Muzička uspešnost kao proces

razvoja kompetencija
Bogunović Blanka (2010). Muzički talenat i uspešnost. Beograd:
Fakultet muzičke umetnosti i Institut za pedagoška istraživanja
Gembris, Heiner (2006). Musical development from a lifespan
perspective. Frankfurt am Main: Peter Lang.

Psihologija muzičke darovitosti 2, 2012/2013

Fakultet muzičke umetnosti Beograd
Muzička uspešnost predstavlja krajnji cilj svake
muzičke aktivnosti

• Odnosi se na dostizanje muzičke kompetentnosti

kao izgrađenog kapaciteta i
• doživljaja sebe kao kompetentne osobe,
• na onom profesionalnom i razvojnom/uzrasnom
stepenu na kome se osoba trenutno nalazi.
 Aspekti uspešnosti
• intrinzički doživljaj
• ima i svoju spoljašnju dimenziju koja je
određena vrednovanjem postignuća u
referentnom kontekstu.
 Proces napredovanja ka (relativnom)
muzičkom uspehu
• Sadejstvo unutrašnjih i spoljašnjih činilaca
• Odvija se"korak po korak"
• Rezultati se sagledavaju kroz kumulativni
efekat u ovladavanju, pre svega
instrumentalnog izvođenja.
• Pravilo deset godina kontinuiranog i
posvećenog bavljenja muzikom i vežbanja da
bi se postigao visoki nivo ekspertnosti
• Efekti bolji i nivo kompetencija viši ukoliko je
sistematska instrumentalna obuka muzički
talentovanog deteta započela rano, već posle
pete do šeste godine života
• Obuka kvalitetna i adekvatna
• ALI, razvoj muzičkog talenta može započeti
kasnije i imati dugoročan tok (long term
development), ‘late bloomers’ (Bloom, B.)
 Hronološki gledano
• početak muzičkog razvoja fundiran je u procesu
neformalnih, ranih iskustava učenja
realizaciju potencijala ovladavanjem osnovnim muzičkim veštinama (pevanje,
slušanje, igranje, tapšanje, sviranje)
• Dalje se odvija kroz formalnu, sistematsku instrukciju
tokom nižeg i srednjeg obrazovanja u specijalizovanim
školama.
• Proces razvoja i izgradnje veština, sticanja kompetencija i
postizanja vrhunskih rezultata u gotovo svim domenima
izuzetnosti zahteva period od 15 do 17 godina (Sosniak,
1990).
Ekspertski nivo vokalno-instrumentalnog izvođenja i stvaranja
(komponovanje i improvizovanje)
• Uspešnost pri tome menja formu, sadržaj i oblast, dobija
novi i različit kvalitet i funkciju.
 “Psihološka karijera“ ili "životno
postignuće"
• Kontinuirani lični i profesionalni razvoj predstavlja
krajnji, dugoročni cilj
• Definisana je postepenim usavršavanjem veština,
zadovoljstvu, doživljavanjem i samodefinisanjem
sebe kao uspešne osobe (Raynor, 1978b).
• Rezultat dugoročne i obuhvatne interakcije
između ličnosti, situacije i doživljaja/osećanja
sebe (self-koncept)
• pri čemu je osoba motivisana da "otkrije" o
kompetentnosti i "da se oseća dobro" kao ciljevima
akcije.
Muzička uspešnost kao proces razvoja
kompetencija
 Koncept razvoja kompetencija
(White, 1957)
• Muzička kompetentnost se određuje kao visok
stepen ovladanosti različitim nivoima muzičkih
veština i znanja, počevši od
• teorijskih znanja
• i psihomotornih veština
• do estetskih i doživljajnih komponenti u interpretaciji
prilikom izvođenja (Tafuri, 1996).
 Faze razvoja ekspertnosti (Bloom, 1985;
Sosniak, 1990)
• Prva faza - Početno visoko interesovanje koje se
razvija do 12 godine života, snažno podržanom i
ohrabrivanom od strane roditelja, koji
obezbeđuju izvore i postavljaju visoka
očekivanja za dete.
• Druga faza - talentovano dete potpuno
"upecano" i posvećeno usvajanju veština i razvoju
kompetencija
Period osnovne i srednje muzičke škole je bremenit i brojnim formativnim
iskustvima određujući za "identitet" budućeg muzičara (Hargreaves et al.,
2002)
• Treća faza - potpuna posvećenost i odgovornost
Faze razvoja talenta i sticanja ekspertnosti
nisu fiksirane po uzrastima, one samo teku
nepromenljivim redosledom jedna za drugom,
tako da postoje oni koji se vrlo rano i brzo
razvijaju i oni kojima treba više vremena da
"procvetaju" (Sosniak, 1990)
 Noviji model razvoja darovitosti u muzici
(Subotnik & Jarvin, 2005)
• Visoke sposobnosti kao neophodan, ali ne i
dovoljan uslov za dostizanje najviših vidova
ekspertize
• Početna faza - visoka sposobnost omogućava
bavljenje domenom
• Druga faza - period intenzivnog učenja, vođenog
sticanja veština i znanja unutar domena,
značajna uloga roditelja i nastavnika, odnos
nastavnika i učenika i način na koji on motiviše
darovitog, kao i istrajnost da se prevladaju
neuspesi.
• Treća faza - odrasli period života i profesionalno
bavljenje muzikom:
• visok nivo poznavanja domena ili umetničkog
izvođenja.
• "značajni drugi" nisu više (tako) značajni,
• već kompleksna ekspertska svojstva kao što su:
složene izvođačke veštine (ne toliko tehnička
perfekcija), snaga izražajnosti, unutrašnja
motivacija, socijalne veštine, harizma, vođenje
profesionalne karijere.
 Istraživanja Marie Mantuževske (Poljska) -
periodi u razvoju karijere uspešnih
instrumentalista, pevača i muzičkih pedagoga
Faze muzičkog i profesionalnog razvoja izuzetnih
muzičkih pedagoga:
• snažna emocionalna iskustva vezana za muziku u
detinjstvu
• ranom izboru nastavničkog poziva na koji su uticala
intenzivna iskustva tokom muzičkog izvođenja, ali
u kombinaciji sa iskrenim poštovanjem i
uvažavanjem tadašnjeg nastavnika muzike
• Prva faza - priznanja dobijaju od starijih kolega
• Druga faza (30 do 40 godina) - učvršćuju svoje
• mesto u širem profesionalnom i socijalnom okruženju
• Treća faza (40 do 50 godina) - koncentrišu na
• razvoj i poboljšanje svojih pedagoških kompetencija
• Četvrta faza, oko 55. godine - koncentrišu se na
• razvoj najtalentovanijih učenika
- Izuzetni i veoma kompetentni nastavnici u
• tom perodu pišu knjige, izdaju transkripcije i
uspostavljaju nove metodičke pravce rada.
• U grupi izuzetnih instrumentalista bavljenje pedagoškim
radom javlja se mnogo kasnije, između 45-50 i 65.
Smanjivanjem izvođačkih mogućnosti i razvojnim
menjanjem, kod njih se javlja želja da iskustava koja su
stekli prenesu drugima.
• Tempo profesionalnog sazrevanja i tok karijere izvođača i
nastavnika po opredeljenju, odvijaju na
različite načine.
Dok izuzetni izvođači dostižu svoj vrhunac vrlo rano, a
vremenom njihove mogućnosti opadaju, nastavnik, upravo
obratno, s godinama stiče iskustvo i znanje koje ga čini sve
uspešnijim.
Stepen i uvremenjenost njihovog ulaganja u sebe i druge,
takođe čini jednu od suštinskih razlika.
 Faze razvoja izuzetnih instrumentalista
(Manturzewska, 1990)
• Prva - do 5/6. godine (rana muzička osetljivost i
pobudljivost, razvoj unutrašnje motivacije, nagon za
sviranjem)
• Druga – 6 -9. godine (vođeni muzički razvoj i početak
profesionalnih kompetencija); 10 – 14 (prvi artistički
javni nastupi mladog virtuoza)
• Treća - 15 – 20 godine (formiranje i razvoj umetničke
ličnosti, porast umetničke i profesionalne svesnosti,
filozofska i lična refleksija, vrednosti, završavaju studije
i približavaju se oko 30 godine stabilnijim godinama
karijere)
• Četvrta – 25/30 – 45 (50) godine (najveća
izvođačka aktivnost solista, brz razvoj karijere,
putovanja, koncerti, snimanja, ekstenzivan
repertoar)
• Peta – 45/55 – 65 godine – (podučavanje,
identifikacija sa uspesima studenata, socijalna
odgovornost, objavljivanje, organizacija, muzička
kultura)
• Šesta – 70 – 75 godine (sistematsko i lagano
povlačenje, istaknuti zauzimaju reprezentativne
funkcije)
 Ključni pojmovi
• Uspešnost
• Kompetencije
• Postignuće
• veštine/skills
• Ishodi/outcomes
• Self-koncept
• Psihološka karijera
• Identitet