Bab 8

Unsur dan Bahan

https://t.me/sainsSPM2K19
8.1.1 Bahan Atom, Bahan Molekul dan Bahan Ion

33JENIS
JENISZARAH
ZARAH
YANG
YANGMEMBINA
MEMBINA
JIRIM
JIRIM

Atom
Atom Molekul
Molekul

• Zarah yang paling kecil di • Gabungan sekurang-

dalam sesuatu unsur kurangnya 2 atom secara
• Atom ialah unit paling Ion kimia
asas dalam unsur
Ion • Terdiri drpd gabungan
jenis atom yg sama/
• Zarah-zarah yg bercas (positif/• berbeza
negatif)
• Terbentuk apabila sesuatu atom
menderma/ menerima elektron

https://t.me/sainsSPM2K19
 PENGELASAN UNSUR
 Unsur ialah bahan yang paling ringkas. Tidak boleh diuraikan lagi.
Unsur terdiri daripada :
i. Atom/zarah
(+ve)
 Atom pula terbahagi kepada 3 subatom: NUKLEUS
ELEKTRON (
- Proton ve)

- Elektron
- Neutron (tiada caj)

• Atom bersifat neutral

ii. molekul Lebih dari 2 atom yang sama

*** Gabungan lebih 2 atom yang berlainan jenis juga turut dipanggil sebagai molekul namun
mereka tidak terdiri daripada unsur. Mereka terdiri daripada sebatian.
8.1 Asas Jirim

https://t.me/sainsSPM2K19
 JIRIM
Jirim Terdiri Daripada Zarah-zarah Yang Kecil Dikenali Sebagai Atom

MEMPUNYAI JISIM

MEMENUHI RUANG
 Benda dalam alam

JIRIM BUKAN JIRIM

Pokok Haba

Batu
Air
`

Bunyi Masa

Cahaya
Bayang-bayang
Manusia Udara

Haiwan
 SEBATIAN
i. Beberapa unsur yang berlainan jenis yang bergabung secara kimia.
• Contoh:

Molekul Air Molekul Asid Klorik Molekul Ammonia Molekul Asid Sulphurik

 2 unsur (O, H)  3 unsur (S,O)

 2 unsur ( H, Cl)  2 unsur (N,H)
 1 atom Sulfur
 1 atom Oksigen  1 atom Hidrogen  1 atom Nitrogen
 1 molekul Oksigen @
 1 molekul/unsur  1 atom Klorin  1 molekul Hidrogen @
4 atom Oksigen
Hidrogen @ 2 atom 3 atom Hidrogen
 1 molekul Hidrogen @
Hidrogen
2 atom Hidrogen
Bahan Atom
• Mengandungi zarah atom sahaja
• Semua unsur logam & gas nadir terdiri daripada atom
• Atom-atom dalam logam disusun secara rapat & teratur
• Atom-atom dalam gas nadir berjauhan & tidak teratur

Proton
Neutron
Elektron

Atom terdiri drpd zarah

subatom iaitu proton,
neutron, dan elektron

https://t.me/sainsSPM2K19
Sifat Pepejal Cecair Gas
 

Susunan zarah Tersusun sangat Tersusun rapat Berjauhan antara

rapat satu sama lain
Ruang antara Sangat kecil Sederhana Besar
zarah
Pergerakan zarah Bergetar pada Bebas bergerak dan Bebas bergerak
kedudukan yang menggelongsor secara rawak
tetap antara zarah

Perlanggaran zarah Tiada perlanggaran berlanggar antara Berlanggar antara

satu sama lain satu sama lain
Bentuk Bentuk tetap Mengikut isipadu Mengikut isipadu
bekas bekas
Jisim Jisim tetap Jisim tetap Jisim tidak tetap
Isi padu Isi padu tetap Isi padu tetap Mengikut isipadu
bekas
Kebolehmampatan Tidak boleh Sukar dimampatkan Boleh dimampatkan
dimampatkan
Bahan Ion
• Terbentuk daripada tindak balas antara unsur logam dgn unsur
bukan logam
• Mengandungi ion positif & ion negatif
• Cth: natrium klorida (garam biasa)

https://t.me/sainsSPM2K19
Bahan Molekul
• Gabungan dua atau lebih atom secara kimia (sama ada atom yg
sama atau berbeza)
• Kebanyakan bahan bukan logam wujud dlm bentuk molekul

• Tindak balas antara unsur logam dengan bukan logam akan

membentuk sebatian dalam bentuk molekul

https://t.me/sainsSPM2K19
8.1.2 Kewujudan Unsur dalam Pelbagai Bentuk
• Unsur boleh wujud dlm bentuk atom, molekul atau ion

Unsur: Ferum

Unsur ferum wujud

dlm bentuk ion
Unsur ferum wujud dalam sebatian karat
dalam bentuk atom
pada kepala tukul

https://t.me/sainsSPM2K19
8.1.2 Kewujudan Unsur dalam Pelbagai Bentuk
• Unsur boleh wujud dlm bentuk atom, molekul atau ion

Unsur: Hidrogen

Unsur hidrogen Unsur hidrogen

wujud dlm bentuk wujud dlm bentuk
ion di dlm jus molekul dlm udara
limau

https://t.me/sainsSPM2K19
8.2 Jadual Berkala Unsur
Moden

https://t.me/sainsSPM2K19
8.2.1 Prinsip Susunan Unsur dalam Jadual Berkala Unsur
Moden
/ Jisim atom relatif
Kumpulan
Logam
alkali

Logam Halogen Gas Nadir

alkali bumi
Kala

Siri Lantanida

Siri Aktinida

https://t.me/sainsSPM2K19
8.2.1 Prinsip Susunan Unsur dalam Jadual Berkala Unsur
Moden
• Kala = unsur yg disusun dlm baris mengufuk; terdapat 7 kala
• Terdapat 18 kumpulan (turus menegak)
• Bahagian bawah terdapat 2 siri unsur dgn proton 57 hingga 71 dan
89 hingga 103 diletakkan secara berasingan, dan disebut sbg siri
lantanida dan siri aktinida

• Apabila merentasi kala dari kiri ke kanan, didapati sifat kimia &
sifat fizik unsur berubah secara beransur-ansur:
• Sifat logam berkurang; sifat bukan logam meningkat
• Perubahan sifat oksida drpd oksida bes kpd oksida asid
• Sifat kekonduksian arus elektrik semakin berkurangan

• Unsur disusun mengikut tertib menaik nombor proton dari kiri ke

kanan dan dari atas ke bawah
https://t.me/sainsSPM2K19
 8.2.1 Prinsip Susunan Unsur dalam Jadual Berkala Unsur
Moden
• Nombor proton: 2 (kerana
bilangan proton dlm nukleus
Proton
Neutron
ialah 2)
• Nombor nukleon: 4 (no proton +
Elektron
neutron)
Atom helium • Nombor neutron: 2 (nombor
nukleon – nombor proton)
• Nombor proton = bilangan proton yg terdapat dlm nukleus suatu
atom
• Nombor neutron = bilangan neutron yg terdapat dlm nukleus
suatu atom
• Nombor nukleon = jumlah bilangan proton dan neutron di dalam
nukleus atom

https://t.me/sainsSPM2K19
8.2.2 Susunan Elektron Unsur
• Bagi atom neutral, bilangan proton = bilangan neutron
• Elektron disusun mengelilingi nukleus dalam petala elektron

• Elektron memenuhi petala terdekat dengan nukleus dahulu

• Elektron hanya dapat diisi dalam petala baharu apabila petala
sebelumnya telah diisi

https://t.me/sainsSPM2K19
8.2.2 Susunan Elektron Unsur
Contoh: Atom sulfur

• Atom sulfur mempunyai nombor proton 16 = bilangan elektron 16

• 2 elektron disusun dalam petala pertama
• 8 elektron disusun dalam petala kedua
• 6 elektron yg baki disusun dalam petala ketiga

https://t.me/sainsSPM2K19
8.2.3 Pembentukan Ion Positif dan Ion Negatif
• Kebanyakan atom mempunyai susunan elektron yg tidak stabil,
dan cenderung membentuk susunan elektron yg stabil

• Atom neutral membentuk ion (zarah bercas) melalui:

I. Pendermaan elektron pada petala terluarnya kpd atom lain
— ion positif, atau
II. Penerimaan elektron pada petala terluarnya drpd atom lain
— ion negatif

• Pembentukan ion adalah utk mencapai susunan elektron duplet

atau oktet yg stabil
Susunan elektron duplet Susunan elektron oktet
• = susunan elektron yg • = susunan elektron yg
stabil yg mempunyai 2 stabil yg mempunyai 8
elektron pada petala elektron pada petala
terluar (petala terluar
pertama shj)
https://t.me/sainsSPM2K19
8.2.3 Pembentukan Ion Positif dan Ion Negatif
Contoh 1: Magnesium

Derma 2 elektron

Atom magnesium (Mg) Ion magnesium (Mg2+)

Susunan elektron: 2.8.2 Susunan elektron: 2.8
• Atom magnesium mempunyai 12 elektron (2.8.2)
• Untuk mencapai susunan elektron oktet yg stabil, adalah lebih
mudah atom magnesium menderma 2 elektron kpd atom lain
(berbanding menerima 6 elektron drpd atom lain)
• Ion positif terbentuk drpd pendermaan elektron
https://t.me/sainsSPM2K19
8.2.3 Pembentukan Ion Positif dan Ion Negatif
Contoh 2: Klorin

Terima 1 elektron

Atom Klorin (Cl) Ion Klorida (Cl-)

Susunan elektron: 2.8.7 Susunan elektron: 2.8.8
• Atom klorin mempunyai 17 elektron (2.8.7)
• Untuk mencapai susunan elektron oktet yg stabil, adalah lebih
mudah atom klorin menerima 1 elektron drpd atom lain
(berbanding menderma 7 elektron kpd atom lain)
• Ion negatif terbentuk drpd penerimaan elektron
https://t.me/sainsSPM2K19
8.3 Isotop

https://t.me/sainsSPM2K19
• Isotop: atom bagi suatu unsur yg mempunyai bilangan proton
(dan elektron) yg sama, tetapi bilangan neutron berlainan

• Radioisotop = isotop tidak stabil yg memancarkan sinaran

radioaktif
• Isotop biasanya ditulis nombor nukleonnya shj
• Cth: isotop hidrogen yg mempunyai 1 proton & 2 neutron ditulis
hidrogen-3

• Contoh isotop:

Isotop Bilangan Bilangan Bilangan Bilangan

Proton Elektron Neutron Nukleon
Hidrogen-1 1 1 0 1
Hidrogen-2 1 1 1 2
Karbon-12 6 6 6 12
Karbon-14 6 6 8 14

https://t.me/sainsSPM2K19
8.3.1 Kegunaan Isotop dalam Pelbagai Bidang
Bidang Isotop Kegunaan
Perubatan Natrium-24 Mengesan pembekuan darah dlm otak
Kobalt-60 Membunuh sel kanser
Iodin-131 Mengesan kerosakan kelenjar tiroid
Pertanian Fosforus-32 Mengkaji kadar penyerapan baja fosforus
dlm tumbuhan
Karbon-14 Mengkaji lintasan karbon dlm proses
fotosintesis pada tumbuhan hijau
Arkeologi & Geologi Karbon-14 Mengkaji usia artifak purba
Teknologi Makanan Kobalt-60 Membasmi mikroorganisma pada sayur-
sayuran tanpa mengubah kualiti makanan
Industri Kertas Amerisium-241 Mengawal ketebalan kertas
Penjanaan Tenaga Elektrik Uranium-235 Menjana tenaga elektrik dlm reaktor
nuklear

https://t.me/sainsSPM2K19
 Terima Kasih!
Sila sertai
https://t.me/sainsSPM2K19
untuk perbincangan lanjut

https://t.me/sainsSPM2K19