Έχει η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά σύνορα;

Σταυρούλα –Βίλλυ Κ. Φωτοπούλου

Διευθύντρια Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Υπουργείο Πολιτισμού και
Αθλητισμού
 Η Σύμβαση για τη Διαφύλαξη της Άυλης
Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO, 2003)

✤ Διεθνής διάλογος για το νόημα και το χαρακτήρα της Πολιτιστικής Κληρονομιάς

γενικότερα

✤ Επανεξέταση των κυρίαρχων ιδεών για το ρόλο και τη σημασία της Πολιτιστικής
Κληρονομιάς στις σύγχρονες κοινωνίες
✤ Έμφαση στις διαδικασίες παραγωγής νοήματος και πολιτισμικών αγαθών και όχι
μόνο στα προϊόντα των διαδικασιών (δηλ. όχι πλέον αποκλειστικά στα μνημεία -κινητά και
ακίνητα).

✤ Ανάπτυξη νέων προσεγγίσεων στη διαχείριση και στην προστασία της κληρονομιάς
 Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά

➢ Εννοούμε «άυλη πολιτιστική κληρονομιά» τις πρακτικές, αναπαραστάσεις, εκφράσεις, γνώσεις και
τεχνικές - καθώς και τα εργαλεία, αντικείμενα, χειροτεχνήματα και τους πολιτιστικούς χώρους που
συνδέονται με αυτές - και τις οποίες οι κοινότητες, οι ομάδες ή/και κατά περίπτωση, τα άτομα
αναγνωρίζουν ότι αποτελούν μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς τους.

➢ Αυτή η άυλη πολιτιστική κληρονομιά, που μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά, αναδημιουργείται
συνεχώς από τις κοινότητες και τις ομάδες σε συνάρτηση με το περιβάλλον τους, την
αλληλεπίδρασή τους με τη φύση και την ιστορία τους, και τους παρέχει μία αίσθηση ταυτότητας
και συνέχειας, συμβάλλοντας έτσι στην προώθηση του σεβασμού της πολιτιστικής
ποικιλομορφίας και της ανθρώπινης δημιουργικότητας

❖ Περιεκτική έννοια: δεν αφορά μόνο τις πολιτισμικές πρακτικές, αλλά και τα προϊόντα τους, καθώς
και τους χώρους στους οποίους αυτές επιτελούνται.
Η λαογραφική ύλη, ο υλικός πολιτισμός και οι
πολιτισμικές πρακτικές σε νέο πλαίσιο

Πεδία στα οποία εκδηλώνεται η άυλη πολιτιστική κληρονομιά

➢Στις προφορικές παραδόσεις και εκφράσεις
➢Στις επιτελεστικές τέχνες (χορός, τραγούδι, μουσική)
➢Στις κοινωνικές πρακτικές, στις τελετουργίες και στις εορταστικές
εκδηλώσεις
➢Στις γνώσεις και πρακτικές που αφορούν τη φύση και το σύμπαν
➢Στην τεχνογνωσία που συνδέεται με την παραδοσιακή χειροτεχνία
 Η Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

⌘ Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά και Διαπολιτισμικά Θέματα

⌘ Τεκμηρίωση και προστασία νεότερων κινητών πολιτιστικών αγαθών

⌘ Μουσεία του Νεότερου Πολιτισμού

 Η διαχείριση της ζώσας παράδοσης και η
"αλλαγή παραδείγματος"
✤ Τα πρώτα βήματα για την εφαρμογή της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης
Πολιτιστικής Κληρονομιάς στην Ελλάδα, το 2009, συνέπεσαν με την έναρξη της
οικονομικής κρίσης
✤ Στροφή στις Δημόσιες Πολιτικές Πολιτισμού:
✤ Συμμετοχική προσέγγιση –ενδυνάμωση των κοινοτήτων-
συλλόγων –φορέων που επιτελούν/ασκούν στοιχεία της Άυλης
Πολιτιστικής Κληρονομιάς
✤ Διατομεακή προσέγγιση
 Εθνικό Ευρετήριο ΑΠΚ της Ελλάδας
http://ayla.culture.gr
1.Μεσογειακή Διατροφή 1.Ηπειρώτικο Πολυφωνικό Τραγούδι
2.Παραδοσιακή Ξυλοναυπηγική 2.Πανηγύρι Δεκαπενταύγουστου στο Συρράκο
3.Καλλιέργεια Μαστίχας στη Χίο 3.Μετακινούμενη Κτηνοτροφία
4.Τηνιακή Μαρμαροτεχνία 4.Σαπωνοποιία Πατούνη, Κέρκυρα
5.Εθιμικό Δρώμενο των Μωμόερων στην περιοχή της 5.Τέχνη των Λαγκαδινών Μαστορων της Πέτρας
Κοζάνης 6.Αγροτικός Συνεταιρισμός Ζαγοράς Πηλίου
6.Ιερά Δάση της Ηπείρου (Ζαγόρι και Κόνιτσα) 7.Αμπελοοινική Παράδοση Σαντορίνης
7.Τέχνη της Ξερολιθιάς 8.Υφαντική παράδοση Αστερουσίων Κρήτης
8.Ψαλτική Τέχνη 9.Το πανηγύρι τ’ Αη-Συμιού στο Μεσολόγγι
9.Θέατρο Σκιών (Καραγκιόζης) 10. Εθνοβοτανικές γνώσεις και πρακτικές της Κρήτης
10.Ρεμπέτικο 11. Η καλλιέργεια της μαύρης (κορινθιακής) σταφίδας στη
11.Τσακώνικος Χορός Δυτική Ελλάδα
 Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής
Κληρονομιάς –σε στάδιο επεξεργασίας
Γνώσεις: Σφυριχτή Γλώσσα στα Αντιά Εύβοιας.
Έθιμα και Δρώμενα: Εθιμικό Δρώμενο Αναστεναρίων, Ετήσια συνάντηση Τσακώνων
και τέλεση μνημόσυνου στην Τσακώνικη γλώσσα, Λαζαρίνες, Έθιμο των Μάηδων
στην περιοχή Πηλίου.
Αγροδιατροφικές παραδόσεις: Αμπελοοινική παράδοση Νεμέας, Μεσογείων, Σάμου,
Ραψάνης, Η αμπελοκαλλιέργεια και η παραγωγή ρετσίνας στα Μεσόγεια,
Μελισσοκομικές Παραδόσεις Ανατολικής Αττικής, Παραδοσιακές τεχνικές Μανουριού
στη Βλάστη Κοζάνης
Τέχνες και Τεχνικές: Αργυροτεχνία Ιωαννίνων, Παραδοσιακή Κεραμική Θραψανού
Κρήτης, Η Τέχνη του Κρητικού Κοπανελιού.
Μουσική και Χορός: Στειακός πηδηχτός χορός, Χορός της τράτας στα Μέγαρα,
Μπουζούκι και Λαϊκή Κιθάρα (οργανοποιία), Σεφαραδίτικη μουσική παράδοση,
Μουσική Παράδοση Αερόφωνων του Αιγαίου.
Τι είναι τα Ευρετήρια της Άυλης
Πολιτιστικής Κληρονομιάς
o Δεν είναι στατικά λήμματα σε λαογραφικές εγκυκλοπαίδειες
o Δεν είναι ακαδημαϊκές διατριβές
o Δεν είναι «σωστική εθνολογία»
Είναι δυναμικά εργαλεία για τους ανθρώπους που ασκούν στοιχεία της άυλης κληρονομιάς
★ Γράφονται από τους ίδιους
★ Εμπεριέχουν τις δικές τους αντιλήψεις για ό,τι αυτοί θεωρούν ότι είναι στοιχείο της
κληρονομιάς τους
★ Δίνουν τις δικές τους προοπτικές για το μέλλον τους και το μέλλον της κοινότητάς τους (σχέδια
διαφύλαξης)
★ Ανάδειξη της αξίας της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς σημαίνει επανεκτίμηση
παραδόσεων και γνώσεων που συνδέονται με συγκεκριμένους τόπους και συγκεκριμένες
ομάδες ανθρώπων, ειδικά των αειφορικών
Η Διαμεσολάβηση

Διοίκηση Κοινότητες Ακαδημαϊκή

φορέων της Άυλης Κοινότητα
Πολιτιστικής
Κληρονομιάς

Άυλη Πολιτιστική
Κληρονομιά
 Αντιπροσωπευτικός Κατάλογος της Άυλης
Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας
✓ Η μεσογειακή δίαιτα (2010: Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα, Μαρόκο
2013: Κροατία, Κύπρος, Πορτογαλία)
✓ Η καλλιέργεια της μαστίχας στη Χίο (2014)
✓ Η τηνιακή μαρμαροτεχνία (2015)
✓ Το εθιμικό δρώμενο των Μωμόερων στην περιοχή της Κοζάνης (2016)
✓ Το ρεμπέτικο (2017)

Υπό εξέταση:
➢ Η τέχνη της ξερολιθιάς (Ελλάδα, Κύπρος, Κροατία, Ελβετία, Γαλλία, Ισπανία, Σλοβενία, 2018)
➢ Η μετακινούμενη κτηνοτροφία (Ελλάδα, Ιταλία, Αυστρία, 2019)
➢ Η βυζαντινή μουσική- Η τέχνη της ψαλτικής (Ελλάδα, Κύπρος, 2019)
Κράτη και κοινότητες Φορέων της Άυλης
Πολιτιστικής Κληρονομιάς
❖ Εγγραφή σε Διεθνή Κατάλογο:
◆ δεν είναι εθνική κατοχύρωση,
✓ είναι αναγνώριση ότι ένα στοιχείο της Άυλης Κληρονομιάς ασκείται εντός των
ορίων της επικράτειας ενός Κράτους –Μέρους της Σύμβασης.

❖ Διακυβερνητική προσέγγιση στις διεθνείς συναντήσεις

❖ Ρόλος των ΜΚΟ: αναγνώριση, συμμετοχή
❖ Βάση η ενεργοποίηση των ατόμων και των συλλογικών εκφράσεων τους
Η «ήπια δύναμη» της Άυλης Πολιτιστικής
Κληρονομιάς
❖ Η αδυναμία μιας κοινωνίας να αντιμετωπίσει με τους δικούς της όρους τις αλλαγές μπορεί
να έχει καταστροφικές συνέπειες για την ίδια.
❖ Ο πολιτισμός διαμορφώνει τις ερμηνείες που δίνουμε στις εμπειρίες μας και καθορίζει,
επομένως, την πορεία που χαράζουμε για να αντεπεξέλθουμε στις αλλαγές.
❖ Ανάδειξη της αξίας της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς σημαίνει επανεκτίμηση
παραδόσεων και γνώσεων που συνδέονται με συγκεκριμένους τόπους και συγκεκριμένες
ομάδες ανθρώπων, ειδικά των αειφορικών
❖ Ανανεώσιμος πόρος για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του παρόντος και να
σχεδιάσουμε το μέλλον
Η αξία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

★ Παράγοντας βιώσιμης ανάπτυξης

★ Πηγή νοηματοδότησης και ενέργειας για τις σύγχρονες κοινωνίες
★ Δημιουργικότητα και Καινοτομία, μέσα από τις παλιές φόρμες και τέχνες
★ Το «μαλακό» υπόβαθρο των ταυτοτήτων μας, μια επίμονη και δύσκολα εξαλειφόμενη
παράδοση. Ο προφορικός και ομαδικός της χαρακτήρας σημαίνει ότι γύρω της δημιουργούνται
κοινότητες ανθρώπων. Και οι άνθρωποι έχουν αποδείξει ότι δεν εγκαταλείπουν τις ταυτότητες
και τις κοινότητές τους, ακόμη κι όταν ξεριζωθούν από τον τόπο και τα υλικά τους αποκτήματα.
★ Ανανεώσιμος πόρος: όσο περισσότεροι ασκούν μια τεχνική/χειροτεχνία, συμμετέχουν σε μια
χορευτική, μουσική παράδοση, μεταδίδουν μια προφορική παράδοση, τόσο αυτή ανθεί,
ενισχύεται, ισχυροποιείται
★ Ανανεώσιμος πόρος: για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του παρόντος και να
σχεδιάσουμε το μέλλον
Ευχαριστώ για την προσοχή σας!

http://ayla.culture.gr