
პირველი მწერალი/პოეტი ქალი?

• ენხედუანა - ისტორიულად, პირველი მწერალი და

მეცნიერი (ძვ.წ. 2285-2250), აქადელი/შუმერი ქალი,
სარგონ დიდის ასული, ნანნას ტაძრის უმაღლესი
ქურუმი
ენ - უმაღლესი ქურუმი
ხედუ - სამკაული
ანა - ზეცა

• 6 პოემის და 42 ჰიმნის ავტორი - პირველი

მხატვრული ტექსტები, რომლებსაც ავტორი ჰყავთ.
• გავლენა ებრაულ ბიბლიასა და ჰომეროსის
ჰიმნებზე.
• „ძველი აღმოსავლეთის შექსპირი“.
ყველაზე დიდი ლირიკოსი ძველ სამყაროში?

• საფო - (ძვ.წ. მე-7 ს.), კუნძულ ლესბოსიდან.

• პლატონის მიხედვით - „მეათე მუზა“
• 650 ლექსის ფრაგმენტი.
• ლირიკული „მე“ - პირველი ნიმუშების ავტორი.
• ბიოგრაფიული მონაცემები - ბუნდოვანი.
• სექსუალური ორიენტაციის საკითხი -
გაჰეტეროსექსუალების ტენდენცია საუკუნეთა
განმავლობაში.
• ტერმინები ლესბოსური/საფიკური - მისი პერსონის
საფუძველზე შექმნილი.
• ჰომეროსი - the Poet <> საპფო - the Poetess
• ჰორაციუსი - mascula Sapho <> სხვა საფო (ჰორაციუსი).
აღმზრდელობითი რომანის ფუძემდებელი?

• ელოიზა - (მე-12 ს.), ფრანგი მწერალი,

მონაზონი.
• მიიჩნევა ფრანგული ლიტერატურის ერთ-ერთ
დამფუძნებლად.
• ფრანგული ფემინისტური ლიტერატურის
სათავეებთან.
• ეპისტოლარული ჟანრის ფუძემდებელი.
• ფსიქოლოგიზმი მწერლობაში - პერსონაჟის
ხასიათის განვითარება.
• ჟან ჟაკ-რუსოს „ჟიული ანუ ახალი ელოიზა“ -
სენტიმენტალიზმის დამფუძნებელი
ლიტერატურაში.
ფანტასტიკის ჟანრის დამფუძნებელი
ლიტერატურასა და კინოში?
• მერი შელლი
(მე-19 ს.) ინგლისელი მწერალი.

• უილიამ გოდვინისა და მერი

უოლსტოუნკრაფტის შვილი.

• პერსი ბიში შელლის მეუღლე.

• „ფრანკენშტეინი ანუ თანამედროვე

პრომეთე“ - გოთური / ფენტეზის ჟანრის
პირველი ნიმუში.
 • ემილი • სილვია პლათი • ანაის ნინი
დიკინსონი
• ედიტ უორტონი • ენ სექსტონი
ცნობილ • შარლოტა
ბრონტე
• ტონი მორისონი • მარინა ცვეტაევა

ი • ემილი ბრონტე
• მარგარეტ
ეტვუდი
• ანა ახმატოვა
• ენ სექსტონი
• მერი შელლი
მწერალ • ვირჯინია ვულფი
• ანე ფრანკი
• ელის უოკერი
• ჰანნა არენდტი
• ჟორჟ სანდი
ი ქალები •
•
აგატა კრისტი
ჰარპერ ლი
• გერტრუდ შტაინი • მარგარიტ
• მაია ენჯელოუ იურსენარი
• ჯოან როულინგი
• სიმონ დე • კლარის
• ჯორჯ ელიოტი ბოვუარი ლისპექტორი
• ემილი • დორის ლესინგი
დიკინსონი
• ასტრიდ
• ემილი ბრონტე ლინდგრენი
ღმერთების ხვედრის მეჩვენება თანაზიარი
კაცი, რომელიც შენს წინარე ზის მდუმარებით
და გისმენს ტკბილად მოსაუბრეს, ამოდ მოცინარს
სულგანაბული.
ნათელო ჩემო, ბორგნეული კული მკერდიდან
თითქოს ისწრაფვის ამოვარდნას, ოდეს გიხილავ,
თუნდ წამიერი იყოს შენი გამოცხადება,
მღელვარებისგან
ძალი არ შემწევს ხმა გავიღო შენდა სათქმელად,
თავბრუ მეხვევა, მწველი ალი სხეულს დამივლის,
თვალთაგან ჩინი მეკარგება და ყურთა სმენა
მერთმევა სრულად,
ოფლად ვიღვრები, თრთოლა მიტანს, მერთმევა
გონი,
ბალახზედ უფრო მწვანე ფერი სახედ მედება,
მცირედი ხანიც, და უსულოდ ჩავიკეცები მგონია
მკვდარი.
მაგრამ ყველაფრის მომთმენია საბრალო სული…
“პირამიდები”
იქ, სადაც დუმან პირამიდები,
მზის ქორწილის დროს მე დავწვები მზისფერ სილაზე…
იქ, სადაც დუმან პირამიდები,
შენ მომინდები,
შენი თვალები, შენი მკლავები, შენი სინაზე.
შენ მოგაფრენს ცხენი არაბული,
თველებდანაბული.
საყვარელ ხელებს მივეცემი, როგორც ნაზ საწოლს,
და შენ დამკოცნი როგორც დედოფალს, ვით მხევალს
და ცოლს,
ტკბილი იქნება ცხელ სილაზე ჩვენი თამაში,
მზიურებს მაშინ არაფერი მოგვაგონდება…
პირამიდებში ატირდება ლოდინით რაში.
ლურჯ სფინქსთან მივა, უცქერს დიდხანს და დაღონდება .
სილიან ტანით მდინარისკენ გავეშურებით,
მწვანე ტალღებში დავამშვიდებთ ჩვენს ღელვას ალურს .
გამოფხიზლდება შენი რაში სფინქსის ყურებით,
დაუწყებს ძებნას უდაბნოში თავის სიყვარულს.
 ბარბარე
ჯორჯაძე
ორიოდე სიტყვა
ყმაწვილ კაცების
საყურადღებოდ